Oświetlenie ogólne pomieszczeń użytkowych

52
oúwietlenie ogÛlne pomieszczeÒ uøytkowych
Oświetlenie ogólne
pomieszczeń użytkowych
Paweł Sadowski
Okres jesienno-zimowy jest szczegÛlnie istotny dla techniki úwietlnej, poniewaø braki w oúwietleniu wnÍtrz stajπ siÍ wÛwczas najbardziej widoczne. W artykule przedstawiono zarys problematyki zwiπzanej z w≥aúciwym doborem opraw oraz wybrane produkty firmy Kanlux.
raca ludzi w pomieszczeniach biurowych i podobnych zawsze wiπøe
siÍ z wysokimi wymaganiami dotyczπcymi w≥aúciwego oúwietlenia. Jest ono
szczegÛlnie istotne przy wykonywaniu takich czynnoúci jak pisanie, czytanie czy
praca z komputerem. Nieprawid≥owe
oúwietlenie jest szczegÛlnie niebezpieczne
dla dzieci. Typowym b≥Ídem sπ zbyt niskie (oszczÍdne) wartoúci natÍøenia oúwietlenia. RÛwnieø istotnym problemem jest
zbyt duøa luminancja obserwowanej powierzchni spowodowana niew≥aúciwπ konfiguracjπ oúwietlenia. SzczegÛlnym tego
przypadkiem jest niew≥aúciwe ustawienie
kontrastu i jasnoúci ekranu monitora czy
telewizora. Parametry te muszπ byÊ dostosowywane do warunkÛw oúwietlenia
w otoczeniu.
Nadmierna eksploatacja narzπdu wzroku powoduje ogÛlne przemÍczenie, gorsze
samopoczucie i moøe byÊ przyczynπ chorÛb oczu. Niew≥aúciwe oúwietlenie to rÛwnieø mniejsza wydajnoúÊ i wiÍksze prawdopodobieÒstwo pope≥nienia b≥ÍdÛw ludzi
w czasie pracy. Bardzo czÍsto oúwietlenie
wp≥ywa rÛwnieø na bezpieczeÒstwo osÛb
[1].
P
Eksploatacja oúwietlenia
Coraz czÍúciej zwraca siÍ uwagÍ na
koszty zwiπzane z oúwietleniem a w szczegÛlnoúci na zuøycie energii. Jednak eksploatacja oúwietlenia to takøe przeglπdy,
konserwacja i wymiana ürÛde≥ úwiat≥a.
CzÍsto taÒsze w zakupie oprawy po krÛtkim czasie eksploatacji okazujπ siÍ nietrwa≥e lub bardziej podatne na zabrudzenia. OszczÍdnoúci w zuøyciu energii czy
mniejsza cena zakupu mogπ okazaÊ siÍ
z≥udne. Kolejny remont i wymiana opraw
oznaczajπ ponoszenie kolejnych kosztÛw.
52
Rys. 1. Oprawa ALDO 236 firmy Kanlux
Zmiany w instalacji elektrycznej i zastosowane oprawy powinny byÊ pÛüniej nanoszone w dokumentacji budynku.
DobÛr opraw
oúwietleniowych
Z wyøej wymienionych powodÛw warto
zwrÛciÊ uwagÍ na w≥aúciwy dobÛr opraw.
RÛwnieø w≥aúciwy projekt oúwietlenia jest
czynnikiem bardzo istotnym. Zwykle wyborem opraw i konfiguracjπ oúwietlenia
w domu zajmuje siÍ jego uøytkownik. Przy
duøych inwestycjach wykonywany jest
projekt, bÍdπcy zwykle czÍúciπ projektu
instalacji elektrycznej. WybÛr opraw
oúwietleniowych jest najczÍúciej dokonywany przez inwestora w porozumieniu
z projektantem instalacji elektrycznej i wykonawcπ. Jednak coraz czÍúciej inwestorzy ñ zwracajπc uwagÍ na wydatkowane
pieniπdze ñ decydujπ siÍ na dodatkowπ
us≥ugÍ czyli projekt oúwietlenia.
Projekt
Profesjonalny projekt oúwietlenia zaczynajπ architekci i projektanci wnÍtrz. To oni
wybierajπ styl opraw i bardzo czÍsto narzucajπ miejsce ich instalacji. PÛüniej projektant oúwietlenia wykonuje obliczenia
natÍøenia oraz weryfikuje zastosowane
oprawy. Ostatnim ogniwem jest projekt
sterowania i instalacji elektrycznej. CzÍsto
zdarza siÍ, øe zastosowanie konkretnych
opraw jest niemoøliwe, bπdü moc przewidziana na oúwietlenie jest niewystarczajπca. Projekt wÛwczas ponownie wraca do
analizy. Efekt koÒcowy jest przedstawiany inwestorowi a po jego akceptacji projekt przekazywany jest do realizacji wykonawcy.
èrÛd≥a úwiat≥a
Projekty inwestycyjne dla wnÍtrz dotyczπ zwykle oúwietlenia podstawowego. Do
grudzieÒ 2006
oúwietlenie ogÛlne pomieszczeÒ...
åwietlÛwki
Jednπ z najlepszych konstrukcji ürÛde≥ úwiat≥a jest lampa fluoroscencyjna zwana potocznie úwietlÛwkπ. Stosowane sπ powszechnie dwa typy úwietlÛwek: liniowa i kompaktowa. åwietlÛwki kompaktowe wykorzystywane sπ najczÍúciej w oprawach
typu downlight. Bardzo popularnym ürÛd≥em úwiat≥a sπ úwietlÛwki kompaktowe z trzonkiem G24d przeznaczone do klasycznego
54
Rys. 3. Oprawa Pasat na lampÍ metalohalogenkowπ z trzonkiem Rx7s
M
A
L
K
E
R
tych celÛw coraz rzadziej wykorzystuje siÍ øarÛwki. RÛwnieø diody LED w oúwietleniu ogÛlnym pomieszczeÒ nie znajdujπ jeszcze
szerokiego zastosowania. Z kolei lampy metalohalogenkowe posiadajπ element úwiecπcy (jarznik) stosunkowo niewielkich rozmiarÛw o duøej luminancji. èrÛd≥a te majπ rÛwnieø d≥ugi czas ponownego zap≥onu, co takøe ogranicza wiele ich zastosowaÒ. Dlatego w oúwietleniu wnÍtrz biurowych i podobnych sπ rzadko wykorzystywane. èrÛd≥a te natomiast dobrze sprawdzajπ siÍ
w oúwietleniu wysokich pomieszczeÒ (powyøej 2,5 m), w szczegÛlnoúci sklepÛw, korytarzy oraz wszÍdzie tam, gdzie wystÍpujπ
mniejsze wymagania jakoúciowe oúwietlenia.
A
Rys. 2. Oprawa ALDO 118
54
oúwietlenie ogÛlne pomieszczeÒ uøytkowych
Rys. 4. Oprawa hermetyczna MAH 1236
53
uk≥adu zap≥onowego. Pewnπ nowoúciπ jest
zastosowanie w oprawach typu downlight
úwietlÛwek kompaktowych na trzonku
E27 ze zintegrowanym statecznikiem elektronicznym. Parametry i cena tych ürÛde≥
przekonujπ projektantÛw oúwietlenia do
ich szerszego zastosowania.
Bardzo korzystny kszta≥t posiadajπ úwietlÛwki liniowe. DziÍki niemu ≥atwiej jest
uzyskaÊ duøπ rÛwnomiernoúÊ natÍøenia
oúwietlenia oraz ograniczaÊ wystÍpowanie
zjawiska olúnienia. Najnowsze konstrukcje úwietlÛwek T8 posiadajπ duøy strumieÒ
úwietlny i wskaünik oddawania barw Ra
oraz trwa≥oúÊ. RÛwnieø waønym czynnikiem jest stosunkowo niska cena tych ürÛde≥ oraz opraw. Dlatego ürÛd≥a te sπ wciπø
bardzo popularne w oúwietleniu.
Oprawy do úwietlÛwek
Pierwsze oprawy do úwietlÛwek liniowych stanowi≥y najprostszπ konstrukcjÍ
noúnπ dla uk≥adu zap≥onowego i oprawek.
Rozwiπzanie to jest bardzo praktyczne
i uniwersalne, dlatego oprawy tego typu
(potocznie zwane Ñbelkamiî) sπ produkowane do dziú. Dawniej belki by≥y powszechnie wykorzystywane w oúwietleniu
wnÍtrz wszystkich pomieszczeÒ, w ktÛrych moøliwe by≥o zastosowanie opraw
o stopniu ochrony IP20. Stosowane by≥y
nawet w oúwietleniu sal lekcyjnych i pomieszczeÒ biurowych.
W pomieszczeniach przemys≥owych
i podobnych, w tym rÛwnieø w oúwietleniu wnÍtrz wilgotnych czy o duøym zapyleniu stosowane sπ oprawy hermetyczne.
Konstrukcja opraw hermetycznych do
úwietlÛwek liniowych T8 jest rozwiniÍciem oprawy belkowej. Oprawy hermetyczne powinny byÊ stosowane rÛwnieø
wszÍdzie tam, gdzie istnieje duøy problem
z utrzymaniem ich czystoúci. DziÍki podwyøszonemu stopniowy ochrony, do wnÍtrza urzπdzeÒ nie dostaje siÍ kurz i py≥. £atwiejsze jest rÛwnieø utrzymanie czystoúci
obudowy zewnÍtrznej i klosza. Oprawy
hermetyczne oraz belki nie majπ odb≥yúnikÛw i posiadajπ nieos≥oniÍte ürÛd≥o úwiat≥a, dlatego obecnie juø nie wszÍdzie moøna je stosowaÊ.
Stale rosnπce wymagania iloúciowe i jakoúciowe oúwietlenia [2] spowodowa≥y
rozwÛj konstrukcji opraw do úwietlÛwek
liniowych. Jednym z najbardziej znanych,
powszechnie wykorzystywanych rozwiπzaÒ jest zastosowanie odb≥yúnika z poprzecznie umieszczonymi przys≥onami (rastrami) ograniczajπcymi úwiat≥oúÊ oprawy
w p≥aszczyünie C90-270. CzÍsto moøna
us≥yszeÊ krytyczne uwagi na temat wyglπdu poprzeczek w odb≥yúniku. Jednak dobre parametry úwietlne i funkcjonalnoúÊ
tych opraw, zwanych potocznie rastrami
powodujπ, øe mogπ byÊ one wykorzystywane w projektach o duøych wymaganiach
jakoúciowych. Dlatego powszechnie stosuje siÍ je we wnÍtrzach o charakterze biurowym i podobnym, w tym rÛwnieø
w oúwietleniu sal lekcyjnych. Rastry stosowane sπ rÛwnieø w pomieszczeniach,
w ktÛrych pracujπ ludzie przy komputerach. Oprawy te swojπ duøπ popularnoúÊ
zawdziÍczajπ dobrym parametrom úwietlnym oraz cenie, ktÛra dziÍki masowej produkcji utrzymuje siÍ na stosunkowo niskim poziomie. Dlatego coraz czÍúciej rastry wykorzystywane sπ rÛwnieø w oúwietleniu korytarzy, sklepÛw, magazynÛw
a takøe wielu innych pomieszczeÒ o charakterze uøytkowym i tym samym mniejszych wymaganiach jakoúciowych.
Oprawy do úwietlÛwek liniowych T8,
mimo up≥ywu czasu sπ wciπø bardzo atrakcyjnym i chÍtnie wykorzystywanym rozwiπzaniem w oúwietleniu wnÍtrz.
mgr inø.
Pawe≥ Sadowski
Autor jest pracownikiem
firmy Kanlux
Literatura:
1) www.ciop.pl
2) PN-EN 12464-1: 2004 Ñåwiat≥o i oúwietlenie
ñ Oúwietlenie miejsc pracy ñ CzÍúÊ 1: Miejsca pracy we wnÍtrzachî.
Kanlux sp. z o.o
ul. Objazdowa 1-3,
41-922 RadzionkÛw,
tel. (32) 388 74 00
fax (32) 388 74 99
e-mail: [email protected]
www.kanlux.pl
Rys. 5. Oprawa rastrowa Notus 236
54
grudzieÒ 2006