Rewolucje w czynnikach chłodniczych

TECHNIKA – TECHNOLOGIA
Michał
Dobrzyński
wrzesień 2013 tom 67
Czynniki chłodnicze
Rewolucje
w czynnikach chłodniczych
Na przełomie 2013 i 2014 r. w Brukseli zapadną kluczowe decyzje
dla przyszłości chłodnictwa i klimatyzacji w Europie. Los czynników HFC (tzw. F-gazów) zdaje się przesądzony – ich użycie będzie
stopniowo redukowane. Operatorzy urządzeń oraz firmy instalacyjno-serwisowe staną więc przed gigantycznymi wyzwaniami
finansowymi i organizacyjnymi związanymi z „przestawieniem”
się na naturalne czynniki chłodnicze, takie jak dwutlenek węgla,
amoniak i węglowodory.
S
zesnastego września br. mija już 26. rocznica podpisania Protokołu Montrealskiego, w ramach którego społeczność międzynarodowa zdecydowała
o zaprzestaniu stosowania niszczących warstwę
ozonową substancji CFC i HCFC. Tę datę świętujemy jako
Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej.
Wycofanie z użycia czynników chłodniczych R12 i R22 miało być rewolucją, choć w praktyce przeszło nadspodziewanie
łagodnie – zapewne dlatego, że realizowane było etapami
rozłożonymi na relatywnie długi okres.
Legalny czynnik R22, pochodzący z odzysku i poddany
kompleksowej regeneracji (zakończony analizą i wystawieniem certyfikatu jakości), jest wciąż dostępny w Fundacji
PROZON, która co najmniej do połowy 2014 r. postara się
utrzymać bezpieczne stany magazynowe, aby zapewnić
dostęp do R22 bardzo dobrej jakości tym polskim zakładom, które ze względów technicznych lub ekonomicznych
nie zdecydowały się jeszcze na przezbrojenie instalacji na
bardziej ekologiczne czynniki chłodnicze. Przypomnijmy,
że zregenerowany czynnik R22 można stosować w Polsce
do uzupełniania ubytków w instalacjach do końca grudnia 2014 r. Od stycznia 2015 r. urządzenia pracujące na
HCFC-22 będą mogły dalej funkcjonować, ale zabronione
będzie dopełnianie ich jakimkolwiek czynnikiem R22. Jeśli
po wspomnianej dacie czynności serwisowe będą wymagać odzyskania czynnika R22, to zabronione będzie także
wpuszczenie tego samego czynnika z powrotem do instalacji, a wszelkie odzyskane substancje z mocy prawa będą
klasyfikowane jako odpady niebezpieczne.
Tymczasem Komisja Europejska i Parlament Europejski szykują kolejną rewolucję. Tym razem „pod nóż”
idą substancje HFC, a „do łask” powrócą naturalne czynniki chłodnicze.
SŁOWA KLUCZOWE:
F-gaz, fluorowane gazy
cieplarniane, freon,
czynnik chłodniczy, ozon,
PROZON
KEY WORDS:
F-gas, fluorinated
greenhouse gas,
freon, refrigerant, ozone,
PROZON
2
W latach 2011-2012 na zlecenie Komisji Europejskiej
przeprowadzono ocenę efektów wdrażania rozporządzenia
(WE) nr 842/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 17
maja 2006 r. dotyczącego wykorzystania F-gazów. Przypomnijmy, że chodzi o wszystkie „ekologiczne” (bo nie niszczące warstwy ozonowej) czynniki z grupy HFC, w tym m.in.
R134a, R404A, R407C, R410A, R507, oraz bezpośrednie
zamienniki drop-in za R22 – czyli m.in. R419A, R422A/D,
R424A, R427A. Z raportu wynika, że wspomniany akt prawny pozytywnie wpłynął na ograniczenie emisji F-gazów,
ale jednak w sposób niewystarczający. W Unii Europejskiej
STRESZCZENIE:
W artykule przedstawiono aktualny
stan prac nad nową legislacją dotyczącą syntetycznych czynników
chłodniczych (HCFC i HFC). W Polsce
przygotowywana jest ustawa,
która wdroży unijne rozporządzenie nr
842/2006 z 2006 r. w sprawie F-gazów
oraz rozporządzenie nr 1005/2009
w sprawie substancji zubożających
SUMMARY:
This article presents the current status
of development of the new legislation
on synthetic refrigerants (HCFCs and
HFCs). In Poland, the law is being
prepared, which will implement the EU
Regulation No 842/2006 on F-gases
and Regulation No 1005/2009 on
substances that deplete the ozone
layer. In particular, the new Polish law
will regulate issues of certification of
warstwę ozonową. Będzie ona regulować zwłaszcza kwestie certyfikacji
osób i przedsiębiorstw zajmujących
się chłodnictwem oraz klimatyzacją.
Natomiast w Brukseli powstaje już
nowela dotychczasowego prawa
odnoszącego się do F-gazów. Nowa
legislacja będzie zawierać rewolucyjne
postanowienia.
personnel and companies involved in
the refrigeration and air conditioning.
However, the European Parliament in
Brussels is working on a revision of the
present F-gas law. The new European
legislation will impose revolutionary
regulations.
TITLE:
Revolutions in Refrigerants
powstał też program 20-20-20, zgodnie z którym do 2020 r.:
emisja gazów cieplarnianych ma zostać zmniejszona o 20%
w stosunku do poziomów z 1990 r., udział energii ze źródeł
odnawialnych zużywanej w Unii ma wzrosnąć do 20%, a wydajność energetyczna w UE ma poprawić się o 20%.
Na początku listopada 2012 r. Komisja przesłała do parlamentów państw członkowskich UE oraz do Parlamentu
Europejskiego projekt nowelizacji rozporządzenia 842/2006.
Na prośbę Ministerstwa Środowiska, Fundacja PROZON
wstępnie komentowała ten projekt jeszcze w 2012 r.,
a w marcu 2013 r. oraz ponownie niedawno uczestniczyliśmy
w dalszych spotkaniach i konsultacjach społecznych. Trudno określić ostateczne rozwiązania, jakie zostaną wprowadzone, bo dopóki ten akt prawny nie zostanie opublikowany
w Urzędowym Dzienniku UE – to sporo jeszcze może się
zmienić. Parlamentarne komisje w Brukseli odpowiedzialne
za środowisko i transport są w tej sprawie bardzo aktywne;
europosłowie złożyli kilkadziesiąt propozycji zmian projektu
zaproponowanego przez Komisję Europejską.
Niemniej jednak już dziś możemy określić generalny
trend… Stwierdzono, że najskuteczniejszym sposobem na
ograniczenie emisji czynników HFC jest zmniejszenie limitów ich produkcji i zużycia. Dlatego – wg pierwotnej
propozycji Komisji Europejskiej - planuje się stopniową
redukcję zużycia HFC już od 2016 r., aby w 2030 r. roczne
zużycie czynników HFC nie przekraczało 21% poziomu
bazowego, określonego jako średnie zużycie z lat 2008-2011. Szczegółowy harmonogram redukcji proponowany
przez KE podajemy w tabeli 1. Zaznaczam przy tym, że wielu
PRZEMYSŁ SPOZYWCZY
wrzesień 2013 tom 67
kowe substancje występujące wyłącznie w blendach (tj.
fabrycznych mieszaninach) - R125 i R143a,
czynniki HFC o GWP>2150 to także R417A, R424A,
R438A.
W tabeli 2 podano współczynniki GWP dla najpopularniejszych czynników z grupy HFC. „Zagrożone” czynniki
wyróżniono czcionką półgrubą.
Tabela 2. GWP wybranych czynników chłodniczych
Table 2. GWP of selected refrigerants
Grupa
Czynnik
HCFC
R22
GWP
1.700
HFC
R23
14.800 (!)
HFC
R134a
1.430
HFC
R404A
3.922
HFC
R407C
1.774
HFC
R407F
1.825
HFC
R410A
2.088
HFC
R507
3.985
HFC
R417A
2.346
HFC
R419A
2.967
HFC
R422A
3.143
HFC
R422D
2.729
HFC
R424A
2.440
HFC
R427A
2.138
HFC
R437A
1.805*
HFC
R438A
2.265
HFC
MO89
3.010
Objaśnienie: * Według karty charakterystyki producenta.
europosłów wnioskuje o przyspieszenie tempa wycofania
HFC. Doświadczenia z CFC i HCFC pokazują, że w wyniku
zmniejszenia podaży F-gazów na rynku europejskim należy
spodziewać się wzrostu cen HFC.
Ponadto planowane jest całkowite wycofanie z użycia
czynników HFC o współczynnikach GWP wynoszących
ponad 2500 – i to najpóźniej od stycznia 2020 r., a bardzo
prawdopodobne że już nawet od 2016 r. lub 2017 r. Symbol
GWP oznacza współczynnik globalnego ocieplenia, który
dla dwutlenku węgla ma wartość 1 (jeden), a dla fluorowanych gazów cieplarnianych jest często wiele tysięcy razy
wyższy. Być może zakaz ten nie będzie dotyczył najmniejszych urządzeń, o napełnieniu kilku lub kilkunastu kilogramów HFC. Prawdopodobnie nie obejmie on jednak tych
czynników HFC, którymi – jako zamiennikami drop-in –
w ostatnich latach zastępowano freon R22. Warto także
wspomnieć, że niektórzy europarlamentarzyści chcieliby
obniżenia ww. progu do GWP>2150, co objęłoby jeszcze
kilka dodatkowych czynników HFC, gdyż:
czynniki HFC o GWP>2500 to m.in. R404A, R507,
R419A, R422A, R422D, MO89, R23 oraz jednoskładniTabela 1. Harmonogram redukcji zużycia
HFC wg propozycji KE
Table 1. Schedule
of HFC consumption
reduction, according to
the EC proposal
4
Etap
Redukcja wobec poziomu bazowego,
tj. średniego zużycia z lat 2008-2011
Etap I
od 2016 r.: redukcja o 7% od poziomu bazowego
Etap II
od 2018 r.: redukcja o 37% od poziomu bazowego
Etap III
od 2021 r.: redukcja o 55% od poziomu bazowego
Etap IV
od 2024 r.: redukcja o 69% od poziomu bazowego
Etap V
od 2027 r.: redukcja o 76% od poziomu bazowego
Etap VI
od 2030 r.: redukcja o 79% od poziomu bazowego
(docelowo)
Pozostałe spośród najważniejszych planowanych postanowień nowelizowanego rozporządzenia o F-gazach są
następujące:
zmniejszenie obciążeń administracyjnych (to niestety
bardzo ogólny i hasłowy zapis);
jednoznaczny zakaz celowej emisji HFC i nakaz zapobiegania wyciekom czynników;
obowiązek operatorów upewnienia się, czy firma realizująca prace instalacyjno-serwisowe urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych i pomp ciepła ma stosowne
certyfikaty;
kalkulowanie napełnienia urządzeń czynnikiem chłodniczym wg ton ekwiwalentu dwutlenku węgla (EqCO2),
a nie wg kilogramów. To będzie istotne z punktu widzenia częstotliwości przeglądów szczelności, dla których
obecnie progi wynoszą 3, 30 oraz 300 kg, a w przyszłości
będą one wyrażone właśnie w tonach EqCO2. Na przykład proponowany przez Komisję Europejską pierwszy
próg na poziomie 5 t EqCO2 oznacza napełnienie 3,49
kg dla czynnika R134a lub 2,81 kg dla R407C i zaledwie
1,27 kg dla R404A;
objęcie transportu chłodniczego (chłodnictwo mobilne) wszystkimi wymaganiami legislacji F-gazowej (obecnie większość przepisów o F-gazach dotyczy wyłącznie
urządzeń stacjonarnych);
utworzenie centralnych (krajowych) baz danych o instalacjach;
wydawanie certyfikatów personalnych po szkoleniu,
ale bez egzaminu (tu odnotowano bardzo duży opór
europejskich organizacji branżowych);
wprowadzenie obowiązków szkoleniowych także dla
osób zajmujących się montażem i serwisem urządzeń
pracujących na naturalnych czynnikach chłodniczych
PRZEMYSŁ SPOZYWCZY
TECHNIKA – TECHNOLOGIA
Znowelizowane
unijne rozporządzenie regulujące wykorzystanie F-gazów
prawie na pewno
wejdzie w życie od
stycznia 2015 r.
wrzesień 2013 tom 67
Czynniki chłodnicze
(tj. dwutlenku węgla, amoniaku, palnych czynnikach
z grupy HC);
wprowadzenie kontyngentów importowych i produkcyjnych dla HFC;
oraz – uwaga – wprowadzenie opłat czy podatku za
wprowadzanie HFC do obrotu na terytorium Unii!
Pierwsze pomysły na taki podatek przewidywały jego
drakońską wysokość: 10 euro za 1 t ekwiwalentu dwutlenku węgla (EqCO2), co oznaczałoby, że ten podatek
wynosiłby (!): 14,30 euro za każdy kilogram R134a, 39,22
euro za każdy kilogram R404A, 17,74 euro za każdy kilogram R407C, 20,88 euro za każdy kilogram R410A, 39,85
euro za każdy kilogram R507 itd.
Znowelizowane unijne rozporządzenie regulujące
wykorzystanie F-gazów prawie na pewno wejdzie w życie
od stycznia 2015 r. Ciekawe, czy do tego czasu doczekamy
się polskiej ustawy o F-gazach, a zwłaszcza kiedy wreszcie
będzie można w Polsce uzyskać pełnowartościowy certyfikat
personalny i firmowy w zakresie F-gazów. Ostatni rządowy
projekt tzw. założeń do ustawy, przewidywał, że przepisy
dotyczące certyfikacji wejdą w życie po 12 miesiącach od
daty publikacji samej ustawy. Niewykluczone więc, że będzie
to właśnie przełom 2014 i 2015 r. Z pewnością pozytywną
wiadomością jest to, że w połowie sierpnia 2013 r. Rada Ministrów zatwierdziła wielokrotnie zmienianą treść założeń
do nowej, połączonej ustawy o substancjach zubożających
warstwę ozonową i niektórych gazach fluorowanych (tj. Fgazach). Niedługo powinna trafić pod obrady Sejmu.
Zgodnie z prawem
firma serwisowa jest
wytwórcą odpadów,
które powstają
w wyniku jej działalności serwisowej.
Należy wspomnieć, że w „rodzimym ogródku” działalność firm instalacyjno-serwisowych branży chłodniczej i klimatyzacyjnej mocno skomplikowała nowa polska ustawa
o odpadach. Do 22 stycznia 2013 r. obowiązywała ustawa
o odpadach z 27 kwietnia 2001 r. Zgodnie z jej postanowieniami zawartymi w art. 2 ust. 2 pkt. 7 odzyskane czynniki
chłodnicze nie musiały być traktowane jako odpady niebezpieczne, jeśli zostały przeznaczone do regeneracji.
14 grudnia 2012 r. Sejm RP uchwalił nową ustawę
o odpadach, która – niestety - NIE zawiera analogicznego
wyłączenia jak dotychczas. Nowa ustawa weszła w życie
23 stycznia 2013 r., więc od tej daty wszystkie odzyskane
z instalacji czynniki chłodnicze, które firmy serwisowe
odbierają od operatorów urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych podczas prac serwisowych, muszą być traktowane jako odpady niebezpieczne, o kodzie 14 06 01*
(opis: „freony, HCFC, HFC”).
Zgodnie z ustawą, za „odpad” uważa się każdą substancję
lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się
pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. Dlatego
jeśli po naprawie urządzenia odzyskany czynnik jest z powrotem wpuszczany do instalacji tego samego operatora
(użytkownika urządzenia), to NIE staje się on odpadem,
gdyż nie następuje przejście własności tego czynnika i jest
on ponownie wykorzystany przez ten sam podmiot.
W związku z nową ustawą o odpadach, Fundacja PROZON przeorganizowała swą ogólnopolską sieć odzysku i regeneracji czynników chłodniczych. Puste „prozonowe” butle
do odzysku dalej będzie można wypożyczać w lokalnych
centrach odzysku (LCO, placówkach naszych fundatorów),
natomiast butle napełnione odzyskanym czynnikiem należy
kierować bezpośrednio do Fundacji. W razie potrzeby PROZON organizuje transport butli z odzyskanymi czynnikami.
Przyjęcie odzyskanych czynników chłodniczych przez
Fundację musi być obecnie potwierdzane tzw. kartą przekazania odpadów (zwaną KPO). Dokumenty te są generowane
w trzech egzemplarzach - po jednym dla przekazującego odpady, transportującego odpady oraz dla przejmującego odpady. Każdy egzemplarz KPO musi być podpisany przez wszystkie ww. strony. Karta przekazania odpadów stanowi element
obowiązkowej ewidencji odpadów, którą musi prowadzić
zarówno PROZON, jak i firmy instalacyjno-serwisowe.
Podkreślenia wymaga fakt, że zgodnie z prawem firma serwisowa jest wytwórcą odpadów, które powstają
w wyniku jej działalności serwisowej. Obecnie wytwarzanie odpadów (nawet niebezpiecznych) podczas prac
serwisowych NIE wymaga jednak pozwolenia środowiskowego. Prawo umożliwia także firmom serwisowym
przewożenie bez zezwolenia odpadów, które te firmy
same wytworzyły (podczas prac serwisowych), ale już na
„zbieranie” odpadów niezbędne jest wcześniejsze uzyskanie
stosownego zezwolenia. W najbliższym czasie Fundacja
przygotuje szczegółowe opracowanie o konsekwencjach,
jakie nowe przepisy odpadowe nakładają na firmy instalacyjno-serwisowe oraz na operatorów urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, w kontekście wykorzystywania
czynników chłodniczych. Prawdopodobnie zorganizujemy
także w różnych miastach w Polsce cykl seminariów po
święconych temu zagadnieniu.
Ewentualne pytania prosimy kierować pod adresem
[email protected].
Jednak przed wysłaniem zapytania prosimy zerknąć do sekcji „częste pytania” na
www.prozon.org.pl.
M. Dobrzyński - prezes Zarządu Fundacji PROZON
Jakość jest sztuką, sztuka jakości!
System Gwarantowanej Jakości Żywności
QAFP, który powstał w 2009 r. z inicjatywy
Unii Producentów i Pracodawców Przemysłu
Mięsnego stale się rozwija. Rośnie liczba certyfikowanych zakładów oraz sklepów, w których
dostępne są wyroby najwyższej jakości! QAFP
został uznany przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi za krajowy system jakości. Obecnie
obejmuje kulinarne mięso wieprzowe (schab,
szynkę, karkówkę, polędwiczkę, łopatkę), mięso
z piersi kurczaka, indyka i gęsi, a także wędliny drobiowe i wieprzowo-wołowe. System ten
6
w przyszłości zostanie rozszerzony na różne
wyroby. Już teraz trwają prace nad zeszytem
branżowym dotyczącym pieczywa.
Jak wskazują badania i analizy sieci handlowych, konsumenci coraz częściej poszukują
produktów z certyfikatami jakości, a dostępność
takich wyrobów z certyfikatem stale rośnie.
Obecnie produkty ze znakiem QAFP można
zakupić w ok. 2 tys. sklepów na terenie całego
kraju.
Zainteresowanie Systemem QAFP potwierdzają również przedstawiciele certyfikowanych
zakładów. I tak prezes Zakładu Przetwórstwa
Mięsnego Grot – Józef Grot potwierdza, że
z miesiąca na miesiąc popyt na wybory ze
znakiem QAFP zwiększa się i np. w ostatnim
miesiącu zapotrzebowania na kabanosy z gęsiną wzrosło prawie o 25%, a na wędzonce
z beczki – ok. 15%. Wg badań Milward Brown
w kwietniu br. rozpoznawalność Systemu QAFP
wśród konsumentów wynosiła 8%, a aspiracją
UPEMI jest, aby znak znalazł się w pierwszej
trójce najbardziej rozpoznawalnych symboli
jakości. (Informacja prasowa)
PRZEMYSŁ SPOZYWCZY