Z pozostałych ziem Księstwa Warszawskiego

Temat: Kongres Wiedeński.
Jesienią 1814r. rozpoczął się kongres wiedeński, mający zaprowadzić ład w Europie po
rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich.
Zjazd dyplomatów zwiększył prawie o połowę liczbę mieszkańców Wiednia.
Władze Austrii zadbały o zapewnienie rozrywek uczestnikom obrad – balom, koncertom…nie
było końca („tańczący kongres”)
Obrady trwały do czerwca 1815 roku. Decydujący głos mieli przedstawiciele Rosji,
Prus, Austrii, Wielkiej Brytanii i Francji, której nie chciano zbyt osłabiać, by nie naruszyć
równowagi europejskiej.
W czasie obrad przedstawiciele oparli się na dwóch zasadach:
-legitymizmu – niepodważalne prawo każdego władcy z „Bożej łaski” do tronu
- równowagi sił- polegała na tym, by żadne państwo nie uzyskało przewagi nad innymi.
Największe korzyści terytorialne odniosły: Rosja , Prusy i Austria. Chcąc zapewnić
trwałość dokonanym podziałom w 1815 r. podpisały tzw. Święte Przymierze
Kongres a sprawa polska
Podczas wojny z Napoleonem armia rosyjska opanowała cały obszar Księstwa
Warszawskiego. W 1815 r. car Aleksander I pragnął wykorzystać tę sytuację:
Przyłączyć Księstwo do Rosji i utworzyć z niego Królestwo Polskie, którego sam
zostałby królem.
Uczestnicy kongresu nie chcieli się zgodzić na żądania cara, obawiając się wzrostu potęgi
Rosji. Ustąpili po „targach”
Prusy otrzymały: połowę Saksonii, departamenty poznański i bydgoski z dawnego Księstwa
Warszawskiego oraz Gdańsk.
Austria otrzymała: obwód tarnopolski. Kraków z okolicą został ogłoszony wolnym miastem.
Z pozostałych ziem Księstwa Warszawskiego Aleksander I utworzył
Królestwo Polskie (bądź Królestwo Kongresowe).
W listopadzie 1815 r. car nadał Królestwu konstytucję, przygotowana pod kierunkiem Polaka,
księcia Adama Czartoryskiego.
Temat: Polskie zrywy narodowowyzwoleńcze.
1. Powstanie listopadowe 29 listopada 1830r.
a. przyczyny wybuchu powstania
- W lipcu 1830 r. wybuchła rewolucja we Francji, w sierpniu w Belgii. W listopadzie car
zapowiedział wysłanie armii Królestwa Polskiego do tłumienia belgijskiego powstania.
Choć groźba, była mało realna, poruszyła spiskowców ze sprzysiężenia podchorążych,
które powstało w 1828 roku w Szkole Podchorążych w Warszawie. Jego przywódcą, był
Piotr Wysocki
- łamanie konstytucji Królestwa Polskiego, nieprzestrzeganie praw i swobód
obywatelskich;
- zaostrzenie represji wobec Polaków;
- ograniczenie praw i roli sejmu;
- CHĘĆ ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI
b. przebieg powstania
Powstańcy nie mieli żadnego programu. Liczyli na poparcie społeczeństwa, mimo
licznych głosów przeciwnych walce.
200 młodych żołnierzy i cywilów zaplanowało rozpoczęcie powstania na wieczór 29
listopada 1830r.
Dramatyczne wydarzenia, które wówczas nastąpiły, przeszły do historii pod nazwą „nocy
listopadowej”
Przed siódmą wieczorem kilkunastu cywilów i kilku podchorążych wdarło się do
Belwederu, gdzie mieszkał książę Konstanty (brat cara, naczelny wódz armii polskiejbyło to sprzeczne z konstytucją). Książę, zdołał uciec.
W tym czasie stu- kilkudziesięciu podchorążych ruszyło przez ciemne ulice Warszawy.
Kierowali się do centrum miasta – do Arsenału, gdzie przechowywano broń. Gdy weszli
w Nowy Świat, ulicę zamożnego mieszczaństwa, powitała ich cisza. „Polacy, do broni!” –
zaczęli wołać. W odpowiedzi usłyszeli trzask zamykanych okiennic. Do podchorążych nie
chcieli się przyłączyć spotka ni po drodze wyżsi oficerowie. Niektórzy zaplacili za to
życiem: powstańcy zastrzelili sześciu generałów.
O sukcesie „nocy listopadowej” zadecydowała postawa ludu warszawskiego. Na
wezwanie podchorążych kilka tysięcy mężczyzn i kobiet ruszyło pod Arsenał i zdobyło
go.
5 grudnia 1830r. gen. Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania.
(Ogromna większość „starszych w narodzie” uznała powstanie za błąd)- Chłopicki,
patriota, a zarazem przeciwnik powstania – wydawał się idealnym człowiekiem do
wytargowania ustępstw i zakończenia walk.
Przerwanie działań zbrojnych okazało się niemożliwe.
Chłopicki rozbudował armię do 44 tyś. Ludzi ( w początkach 1831 roku)
W styczniu 1831 r. sejm ogłosił detronizacje króla Polski – cara Mikołaja I.
Wojna z Rosja stała się nieunikniona.
W lutym 1831r. 115- tyś. armia carska wkroczyła w granice Królestwa. Polacy
przeciwstawili jej ok. 57 tyś. Żołnierzy. Z czasem wojska rosyjskie wzrosły do ponad 200
tys. polskie zaś do prawie 90 tyś.
Rosjanie pomaszerowali prosto na Warszawę.
25 lutego 1831r. doszło do bitwy pod Grochowem. Rosjanie zdobyli Olszynkę
Grochowską, ale poniesione straty (ok. 9 tyś.) zniechęciły ich do szturmu Warszawy.
Po bitwie wodzem naczelnym armii ogłoszono gen. Jana Skrzyneckiego.
Wiosną powstanie rozszerzyło się poza Kongresówkę, na tereny Litwy, Białorusi i
Ukrainy.
Gen. Ignacy Prądzyński opracował plan ofensywy. Polacy odnieśli zwycięstwa pod
Dębem Wielkim i Iganiami, po czym gen. Skrzynecki zawrócił do Warszawy. W maju
wojska rosyjskie narzuciły Polakom bitwę pod Ostrołęką i zadały im klęskę. Choć armia
nie została zniszczona, przywódcy powstania do reszty stracili wiarę w zwycięstwo.
Latem Rosjanie stłumili powstanie na „ziemiach zabranych”. W początkach września ich
armia stanęła pod Warszawa. Uderzenie od strony Woli zaskoczyło Polaków.
W październiku poddały się twierdze w Modlinie i Zamościu.
Powstanie listopadowe zakończyło się klęską.
c. skutki
Mikołaj I zlikwidował polski sejm i armię, a konstytucję zastąpił tzw. Statutem
organicznym. Kongresówka straciła autonomię. Polscy rekruci trafiali do armii rosyjskiej.
Królestwo stało się prowincją Rosji.
Na ziemiach Królestwa rozlokowano 100-tysięczną armię, kilkuset powstańców skazano
na więzienie lub ciężkie roboty.
2. Powstanie styczniowe 22/23 stycznia 1863r.
a. Przyczyny wybuchu powstania
hasła uwłaszczeniowe wśród ludności wiejskiej
* zmniejszenie wpływów polistopadowej emigracji
* zmiana sytuacji w Rosji: klęska w wojnie krymskiej i zjawisko tzw. Odwilży
posewastopolskiej. Śmierć pogromcy powstania listopadowego cara Mikołaja I
* manifestacje patriotyczne: w 1860 roku w czasie pogrzebu wdowy po gen.
Sowińskim, obrońcy Woli. 1861: manifestacja w rocznicę bitwy pod Grochowem ( 5 osób
zginęło w starciach z Rosjanami) Grudzień 1861: krwawo stłumiona demonstracja
przeciw rozwiązaniu Towarzystwa Rolniczego i Delegacji Miejskiej (organu ugrupowania
białych). Na Placu Zamkowym zginęło około 100 osób
* 1862: reformy Wielopolskiego. Brak poparcia społecznego, przygotowania do
powstania
* branka (przymusowy pobór młodych mężczyzn do wojska rosyjskiego do 25 lat):
styczeń 1863: bezpośrednia przyczyna powstania. A. Wielopolski ogłosił przymusowy
pobór do wojska 12 tys. osób z obozu czerwonych. Chciał uniknąć powstania, a
przyspieszył je swoją decyzją.
b. Przebieg powstania
W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 r. i w ciągu dwóch kolejnych dni, rozproszone oddziały
powstańców uderzyły na 24 garnizony rosyjskie, rozpoczynając powstanie styczniowe.
Chodziło głównie o zdobycie broni: w siłach polskich, liczących około 6 tyś ludzi, jeden
karabin przypadał na 10 osób. Reszta uzbrojona, była w szable, kosy, piki. W Królestwie
stacjonowało wówczas 100 tyś żołnierzy rosyjskich.
Słabe, ale liczne ataki powstańców odniosły jeden skutek; dowództwo rosyjskie
skoncentrowało rozproszone dotąd wojska w kilku głównych punktach. Polacy zyskali
czas, a znaczna część kraju została uwolniona od nieprzyjaciół. Jednakże innych
sukcesów nie było.
Powstanie rozpoczęte jako walka partyzancka, pozostało takim aż do końca. Latem
polskie oddziały liczyły łącznie 20-30 tyś. ludzi, lecz działały pojedynczo. Najczęściej
ponosiły porażki w starciu z rozbudowaną do 340 tyś. żołnierzy armią rosyjską –
praktycznie całą potęgą imperium.
c. Skutki
Przyczyny klęski powstania:
* przewaga militarna Rosji
* tylko mała grupa chłopów brała udział w powstaniu a Ci, którzy w nim nie uczestniczyli
przybrali postawę obojętną lub nawet wrogą
* źle uzbrojona armia, brak znajomości terenu, na którym walczyli, brak doświadczenia
dowódców
* brak pomocy ze strony państw zachodnich
* utrudnianie przekraczania granicy i działań powstańczych przez inne kraje zaborcze
(Austria i Prusy)
* podział na Białych i Czerwonych ; brak zgodności, zorganizowania i współpracy samych
powstańców
Skutki:
* całkowita utrata autonomii przez Królestwo Polskie
* Królestwu Polskiemu nadano nazwę Kraju Przywiślańskiego (a więc z
nazwy całkowicie zniknął wyraz 'Polska')
* uczestników powstania zsyłano do więzienia i na Sybir, niektórzy wyemigrowali
* konfiskowano majątki powstańców
* uwłaszczenie chłopów
Temat: Obrona przed wynarodowieniem i walka o autonomię.
Po stłumieniu powstania styczniowego, władze rosyjskie postanowiły raz na zawsze znieść
odrębność Królestwa Polskiego, a Polaków poddać rusyfikacji tzn. działaniom
zmierzającym do uczynienia z nich Rosjan.
- zniesiono wszystkie wyższe urzędy Królestwa i zastąpiono je rosyjskimi
- zlikwidowano osobny budżet i sądownictwo
- zamknięto warszawską Szkołę Główną
- Kongresówka rządził generał-gubernator (a nie cywilny namiestnik)
- nazwa królestwo Polskie zamieniona na Kraj Przywiślański
- po 1885r. polskie dzieci i młodzież uczyły się w szkołach tylko w języku rosyjskim (z
wyjątkiem religii)
- zakazano posiadania polskich książek
Próby rusyfikacji nie przyniosły oczekiwanych przez carat rezultatów.
Od 1871r. (Powstały zjednoczone Niemcy) sytuacja Polaków w zaborze pruskim znacznie się
pogorszyła. Bismarck – kanclerz- zabiegał o poparcie nacjonalistów niemieckich, którzy
domagali się germanizacji wszystkich mniejszości narodowych.
-w latach 70-tych ostatecznie zastąpiono urzędników polskich niemieckimi i wprowadzono
język niemiecki jako jedyny urzędowy
- w 1871r. Bismarck rozpoczął w całym państwie walkę z Kościołem katolickim, politykę tę
nazywano „walką o kulturę” po niemiecku Kulturkampf
- Kulturkampf – zakończył się niepowodzeniem
- polskie nazwy miejscowości zaczęto zastępować niemieckimi
- j. niemiecki wprowadzono do szkół jako obowiązkowy
- w 1901r. władze nakazały uczyć po niemiecku nawet religii w wyższych klasach szkoły
podstawowej. Zarządzenie to wywołało protest polskich dzieci we Wrześni, odpowiedzią
nauczycieli, było brutalne bicie uczniów. Rodziców ukarano grzywnami, a kilkanaście osób
więzieniem.
- 1885r. przeprowadzono tzw. rugi pruskie- wysiedlenie ludności polskiej, przybyłej z
zaborów rosyjskiego i austriackiego. Akcja ta objęła prawie 30 tyś. osób.
- Komisja Kolonizacyjna, która za olbrzymie pieniądze rządu Niemiec wykupywała ziemię z
rąk Polaków. Władze wydały zakaz samowolnego stawiania budynków w gospodarstwach
rolnych
- Hakata- organizacja prowadząca antypolską propagandę i aktywnie wspierająca wszelkie
zarządzenia pruskiego rządu, kierowane przeciwko Polakom.
Zarówno germanizacja, jak i rusyfikacja nie doprowadziły do wynarodowienia Polaków.
Rezultaty obu tych akcji okazały się niewspółmierne do poniesionych przez zaborców
kosztów, a polskość na okupowanych ziemiach przetrwała.