WSPOMAGANIE PROCESU EDUKACJI Z

WSPOMAGANIE PROCESU EDUKACJI
Z WYKORZYSTANIEM E-LEARNING – CAEC
Zbigniew Lis, Zbigniew Zieliński
Wyższa Szkoła Handlowa, ul. Peryferyjna 15, 25-563 Kielce
Streszczenie: Wykształcone przez wieki metody uczenia się zaczynają nie
wystarczać wobec nowych wymagań cywilizacji w tym jej potrzeby innowacyjności i kreatywności, a zmiany w komunikacji jakie sprawia internet wyraźnie wskazują na potrzebę nowego paradygmatu w edukacji.
Może to stać się za sprawą nowych programów, nowych celów preparowanych przez stosowane władze jeżeli oczywiście problem zostanie dostrzeżony ale bardziej potrzebne stają poszukiwania drogą ewolucji nowych form edukacji. Znane są już próby zastąpienia klasycznych form
edukacji przez e-learning. Pojawią się już pierwsze oceny takich eksperymentów. Autorzy wybierają ścieżkę przeobrażeń dotychczasowych form
edukacyjnych z zachowaniem jej klasycznych form i silnym wspomaganiem wykorzystującym wielowymiarowe i nieliniowe nowe technologie
dostępu i komunikacji. Taką metodę można nazwać CAEC- computer
aided educations end comunications.
Słowa kluczowe: e-learning, technologie edukacji, systemy edukacji komunikacja
1. Wstęp
Edukacja na poziomie wyższym przeżywa okres widocznych przeobrażeń. Z jednej strony konieczność kształcenia coraz większych grup ludzi z powodu wymagań jakie stawiają współczesne życie, złożone systemy
gospodarcze a także rosnące aspiracji ludzi. Z drugiej strony pojawiają się
technologie, które w sposób podstawowy zmieniają metody uczenia się
człowieka tego czasu. Jest jeszcze trzeci czynnik tych przeobrażeń to bezwładność istniejących rozwiązań, bezwładność ludzi, którzy tworzą tzw. politykę edukacji społeczeństwa. W tak nagromadzonych różnościach poszukujemy jedności celu w wielorakości metod i indywidualności edukacji.
Wiedza przestaje też w wielu przypadkach być tylko wyposażaniem do
uprawiania określonego zawodu, staje się indywidualnym sposobem na życie, tworzy kreatywność, pozwala na ogląd świata, sprawia, ze pojawia się
wola działania, pojawia się dojrzałość jako efekt własnych poszukiwań.
W tych poszukiwaniach, gdy redukcjonizm traci swoje moce opisu,
gdy możliwe są pełne, holistyczne obrazy w rozumieniu otoczenia, gdy stajemy wobec potrzeby szukania nowych paradygmatów koniecznym staje się
spojrzenie systemowe. System to byt przejawiający istnienie przez synergiczne współdziałanie swych części. W myśleniu systemowym następuje
przejście od części do całości z uwzględnieniem roli części w całości, od
struktury systemu do procesów w nim zachodzących. Te wielowymiarowe,
nieliniowe cechy paradygmatu systemowego mogą wobec złożoności potrzeb współczesnej edukacji dostarczyć nowego spojrzenia na przeobrażenia
edukacji W pracy pokazano możliwości kreowania systemu wielowymiarowej edukacji z wykorzystaniem technologii Internetowych w zakresie dostępu do baz wiedzy oraz aktywnej komunikacji.
W pracach (Lis, Zieliński,, 2004, Zieliński, Lis, 2005) przedstawiono
pierwsze rozwiązania związane z adaptacja aplikacji e-learning typu Open
Source – Moodle do wspomagania edukacji wybranych kursów. W tej pracy
przedstawiono kolejne możliwości tego typu aplikacji do budowania systemu wspomagania edukacji, dostępu i komunikacji w szkole wyższej.
2. Wielowymiarowa przestrzeń technologii e-learning
Nowoczesne metody nauczania zapewniają nie tylko lepsze wyniki
w szkole wyższej, ale przygotowują studentów do samodzielnego studiowania i uczenia się co prowadzi do przekształcenia biernej postawy studentów
na aktywną. Po ukończeniu studiów wielu absolwentów jest przygotowana
do permanentnego dalszego uczenia się i dokształcania na studiach podyplomowych, czy kursach dokształcających w pracy.
E-learning nie uwzględnia żadnych barier formalnych. Charakteryzuje się elastyczną formą kształcenia, daje możliwość określenia przez studentów programu studiów oraz swobodnego zastosowania różnorodnych
metod prowadzących do skutecznego zdobywania wiedzy i umiejętności
pod opieką nauczyciela (Kubiak. M., J., 1999)
Nauczanie na odległość wyróżnia się następującymi cechami:
•
Jest to system kształcenia otwartego oparty jest na komplementarnej realizacji dwóch programów: opracowanego przez uczelnię programu nauczania stanowiącego ofertę dydaktyczną oraz programu działań studenta, określającego jego możliwości i cele,
•
W nauczaniu tym wykorzystywane są różne media informacyjne oraz
stosowane są wszystkie możliwe metody przekazu i komunikacji (wykłady on-line, komunikacja w czasie rzeczywistym i asynchroniczna,
multimedialne, dynamiczne ćwiczenia, system raportowania i oceniania
studentów),
•
Program nauczania na odległość podmiotu edukacyjnego czy uczelni realizuje te same cele, co stacjonarny system edukacji, nie narzucając jednocześnie formalnych barier rekrutacji i daje duże możliwości wyboru
form i metod kształcenia oraz trybu studiowania,
•
Z punktu widzenia uczelni system pozwala elastycznie określać wielkość naboru i nie jest ściśle ograniczony wielkością posiadanych zasobów materialnych (sal wykładowych, laboratoriów, bibliotek, itp.),
•
Proces kształcenia na odległość jest ściśle dostosowany do możliwości i
potrzeb studenta,
•
System nauczania na odległość daje uczącemu się możliwość wyboru
wykładowcy i rodzaju materiałów dydaktycznych,
•
Środowisko dydaktyczne w procesie edukacji na odległość jest zintegrowane, nie ulega podziałom przedmiotowym – do dyspozycji studenta
są wszystkie zasoby informacyjne (Wieczorkowski, 1996)
•
Kształcenie przy użyciu technologii obejmuje tę grupę szkoleń na odległość, w której dostarczanie materiałów studentom odbywa się poprzez
internet, lokalne sieci intranetowe, przekaz satelitarny (wideokonferencje, telekonferencje), audio- i wideokasety, interaktywną telewizję i płyty CD-ROM. Pojęcie to grupuje wszystkie rodzaje szkoleń, w których
przekaz materiałów dydaktycznych odbywa się przy użyciu zaawansowanych technologii (Wieczorkowski, 1996)
Zastosowanie komputerów w procesie dydaktycznym e-learning daje
ogromne możliwości w zakresie gromadzenia, przetwarzania i prezentacji
wiedzy oraz symulacji wielu zjawisk np. przyrodniczych, fizycznych, chemicznych z wykorzystaniem interakcji, grafiki i animacji komputerowej,
dźwięku itp. Nowoczesna technika filmowa, telewizyjna i telekomunikacyjna umożliwia ich integrację bardzo przydatną w edukacji. Dzięki ogromnemu rozwojowi metod i środków przetwarzania informacji realna stała się
możliwość przekazywania treści dydaktycznych na duże odległości. Możliwość tworzenia wykładów, które są dostępne w każdej chwili z dowolnego
miejsca na ziemi, rozszerzone formy komunikacji studenta z wykładowcą
poprzez technologie komunikacji internetowej (asynchronicznej i synchronicznej) zmieniają oblicze edukacji.
Ten realny transfer wiedzy na dowolną odległość sprawia, że proces
dydaktyczny nie musi ograniczać się tylko do posiadanych w danej chwili w
szkole zasobów ludzkich i informacyjnych, ale umożliwia dostęp do dorobku innych ośrodków, uczelni, szkół czy też osób. Wprowadzenie formy nauczania e-learning umożliwia szerszemu gronu odbiorców kształcenie, doskonalenie w zakresie wiedzy ogólnej i zawodowej w wielu dziedzinach nauki oraz na wszystkich poziomach, a także na uzyskiwanie, podwyższanie
lub uzupełnianie posiadanego wykształcenia (Zieliński., 2003)
3. System CAEC – Computer Aided Education and Comunication
System edukacji naszego czasu wykorzystujący dostępne technologie powinien mieć wszelkie cechy systemowe tzn. składać się z elementów i
relacji. W tworzonym w warunkach szkoły wyższej systemie można wskazać na elementy budujące formalne struktury szkoły a także te, które pozwalają na pełne indywidualizm edukacji. Student naszego czasu zapewne korzysta z zajęć objętych programami o wyraźnie sformułowanych celach i
określonej skuteczności ale bez możliwości budowania zasobów wiedzy
powalających na innowacyjność, czy twórczy stosunek do świata. Technologie dostępne dzisiaj w edukacji pozwalają na rozszerzenie zakresu działania szkoły jej formalna struktura musi zostać wzbogacona o większy wymiar, indywidualnego tworzenia własnych ścieżek edukacji, indywidualnego dostępu do baz wiedzy poprzez internet i wreszcie wykorzystania narzędzi komunikacji jako technologii budowania indywidualnego systemu edukacji. Widzimy zatem przestrzeń edukacji jako koncentryczne zasoby w tym
jądro postrzegane jako klasyczne, formalne prezentowane przez organizmy
uczelni rozwiązania w tym wykład i kontakt z wykładowcą jako jej podstawową metodę. Znacznie więcej ma do zaoferowania otoczenie uczelni klasycznie pojętej. Mamy tu na myśli bazy wiedzy dostępne w internecie, które
dają szanse na indywidualne budowanie swojej ścieżki edukacji i poszukiwań. W systemie, który tworzymy widzimy ten zakres jako nowy wymiar
edukacji. Dostęp do tych zasobów jest teraz łatwy, niejednokrotnie to niewiedza sprawia, ze do tej pory nie jest są to wykorzystane możliwości. Innym wymiarem jest komunikacja w każdym prawie kierunku np. studentwykładowca, grupy studentów-student, chaty, grupy dyskusyjne. W tym
wielowymiarowym systemie, należy zachować jądro dla wielu o niewyrobionych indywidualnych formach pracy jako możliwość rozpoczęcia edukacji na poziomie wyższym. Ale równolegle należy pokazać jak student od zaraz może indywidualnie kreować i szukać takich źródeł i takich form komunikacji, które dają mu możliwość stawiania się twórczym, człowiekiem wiedzy i czerpanej z niej mądrości. Wspomaganie metody klasycznej z wykorzystaniem technologii komputerowej i internetowej pozwalającej na dostęp
do baz wiedzy i komunikacji tworzy nowy system edukacji naszego czasu.
4. Kreowanie systemu CACE w szkole wyższej
Obecne tendencje w edukacji na odległość z wykorzystaniem internetu zmierzają w kierunku łączenia modeli synchronicznego z asynchronicznym, czerpiąc korzyści z zalet obu sposobów. Istnieją zintegrowane
aplikacje umożliwiające nauczycielowi i studentom, dysponującymi komputerami, na uczestnictwo w czasie rzeczywistym w kursie wykorzystującym
protokoły internetu czy też intranetu (wewnętrznej sieci np. sieci uczelnia-
nej). Takim pakietem jest Moodle – oprogramowanie rozprowadzane darmowo jako Open Source (zgodnie z licencją GNU).
Model oparty o e-learning z wykorzystaniem sieci internet jest bliski
tradycyjnemu nauczaniu, niż asynchroniczny model nauczania oparty na
tym samym środowisku, gdyż stwarza on możliwość:
•
interakcji w czasie rzeczywistym – np. wysyłanie testów, poleceń pocztą
elektroniczną, rozmowy on-line, czy też wykorzystanie systemów wideotelekonferencyjnych (np. CuSeeme, HoneyCam),
•
możliwość indywidualnej i grupowej pracy w czasie rzeczywistym z
wykorzystaniem programów do pracy grupowej takich jak: NetMeeting
firmy Microsoft,
•
prezentacji materiałów podczas dyskusji, jak i prowadzenia wykładów
za pomocą przygotowanych wcześniej dynamicznych stron WWW, czy
aplikacji wykonanych w technologii Flash firmy Macromedia,
•
prowadzenia dyskusji – proces nauczania i uczenia odbywa się zarówno
od strony nauczyciela (wykład), jak i uczniów z użyciem odpowiednich
kanałów irc, czatów, komunikatorów internetowych, czy serwerów
news, a nawet list dyskusyjnych,
•
dostępu do materiałów źródłowych, narzędzi które mogą być w zależności od potrzeby wprowadzane, prezentowane, współdzielone, archiwizowane lub usuwane – wszystko to wiąże się z użyciem protokołu ftp i
przesyłania za pomocą niego plików, archiwów danych,
•
monitorowania – gdzie każda aktywność studenta może być monitorowana przez odpowiednie oprogramowanie czy zapis logów w systemie
w którym jest uczeń zalogowany.( http://lttf.ieee.org/we/)
Uczelnie wyższe korzystające z pakietu Moodle (oraz dodatkowych
programów wspomagających ten system) w procesie nauczania na odległość
mogą zastosować dowolne (jak i wszystkie) kategorie systemów służących
do synchronicznego i asynchronicznego przekazu informacji (Mason,1996):
•
systemy oparte na tekście – do których możemy zaliczyć: przesyłanie
informacji za pomocą poczty elektronicznej, tekstowe konferencje komputerowe z wykorzystaniem IRC, list news-owych, list dystrybucyjnych
(dyskusyjnych), elektroniczne tablice ogłoszeniowe, czy też tekstowe
strony WWW. Wykorzystanie tych metod jest tanie i bardzo popularne
w edukacji na odległość.
•
systemy oparte na przekazie głosu – w skład których wchodzą: systemy
audiokonferencyjne, systemy audiograficzne, systemy audio oparte na
stronach WWW. Systemy audiokonferencyjne są systemami obejmującymi dwustronną komunikację głosową (fullduplex) wykorzystujące sieć
Internet do przekazu głosu. Obok wyposażenia sprzętowego (karty
dźwiękowej, słuchawek, głośników i mikrofonu) i dostępu do Internetu
potrzebna jest jeszcze odpowiednia aplikacja pozwalająca na zmianę
głosu ludzkiego z postaci analogowej w postać „cyfrową” i przesłanie w
ten sposób zakodowanego dźwięku do odbiorcy przekazu. Aplikacje te
(przykładem może być program Skype) nazywane „internetowymi telefonami” są doskonałym sposobem przekazywania informacji w dowolne
miejsce na świecie, a wysokość poniesionych opłat za rozmowy nie zależy od odległości (w przeciwieństwie do tradycyjnej telefonii). Rozwinięciem przekazu audiokonferencyjnego jest system audiograficzny,
który jest kombinacją obejmującą przesyłanie głosu i grafiki poprzez
sieci komputerowe (lokalne jak i sieć internet). np. NetMeeting firmy
Microsoft. Dzięki temu przesyłany obraz (statyczny) może służyć do
prezentowania i objaśniania zadania. Oprogramowanie to służy także do
pracy grupowej, gdzie umożliwia zdalną pracę nad wspólnie redagowanym dokumentem w edytorze tekstu, zaś uczestnicy „spotkania” mają do
dyspozycji elektroniczną tablicę (electronic blackboard) służącą do pisania tekstów i rysowania (tekst lub obraz jest widoczny jednocześnie u
wszystkich uczestników „zdalnej pracy” mających uruchomioną aplikację).
•
systemy oparte na przekazie obrazu – są to systemy wideokonferencyjne, oferujące wymianę informacji z wykorzystaniem dwukierunkowej
komunikacji (fullduplex) dźwiękowej i wizyjnej jednocześnie (two-way
voice and video), bądź dwukierunkowej komunikacji dźwiękowej i wizyjnej w jedną stronę (two-way voice and one-way video). W systemie
dwukierunkowej komunikacji dźwiękowej i wizyjnej obie strony tj. wykładowca i student wzajemnie się widzą i mogą przesyłać do siebie różne dokumenty. Strumień przesyłanego obrazu wideo (np. z internetowej
kamery) jest kodowany (tak, aby objętość wysyłanej informacji nie była
zbyt duża i nie obciążała łącza telekomunikacyjnego) przez odpowiednią aplikację np. CuSeeMee napisaną przez naukowców z Cornell
University Information Technologies. W skład systemu wchodzi kamera
internetowa, mikrofon, słuchawki zaś dzięki CuSeeMee istnieje możliwość przesyłania dowolnego materiału edukacyjnego na żywo.
•
multimedialne systemy oparte na stronach WWW – środowisko World
Wide Web oparte jest na zbiorze protokołów i standardów idealnie nada-
jących się do przesyłu informacji, a co za tym idzie materiałów edukacyjnych. WWW umożliwia integrację danych: tekstu, głosu, grafiki,
animacji, czy nawet filmu oraz daje możliwość użytkownikowi interakcji – jest to w pełni przekaz multimedialny, interaktywny. Dostępność
do zasobów WWW, architektura klient-serwer, gdzie tylko użytkownik
odpowiada za podstawową obsługę interfejsu strony WWW, natomiast
funkcje serwera, w zależności od potrzeb mogą być różne: komunikacja,
obsługa adresów i nazw, drukowanie, obsługa baz danych, wyszukiwanie informacji czy składowanie dużych plików – wszystko to w połączeniu z pełną asynchronizacją pracy studenta dowodzi, iż środowisko
WWW jest wprost stworzone z myślą o nauczaniu na odległość.
Zastosowany i wdrożony system dynamicznego nauczania - Moodle
w Wyższej Szkole Handlowej zawiera następujące elementy:
•
wykłady – które zawierają treści edukacyjne w postaci dynamicznej
strony WWW. Moduł ten umożliwia także umieszczenie w zasobach
dodatkowych opcji takich jak:
o źródła linków – odnośników do materiałów edukacyjnych i naukowych
wzbogacających zawartą treść wykładu, szkolenia bądź ćwiczeń,
o filmy, animacje – wzbogacające przekaz treści wykładu o przykłady zaprezentowane w formie multimedialnej, która staje się znakomitym narzędziem stymulującym do działań twórczych
o ankiety – służące do zbierania informacji zwrotnej nt. przygotowanych
zajęć, ćwiczeń czy wykładów,
o zadania – umożliwiające prowadzącemu określenie pracy, którą studenci
mają wykonać w formie elektronicznej i wynik przesłać na serwer. Mo-
duł ten posiada funkcję wystawiania oceny.
o quizy – moduły przeznaczone do tworzenia i zadawania testów przez
prowadzącego wykłady. Pytania te zachowywane są w bazie danych,
uporządkowane według kategorii, mogą być wykorzystywane w ramach
danego kursu lub przenoszone do innego kursu. Opcja ta oferuje także
narzędzia umożliwiające wystawianie ocen,
Obok modułów służących do publikacji i przekazania wiedzy studentom system Moodle oferuje składowe służące do dwustronnej komunikacji student – wykładowca. Są to:
•
chat – będący elementem komunikacji synchronicznej, umożliwiający
komunikację w czasie rzeczywistym wykładowcy ze studentem,
•
forum dyskusyjne – narzędzie do rozmów asynchronicznych, w którym
odbywa się większość dyskusji, posiadające różną strukturę i umożliwiające ocenę każdego listu zamieszczonego na forum przez zarejestrowanego współuczestnika kursu,
•
poczta elektroniczna – umożliwiająca bezpośredni kontakt z wykładowcą.
Moodle posiada także mechanizmy powiadamiające zarejestrowanych użytkowników o zmianach w strukturze serwisu i zawartych danych edukacyjnych – co pozwala uczelni wykorzystującej system e-learningowy na stworzenie pełnego środowiska dydaktycznego zawierającego elementy komunikacji on-line, wiedzy zawartej w systemie informatycznym i moduły służące
do zarządzania portalem edukacyjnym.
Rysunek 1 – Przykładowy wykład w systemie Moodle WSH
Zastosowanie nowych metod nauczania i wykorzystanie technik teleinformatycznych daje uczelni wyższej wiele korzyści. Szkolenia za pomocą
technologii są narzędziem interaktywnym, stwarzającym możliwość prowadzenia procesu edukacyjnego zarówno w trybie bezpośredniej komunikacji
student-wykładowca, jak i w trybie uczenia się bez pomocy prowadzącego
kurs. Wykorzystując e-learning szkoła wyższa odpiera każdy zarzut dotyczący przestarzałych metod nauczania i sztywności programów – oferując
zorganizowaną elastycznie i przemyślaną ekonomicznie koncepcję nauczania na odległość z wykorzystaniem internetu. Rozwiązanie takie jest atrakcyjne kosztowo (dla ośrodka edukacyjnego jak i studenta) i może być skierowane do wszystkich osób z kraju i zza granicy chcących się uczyć na danym kierunku oferowanym przez uczelnię. Nauczanie na odległość z zastosowaniem internetu otwiera perspektywy uczenia się oraz ułatwia komunikację większej ilości studentów przypadających na jednego wykładowcę,
przy czym jakość kształcenia jest nadal optymalna. Technologia informa-
cyjna i komunikacyjna jest nie tylko nową dziedziną poznawczą. ale także
źródłem nowych koncepcji i metod, co jest związane z potrzebą wprowadzenia zmian w organizacji całego procesu edukacyjnego, oraz z koniecznością opracowania badań wpływu technologii komputerowej na osiągnięcia
studentów.
5. Wnioski
W pracy przedstawiono możliwości kreowania systemu edukacji
szkoły wyższej wykorzystującego technologie internetowe w dostępie do
baz wiedzy i komunikacji pozwalające na wszelkie kontakty poza murami
klasycznie pojętej uczelni. Takie wspomaganie klasycznych rozwiązań buduje wielowymiarowy i nieliniowy system pozwalający na zbudowaniu procesu edukacji permanentnej i kreowanie indywidualnych ścieżek edukacji.
Bibliografia
Kubiak M.,J., (1999). Słownik technologii informacyjnej, Wydawnictwo Mikom,
Warszawa,
Lis Z., Zieliński Z., (2004) Wdrażanie systemu e-learning w warunkach studiów
eksternistycznych . Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym,
materiały z ogólnopolskiej konferencji, Warszawa, str. 90-96,
Mason R. (1999), European Trends in The Virtual Delivery of Education, The
Commonwealth of Learning,
Wieczorkowski K. (1996) , Kształcenie na dystans z wykorzystaniem sieci komputerowej, CODN, zeszyt 39, Warszawa,
Zieliński E. Z., Lis Z. (2005) Kreowanie e-learning Szkoły Wyższej w systemie
Moodle, Firma i Rynek, Numer specjalny – kwiecień 2005, str. 65-69.
Zieliński E. Z., (2003), Wykorzystanie technik informacyjnych w procesie dydaktycznym szkoły wyższej, dysertacja doktorska, Akademia Ekonomiczna, Kraków,
Weinberg G.M.,(1997) Myślenie systemowe, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne.
http://grendel.wsh-kielce.edu.pl/ekstern - serwer eStudentWSH nauczania na odległość
http://moodle.org –źródło Moodle
http://www.wsh-kielce.edu.pl/moodle - platforma e-learning WSH
http://lttf.ieee.org/we/ - „Wirtualna edukacja“, czasopismo elektroniczne, nr 45/2001, sieć Internet
http://www.edustrada.pl/modules/loguj_edumatic_demo.php?id_packet=12 , portal
Edustrada.
E-LEARNING CONTRIBUTION TO EDUCATIONAL
PROCESS
Abstract. The work presents possibilities of the creation of educational system, access and communication, by applying open source of Moodle type. The
work focuses on the classical educational forms and the need of new technologies to be implemented in the process of education. The Open Source application - Moodle has been used. The work presents multidimensional options of such solutions as well as the possibilities of the creation of individual
educational paths.
Key words: e-learning, computer aided education and communication, education system.