Untitled
Transkrypt
Untitled
R ecen zje 193 tu artykuły: A. Grigorjana Filozoficzne i przyrodozn a w cze p o glądy L eibniza (ros.), A. T. Tym ienieckiej (Stany Zjednoczone) Filozofia Leibniza a nauka d zisiejsza (ang.), J. O. F leckensteina (Szwajcaria) A lgorytm iczn a L eibnizow ska in terp reta cja „W iel k ie j sztu k i” Lullusa (ang.), A. K ordka (Polska) „Defensio T rin itatis contra W issow a tiu m ” L eibniza a polem ika Scharffa z Rauenem (fr.), W. Y oisego (Polska) L eibn izo w sk i m odel m yślenia politycznego (ang.) oraz K. Migoma (Polska)' K orespon den c ja naukow a Leibniza jako m etoda jego p racy n aukow ej (na p rzyk ła d zie w y m ia n y listów z A n d rzejem A coluthusem i A dam em Kochańskim ) (fr.). D ział ten zamyka publikacja dw u nie drukowanych listów Leibniza do K ochańskiego w opracowa niu S. Dobrzyckiego. Tom zam knięty jest działem M iscellanea, na który składają się artykuły: B. Jasinowskiego (Chile) P raw a p rzy ro d y a praw o n atu ry (fr.), R. B em ier (Kanada) In d u k cyjn e i dedu kcyjn e podejścia do en telechii u D riescha (fr.), G. Dobrowa (ZSRR) Z astosow anie m etod m atem atyczn ych i u rządzeń cyb ern etyczn ych do an alizy te n d en cji rozw oju nauki i tech niki (ang.) oraz G. Dobrowa, W. K lim ieniuka i S. Szuchardina (ZSRR) Tezaurus w yd arzeń naukowych. O ile w poprzednim tom ie „Organonu” połow a artykułów w yszła spod pióra autorów polskich, to w tom ie czwartym na 31 pozycji jedynie 4 m a autorów pol skich. N ajw ięcej, bo 10 prac pochodzi ze Związku Radzieckiego, po 3 — ze Stanów Zjednoczonych i :NRD, po 2 — z NRF i Czechosłowacji, po 1 — z 'Francji, Szwajcarii, W ielkiej Brytanii, Włoch, Kanady, Chile i Indii. M iędzynarodowy charakter rocz nika jest w ięc tym razem silnie zaakcentowany, tym bardziej, że liczba krajów, z których pochodzą autorzy, zw iększyła się z 7 do 13. Pod w zględem językow ym nadal przeważa język angielski (17 artykułów) przed francuskim i rosyjskim (8 i 6 artykułów). E. O. KSIĄŻKI I CZASOPISMA NAUKOWE W LICZBACH W nr ze 9/1967 „Wiadomości Statystycznych” ukazał się artykuł Bogusław a Rejna W yd aw n ictw a naukow e w liczbach, z którego w ynotujem y następujące dane: W latach 1928—'1938 ukazało się w P olsce ogółem 31,2 tys. tytu łów książek n au kow ych, w latach 1944—1956 — 21,7 tys., w latach 1957— 1966 — 23,4 tys. (do 1934 r. do prac naukowych zaliczano też pam iętniki oraz publikacje źródeł historycznych, teksty ustaw, rozporządzenia itp.; od 1961 r. do książek zaliczane są rów nież p ółroczn ik i-i roczniki). Stanowiło to kolejno następujące odsetki ogólnej liczby ty tu łów : 42%>, 35%, 32%. N akłady książek naukow ych przedstaw iały się następująco: w latach 1928— — 1907 — 27,5 m in egz., w latach 1944-^19,56 > — 87,4 m in i w latach 1937—1966 — 41,3 min. W 1928 ,r. w ydaliśm y 1,9 tys. tytułów w nakładzie 3,8 min egz., w 1965 r. — 3,2 tys. tytułów w nakładzie 4,3 min egz. W 1925 r. ukazywało się 195 czasopism naukowych. Ich udział w ogólnej liczbie czasopism w ynosił 12%. W 1928 r. było 315 tytu łów (130/0), w 1932 r. — 314 (tytułów (12,5%), w 1937 r. — 440 tytułów (16%), w 1958 r. — 142 tytuły (10%), w 1966 r. — 410 tytułów (30%). Z. Br. O TOWARZYSTWIE NAUKOWYM KRAKOWSKIM W „ROCZNIKU BIBLIOTEKI POLSKIEJ AKADEMII NAUK W KRAKOWIE” W ydany w 1965 r. tom 10 (za 1964 r.) „Rocznika B iblioteki P olskiej A kadem ii Nauk w K rakowie” otwiera artykuł Zbigniewa Jabłońskiego pozostający w izwiązku z dziesięcioleciem „Rocznika”. A rtykuł następny, K rystyny Stachowskiej Zagranicz K H N i T — 13 194 R ecenzje na w ym ian a w y d a w n ictw B iblioteki PA N w K rakow ie. R ys h istoryczn y — stan obecny, obejm uje okres począw szy od czasów Towarzystwa Naukowego Krakow skiego, którego księgozbioru Biblioteka PA N w Krakowie jest spadkobierczynią. Biblioteka Tow arzystw a Naukowego Krakowskiego pow stała w 1856 r. 1, artykuł K. Stachow skiej sięga jednak i okresu wcześniejszego, kiedy to TNK naw iązało kontakty z Tow arzystw em Starożytnym Północnym w Petersburgu (w 1828 r.) i A kadem ią Sztuk Pięknych w Turynie (w 1830 r.). Z działalnością TNK tem atycznie związana jest w iększość prac wchodzących w skład w ydanego w 1966 r. tom u 11 ¡(za 1965 r.) „Rocznika Bibioteki PAN w Kra kow ie”, jako że w 19616 r. przypadała 150 rocznica powstania tego towarzystwa. B ez pośrednio przeszłości TNK dotyczą dwie pozycje, pośrednio z jego działalnością wiążą się trzy artykuły. Tom otwiera o p r a c o w a n a w układzie rzeczowym przez K rystynę Stachowską bibliografia zawartości „Rocznika Towarzystwa Naukowego K rakow skiego”, który w latach 1817—1872 był jedynym w ydaw nictw em ciągłym tej instytucji, publi kującym zarówno rozprawy naukowe, jak i m ateriały ilustrujące bieżącą działal ność Towarzystwa. Bibliografia liczy 469 pozycji. W podrozdziale H istoria nauki w ykazano 6 prac (poz. 165—170), m.in.: J. Saw iczew ski, H istoria farm acji (1825 r.), K. M echerzyński, Ś w iadectw a uczonych krajo w ych i postronnych o k w itn ą cym sta nie nauk w Polsce w w iekach d a w n iejszych (1829 r.), F. Skarbek, W spom nienie o W arszaw skim T ow arzystw ie P rzyjaciół N auk (1860 r.), T. Żebrawski, W iadom ości o A dam ie K ochańskim i pism ach jego m atem a tyczn ych '(1862 r.). Nadto odesłano w tym podrozdziale do trzech pozycji umieszczonych w rozdziale N auki m ed yczn e; jedna z nich dotyczy historii weterynarii. Jednakże prac z zakresu historii nauki jest w tej bibliografii w ięcej, ty le że n ie związano ich odsyłaczami. Są tu np. prace z historii filozofii (m.in. T. Ziemba, Jan Śniadecki na polu filozofii, 1872 r.), z dziejów U niw ersytetu Jagiellońskiego (prace J. M uczkowskiego z 1841 i 1851 r.), o Długoszu (J. M uczkowski, W iadom ości o rękopism ach „H istorii” D ługosza z 1852 r.), o Koperniku (K. Hubę, O zasługach M ikołaja K opern ika w astronom ii, 1841 r.; A. Grabowski, Jeszcze jeden dow ód, że rodzina K opern ików była polską, 1851 r. *)-. W podrozdziale R eligioznaw stw o jest pozycja: A. Mierzyński, Jan Śniadecki. Źródło do m itologii litew sk iej ,(1870 r.), a w podrozdziale Antropologia — praca I. Kopernickiego z historii polskiej antro pologii (1870 r.}. Do historii nauk technicznych należy pozycja: F. Radwański, T łom aczenie w y ją tk ó w z dzieła o bu dow n ictw ie M arka W itruw iusza Polliona (1824 r.). Drugą pozycją t. 11 „Rocznika Biblioteki PAN w K rakow ie” bezpośrednio związaną z TNK jest artykuł Bogum iły Schnaydrowej om awiający działalność K o m isji Bibliograficznej, przez 4 lata pracującej w ramach organizacyjnych tego to warzystwa. Pośrednio z działalnością TNK w iąże się artykuł Renaty Żurkow ej przypomi nający postać Ferdynanda Kojsiewicza, przez długie lata członka TNK i jego sekre tarza, w ydaw cę pism H ugona Kołłątaja. Praca Elżbiety H eleny Nieciow ej pośw ię cona jest n ie opublikowanym dotąd w spom nieniom Hieronim a Ciechanowskiego 1 Por.: D. R e d e r o w a, Z. J a b ł o ń s k i , Z arys d ziejó w B iblioteki PA N w K ra kow ie w latach 1856—1956. „Rocznik B iblioteki P A N w K rakow ie”, 1955, t. 1. * W tomie 10 „Rocznika Biblioteki PA N w K rakow ie” zamieszczany jest pa m iętnik Aleksandra Ekielskieigo z 1831 r.: P odróż z Elbląga do A w ijon u p rze z p o rucznika a rtylerii w o jsk polskich (z rękopisu w ydała E. H. Nieciowa). Z Elbląga autor pam iętnika zrobił w ypad do Fromborka, o którym pisze: „byłem w m iasteczku Frauenburg, słynącym dotąd z; obserwatorium astronomicznego sławnego Koper nika, dziś tylko m ury z niego pozostały i gdyby Kopernik nie był się kończył na nik, ale na ski, m oże i jednej cegły już by nie było” (s. 202). R ecen zje 195 o w ieloletnim prezesie TNK i A kadem ii U m iejętności, rektorze U niw ersytetu Ja giellońskiego, w ybitnym fizjologu i antropologu Józlefie M ajerze i jego najbliższej rodzinie®. Postać Majera przypomniał dzisiejszem u pokoleniu Adam W rzosek w m o nografii Józef M ajer (1808—1889) w tomie I w ydaw nictw a S ześćsetlecie m e d y c y n y k ra k o w sk iej (K raków 1963)4. A rtykuł N ieciow ej przekazuje natom iast nieco szcze gółów z pryw atnego życia Majera. Część tomu poświęconą TNK zamyka artykuł Józefa Dużyka przedstaw iający na podstawie głosów w spółczesnej prasy kulturę Krakowa w siedem dziesiątych la tach ubiegłego w ieku, a w ięc w okresie końcow ej działalności TNK i początków Akadem ii U m iejętności. W artykule znalazły odbicie m.inj: nauka, popularyzacja nauki, szkolnictw o w yższe, m uzealnictw o ł bibliotekarstw o ówczesnego Krakowa. Z. Br. NOWE DANE Z ŻYCIORYSU WOJCIECHA KĘTRZYŃSKIEGO - S ylw etka Wielkiego historyka, W ojciecha K ętrzyńskiego, którego 50 rocznica śm ierci przypada w 1968 r., doczekała się stosunkowo licznych opracowań, jednak jeszcze w iele m om entów z jego ż y d a w ym aga w yśw ietlenia. Do m niej znanych lat należy okres królew iecki, zw łaszcza udział w powstaniu styczniow ym . W nrze 1—2/1967 „Kom unikatów Mazursko-W armińskich” Janusz Jasiński uzupełnił no w ym i faktam i to tak w ażne dla Kętrzyńskiego w ydarzenie (art. W ojciech K ę tr z y ń ski w pow staniu styczn iow ym ), opierając się n a n ie w yzyskanych dotychczas przez nikogo aktach Kam mergeriohtu w Ber linie (obecnie wDeuitsiChes Zentralarchiv w M erseburgu). Za udział w p rzem yde broni do w ojew ództw a płockiego K ętrzyński był skazany na rok twierdzy. K arę odsiedział w Kłodzku. Tam przełożył na ła d n ę sw ą dysertację doktorską. Po w y jśd u z w ięzienia powtórnie się im m atrykulow ał na U niw ersytecie Królewieckim ; 12 X I I 1866 r. obronił sw ą pracę doktorską De bello a B oleslav Magno cum Henrico rege G erm aniae gęsto a 1002—1005. „Jednakże m anifestacyjne oświadczenie się za polskośdą, a zw łaszcza udział w pow staniu styczniowym , tak dalece obciążyły Kętrzyńskiego w oczach w ładz, iż pomimo uzyskandia dyplom u naukowego na uniw ersytecie pruskim n ie m ógł znaleźć odpowied n iej prący w śród polskiej lu d n ośd w państw ie pruskim, na skutek czego, w o sta tecznym rezultade, w 1873 r. osiadł w e Lw ow ie”, pisze J. Jasiński w zakończeniu sw ego artykułu (w 1873 r. Kętrzyński został sekretarzem naukowym Zakładu N aukow ego im. O ssolińskich i odtąd, jak wiadomo, aż do końca ż y d a b ył zw iązany z tym Zakładem). Z. Br. TRADYCJE STATYSTYKI POLSKIEJ „W yśledzić źródła zamożności, ukazywać stan ich użytku, w ym iarkow ać sto sunki płodów natury, rozważać ich w zgląd do potrzeb, środków, przem ysłu i licz by mieszkańców; przeto za jej tylko pomocą m ożna dochodzić pew nej m iary sił fizycznych i m oralnych narodu, przy jej św ietle łatw iej jest dostrzec te w ady, k tó * Członkiem TNK był też brat Józefa Majera, W ojciech (1806—1861), prezes Sądu W yższego w Krakow ie. Zob. o nim: M. Kaczyński, Ż yw o t W ojciecha M ajera ze szczególnym rozbiorem jego prac drukow anych, „Rocznik Tow arzystw a N aukow e go Krakowskiego”, 1864. ss. 421—462. * Por. też notatkę bibliograficzną o M ajerze jako ojcu polskiego słow nictw a le karskiego w orze 1/1967 „Kwartalnika” (s. 187) i cytowaną -tam w cześniejszą książ kę A. Wrzoska o Majerze.