recenzja - Akademia Sztuk Pięknych im. E. Gepperta

dr hab. Aleksandra Janik, prof. nadzw.
Wydział Grafiki i Sztuki Mediów
Akademia Sztuk Pięknych im. E. Gepperta we Wrocławiu
Ocena pracy doktorskiej, dorobku twórczego, dydaktycznego i popularyzatorskiego
mgr Tomasza Pietrka w przewodzie doktorskim w dziedzinie sztuk plastycznych,
w dyscyplinie sztuk pięknych, wszczętym przez Radę Wydziału Grafiki i Sztuki Mediów
Akademii Sztuk Pięknych im. E Gepperta we Wrocławiu
Podstawowe dane o kandydacie
Pan Tomasz Pietrek urodził się 8 lipca 1980 roku w Kędzierzynie-Koźlu. Jest absolwentem Akademii Sztuk
Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Ukończył studia z wynikiem celującym w 2007 roku.
Dyplom magisterski zrealizował w pracowni projektowania graficznego prof. Romana Kowalika i pracowni
prof. Eugeniusza Geta-Stankiewicza oraz grafiki warsztatowej prof. Andrzeja Basaja.
Pan Tomasz Pietrek od roku 2007 pracuje na macierzystej uczelni w Katedrze Projektowania Graficznego.
W latach 2007–2011 roku był asystentem w pracowni Rysunku Zawodowego prof. Eugeniusza GetaStankiewicza. Obecnie jest asystentem w pracowni prof. Jana Jaromira Aleksiuna.
Ocena dorobku twórczego
Znaczącą cechą aktywności artystycznej Tomasza Pietrka jest to, że porusza się w poszerzonym obszarze
grafiki. Dla swych różnorodnych wypowiedzi autorskich wybiera i stosuje środki przekazu najbardziej
adekwatne – od rysunku, poprzez klasyczne techniki grafiki artystycznej (a pracuje w technikach
metalowych, takich jak akwaforta i akwatinta oraz litografia), projektowanie graficzne, typografię, aż po
książkę artystyczną – stosując je zarówno rozdzielnie, jak i w połączeniu.
Od ukończenia akademii bierze udział w licznych wystawach w kraju i za granicą.
W latach 2007–2012 Tomasz Pietrek zaprezentował 5 wystaw indywidualnych. Najważniejsza z nich
„Kreski z dziennika” miała miejsce w Starym Ratuszu w Muzeum Miejskim Wrocławia.
Wziął także udział w ponad 40 wystawach zbiorowych – pełny spis w załączonym życiorysie artystycznym.
W większości są to wydarzenia o międzynarodowym zasięgu i konkursowym charakterze m.in.:
Międzynarodowe Triennale Plakatu, Toyama, Japonia (2012); Międzynarodowe Biennale Rysunku, Pilzno,
Czechy (2010); Międzynarodowe Triennale Plakatu Politycznego, Mons, Belgia (2010); Międzynarodowa
Wystawa Grafiki, Penang, Malezja (2010); Międzynarodowe Biennale Grafiki, Premio Acqui, Włochy (2010);
II Międzynarodowe Triennale Grafiki i Rysunku, Bangkok, Tajlandia (2009); Młoda Grafika Polska, Bunkier
Sztuki, Kraków (2009); Międzynarodowe Triennale Rysunku we Wrocławiu (2009); Hibrida III: Eurografik,
Wielka Brytania (2008); Międzynarodowe Triennale Małe Formy Grafiki, Łódź (2008); I Międzynarodowe
Triennale Sztuk Graficznych im. T. Kulisiewicza, IMPRINT, Warszawa (2008); XXI Międzynarodowe Biennale
Plakatu, Muzeum Plakatu w Wilanowie (2008); II Międzynarodowe Biennale Plakatu SpołecznoPolitycznego, Oświęcim (2008); Międzynarodowe Biennale Grafiki Eksperymentalnej, Rumunia (2008),
Międzynarodowe Biennale Grafiki, Tajwan (2008).
1
Za swoją działalność był kilkakrotnie nagradzany, otrzymał m.in.: stypendium BBK, Lipsk, Niemcy (2012);
III nagrodę w II Międzynarodowym Triennale Grafiki i Rysunku, Bangkok Tajlandia (2009); brązowy medal
w XII Międzynarodowym Biennale Małej Formy Graficznej, Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (2007);
wyróżnienie w konkursie na ilustrację biblijną (realizacja ilustracji do bibliofilskiego wydania Biblii), Centrum
Kultury Zamek w Poznaniu, Galeria Prezydencka w Warszawie, Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha
(2006–2007).
Wartym zwrócenia uwagi jest zaangażowanie Tomasza Pietrka w pracę nad seriami limitowanych grafik
jubileuszowych np.: projekt i druk grafiki wydanej z okazji 90-lecia Muzeum Poczty i Telekomunikacji we
Wrocławiu, 50 egzemplarzy (2011); projekt i druk grafiki wydanej z okazji 300-lecia konsekracji Kościoła
św. Antoniego z Padwy we Wrocławiu,120 egzemplarzy (2010) czy bibliofilskie wydanie Biblii Poznańskiej,
dwie matryce, 47 egzemplarzy (2006–2007).
Ponadto jest autorem plakatów, ilustracji, okładek książkowych, opracowań graficznych czasopism.
Ocena koncepcji i realizacji pracy doktorskiej
Pan Tomasz Pietrek przedstawił do oceny pracę artystyczną opatrzoną tytułem Wieża książki i poszerzył
jej odczytanie o autorski tekst wprowadzający w świat inspiracji, poszukiwań i podróży artystycznych.
Całość pracy doktorskiej zatytułowana jest Autorskie przestrzenie ilustracji książkowej.
Z załączonego tekstu dowiadujemy się, że punktem wyjścia było podjęcie współpracy i rozmowa z poetą
Karolem Maliszewskim, a celem – „ukazanie procesu powstawania ilustracji oraz czynników, które warunkują
tę przestrzeń”. Praca obejmowała projekt oraz edycję, na co składały się: koncepcja, realizacja ilustracji,
zaprojektowanie poszczególnych rozkładówek, impozycja, druk, oprawa introligatorska oraz stworzenie
Wieży książki, czyli obiektu „wchodzącego w obszar designu, który spełnia funkcje tak estetyczne, jak
i użytkowe, dającego sposobność przechowywania oraz prezentacji tomów poezji”. Autorskie poszukiwania
ostatecznie przybrały formę obiektu książkowego wykonanego z pleksi. „Forma stanowić miałaby otwarty
moduł pozwalający na dowolnie dużą rozbudowę. Chodzi o stan niedomknięcia, oczekiwanie na kolejne
wersy, strony, tomiki. To bryła otwarta – przyjmująca i prezentująca twórczość”– dopowiada autor.
Autorskie ilustracje zawarte zostały w trzech tomach: Ody Odbite, Wiersze Pisane, Mój Brat Hiob o formacie
20,5 x 30 cm, opartych są na tym samym układzie graficznym. Charakterystyczną cechą tego układu jest
kompozycja zbudowana na elementach powtarzalnych, przekształcanych i przenikających się ze sobą.
Z umieszczenia ilustracji na połączeniu stron, co jest dosyć ryzykowne technologicznie jak sam przyznaje,
uczynił celowy i jeden z podstawowych autorskich zabiegów omawianej publikacji. Kolejnym istotnym
elementem pracy jest typografia. Tekst stanowi część kompozycji, blok tekstu staje się znakiem graficznym
i zostaje ułożony pod takim kątem, by dopełnić obraz. Już sama okładka zapowiada grę słowem, znakiem,
liną, formą. Poprzez zaprojektowanie w niej trójkątnego wycięcia w miejscu nazwiska autora wierszy oraz
autora ilustracji zyskał przenikanie się płaszczyzn i sensów.
Z kolei istotą ilustracji jest syntetyczne ujęcie treści zawartej w wierszach. Jak sam autor tłumaczy:„Ilustracje
z jednej strony są figuratywne w swojej formie, z drugiej zaś odsyłają do abstrakcyjności znaków. Warstwę
obrazową łączą elementy figuratywne i bryły geometryczne. Przekład treści na wizualność oparty jest więc
na przedstawieniach części ludzkiego ciała, fragmentów pejzażu czy elementów architektury w połączeniu
z językiem abstrakcji (...) W bryle zamykam zarówno postaci, jak i widoki (...) Chodzi o rodzaj wizualności
będący syntezą mniejszych skrawków rzeczywistości. Ta symultaniczna koncepcja kompozycyjna
odzwierciedla ruch, sprawia wrażenie upływu czasu”.
2
„W przypadku niektórych przedstawień owe środki upraszczam maksymalnie, tak iż pozostają na granicy
czytelności. Obraz staje się w ten sposób całkowicie abstrakcyjny i jedynie tytuł wiersza naprowadza widza/
czytelnika na tropy interpretacyjne”.
Autor świadomie duplikuje figury i znaki, powtarza je w różnych konfiguracjach i zestawieniach
kompozycyjnych, przez co powstają zupełnie nowe ilustracje. Powtarzalność staje się tu sposobem na
zorganizowanie całej warstwy obrazowej.
Wszystkie te zabiegi pozwoliły na uwolnienie ilustracji od nadmiaru dosłowności i literackości, a użyte środki
ekspresji jeszcze to wrażenie wzmocniły. Połączenie rysunku, z charakterystyczną dla litografii plamą,
wartościami jakie wnosi do obrazu fotografia i możliwościami cyfrowej edycji wniosło do obrazu nową jakość.
„Syntetyczność, znakowość, ekspresywność” są wyjątkowo bliskie jego postawie twórczej, a zawdzięcza
takie właśnie postrzeganie grafiki Eugeniuszowi Getowi-Stankiewiczowi oraz Janowi Jaromirowi Aleksiunowi
z którymi – jak pisze z dumą we wstępie pracy – „miał zaszczyt pracować”.
Niewątpliwe mocno odcisnęła się na młodym grafiku przyjaźń artystyczna i współpraca E. Geta-Stankiewicza
z Tadeuszem Różewiczem, której w pewnym sensie był świadkiem. I z pewnością nie jest przypadkiem, że
możliwość bezpośredniej współpracy w poetą Karolem Maliszewskim, perspektywę wejścia w autorski dialog
i zderzenia poetyckiej wizji z wyobraźnią plastyczną, uczynił przedmiotem swojej pracy doktorskiej.
Źródła inspiracji należy upatrywać również w podróży artystycznej od Lipska, miasta książki. Miesięczne
stypendium BBK Lipsk na przełomie lipca i sierpnia 2012, z jednej strony pozwoliło doktorantowi „dotknąć”
historii druku, zecerstwa, ilustracji, książki (wizyta w Muzeum Druku w Lipsku) z drugiej upewnić się w wyborach i poszukiwaniach autorskiej, otwartej formy książki i ilustracji książkowej.
Równie niemożliwe jak jednoznacznie odczytanie poezji Karola Maliszewskiego, jest sklasyfikowanie
projektu Tomasza Pietrka. Z jednej strony niewątpliwie można znaleźć odniesienia do zapoczątkowanego
w ostatnim dziesięcioleciu XIX w. zjawiska livre d'artiste i zmian, jakie zachodziły w XX wieku w pojmowaniu
poezji i sztuki: integracja środowisk artystycznych, traktowanie tekstu poetyckiego jako tworzywa
artystycznego, rozwój poetyk eksperymentalnych. Z drugiej praca Wieża książki wkracza na terytorium
książki artystycznej, dzieła autonomicznego, integralnej wypowiedzi artystycznej. Można i należy ją
również rozważać w kategorii dzieła sztuki stosowanej. Z założenia ma być utylitarna i trafić do czytelnika/
użytkownika.
Ocena dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego w obszarze sztuki
Tomasz Pietrek prowadził jako asystent zajęcia z projektowania graficznego ze studentami od II do
V roku. Od 2012 roku prowadzi samodzielnie zajęcia Kompozycja Brył i Płaszczyzn w pracowni Kształcenia
Wstępnego. Ciągle podnosi swoje kompetencje m.in. uczestnicząc w konferencjach: II Międzynarodowa
Konferencja Projektowa „Odpowiedzialne Projektowanie Graficzne” Rondo Sztuki, ASP w Katowicach
(2010); I Międzynarodowa Konferencja Projektowa – poświęcona programom i metodom kształcenia
na kierunkach projektowych, Rondo Sztuki, ASP w Katowicach (2007).
Był recenzentem 6 prac magisterskich.
Artystyczne, wyraziste osobowości Prof. Eugeniusza Geta-Stankiewicza, Prof. Jana Aleksiuna oraz
oryginalny program założeń dydaktycznych pracowni w których Tomasz Pietrek był asystentem, sprawia,
że doktorant może odczuwać dużą satysfakcję mając świadomość również swojego wkładu w znaczące
sukcesy studentów i absolwentów tych pracowni.
3
Tomasz Pietrek jest niezwykle aktywny w pracy organizacyjnej i popularyzatorskiej na wydziale i uczelni oraz
poza nią. Bardzo obszerna, pięcio-stronnicowa dokumentacja tej sfery aktywności doktoranta jest miarą jego
prawdziwego zaangażowania.
Od 2007 roku – dziennikarz Wydziału Grafiki i Sztuki Mediów oraz koordynator strony internetowej ASP
we Wrocławiu, zaangażowany w pracę Wydziałowej Komisji Wyborczej członek i sekretarz egzaminów
wstępnych oraz organizator dyplomów Katedry Projektowania Graficznego. Współorganizator wystaw
i wydarzeń na uczelni i poza nią: Pracownia Projektowania Graficznego POKAZUJE SIĘ (2012); Święto
Wrocławia (2012, 2011), Łódź design (2010). Autor projektu i składu pisma artystycznego FORMAT
(od numeru 59). Autor plakatów na dni otwarte Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we
Wrocławiu (2012, 2011) oraz do wystaw monograficznych np.: Światło i Materia (2011); Wyrobisko (2012).
Na uwagę zasługuje działalność galerii plakatu Poster Box, której Tomasz Pietrek jest inicjatorem
i kuratorem, przygotował jej program, zaprojektował logo i regularnie organizuje wystawy prezentujące
i promujące wrocławską i polską szkołę plakatu (Eugeniusz Get-Stankiewicz, Jan Jaromir Aleksiun,
Roman Kowalik, Jan Lenica, Jerzy Czerniawski).
Osobne i szczególne miejsce zajmuję popularyzowanie dorobku swojego mistrza prof. Eugeniusza GetaStankiewicza, pomoc w organizacji wystaw i dokumentowanie działań m.in.: Otwarcie Instytutu Gładyszewa
we Wrocławiu (2010); „Metamorfozy II”, Muzeum Architektury, Wrocław (2010); „DÜRERY XX.
LUBOMIRSKICH”, Ossolineum, Wrocław (2009); „cd. Nauki chodzenia” Tadeusz Różewicz i Eugeniusz
Get-Stankiewicz, Muzeum Narodowe, Wrocław (2009); Muzeum Ziemi Wschowskiej, Wschowa (2009).
Praca organizacyjna i popularyzatorska w obszarze sztuki poza uczelnią jest w przypadku Tomasza Pietrka
dopełnieniem twórczości artystycznej – motywującym i inspirującym. W tym miejscu należałoby wymienić
udział w pracach instytucji, organizacji, stowarzyszeń w zakresie opracowania graficznego czy
organizowania publicznych wystaw, wykładów, plenerów. Do najważniejszych zaliczyć można: współpracę
z Uniwersytetem Wrocławskim (2012); Wydziałem Kultury Urzędu Miasta Wrocław (2012); Galerią Miejską
we Wrocławiu (2012, 2011); Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze (2011); projekt i aranżację wystawy
Tadeusz Różewicz i jego twórczość, Neisse Galerie, Goerlitz (2011); współpracę z Muzeum Miejskim
Wrocławia (2010); Towarzystwem im. Edyty Stein we Wrocławiu i pismem literacko-artystycznym „Rita
Baum" we Wrocławiu w ramach 5 weekendu Polsko-Niemieckiego (2010) czy Fundacją Erinnerung –
Verantwortung – Zukunft, Berlin oraz Fundacją Krzyżowa (2010).
Konkluzja
Po wnikliwym zapoznaniu się z dokumentacją dorobku twórczego, analizie koncepcji i realizacji pracy
doktorskiej, a także biorąc pod uwagę działalność dydaktyczną, organizacyjną i popularyzatorską w
obszarze sztuki, z przekonaniem popieram nadanie Panu Tomaszowi Pietrkowi stopnia doktora w dziedzinie
sztuk plastycznych, w dyscyplinie sztuk pięknych.
Wrocław, 15 lutego 2013 r.
dr hab. Aleksandra Janik, prof. nadzw.
4