Zagadnienia do egzaminu

Dr hab. Diana Pietruch-Reizes
JĘZYKI INFORMACYJNO-WYSZUKIWAWCZE
Zagadnienia do egzaminu
1. Język informacyjno-wyszukiwawczy - charakterystyka ogólna. Definicja języka.
Pojecie "znak". Własności znaków. Języki naturalne i języki sztuczne. Język informacyjnowyszukiwawczy (JIW) jako rodzaj języka sztucznego. Funkcje i cechy JIW. Synonimia i
homonimia w JIW i sposoby jej eliminacji. Definicja JIW. Typologie JIW.
2. Struktura JIW. JIW jako system znaków. Poziomy znaków w języku informacyjnym.
Rodzaje gramatyk. Typologia relacji zachodzących pomiędzy jednostkami leksykalnymi JIW.
Relacje syntagmatyczne. Środki służące do wyrażania tych relacji. Pole semantyczne JIW.
Relacje słownikowe ( paradygmatyczne i pozajęzykowe). Typy słowników języka
informacyjnego. Rodzaje uporządkowań jednostek leksykalnych w tych słownikach.
3. Historia i rozwój języków informacyjnych.
4. Miejsce JIW w systemie informacyjno-wyszukiwawczy m (SIW). Proces indeksowania.
Indeksowanie swobodne, indeksowanie słownikowe, indeksowanie współrzędne. Metodyka
indeksowania w JIW. Szerokość i szczegółowość indeksowania. JIW w systemach
dokumentacyjnych i faktograficznych. Środki językowe w bazach danych: bibliograficznych,
faktograficznych, skierowujących, pełnotekstowych.
5. Język słów kluczowych : struktura, słownik, składnia. Metodyka indeksowania w języku
słów kluczowych. Budowa słowników słów kluczowych. Doświadczenia Ośrodków
Informacji Naukowej PAN.
6. Język deskryptorowy. Podstawowe pojęcia: deskryptor, askryptor, artykuł deskryptorowy,
deskryptor tytułowy, deskryptor węższy, deskryptor szerszy, deskryptor kojarzeniowy,
deskryptor dziedzinowy, tezaurus i in. struktura języka deskryptorowego Tezaurus jako
słownik języka deskryptorowego.
Zarys rozwoju tezaurusów, rodzaje. Budowa tezaurusa. Ewolucja tezaurusów stosowanych w
wyszukiwaniu informacji (Thesaurus of ASTIA descriptors; model tezaurusa na przykładzie
Thesaurus of Engineering and Scientific Terms – TEST; . Standaryzacja tworzenia tezaurusów
na poziomie krajowym i międzynarodowym: ANSI Z39.19-1974 Guidelines for Thesaurus
Structure, Construction, and Use;
ISO 2788 Documentation – Guidelines for the
Establishment and Development of Monolingual Thesauri,; ANSI/NISO Z39.19-2003
Guidelines for the Construction, Format, and management of Monolingual Thesauri;
ANSI/NISO Z39.19 - 2005 Guidelines for the Construction, Format, and Management of
Monolingual Controlled Vocabularies; PN-92/N-09018 Tezaurus jednojęzyczny. Zasady
tworzenia, forma i struktura. IFLA Guidelines for Multilingual Thesauri (IFLA, 2005).
Kierunki rozwoju tezaurusów w związku z ich zastosowaniem w środowisku sieciowym.
zasady opracowania . Metodyka indeksowania w języku deskryptorowym.
Tezaurus informacji naukowej w oprac. E. Chmielewskiej –Gorczycy.
System Tezaurusów Biblioteki Sejmowej – STEBIS : ( praca z wybranymi tezaurusami)

Tezaurus Nazw Geograficznych i Organizacji Międzynarodowych; Funkcje i
przeznaczenie tezaurusa; Struktura tezaurusa; Słownictwo; Forma deskryptora;
Wielojęzyczność i spójność tezaurusa

Tezaurus prawa

Tezaurus nauka - mikrotezaurus

Tezaurus społeczeństwo – mikrotezaurus

Tezaurus polityki
PATIN - polsko-angielski tezaurus informacji naukowej , oprac. Eugeniusz Ścibor, Joanna
Tomasik.
7. Charakterystyka języka haseł przedmiotowych : struktura, słownik, składnia.
Budowa artykułu przedmiotowego. Relacje.
8. Kartoteka autorytatywna i kartoteka wzorcowa. Kartoteka wzorcowa jako nowa forma
organizacji i prezentacji wybranego JIW. System języka haseł przedmiotowych KABA.
Metoda tworzenia języka KABA. Źródła wykorzystywane w trakcie prac nad założeniami
metodycznymi
języka
KABA.
Typy pozycji
w
kartotece.
Kategorie
leksykalne
projektowanego języka. Struktura hasła. Prace bibliotek polskich nad kartotekami
wzorcowymi. Kartoteka KABA w Internecie. Nazwy osób fizycznych, Nazwy postaci nie
będących osobami fizycznymi. Dopowiedzenia. Forma nazwy osobowej. Funkcje nazwy
osobowej w haśle przedmiotowym.
Kompatybilność języka KABA z językami RAMEAU- RVM – LCSH.
9. Współczesne tendencje rozwoju i zastosowań JIW.
Literatura
1. Babik W.: Języki informacyjno-wyszukiwawcze – charakterystyka funkcjonalnostrukturalna i metodologiczna. W: Informacja naukowa: rozwój, metody,
organizacja. Pod red. Z. Żmigrodzkiego, W. Babika i D. Pietruch-Reizes.
Warszawa 2006, s. 191-218.
2. Bibliotekarstwo. Wyd. 2 poszerz, i uzup. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa
1998.
(D.Pietruch-Reizes,
Rozdział
na
temat
języków
informacyjno-
wyszukiwawczych ).
3. Bielicka L. A.: Metodyka i organizacja opracowania tezaurusa. Warszawa 1988.
Materiały Szkoleniowe CINTE nr 67.
4. Bielicka L.A. : Zasady gramatyczne w językach deskryptorowych. Warszawa 1985.
Prace IINTE nr 54.
5. Bielicka L.A., Ścibor E. : Języki informacyjne. Rodzaje i zastosowanie w działalności
informacyjnej. Warszawa 1982. Materiały Szkoleniowe CINTE nr 25.
6. Bielicka L.A., Ścibor E. : Wprowadzenie do teorii języków informacyjnych.
Warszawa 1981. Materiały Szkoleniowe CINTE nr 21.
7. Bielicka LA. : Konwencjonalne metody indeksowania współrzędnego. Warszawa
1979. Prace IINTE nr 25.
8. Bojar B. : O metainformacji i metajęzyku. "ZIN" 1976 nr 2 s. 43-60.
9. Bojar B.: Języki i systemy informacyjno-wyszukiwawcze – refleksje na
koniec wieku. Od strukturalizmu do kognitywizmu. „ZIN” 2001 nr 1 s.
55-59.
10. Bojar B.: Zarys językoznawstwa dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji
naukowej. Warszawa 1991.
11. Chmielewska-Gorczyca E. : Tezaurus informacji naukowej. Warszawa 1992.
12. Chmielewska-Gorczyca
E.:
Funkcje
tezaurusa
w
systemie
informacyjno-
wyszukiwawczym. „Zagadnienia Informacji Naukowej” 1995 nr 1-2(65-66) s. 3-17.
13. Głowacka T.: Język haseł przedmiotowych KABA po sześciu latach istnienia.
„ZIN”1999 nr 2 s. 40-52.
14. Guidelines for Multilingual Thesauri. Working Group on Guidelines for Multilingual
Thesauri
IFLA
Classification
and
Indexing
Section.
2009.
Dostęp:
http://archive.ifla.org/VII/s29/pubs/Profrep115.pdf
15. Język haseł przedmiotowych KABA. Stan obecny i perspektywy rozwoju. Warszawa
1998 (teksty nstępujące: Język KABA i jego użytkownicy – U. Sawicka; Język haseł
przedmiotowych KABA prezentowany w formie kartoteki haseł wzorcowych – A.
Stanis; Kompatybilność języka KABA z językami RAMEAU- RVM – LCSH - T.
Głowacka; Perspektywy języka KABA - G. Jaśkowiak ).
16. Kartoteka wzorcowa Języka KABA. Część I. Nazwy własne. Praca zbiorowa pod
red. Jadwigi Woźniak. Warszawa 1994.
17. Paluszkiewicz
A.:Rola
Centralnej
Kartoteki
Haseł
Wzorcowych.„Przegląd
Biblioteczny”1999 z. 3 s. 149-155.
18. Pietruch-Reizes
D.:
Języki
informacyjno-wyszukiwawcze
w
systemach
zautomatyzowanych. W: Bibliotekarstwo. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Wyd. 2.
Warszawa 1998, s. 230-252.
19. Słownik
encyklopedyczny
informacji,
języków
i
systemów
informacyjno-
wyszukiwawczych. Pod red. B. Bojar. Wyd. 2. Warszawa 2002. (hasła: język, JIW,
funkcja metainformacyjna, funkcja porządkująca, funkcja wyszukiwawcza, notacja,
plan notacji, słowniki JIW, metodyka budowy JIW, notacja, baza notacyjna, kartoteka
haseł autorytatywnych, kartoteka haseł wzorcowych, hasło wzorcowe, hasło
autorytatywne, język haseł przedmiotowych KABA, LCSH, RVM, RAMEAU , pole
semantyczne
języka,
język
deskryptorowy,
deskryptor,
askryptor,
artykuł
deskryptorowy, deskryptor tytułowy, deskryptor węższy, deskryptor szerszy, deskryptor
kojarzeniowy, relacja hierarchiczna,
relacja
współrzędności,
paradygmatyka,
syntagmatyka, język słów kluczowych, słowo kluczowe, indeksowanie współrzędne,
indeksowanie
uogólniające,
indeksowanie
wyszczególniające,
indeksowanie
swobodne, indeksowanie syntaktyczne, tezaurus, tezaurofaseta, tezaurus fasetowy,
tezaurus graficzny, tezaurus branżowy, tezaurus nadrzędny tezaurus permutacyjny)
20. Słownik języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Wyd. 3. Warszawa
1997.
21. Sosińska-Kalata B. : Systemy notacyjne w językach informacyjno-wyszukiwawczych.
Próba typologii. "ZIN" 1990 nr 2 s. 21-44.
22. Sosińska-Kalata B. Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna. Podręcznik. Warszawa 1996
(Rozdział I).
23. Sosińska-Kalata B.: Język informacyjno-wyszukiwawczy jako narzędzie organizacji
wiedzy. W: Informacja. Wiedza. Gospodarka. Pod red. W. Pindlowej i D. PietruchReizes. Warszawa 2001 s. 286-299.
24. Ścibor E. , Tomasik-Bech J.: PATIN : polsko-angielski tezaurus informacji naukowej
= Polish-English thesaurus of information science. Warszawa: Instytut Informacji
Naukowej, Technicznej i Ekonomiczne 2001
25. Ścibor E.: Klasyfikacja piśmiennictwa. Olsztyn 1996.
26. Ścibor E.: Ścibor E., Tomasik-Beck J.: Metodyka budowy tezaurusów. Warszawa
1995.
27. Ścibor E.: Trzydzieści pięć lat ewolucji - języki informacyjne w latach 1953-1988.
„Rocznik Biblioteki Narodowej” 1991 T. 25, s. 107-134.
28. Ścibor E.: Języki informacyjno-wyszukiwawcze u progu XXI w. Próba oceny. W:
Informacja. Wiedza. Gospodarka. Pod red. W. Pindlowej i D. Pietruch-Reizes.
Warszawa 2001 s. 309-328.
29. Ścibor E.: Wybrane zagadnienia teorii języków informacyjnych. Olsztyn 1999.
30. Wilczyńska Grażyna: Filozofia narodowa w językach haseł przedmiotowych
RAMEAU - LCSH – KABA. „Bibliotekarz”2002 [nr] 5 s. 17-18.
31. Woźniak J.: Cechy dobrego języka informacyjno-wyszukiwawczego. „Zagadnienia
Informacji Naukowej” 1998 nr 2(72) s. 3-17.