Integracja Polski z Unią Europejską: zainteresowanie, nadzieje i

Problemy polityki społecznej. Studia i dyskusje
Zbigniew Drąg
Instytut Socjologii
Uniwersytet Jagielloński
Integracja Polski z Unią Europejską:
zainteresowanie, nadzieje i obawy młodzieży wiejskiej
W o statn ich latach p ro b le m a ty k a p o staw P o lak ó w w obec c z ło n k o stw a w U nii
E u ro p ejsk iej w zb u d z a w śród b ad aczy sp o łeczn y ch ogro m n e z a in te re so w an ie 1.
R zecz ja sn a , m a to zw iązek ze skalą em o cji - n ad ziei i obaw - ja k ie pro cesy in ­
te g racy jn e w y w o łu ją w sp o łeczeń stw ie polskim . Jak p o k azu je d e b ata p u b liczna,
1 Opinie Polaków o integracji Polski z Unią Europejską bada regularnie Centrum Badania Opinii
Publicznej (biuletyny z wynikami badań są dostępne na stronie internetowej www.cbos.pl). Szereg ba­
dań i analiz z zakresu tej tematyki przeprowadził Instytut Spraw Publicznych w Warszawie (np. Chłop,
rolnik, farmer? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej - nadzieje i obawy polskiej wsi, Instytut
Spraw Publicznych, Warszawa 2000; M. Duszczyk, D. Poprzęcki, Rozszerzenie Unii Europejskiej
w opinii związków zawodowych oraz organizacji pracodawców, Instytut Spraw Publicznych, W arsza­
wa 2000; L. Kolarska-Bobińska, Polacy wobec wielkiej zmiany. Integracja z Unią Europejską, Insty­
tut Spraw Publicznych, Warszawa 2001; H. Bojar, J. Kurczewska, Konsekwencje wprowadzenia ukła­
du z Schengen - wyniki badań społeczności pogranicza wschodniego, Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2002; L. Kolarska-Bobińska, Mieszkańcy wsi o integracji europejskiej: opinie, wiedza, p o ­
informowanie, Instytut Spraw Publicznych, W arszawa 2002; B. Roguska, M. Strzeszewski, Zaintere­
sowanie społeczne, wiedza i poinformowanie o integracji Polski z Unią Europejską, Instytut Spraw Pu­
blicznych, W arszawa 2002. Zob. też np.: Z. Mach, D. Niedźwiecki (red.), Integracja europejska
w oczach Polaków, Universitas, Kraków 1998; Z. Mach, D. Niedźwiecki (red.), Polska lokalna wobec
integracji europejskiej,Universitas, Kraków 2001; J. Wasilewski, Przewidywane zachowania wybor­
cze w referendum akcesyjnym i ich nieoczywiste determinanty, „Studia Socjologiczne” 2002, nr 3.
172
Zbigniew Drąg
a tak że w y n ik i w ielu analiz, szczeg ó ln ie zró żn ico w an e opinie na te m a t integ racji
w y stęp u ją w śró d lu d n o ści w iejsk iej2.
P o staw y m ieszk ań có w w si w obec integ racji eu ropejskiej zn ajd u ją znaczące
m iejsce w b a d an iach In sty tu tu S praw P u b lic z n y ch 3. C elem o statn ieg o - realiz o ­
w an eg o p rzez In sty tu t S p raw P u b liczn y ch - p ro jektu b a d aw czeg o było p rz e p ro ­
w ad zen ie w ielo asp ek to w ej analizy p o g ląd ó w i asp iracji m ło d y ch m ieszk ań có w
w si, w ty m w k o n tek ście ak cesu P olski do U nii E u ro p ejsk iej. B ad an ie teren o w e
zo stało p rz e p ro w a d zo n e w k w ietn iu 2002 roku p rzez P raco w n ię B ad ań S p o łe c z ­
ny ch w S o p o cie na rep rezen taty w n ej p ró b ie 610 m ieszk ań có w w si w w ieku od
16 do 30 lat. N in iejszy arty k u ł p rezen tu je n iek tó re w yniki tych b ad ań d o ty czące
p ro b le m a ty k i in teg racy jn ej4.
B io rąc p od u w ag ę asp ek t „in te g ra c y jn y ” , b ad an ie k o n c en tro w ało się na n a stę ­
p u jący ch k w estiach : w ja k im stopniu m ło d y ch m ieszk ań có w w si ang ażu je o g ó l­
n o n a ro d o w a d eb ata d o ty c z ą c a w stąp ien ia P olski do stru k tu r u n ijn y ch ? C zy za u ­
w ażają, że w realizacji ich aspiracji ży cio w y ch u sy tu o w an ie P olski w tych stru k ­
tu rach b ęd zie m iało isto tn e, a m oże i d ecy d u jące, zn aczen ie? C zy zn ajd u ją dla
siebie m iejsce w zin teg ro w an ej E u ro p ie, czy p rz y jm u ją po staw ę o u tsid eró w ? N a
p o w y ższe p y ta n ia m o żn a dać o d p o w ied ź an alizu jąc m iędzy innym i stopień za in ­
te reso w a n ia m ło d zieży w iejskiej sp raw am i „ in te g rac y jn y m i” , a tak że ich n a d z ie ­
je i ob aw y zw iązan e z p rz y stą p ie n ie m P olski do U nii E u ro pejskiej.
Zainteresowanie sprawami „integracyjnym i”
C zy m ło d zi m ieszk ań cy w si są z ain tereso w an i sp raw am i „ in te g racy jn y m i” ?
C zy p o sia d a n a o tych sp raw ach w ied za k ształtu je ich ogólne n astaw ien ie do in ­
tegracji, w z b u d z a o k reślo n e n ad zieje lub obaw y, d eterm in u je sposób p o strz e g a ­
n ia k o n se k w e n c ji w stąp ien ia P olsk i do U nii E u ro p ejsk iej?
W y n ik i b a d ań p o z w a la ją stw ierd zić, że z a in tereso w an ie m ło d zieży w iejskiej
p ro b le m a ty k ą in te g ra c y jn ą je s t u m iark o w an e. N a py tan ie o stopień za in te re so w a ­
nia sp raw am i d o ty czący m i in teg racji P olsk i z U n ią E u ro p e jsk ą je d y n ie n iesp ełn a
59% b ad an y ch o d p o w iad ało , że ta p ro b lem aty k a je st (bardzo lub raczej) dla nich
interesu jąca. P raw ie 38% w y raziło (raczej lub zu p ełnie) brak zain tereso w an ia,
po zo stali (4% ) za ś nie p o trafili dok o n ać sam o o k reślen ia (w y b ierając o d p o w ied ź
„trudn o p o w ie d z ie ć ” ). T ru d n o nie zap y tać, d laczego aż tak zn ac ząca część m ło ­
dych m ieszk ań có w w si nie w y raża zain te re so w an ia ty m tem atem ? C zy żb y nie
d o strz e g a ła w p ły w u p ro cesó w in teg racy jn y ch na w łasne losy? W ja k ie jś m ierze
św iad czą o ty m d an e d o ty czące oceny w łasn eg o p o in fo rm o w a n ia o sp raw ach d o ­
2 J. W asilewski, Przewidywane zachowania..., op. cit.
3 Chłop, rolnik, farmer? op. cit.
4 Artykuł jest skróconą i zmodyfikowaną wersją rozdziału VI raportu: Z. Drąg, K. Gorlach, Z. Seręga, Młode pokolenie III Rzeczypospolitej. Aspiracje życiowe w przeddzień integracji z Unią Europej­
ską, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2003.
Integracja Polski z Unią Europejską
173
ty czący ch in teg racji P o lsk i z U n ią E u ro p ejsk ą. T y lk o n iesp ełn a je d n a czw arta
b ad an y ch stw ierd ziła, że je s t o tych sp raw ach d o b rze lub b ardzo do b rze p o in fo r­
m o w an a, a aż d w ie trzecie o k reśliło sw o ją w ied zę ja k o słabą. P o n ad to , do braku
ja k ic h k o lw ie k in fo rm acji w ty m zak resie p rzy zn ało się 7% b ad an y ch , a 2% nie
p o trafiło sfo rm u ło w ać je d n o z n a c zn e j od p o w ied zi.
Jak się okazuje, system inform acyjny działa w tej dziedzinie dość nieefek ty w ­
nie. W k ażd y m razie w odniesieniu do polskiej w si, a przynajm niej do jej m łodej
generacji. S ym pto m aty czn y je st fakt, że tylko 4% badanych oznajm iło, iż w ich w si
lub gm inie były organizow ane spotkania lub w ykłady na tem at skutków integracji
Polski z U nią. C o praw da tylko połow a z nich (2% ogółu badanych) uczestniczyła
w tych spotkaniach, to je d n a k gdyby odbyw ały się one w e w szystkich w siach, to
być m oże w zięłoby w nich udział 50% (a nie 2% ) ogółu m łodzieży w iejskiej.
R zecz ja sn a , istn ieje silny zw iązek p o m ięd zy w ied z ą (p o in fo rm o w an iem )
i z a in te re so w an ie m sp raw am i d o ty czący m i in tegracji (staty sty c zn a istotność:
p < 0 ,00 1 ). I tak, aż 88% p rzy n ajm n iej d o b rze p o in fo rm o w a n y ch b ad an y ch je s t
(bardzo lub raczej) zain tereso w an y ch p ro b le m a ty k ą integracji, p o d czas gdy
w śród słabo lub w ogóle n iep o in fo rm o w an y ch zain tereso w an ie tak ie w y raża
m niej niż po ło w a. Jak w ięc w idać, in sty tu cje m ające in fo rm o w ać sp o łeczeń stw o
polskie, w ty m p o lsk ą w ieś i je j m łode p o k o len ie, o sp raw ach d o ty cz ąc y ch in te ­
gracji P olski z U n ią E u ro p e jsk ą m ają do o d erg an ia isto tn ą rolę: m o g ą w p ły n ąć na
w zrost je g o zain te re so w an ia p ro cesam i in teg racy jnym i.
B iorąc p o d u w ag ę sto p ień p o in fo rm o w a n ia i stopień z a in te re so w an ia p ro b le ­
m aty k ą ak c e sy jn ą m ożem y w y ró żn ić trzy - zasad n iczo o d m ien n e - k ateg o rie p o ­
staw ok reślające ró żn e p o zio m y „ z a an g ażo w an ia w spraw y in te g ra c y jn e ” . P o sta ­
w ą o b se rw a to ra spraw „ in te g ra c y jn y ch ” b ę d ą się ch arak tery zo w ać osoby zain te ­
reso w an e i p o in fo rm o w an e. P o staw ę p o ten cjaln eg o o b serw ato ra p rzy p iszem y
o so b o m z a in tereso w an y m , lecz n iep o in fo rm o w an y m , a po staw ę o u tsid era niezain tereso w a n y m spraw am i d o ty czący m i integracji.
Tabela 1.
P o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia w sp ra w y in te g ra c y jn e ” m ło d z ie ż y w ie jsk iej
(d a n e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
P o sta w a
O b se rw a to r
P ro c e n t
21,3
P o te n c ja ln y o b se rw a to r
37,5
O u tsid e r
4 1 ,2
O g ó łem
100,0
Jakie p o staw y d o m in o w ały w badanej zb io ro w ości? Jeśli d o konam y dychotom icznego p o d ziału na tych, którzy czu ją się (bardzo lub dobrze) p o inform ow ani
o spraw ach zw iązan y ch z in teg racją i na n iep o in fo rm o w an y ch (słabo p o in fo rm o ­
174
Zbigniew Drąg
w ani, w o góle n iep o in fo rm o w an i i niep o trafiący się określić), oraz n a tych, którzy
są tym i sp raw am i (bardzo lub raczej) zain tereso w ani i na nie zain teresow anych
(raczej lub zu p ełn ie nie zain tereso w an i i nie p o trafiący udzielić je d n o zn aczn ej od­
pow ied zi), to n ajliczn iejszą g ru p ą o k azu ją się o u tsiderzy, stanow iący 41% ogółu.
W śród nich m o żem y w yróżnić m arg in aln ą grupę outsiderów św iadom ych, czyli
osoby u zn ające się za p o in fo rm o w an e, lecz n iezainteresow ane, oraz d o m in u jącą
g rupę o u tsid eró w totalnych, czyli osoby n iep o in form ow ane i niezainteresow ane.
Ci pierw si stan o w ią nieco pon ad 7% , a ci ostatni p raw ie 93% w szystkich o u tsid e­
rów . P o nadto, w śród badanej m łodzieży w iejskiej je s t też praw ie 38% potencjal­
nych o b serw ato ró w i n ieco p o nad 21% o b serw ato rów (tabela 1).
Nastawienie do spraw „ integracyjnych”
P ro cesy in teg racji P o lsk i z U n ią E u ro p e jsk ą w y z w ala ją w P o lak a ch ró żn e o d ­
czucia. C zy je d n a k p o zio m „ zaan g ażo w an ia w spraw y in te g rac y jn e” m a tutaj ja ­
k ieś zn aczen ie? C zy o b serw ato rzy są b ard ziej p o zy ty w n ie n astaw ien i w obec p ro ­
cesu in teg racji niż o u tsid erzy ? P rzean alizu jm y zw iązk i tych cech w śród m ło d zie­
ży w iejsk iej.
B ad an y ch p y taliśm y , ja k ie u czu cie b u d z ą w nich słow a: „in teg racja P olski
z U n ią E u ro p e jsk ą ” . S p o śró d siedm iu p o d an y ch sfo rm u ło w ań n ajczęściej w y b ie­
rane były d w a skrajne: n a d z ie ja (32% w sk azań ) i o b aw a (26% ). P onadto, w zn a­
czącej części b a d an y ch - p raw ie 18% - sło w a te w y w o łu ją zaciek aw ien ie, ale też
ob o jętn o ść (9% ). Inne o d czu cia z d arzają się rzadziej: ak ce p tacja (5% ), niechęć
(5% ) czy z n u d zen ie (1% ). P raw ie 4% b a d an y ch nie p o trafiło określić sw oich
em o cji w ty m w zględ zie.
Tabela 2.
N a sta w ie n ie m ło d z ie ż y w ie jsk iej w o b e c sp ra w „ in te g ra c y jn y c h ”
(d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
N a sta w ie n ie
P o z y ty w n e
P ro c e n t
54,7
O b o jętn e
14,4
N e g a ty w n e
30,9
O g ó łem
100,0
Jeśli p rzy jm iem y , że p o jaw iające się u czu cia są w sk aźn ik iem ogó ln eg o n asta­
w ien ia do in te re su ją c y ch nas p ro cesó w in teg racy jn y ch , to m ożem y w y ró żn ić trzy
typy tak ich nastaw ień : p o zy ty w n e, ob o jętn e, n eg atyw ne. O p o zy ty w n y m n asta­
w ieniu b ę d z ie św iad czy ć p o jaw ien ie się n adziei, ak cep tacji lub zaciek aw ien ia,
o n a staw ien iu n eg aty w n y m - ob aw y lub niech ęci, a o n astaw ien iu o b o ję tn y m o b o jętn o ści lub zn u d zen ia. D o osób o n astaw ien iu o b o jętn y m zaliczy m y też te,
Integracja Polski z Unią Europejską
175
k tóre nie p o trafiły je d n o z n a c z n ie stw ierd zić, ja k ie u czu cia b u d z ą w nich w sp o ­
m niane słow a. G ru p a o só b o p o z y ty w n y m n astaw ien iu o k azuje się z d e cy d o w a ­
nie dom in u jąca. N astaw ien ie takie p rezen tu je 55% m ło d y ch m ieszk ań có w w si,
p o d czas gdy n astaw ien ie n eg aty w n e 31% , a o b o jętne 14% (tab ela 2).
Tabela 3.
T y p y n a sta w ie n ia m ło d z ie ż y w ie jsk iej w o b ec in te g ra c ji P o lsk i
z U n ią E u ro p e js k ą a p o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia w sp ra w y in te g ra c y jn e ”
(d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 0 9 )
P o zio m „ z a a n g a ż o w a n ia ” :
N a sta w ie n ie :
O g ó łe m
p o z y ty w n e
o b o jętn e
n e g a ty w n e
O b se rw a to r
7 6 ,2
3,8
2 0 ,0
100,00
P o te n c ja ln y o b se rw a to r
63,6
3,9
32,5
100,00
O u tsid e r
35,5
29,5
35,1
100,00
p< 0,01
Jak i w idać, in teg racja P o lsk i z U n ią E u ro p ejsk ą w y w o łu je w śro d o w isk u m ło ­
dzieży w iejsk iej zró żn ico w an e em ocje. A n aliza d a n y ch zaw arty ch w tabeli 3, p o ­
zw ala n am ok reślić, ja k i m ają one z w iązek z p o in fo rm o w an ie m i z ain tere so w a ­
niem b a d an y ch sp raw am i integracji.
P o staw a o b se rw a to ra sp rzy ja p rz y jm o w an iu n astaw ien ia p o zy ty w n eg o i w z a ­
sadzie w y k lu c z a o b o jętn o ść w o bec p ro cesu in teg racji. P o d o b n ie o d d ziału je p o ­
staw a p o ten cjaln eg o o b serw ato ra, ja k k o lw ie k w n ieco m n iejszy m stopniu niż p o ­
staw a o b se rw a to ra sp rzy ja n astaw ien iu p o zy ty w n em u . W śró d o u tsid eró w n a sta ­
w ien ie je s t z ró żn ico w an e, przy czy m zd ecy d o w an ie m niej niż w śró d p o zo stały ch
je s t w śró d nich osób z n astaw ien iem p o z y ty w n y m i zd ecy d o w an ie w ięcej osób
z n a sta w ie n ie m o b o jętn y m .
W arto je sz c z e zw ró cić u w ag ę n a stru k tu rę b adanej zb io ro w o ści ze w zględu na
om aw ian e cech y (tab ela 4).
Tabela 4.
S tru k tu ra m ło d z ie ż y w ie jsk ie j ze w z g lę d u na n a sta w ie n ie w o b ec in te g ra c ji P o lsk i
z U n ią E u ro p e js k ą i p o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia w sp ra w y in te g ra c y jn e ”
(d an e w p ro c e n ta c h ; p ro c e n ty lic z o n e o d c ało ści, N = 6 0 9 )
P o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia ”
p o z y ty w n e
O b se rw a to r
P o te n c ja ln y o b se rw a to r
O u tsid e r
p < 0,001
16,3
23,8
14,6
N a sta w ien ie:
o b o ję tn e
0,8
1,4
12,2
n e g a ty w n e
4,3
12,2
14,4
176
Zbigniew Drąg
P raw ie je d n a c zw arta - to p o zy ty w n ie n astaw ien i p o ten cjaln i o b serw atorzy.
M in im a ln e w ielk o ści stan o w ią o b o jętn i o b serw ato rzy i p o ten cjaln i o b se rw ato ­
rzy, a tak że n eg a ty w n ie n astaw ien i o b serw ato rzy . W szy stk ie p o zo stałe m o żliw e
grupy stan o w ią po k ilk an aście procen t. N ajb ard ziej in te re su jąc a je s t g ru p a p o ten ­
cjaln y ch o b serw ato ró w (osó b zain tereso w an y ch , lecz d o stateczn ie n ie p o in fo rm o ­
w anych n a tem at p ro cesó w in teg racy jn y ch ) n asta w io n y c h neg aty w n ie. Jej istn ie­
nie m o że b y ć d o w o d em na to, że w zb u d zen ie z a in tereso w an ia sp o łeczn eg o sp ra­
w am i d o ty c z ą c y m i in teg racji nie zaw sze je s t w y starczające do u zy sk a n ia d la nich
sp o łeczn eg o w sparcia. N ajp ew n iej m o że b y ć ono po jaw ić się w tedy, gdy zain te ­
resow an iu sp o łeczn em u tym i spraw am i to w arzy szy szeroka o nich inform acja.
C zy o g ó ln e n astaw ien ie do p ro cesó w in teg racji k o n k rety zu je się w nad ziejach
i o b aw ach P o lak ó w w y n ik ający ch z p rz y stą p ie n ia do stru k tu r u n ijn y ch ? C zy
zn a jd u ją w n ich o d b icie w ied za i z a in tereso w an ie spraw am i d o ty czący m i in te­
g racji P o lsk i z U n ią E u ro p ejsk ą? R o zp atrzm y , ja k te k w estie p rze d sta w ia ją się
w p rz y p ad k u m ło d zieży w iejskiej.
Bilans korzyści i strat procesu integracyjnego
K om u in te g ra c ja P olsk i z U n ią E u ro p e jsk ą p rzy n iesie k o rzy ści, kom u zaś być
m oże straty? C zy w k o rz y śc ia c h b ęd zie p arty cy p o w ać całe sp o łeczeń stw o p o l­
skie czy ty lk o ja k a ś je g o część? K to n ajw ięcej straci? W szy scy P o lacy czy tylko
n iektóre g ru p y ?
B ad an y m zad aliśm y py tan ie, ja k i b ilan s k o rzy ści i strat p rzy n iesie in teg racja
P o lski z U n ią E u ro p e jsk ą P olsce, polskiej w si, p o lsk iem u ro ln ictw u , ich w sp ó ł­
m ieszk ań co m , ro ln ik o m z ich w si i im sam y m (tab ela 5).
Tabela 5.
B ila n s k o rz y śc i i stra t w w y n ik u in te g rac ji P o lsk i z U n ią E u ro p e jsk ą
w o p in ii m ło d z ie ż y w iejsk iej
(d a n e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
In te g ra c ja P o lsk i z U n ią
E u ro p e js k ą p rzy n iesie :
W ięc ej k o rzy śc i
n iż strat
W ięc ej stra t T y le sa m o stra t
T ru d n o
n iż k o rz y śc i
i k o rz y śc i
p o w ie d z ie ć
P o lsc e
4 1 ,2
2 1 ,2
16,4
2 1 ,2
R e sp o n d e n to w i o so b iśc ie
30,8
16,6
16,4
3 6 ,2
P o lsk iej w si
2 9 ,8
31,0
14,6
2 4 ,6
P o lsk ie m u ro ln ic tw u
28,1
33,7
14,6
2 3 ,6
W sp ó łm ie sz k a ń c o m
re s p o n d e n ta
2 0 ,6
2 7 ,6
18,5
33,3
R o ln ik o m ze w si
re s p o n d e n ta
19,8
2 9 ,4
17,8
3 3 ,0
Integracja Polski z Unią Europejską
177
O p in ie b a d a n y c h w tej k w e s tii są siln ie z ró ż n ic o w a n e . D la z n a c z ąc e j c z ę ­
ści m ło d z ie ż y w ie jsk ie j k o n se k w e n c je p rz y s tą p ie n ia P o lsk i do stru k tu r u n ij­
n y c h są w ie lk ą n ie w ia d o m ą . N a je d n o z n a c z n e o k re śle n ie b ila n su k o rz y śc i
i stra t d la ró ż n y c h g ru p s p o łe c z e ń stw a p o lsk ie g o nie z d e c y d o w a ło się od j e d ­
nej p iątej d o je d n e j trz e c ie j b a d a n y c h . P o m ija ją c z n a c z e n ie ty ch o d p o w ie d z i,
o k a z u je się, że ty lk o w d w ó c h k w e stia c h b a d a n i c zę śc ie j w sk a z u ją n a p rz e w a ­
gę k o rz y ś c i n a d stra ta m i, aż w c z te re c h z a ś - n a p rz e w a g ę stra t n a d k o rz y ś c ia ­
m i. Je d n a k w k a ż d y m z ty c h p rz y p a d k ó w o p in ie ta k ie są fo rm u ło w a n e p rz ez
m n iej n iż p o ło w ę b a d a n y c h . K to z a te m m a n a jw ię k sz e sz an se n a d o d a tn i b i­
lan s k o rz y śc i i strat, a k to o d c z u je p rz e w a g ę strat? P ie rw sz ą sy tu a c ję o d n o sz ą
b a d a n i n a jc z ę śc ie j do P o lsk i i sie b ie o so b iśc ie . D ru g a sy tu a c ja d o tk n ie
z a ró w n o p o ls k ą w ie ś i p o lsk ie ro ln ic tw o , ja k ro ln ik ó w i in n y c h w s p ó łm ie ­
sz k a ń c ó w b a d a n y c h . O ty m , że P o lsk a u z y sk a w ięcej k o rz y śc i n iż strat, b y ło
p rz e k o n a n y c h 4 1 % n a sz y c h ro z m ó w c ó w , o ty m , że ich o so b isty b ila n s b ę d z ie
d o d a tn i - p ra w ie je d n a trz e c ia . M n iej w ię c e j je d n a trz e c ia sk a z u je z k o le i n a
straty p o ls k ą w ie ś i p o lsk ie ro ln ic tw o , a o k o ło 30% b a d a n y c h w sk a z u je tu ro l­
n ik ó w i p o z o s ta ły c h m ie sz k a ń c ó w sw o jej w si. O k a z u je się z a te m , że m ło d z ie ż
w ie jsk a w id z i w p rz y sz ło śc i w ię k sz e sz a n se d la sieb ie n iż d la sw o je g o o to c z e ­
nia. C zy to ty lk o m ło d z ie ń c z a u fn o ść w e w ła sn e m o ż liw o śc i b ez re a ln y c h
p o d sta w ? C zy m o ż e tro s k a w y n ik a ją c a ze św ia d o m o śc i sła b e g o d o sto so w a n ia
p o lsk ie j w si i ro ln ic tw a do e u ro p e jsk ic h sta n d a rd ó w e k o n o m ic z n y c h i c y w ili­
z a c y jn y c h ?
C e c h ą silnie ró ż n ic u ją c ą opin ie b a d an y ch na tem at „ b e n efic jen tó w ” i „p rz e­
g ra n y c h ” w zw iązk u z in teg racją P o lsk i do U nii E u ro pejskiej je s t p o zio m „z aa n ­
g a żo w a n ia w spraw y in te g ra c y jn e ” (tab ela 6).
O p ty m iz m o b se rw a to ró w je s t z n a c z n ie w ię k sz y n iż p o te n c ja ln y c h o b s e r­
w a to ró w i - rz e c z ja s n a - o u tsid e ró w . P o n a d 62% o b se rw a to ró w sąd z i, że P o l­
sk a o d n ie sie d z ię k i in te g ra c ji w ięcej k o rz y śc i n iż strat, p o d c z a s g d y o p in ię ta ­
k ą w y ra ż a ty lk o 4 4 % p o te n c ja ln y c h o b se rw a to ró w i 28% o u tsid e ró w . P o d o b ­
ne ró ż n ic e w y s tę p u ją w p rz y p a d k u p rz e w id y w a n ia w łasn e j sy tu a c ji. W ię ce j
k o rz y śc i n iż stra t d la sie b ie a n ty c y p u je 54% o b se rw a to ró w , je d n a trz e c ia p o ­
te n c ja ln y c h o b se rw a to ró w i ty lk o 17% o u tsid e ró w . W p o z o sta ły c h p rz y p a d ­
k a c h ró ż n ic e w o p in ia c h są ju ż n ie c o n iż sz e , je d n a k i tak re la ty w n ie d uże.
O k a z u je się z a te m , że z a in te re s o w a n ie sp ra w a m i z w ią z a n y m i z in te g ra c ją
i p o sia d a n ie ja k ic h ś in fo rm a c ji n a ich te m a t je s t isto tn y m w y z n a c z n ik ie m
o p ty m isty c z n e j w iz ji d o ty c z ą c e j p rz y sz łe g o u sy tu o w a n ia P o lsk i w u n ijn y c h
stru k tu ra c h . Z k o le i b ra k z a in te re s o w a n ia i p o in fo rm o w a n ia w ią ż e się z b r a ­
k ie m p o s ia d a n ia ja k ie jk o lw ie k w izji lu b - w n a jle p sz y m ra z ie - w izji n a c e ­
c h o w a n e j n e g a ty w n ie .
178
Zbigniew Drąg
Tabela 6.
B ilan s k o rz y śc i i strat w w y n ik u in te g ra c ji P o lsk i z U n ią E u ro p e js k ą a p o z io m „ z a a n g a ­
ż o w a n ia w sp raw y in te g ra c y jn e ” m ło d z ie ż y w iejsk ie j (d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
In te g ra c ja P o lsk i z U n ią
E u ro p e js k ą p rz y n ie sie
P o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia ”
o b se rw a to r
p o te n c ja ln y o b se rw a to r
o u tsid e r
P olsce:
1. W ięcej k o rz y śc i niż stra t
2. W ięcej stra t n iż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
62,3
12,3
16,9
8,5
44,1
23,1
16,6
16,2
27,5
2 3 ,9
15,9
32,7
R e sp o n d e n to w i o so b iście:
1. W ięcej k o rz y śc i niż strat
2. W ięcej strat niż k o rzy śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
53,8
10,8
18,5
16,9
32,9
18,0
11,4
37,7
17,1
18,3
19,8
44 ,8
P o lsk iej w si:
1. W ięcej k o rz y śc i niż stra t
2. W ięcej strat niż k o rzy śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i strat
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
4 4 ,2
2 8 ,7
14,7
12,4
34,8
33,5
12,3
19,4
17,9
29 ,9
16,3
35,9
4 2 ,0
32,1
16,8
17,1
33,3
9,1
31,9
35,4
12,7
2 0 ,0
W s p ó łm ie sz k a ń c o m resp o n d en ta :
1. W ięcej k o rz y śc i niż strat
2. W ięcej stra t n iż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
32,3
2 1,5
26,9
19,3
21,5
3 2 ,0
14,9
31,6
4 2 ,0
R o ln ik o m ze w si resp o n d en ta:
1. W ięcej k o rz y śc i niż stra t
2. W ięcej stra t n iż k o rz y ści
3. T y le sam o k o rzy ści i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
30,8
2 5 ,4
21,5
22,3
20,5
31,9
17,0
30,6
13,1
2 9 ,5
16,7
4 0 ,7
P o lsk iem u ro ln ictw u :
1. W ięcej k o rz y śc i niż strat
2. W ięcej stra t n iż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
W szystkie różnice istotne na poziomie 0,001.
15,1
34,5
13,9
2 6 ,6
17,5
Integracja Polski z Unią Europejską
179
Tabela 7.
B ilan s k o rzy ści i stra t w w y n ik u in te g ra c ji P o lsk i z U n ią E u ro p e js k ą a ty p n a sta w ie n ie
d o sp raw „ in te g ra c y jn y c h ” m ło d z ie ż y w ie jsk iej (d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 0 9 )
In te g ra c ja P o lsk i z U n ią
E u ro p e js k ą p rz y n ie sie
T y p n a sta w ie n ia
p o z y ty w n e
o b o jętn e
n e g a ty w n e
P o lsce:
1. W ięc ej k o rz y śc i n iż stra t
2. W ięcej stra t niż k o rzy ści
3. T y le sam o k o rz y śc i i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
5 8,9
6 ,0
17,1
18,0
2 3 ,0
2 1,8
14,9
40,3
18,0
47,1
16,4
18,5
R e sp o n d e n to w i o so b iście:
1. W ięcej k o rz y śc i n iż stra t
2. W ięcej stra t niż k o rz y ści
3. T y le sam o k o rzy ści i strat
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
46,1
5,4
13,8
34,7
13,8
12,6
2 0 ,7
5 2,9
12,2
38,1
18,5
31,2
P o lsk iej w si:
1. W ięcej k o rz y śc i niż stra t
2. W ięc ej stra t niż k o rz y ści
3. T y le sam o k o rz y śc i i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
4 3 ,8
17,1
15,6
2 3,5
15,7
21,3
15,7
47,3
12,2
60,1
12,2
15,5
P o lsk ie m u ro ln ictw u :
1. W ięcej k o rz y śc i n iż strat
2. W ięcej stra t niż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rzy ści i strat
4 0 ,7
19,5
17,4
14,6
2 3 ,6
13,5
12,2
6 3,5
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
2 2 ,4
48,3
14,2
W s p ó łm ie sz k a ń c o m re sp o n d e n ta :
1. W ięc ej k o rz y śc i niż stra t
2. W ięcej stra t niż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rz y śc i i strat
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
31,1
14,7
2 0 ,4
33,8
9,1
19,3
19,3
52,3
7,4
54,5
14,8
23,3
R o ln ik o m ze w si resp o n d en ta :
1. W ięcej k o rz y śc i niż strat
2. W ięcej stra t niż k o rz y śc i
3. T y le sam o k o rz y śc i i stra t
4. T ru d n o p o w ie d z ie ć
29,8
16,9
19,6
33,7
10,2
20,5
17,0
52,3
6,9
5 5 ,9
14,4
10,1
22 ,8
W szystkie różnice istotne na poziomie 0,001.
Z o p in iam i na tem at b ilan su k o rzy ści i strat sk o relo w an e je s t też silnie ogólne
nastaw ien ie do in teg racji (tabela 7). P o zy ty w n em u nastaw ien iu znaczn ie częściej
niż nastaw ien iu o b o jętn em u czy n eg aty w n em u to w arzy szy przek o n an ie, że in te ­
180
Zbigniew Drąg
g racja P o lsk i z U n ią E u ro p e jsk ą p rzy n iesie w ięcej k o rzy ści niż strat tak w p rz y ­
pad k u o g ó łu P o lak ó w , ja k i innych w y szczeg ó ln io n y ch grup. N a sta w ien ie o b o ­
ję tn e n ajczęściej idzie w p arze z b ra k ie m stan o w isk a w tej k w estii, a n astaw ien ie
neg a ty w n e z p rześw iad czen iem , że straty p rz e w y ższ ą k orzyści.
Nadzieje i obawy związane z integracją Polski z Unią Europejską
C zy te o g ó ln ie p o jm o w an e k o rzy ści i straty p rz ek ła d ają się ja k o ś na k o n k re ­
ty? C o stoi za o g ó ln ie ro zu m ian y m i k o rzy ściam i i stratam i? C hcąc tego dociec
z ad aliśm y b a d a n y m p y tan ie o to, z czy m w iążą sw oje nad zieje i obaw y w k o n ­
tek ście w stą p ie n ia P o lsk i do U nii E u ro p ejsk iej. D ane zaw arte w tabeli 8 w sk a z u ­
ją , gdzie p rzed e w sz y stk im m ło d zież w iejsk a lo k uje sw oje n ad zieje, a w tab eli 9
obrazu ją, czeg o się najb ard ziej obaw ia.
Tabela 8.
N a d z ie je m ło d y c h m ie sz k a ń c ó w w si z w ią z a n e ze w stą p ie n ie m P o lsk i d o U n ii
E u ro p e jsk ie j (d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
W stą p ie n ie P o lsk i d o U n ii E u ro p e jsk ie j sp o w o d u je:
T ak
N ie
T ru d n o
p o w ie d z ie ć
- d o stę p do n o w o c z e sn y c h te c h n o lo g ii w ro ln ic tw ie
- w z ro st cen y ziem i
- p o p ra w ę in fra stru k tu ry tech n icz n ej
(d ro g i, te le fo n y , in te rn et, k a n a liz a c ja )
- d o b ra p rz y s z ło ść d la m ło d z ie ż y , d ziec i, k o n ta k ty
ze św ia te m
- m o ż liw o ść z n a le z ie n ia p ra c y p o z a ro ln ic tw e m
- p o p ra w ę p o z y c ji P o lsk i i P o la k ó w w św iec ie
- m o ż liw o ść lep sz e g o w y k sz ta łc e n ia
- p o p ra w ę in fra stru k tu ry sp o łec z n e j (p rz ed sz k o la ,
szk o ły , b ib lio te k i, o śro d k i k u ltu ry , sp o rtu )
- p o p ra w ę stan u śro d o w isk a n a tu raln e g o
- n o w e ry n k i zb y tu
- p o p ra w ę o p ła c a ln o śc i p ro d u k c ji ro ln ej (d o p łaty ,
w y ż sz e cen y )
- d o ta c je d la p o ls k ic h ro ln ik ó w , ta k ie ja k
w k ra ja c h U n ii
- g w a ra n c je z b y tu , u m o w y
7 4 ,9
6 7,5
8,7
9,3
16,4
2 3 ,2
6 5,5
11,5
2 3 ,0
6 5 ,0
5 9 ,0
5 6 ,6
5 4 ,0
10,6
12,8
16,2
2 0 ,8
2 4 ,4
2 8 ,2
2 7 ,2
2 5 ,2
50,3
4 9 ,0
48,8
2 0 ,7
2 8 ,2
2 4 ,6
2 9 ,0
2 2 ,8
2 6 ,6
42,3
27,1
30,6
4 1 ,9
37,3
34,1
30,1
2 4 ,0
3 2 ,6
T rzy czw arte b ad an y ch sądzi, że p rzy stąp ien ie P o lsk i do U nii E u ro pejskiej
spo w o d u je d o stęp do n o w o czesn y ch tech n o lo g ii w rolnictw ie. N ieco p o n ad dw ie
trzecie p rzew id u je nato m iast, że nastąpi w zro st ceny ziem i, p o p raw a in fra stru k ­
tury tech n iczn ej i m ło d zież b ęd zie m iała z ap ew n io n ą do b rą przy szło ść. P raw ie
Integracja Polski z Unią Europejską
181
60% w sk azu je n a m o żliw o ść zn a le z ien ia pracy p o za ro ln ictw em , a n ieco m niej
na p o p raw ę p o zy cji P o lsk i i P o lak ó w w św iecie oraz m o żliw o ść lep szeg o w y ­
k ształcen ia. M niej w ięcej p o ło w a b a d an y ch sądzi, że po p raw i się in frastru k tu ra
społeczn a, stan śro d o w isk a n atu raln eg o i o tw arte zo stan ą now e rynki zbytu dla
po lsk ich p ro d u k tó w . N ajm n iej o p ty m izm u w y raża m ło d zież w iejsk a w zakresie
po p raw y o p łacaln o ści p ro d u k cji rolnej, d o tacji dla p o lskich ro ln ik ó w , tak ich ja k
w k rajach u n ijn y ch , o raz g w aran cji zby tu i u m ów . Jed n ak i te k w estie b u d zą
n ad zieję w zn aczącej części (bo sięgającej około 40% ) badanej zb io ro w o ści.
N ad z ie je m ło d zieży w iejskiej zw iązan e ze w stąp ien iem P o lsk i do stru k tu r
un ijn y ch są w ięc p o w szech n e i w ielo asp ek to w e. D o ty czą zarów no k w estii o g ó l­
n o sp o łeczn y ch , ja k w si i roln ictw a. Jeśli je d n a k m ielib y śm y w sk azać obszary,
w odn iesien iu do k tó ry ch n ad zieje te są n ajb ard ziej ogran iczo n e, to należało b y
zw ró cić u w ag ę p rzed e w szy stk im n a roln ictw o .
Tabela 9.
O b aw y m ło d y c h m ie sz k a ń c ó w w si z w ią z a n e z w stą p ie n ie m P o lsk i do U n ii E u ro p e jsk ie j
(d an e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
W stą p ie n ie P o lsk i do U n ii E u ro p ejsk ie j sp o w o d u je:
T ak
N ie
T ru d n o
p o w ie d z ie ć
-
7 0 ,7
6 7 ,2
62,9
60 ,0
5 3 ,2
51,5
4 5 ,0
3 8 ,0
35,5
2 4 ,7
17,7
17,5
16,7
12,9
15,3
21,5
2 1 ,0
2 2 ,7
2 5 ,4
29,5
35,1
3 9 ,2
5 2 ,0
5 6 ,8
59,5
6 0 ,0
16,4
17,5
15,6
19,0
24,1
23,1
2 5 ,5
2 6 ,9
2 5 ,3
2 3 ,3
2 5 ,5
2 3 ,0
2 3 ,3
za le w p o lsk ie g o ry n k u u n ijn ą ż y w n o śc ią
u p a d e k w ielu g o sp o d a rstw ro ln y c h
w y k u p ziem i p rz e z c u d z o z ie m c ó w
w zro st tru d n o ści ze z b y te m p o lsk ic h p ro d u k tó w ro ln y c h
o g ra n ic z e n ie w ie lk o śc i p ro d u k c ji
w z ro st b e z ro b o c ia n a o b sz a ra c h w ie jsk ic h
z u b o ż e n ie w si
w z ro st p a to lo g ii typu n a rk o m a n ia , p ro s ty tu c ja itp.
w z ro st p rz e stę p c z o śc i
o sła b ie n ie p a trio ty z m u P o la k ó w
u p a d e k szk ó ł, b ib lio tek , d o m ó w k u ltu ry na w si
sp a d e k re lig ijn o śc i P o la k ó w
d e g ra d a c ję śro d o w isk a n a tu ra ln e g o
A jak ie sfery budzą w m łodym pokoleniu wsi najw iększe obaw y? Ponad 70%
badanych o baw ia się zalew u polskiego rynku unijną żyw nością, dw ie trzecie, upad­
ku w ielu gospodarstw rolnych, a ponad 60% - w ykupu ziem i przez cudzoziem ców
i w zrostu trudności ze zbytem polskich produktów rolnych. M niej w ięcej co druga
osoba w skazuje n a ograniczenia w ielkości produkcji i w zrost bezrobocia na obsza­
rach w iejskich, a 45% na zubożenie wsi. Inne kw estie nie rodzą ju ż tak często obaw .
W zrost narkom anii i prostytucji przew iduje 38% , a w zrost przestępczości - 36% b a­
danej m łodzieży. Ponadto, je d n a czw arta uznaje, że dojdzie do osłabienia patrioty­
zm u Polaków , a co szóstą osobę przejm ują losy szkół, bibliotek i dom ów kultury na
182
Zbigniew Drąg
wsi, stan religijności Polaków , a także stan środow iska naturalnego. Jak zatem w i­
dać, najw iększą troskę w yraża m łodzież w iejska przede w szystkim o przyszłość rol­
nictw a. N iepokoi ją też - choć w m niejszym stopniu -- rozw ój sytuacji na polskiej
wsi. N ajm niej obaw b u d zą natom iast problem y ogólnospołeczne.
Jeśli dok o n am y zbiorczej analizy k w estii b udzących w śród m łodzieży w iejskiej
nadzieje i obaw y, to okaże się, że najm niej p ew na przyszłość rysuje się dla po lsk ie­
go rolnictw a. W nieco lepszych b arw ach w idzi b ad an a m łodzież przyszłość pol­
skiej w si, a najlepiej te dziedziny, które odnoszą się do ogółu społeczeństw a.
P odobnie, przypom nijm y, rzecz się m iała, gdy b adani określali ogólny bilans k o ­
rzyści i strat polskiego rolnictw a, w si i Polski. W tym sensie m ożem y pow iedzieć,
że obraz polskiej rzeczyw istości kreow any przez m łodzież w iejską je st spójny.
P o d o b n ie, ja k w p rzy p ad k u d o ty ch czas o m aw ianych kw estii z w iązan y ch z in ­
teg rac ją P o lsk i z U n ią E u ro p ejsk ą, ró w n ież w p rzypadku n adziei oraz obaw
czy n n ik iem isto tn ie ró żn icu jący m o p in ie b ad an y ch b y ł p o zio m „zaan g ażo w an ia
w spraw y in te g ra c y jn e ” . O gó ln ie rzecz bio rąc, w raz z je g o w zro stem rosły
n ad zieje m ło d y ch m ieszk ań có w w si i m alały ich obaw y.
O b serw atorzy zdecydow anie częściej niż potencjalni obserw atorzy i outsiderzy
w ykazyw ali o ptym izm co do przyszłości polskiego rolnictw a, rozw oju sytuacji na
polskiej w si oraz ro zw iązyw ania k w estii ogólnospołecznych. W szystkie z 13 pre­
zentow anych w tabeli 8 kw estii, m ających w skazyw ać poziom nadziei zw iąza­
nych z przystąp ien iem Polski do U nii E uropejskiej, uzyskały w śród obserw atorów
nie m niej niż 55% w skazań, podczas gdy w śród p otencjalnych obserw atorów taki
w ysoki o d setek o d notow aliśm y w p rzypadku siedm iu kw estii, a w śród outsiderów
tylko w p rzypadku dw óch. W zrost p oziom u „zaangażow ania w spraw y integracyj­
ne” nie tylko sprzyjał budo w an iu nadziei, ale też istotnie ograniczał częstość w y­
stępow ania niesprecy zo w an y ch opinii na tem at w szystkich w yróżnionych spraw .
T ak w ięc, najczęściej brak iem jed n o zn aczn y ch poglądów na tem at pozytyw nych
konsekw encji integracji Polski z U nią E uropejską charakteryzow ali się outsiderzy.
O g ó ln ie rzecz biorąc, o b serw ato ró w c ech o w ał też m niejszy niż p o ten cjaln y ch
o b serw ato ró w i o u tsid eró w p o zio m obaw . M niej niż je d n a trze cia o b serw ato ró w
w y k a z y w a ła b rak obaw je d y n ie w o d n iesien iu do trzech sp ośród p rze d sta w io ­
nych w tab eli 9 trzy n astu kw estii. W o d n iesien iu do pięciu k w e stii obaw y o d rz u ­
cało od je d n e j trzeciej do p o ło w y o b serw ato ró w , a w od n iesien iu do pozo stały ch
pięciu - w ięcej niż połow a. D la p o ró w n an ia, spraw je d n o z n a c z n ie n ie b u d zący ch
obaw w śró d m niej niż je d n e j trzeciej o u tsid eró w było aż dziew ięć. W przy p ad k u
p o ten c ja ln y c h o b serw ato ró w tak ich spraw b yło siedem .
Udział w referendum akcesyjnym
W badaniach uw zględniliśm y rów nież kw estię uczestnictw a badanych w refe­
rendum w spraw ie przystąpienia Polski do U nii E uropejskiej. B adanie odbyło się je ­
szcze przed tegorocznym referendum , stąd - rzecz ja sn a - pytaliśm y o deklaracje
Integracja Polski z Unią Europejską
183
przyszłych zachow ań, a nie o przeszły fakt społeczny. Jakkolw iek analiza takich de­
klaracji dzisiaj w ydaje się ju ż m ało poznaw cza, to je d n ak m oże być przydatna, o ile
skoncentrujem y sw ą uw agę na korelatach deklaracji, a nie ich strukturze.
D an e p rz e d sta w ia jąc e strukturę d ek laracji d o ty czący ch u cz estn ictw a w re fe ­
ren d u m z u w z g lę d n ie n ie m n asta w ie n ia w o b ec spraw „ in teg ra cy jn y ch ” i p o ziom u
„zaa n g aż o w a n ia w spraw y in te g ra c y jn e ” za w ie ra tab e la 12.
M im o całej o d m ien n o ści w y o b rażeń , w iedzy, n ad ziei i obaw o losy P olski,
p o lsk ieg o ro ln ictw a, w si, a tak że sw oje w łasn e m ło d zież w iejsk a w z d ec y d o w a ­
nej w ięk szo ści d e k laro w ała o p o w ied zen ie się w referen d u m za p rzy stą p ien ie m
Polski do stru k tu r un ijn y ch . T ak d ek laro w ało 53% ogółu b ad anych. G łos p rz e ­
ciw ny z am ierzało oddać n iesp ełn a 15% b ad an y ch, a w ogóle nie zam ierzało
w ziąć w n im u d ziału 17% . P o zo stałe 15% nie b y ło n ato m iast pew ne, ja k się za ­
ch o w a w ch w ili o d b y w an ia się referen d u m .
B ard zo siln ie z d ek laracjam i o d n o śn ie do zach o w ań p o d czas re feren d u m sk o ­
relo w an e b y ło ogó ln e n astaw ien ie b ad an y ch w obec integracji P olski z U n ią E u ­
ropejsk ą. N astaw ien ie p o zy ty w n e b y ło w trzech p rzy p ad k ach na cztery ró w n o ­
znaczn e z d e k la ra c ją g ło so w an ia za p rzy stąp ien iem , a n astaw ien ie neg aty w n e
w je d n y m n a trzy p rzy p ad k i z d e k laracją g ło so w an ia przeciw przy stąp ien iu .
Z d ek la ra c jam i b ard zo silnie b yło też sk o relo w an e „zaan g ażo w an ie w spraw y in ­
te g ra c y jn e ” . D ek larację g ło so w an ia za p rzy stą p ien iem P olski do stru k tu r u n ij­
n ych zło ży ło p raw ie 80% o b serw ato ró w , 60% p o ten c jaln y c h o b serw ato ró w i j e ­
dy nie je d n a trz e c ia outsid eró w .
Tabela 12.
D e k la ra c ja p o p a rc ia m ło d z ie ż y w iejsk iej d la p rz y stą p ie n ia P o lsk i do U n ii E u ro p e jsk ie j
a n a sta w ie n ie w o b e c sp raw „ in te g ra c y jn y c h ” i p o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia
w sp raw y in te g ra c y jn e ” (d a n e w p ro c e n ta c h , N = 6 1 0 )
D e k la ro w a n y głos
w re fe re n d u m
P rz e ciw
Z a p rz y ­
T ru d n o
stą p ie n iem p rz y stą p ie n iu p o w ie d z ie ć
N ie u c z e stn ic z y ­
lib y w re fe re n d u m
O g ó łe m
53,1
14,6
17,0
15,3
T y p n a staw ien ia:
p o z y ty w n e
o b o jętn e
n e g a ty w n e
76,3
2 3 ,0
2 5 ,9
3,0
13,8
3 5 ,4
10,2
34,5
15,3
10,5
2 8 ,7
2 3,3
P o z io m „ z a a n g a ż o w a n ia ” :
o b se rw a to r
p o te n c ja ln y o b se rw a to r
o u tsid e r
7 9 ,4
60,1
32,9
6,9
16,2
7 ,6
14,0
2 0 ,6
6,1
9,6
2 9 ,4
W szystkie różnice istotne na poziomie 0,001.
17,1
184
Zbigniew Drąg
Podsumowanie
Z a p re z en to w a n e tutaj w y n ik i b ad ań nie dają, o czyw iście, w ystarczającej p o d ­
staw y do je d n o z n a c zn e j o d p o w ied zi n a p ytanie: czy m łode p o k o len ie w si d o ­
strzega, że żyje, p rag n ie i b ęd zie realizo w ać sw e plan y w o k re ślo n y m k o n tek ście
m ak ro sp o łe c z n y m ? Jed n o je s t je d n a k p ew ne. T a k ja k w cały m spo łeczeń stw ie
p o lsk im , tak i w śró d m ło d y ch m ieszk ań có w w si w iele je s t takich osób, k tóre nie
m ając d o stateczn ej w iedzy o zm ie n ia ją c y m się dość zasad n iczo m a k ro sp o łec z­
nym o to czen iu , b u d u jąc w o k ó ł siebie św iat obaw i niechęci, m o g ą fak ty czn ie
i trw ale zn aleźć się w sytuacji w sp ó łczesn y ch o u tsiderów .
W y n ik i b ad ań do w o d zą, że ed u k a c ja sp o łeczeństw a, p o szerzan ie je g o w iedzy
na tem aty u n ijn e je s t n ajlep szy m sp o so b em nie ty lk o na uzy sk an ie p o p arcia spo­
łeczn eg o d la p ro cesu in teg racji, ale też - czy n aw et przed e w sz y stk im - n ajle p ­
szym sp o so b em n a k ształto w an ie sp ołecznej św iad o m o ści, p o zw alającej na sa­
m o d zieln e p o szu k iw an ie p rzez je d n o stk ę w łasn ego m iejsca w now ej p rzestrzeni
społeczn ej. N ależy zatem uzn ać, że o śro d k i zajm u jące się p ro p ag o w an ie m in fo r­
m acji o sp raw ach d o ty czący ch in teg racji P olsk i z U n ią E u ro p ejsk ą c zek a je sz c z e
d łu g a i żm u d n a praca. M iejm y n ad zieję, że ich w ysiłki nie o słab n ą w raz z o p o ­
w ie d ze n ie m się P o lak ó w za w stąp ien iem do u n ijn y ch struktur.
Polish Integration with EU: interest, hopes and fears o f rural youth
The results of research concerning the attitudes among the rural youth towards the integration
of Poland with European Union are presented in the article.
Taking into consideration the degree of being informed and interested by the young villagers in
the integration problems, we can distinguish three categories of their attitudes towards „being
involved in the integration matters” : o f the observer - related to the feeling of being informed and
expressing interest, the potential observer - related to the feeling of being uninformed and express­
ing interest and o f the o u tsid e r- related to the lack of interest in the matters concerning the integra­
tion process. This manner of measuring the degree of „being involved in the integration matters” is
a factor that strongly determines the general attitude towards the integration of Poland with EU (pos­
itive attitude can be more often observed among the observers, whereas the negative attitude is pre­
sented by the outsiders and the potential observers). It also significantly affects the opinions con­
cerning „the beneficians” and „the losers”, and also the range of hopes and anxieties connected with
the accession of Poland to EU (the observers are decidedly more optimistic than the outsiders and
the potential observers). Finally, it also shapes the inclination to direct action in connection with the
integration process (the observers decidedly more often than the outsiders declared not only for the
voting for the accession Poland to the EU, but also participating in the accession referendum).
The results of our research show that the level of knowledge with regard to the European inte­
gration among the members o f Polish society is not only the best manner to receive social support
for the integration process, but it is also the best strategy to create public consciousness enabling
independent look for one’s own place in the new social situation after accession. Thus the role of
the institutions aimed at promoting the European Union integration should not be stopped even
after the successful European referendum.
Problemy polityki społecznej. Studia i dyskusje
RECENZJE