Kancelaria Adwokacka Sławomir Derek

KANCELARIA ADWOKACKA
SŁAWOMIR DEREK
Rybnik, dnia 13 grudnia 2010 roku
INFORMACJA PRAWNA
DOTYCZĄCA WIERZYTELNOŚCI Z TYTUŁU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
ORAZ WIERZYTELNOŚCI ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE
W RAMACH POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO Z MOŻLIWOŚCIĄ
ZAWARCIA UKŁADU
1.
ZAGADNIENIE PRAWNE
(1)
Czy wierzyciele z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne lub wierzyciele, których
wierzytelności są zabezpieczone hipoteką na nieruchomości upadłego będą brali
udział w czynnościach postępowania – będą wierzycielami uprawnionymi do
głosowania, których głos i wartość wierzytelności decydowałaby o przyjęciu układu,
będą uczestniczyli w zgromadzeniu wierzycieli i w głosowaniu nad układem?
2.
PODSTAWY ANALIZY
(1)
Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity: Dz.
U. 2009 r. Nr 175 poz. 1361), oznaczana dalej jako Prawo upadłościowe;
(2)
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst
jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585), oznaczana dalej jako Ustawa
syst.ubezp.społ.;
3.
ANALIZA PRAWNA
(1)
Z mocy art. 273 ust. 1 pkt 5 Prawa upadłościowego „Układ nie obejmuje składek na
ubezpieczenia społeczne”. Przepis ten nie precyzuje rodzaju składek podlegających
wyłączeniu – składek finansowanych przez pracownika lub pracodawcę – co nakazuje
przyjmować taką zasadę w odniesieniu do obu rodzajów składek.
(2)
Co do zasady więc wierzyciel, któremu przysługuje taka wierzytelność, nie bierze
udziału w czynnościach postępowania – nie jest wierzycielem uprawnionym do
głosowania (art. 285 ust. 1 Prawa upadłościowego), którego głos i wartość
wierzytelności decydowałaby o przyjęciu układu, nie uczestniczy w zgromadzeniu
wierzycieli i w głosowaniu nad układem (art. 278 i 285 Prawa upadłościowego), jak
również wierzyciela takiego nie wiąże układ przyjęty na zgromadzeniu wierzycieli i
zatwierdzony przez sąd (art. 290 ust. 1 Prawa upadłościowego).
(3)
Zasadę powyższą powtarza przepis art. 25 ust. 1 Ustawy syst.ubezp.społ., zgodnie
którym „należności z tytułu składek są wyłączone z postępowania układowego (…) z
zastrzeżeniem ust. 2 i 3”. Zgodnie z ustępem drugim tego przepisu „Zakład może
Pl. Wolności 10 • 44-200 Rybnik
tel./fax: +48 (32) 42 66 301 • mobile: +48 695 361 317 • e-mail: [email protected]
NIP: 657-167-33-62
wyrazić zgodę na objęcie układem należności z tytułu składek finansowane przez
płatnika składek”, zgodnie zaś z ustępem trzecim tego przepisu „spłata należności z
tytułu składek, które zostały objęte układem, może polegać wyłącznie na rozłożeniu na
raty (…)”.
(4) Zastrzeżenie ust. 2 art. 25 Ustawy syst.ubezp.społ. ma znaczenie w kontekście
brzmienia przepisu art. 273 ust. 2 Prawa upadłościowego, zgodnie z którym pewne
kategorie wierzycieli – co do zasady wyłączone z mocy prawa spod działania układu
– mogą wyrazić zgodę na objecie ich działaniem układu (w konsekwencji
wciągnięciem na listę wierzycieli uprawnionych do głosowania nad układem). Należy
bowiem wskazać, że wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne
stanowią co do zasady „należności ze stosunków pracy”, wyłączone niejako
„podwójnie” spod działania układu, po raz pierwszy na podstawie art. 273 ust. 1 pkt
5) Prawa upadłościowego, oraz po raz drugi na podstawie art. 273 ust. 2 Prawa
upadłościowego. Jednakże „dysponentem” woli objęcia takich należności działaniem
układu jest:
a) w przypadku składek finansowanych przez płatnika składek – Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, dla którego podstawą działania w takim przypadku
będzie przepis art. 25 ust. 2 Ustawy syst.ubezp.społ. oraz zakres jego swobody
woli ograniczony jest z mocy przepisu art. 25 ust. 3 Ustawy syst.ubezp.społ.
do rozłożenia na raty, bez jakichkolwiek dalszych możliwości stanowionych
na mocy Prawa upadłościowego (redukcja, konwersja, itp.);
b) w przypadku składek finansowanych przez pracownika – pracownik, dla
którego podstawą działania w takim przypadku będzie przepis art. 273 ust. 2
Prawa upadłościowego oraz zakres jego swobody woli nie będzie niczym
ograniczony, co tym samym zezwala na stosowanie wszelkich możliwości
stanowionych na mocy Prawa upadłościowego (redukcja, konwersja, itp.);
(5)
Zatem tylko w przypadku wyrażenia zgody przez wierzyciela z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne (pracownika dla składek finansowanych przez pracownika
oraz ZUS dla składek finansowanych przez płatnika składek – upadłego pracodawcę)
będą oni brali udział w czynnościach postępowania – będą wierzycielami
uprawnionymi do głosowania, których głos i wartość wierzytelności decydowałaby o
przyjęciu układu, będą uczestniczyli w zgromadzeniu wierzycieli i w głosowaniu nad
układem.
(6)
Podobne do powyższych zasady odnosić się będą do wierzycieli, których
wierzytelność jest zabezpieczona na mieniu upadłego hipoteką (art. 273 ust. 2 Prawa
upadłościowego) z tym jednak zastrzeżeniem, że decydującym o zakresie ich
„wyłączenia” spod działania układu będzie wartość przedmiotu zabezpieczenia.
W sytuacji gdy wartość wierzytelności hipotecznej będzie mniejsza, niż wartość
nieruchomości obciążonej hipoteką na zabezpieczenie tej wierzytelności, wierzyciel
2
taki z pełną wartością swojej wierzytelności będzie wyłączony spod działania układu.
W sytuacji jednak, gdy wartość wierzytelności hipotecznej będzie przewyższać
wartość nieruchomości obciążonej hipoteką na zabezpieczenie tej wierzytelności,
wierzyciel taki będzie wyłączony spod działania układu tylko w zakresie wartości
wierzytelności znajdującej pokrycie w wartości nieruchomości, w pozostałej części
swojej wierzytelności – nie znajdującej pokrycia w wartości nieruchomości – będzie
uczestniczył w postępowaniu na zasadach ogólnych (winien zostać uwzględniony na
liście wierzytelności jako wierzyciel uprawniony do głosowania nad układem).
(7)
Omawiana kwestia może mieć istotne znaczenie w przypadku wielości wierzycieli
zabezpieczonych hipotecznie na tej samej wierzytelności (kiedy wierzyciele
korzystający z pierwszeństwa wpisu „wyczerpią” wartość nieruchomości) lub w w
przypadku wielości wierzytelności tego samego wierzyciela zabezpieczonych na tej
nieruchomości (np. wierzytelności główne, uboczne i warunkowe zabezpieczone
hipoteką).
(8)
Problemem może okazać się również moment wyceny nieruchomości wpływający na
ocenę objęcia danego wierzyciela hipotecznego ewentualnym działaniem układu.
Wydaje się, że momentem tym powinna być data przedstawienia listy wierzytelności
do zatwierdzania sędziemu komisarzowi.
4.
WNIOSKI
(1)
Tylko w przypadku wyrażenia zgody przez wierzyciela z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne (pracownika dla składek finansowanych przez pracownika
oraz ZUS dla składek finansowanych przez płatnika składek – upadłego pracodawcę)
lub wierzyciela, którego wierzytelność jest zabezpieczona hipoteką na nieruchomości
upadłego (nie dotyczy to hipotek na nieruchomości osób trzecich) wierzyciele tacy
będą brali udział w czynnościach postępowania – będą wierzycielami uprawnionymi
do głosowania, których głos i wartość wierzytelności decydowałaby o przyjęciu
układu, będą uczestniczyli w zgromadzeniu wierzycieli i w głosowaniu nad układem.
(2)
Zasadą jest – do czasu wyrażenia stosownej zgody w odpowiednim trybie – że
wierzyciele tacy nie biorą udziału w czynnościach postępowania – nie są
wierzycielami uprawnionym do głosowania (art. 285 ust. 1 Prawa upadłościowego),
których głos i wartość wierzytelności decydowałaby o przyjęciu układu, nie
uczestniczą w zgromadzeniu wierzycieli i w głosowaniu nad układem (art. 278 i 285
Prawa upadłościowego), jak również wierzycieli takich nie wiąże układ przyjęty na
zgromadzeniu wierzycieli i zatwierdzony przez sąd (art. 290 ust. 1 Prawa
upadłościowego).
3