prof.Zw. dr hab. architekt Sławomir Gzell 02

prof.Zw. dr hab. architekt SławomirGzell
02-797 Warszawa.ul. Nowoursynowska I09
Recenzja pracy habilitacyjnej oraz ocena istotnej akĘwności naukowej
p. dr inż.arch. Marii Bielak
przy gotowana w ramach przewodu habilitacyj nego
1.
Recenzja i ocena zostaływykonane na zlecenie p. profesora dr hab. inŻ. arch.ElŻbiety
Trockiej Leszczyriskiej' Dziekana Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, z dnia
2l ma1af0l2r.,rea|izującego postanowienie Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułow z
dnia 26 kwietnia 20|2t. PrzewÓd habilitacyjny w trybie obowiązuj4cym od 1 października
2011J.
2.
Recenzja i ocena zostaływykonane w oparciu o materiałydostarczone przez Panią
Dziekan Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej) a przygotowane przez
Kandydatkę, p. dr inŻ. arch. Marię Bielak. Jest to ksiązka, egzemplarzpracy habilitacyjnej pt.
,,optymalne środowisko Życia i zamieszkania w ośrodkach pobyu stałego dla osÓb
starszych''' wydana przez Wydawnictwo Politechniki Sląskiej w 2O11r.,otaz dane zawartew
Autoreferaci e z niezbędnymi załącznikami.
3. ogÓ|na informacja o Kandydatce.
Kandydatka urodziła się w |963r. W 1985r.
ukonczył.aWydział Architektury Politechniki Sl4skiej w Gliwicach, otrzymląqc dyplom
magi stra tniy niera architekta.
W 1985r.,po obronie dyplomu pracowałana Politechnice Częstochowskiej,a|ejui w 1986r.
rozpoczęła pracę jako asystent na Wydzial'ę Architektury Politechniki Sląskiej w Katedrze
Architektury Przemysłowej i Podstaw Projektowania. W 1996r. został,azatrudniona na
stanowisku adiunkta w Katędrze Architektury Przemysłowej, a od 2000r. w Katedrze
Architektury obiektow Biurowych i Strategii Projektowania. od 20|1r. pracuje w tejŻe
Katedrze na stanowisku starszegowykładowcy.
W |996r. na Wydziale Architektury Politechniki Śląskiej obroniła pracę doktorską pt.
,,Elementy znaczeniowe obiektu architektonicznego na przykJadzie ratusza miejskiego",
wykonan4 pod kierunkiem p. dr hab. inŻ. arch. E|Żbiety Niezabitowskiej, i uzyskała stopieri
doktora nauk technicznych.
4. Ocena pracy habilitacyjnej.
Ksiąika ,,optymalne środowiskoŻycia i zamieszkania w ośrodkachpobytu stałegodla osÓb
starszych'' wydana przez Wydawnictwo Politechniki Sląskiej w 2011r. Jest to praca
recenzowana (Panie Profesor Hanna Grabowska . Pałęckai Hanka Zanięwska) i spełniająca
warunek dostępnościw środowisku naukowym specjalistÓw pracujących w dyscyplinie
architektura i urbanistyka.
Praca pani dr Marii Bielak dotyczy, najprościejrZęcZ ujmuj4c, tworzenia jak najlepszych
miejsc iycia, w tym zamieszkiwania, dla osÓb starszych, w zmieniających się warunkach
demograficznych,a konkretnie w starzejącymsię społecze stwie Europy.
Praca rozpoczyna się serią rozdziałÓw, ktÓre moina nazwać przygotowawczymi, w ktÓrych
Autorka opisuje konsekwencje statzenia się |udzi i społecznościoraz związki pomiędzy
zmianami w demografii a potrzebamiw zakresie kształtowaniahabitatow. odwołuje się tu do
dokumentÓw oNZ.owskich i Unii Europejskiej oraz dokumentÓw krajowych, co ogÓlnie
moŻna nazwać kształtowaniem polityki paristw wobec wspomnianych zjawisk
demograficznych. Wszystkie te dokumenty, co zauwaia p.Bielak a czego doświadczawiele
osÓb po przekroczeniu szescdziesiątegoroku Życia, są przygotowywane na takim stopniu
ogÓlności, Że mogą być jedynie informacją typu niema|Że dziennikarskiego . co trzeba
stwierdzic zubolewaniem. P.dr Bielak to właśniepodkreśla,i aby uzupełnićoczywiste braki
stawia sobie za ce| stworzenie listy kryteriÓw, według ktÓrych moŻna oceniać istniejęce
obiekty zamieszkiwania |udzi starszych) oraz listy kryteriÓw, jakim powinny odpowiadac
obiekty obecnie realizowane i przygotowywane do realizacji. Sporządzenie obu tych list jest
niewątpliwie oryginalnych osi4gnięciem naukowym Autorki i jako takie, moŻe być
traktowanejako Jej wkład do nauki. Kryteria' sformułowanewg naukowych zasad s4takie, a
moie przede wszystkim, przydatne w praktyce projektowej. Uwaga te oznacza, ia cel
naukowy pracy p. dr Bielak zostat. dobrze określony i w sposÓb czytelny zrealizowany.
Metody pracy przyjętedla realizacji celu sqtakŻewybrane iuŻyte prawidłowo.
Schemat pracajest jasny i konsękwentnie wykorzystany. Po wprowadzeniu, gdzie znajdują
się niezbędne informacje o przedmiocie ptacy, następuje rozdziat. II z egzemp|ifikacją
problemÓw wymagających rozwi4zania, a czasęm tez zauwaŻenia.Jest tu opis procesÓw
starzenia się i cech tego procesu' czy|i zmian fizycznych i psychicznych zachodzących w
człowieku wraz z upływem czasu, ktÓre uzasadniają koniecznośćodmiennego patrzen|a na
jego potrzeby wtedy, gdy przekroczy pewną ilośćlat. Rozdział ten koriczy się prezentacją
koncepcji ,,projektu uniwersa1nego'',czyli środowiska'ktÓrego uzytkownikiem moie być
kaŻdy człowiek, fl& rÓwnych prawach, nieza|eŻnie od stopnia sprawnościi mozliwości
psychofi zycznych. Są tu zasady projektowania architektonicznego, daj4ce się
,,przetłumaczyć,,na wiedze ergonomiczną (ale i z niej wynikające), a takŻe ilustracja
zastosowania wiedzy w postaci przytoczęnia odpowiednich przepisÓw z prawa budowlanego
polskiego i niemieckiego.Szkoda,Żepominiętajest tu skala większa niz budynek, obiekt czy
placowka opiekuncza. MoŻna odnieśćwrazenie' Ze osobom powyiej sześcdziesiętego
roku
Życia ma wystarczyć archipelag dobrze zaprojektowanychale odizolowanych od siebie vvysp
w miejskim morzu, aby były zadowolone. Skoro mÓwimy o środowiskuzamieszkiwania, to
chciałbym mieć tu ruczej do czynienia z ,,miastemdla wszystkich'' a nie tylko obiektem. W
pracy Sąoczywiścieodniesienia do takich Sprawjak np. dostępność
środkÓwkomunikacji, ale
przydałabysię przynajmniej krotka wzmianka wprost o mieście.
W rozdzia|e III p.Bielak przedstawia' jak to nazywa językiem zimnotechnologicznym,
przykłady sposobÓw rea|izacji potrzeb mieszkaniowych w oŚrodkach opiekuriczych rua
świeciei w Polsce. S4 to najpietw przykłady organizacji opieki w wybranych, zamoŻnych
krajach, a potem kilkanaście przykładÓw konkretnych obiektÓw wybranych z literatury
dotyczącq problemu. osobiście wolałbym, gdyby zamiast wyboru z literatury Autorka
dowiodła,Że Sama widziałaopisywane obiekty i na tej podstawie przeprowadziłaich kryykę'
co nie jest chyba zbyt wygÓrowanym Żądaniemw stosunku do kandydatki na samodzielnego
pracownika nauki. To jest właśniemiejsce na pokazanie warsztatu naukowego i umiejętności
budowania dzięki niemu opinii o rzeczywistościarchitektoniczno - urbanistycznej. Tego w
tym miejscu ksiązki zabrakło.
Rozdział III koriczy sie podsumowaniem, w ktÓrym Autorka przyznaje, Że nie jest mozliwe
ptzes4dzenie'jaka forma zamieszkiwania jest najodpowiedniejszadla osÓb starszych, a to z
powodu niez|iczonej prawie ilości preferencji. Nawet tabela podsumowuj4ca ankietowe
badania CBoS.u niczego nie wyjaśnia,wskazując jedynie na tendencje.Na ich podstawie p.
dr Bielak w następnym rozdziale IV buduje zestaw kryteriÓw, jakim placÓwki opiekunczę
powinny odpowiadać.Pytanie: a co z blisko70.cioma procentamiosÓb, ktÓre wolą pozostać
we własnym mieszkaniu, korzystając z doraźnejpomocy osÓb bliskich? Tu właśniejest
miejsce na owo symboliczne ,,miasto'',ktÓrego w księzce brakuje.Natomiast trzebaprzyznać,
Że udowodnienie tego, jak potrzebne są badania jako źrodŁoinformacji o potrzebach
uzytkownikÓw, od czego zaczyna sie rozdział IV, jest przekonywującei na dobrym poziomię.
TakŻe zestawy kryteriÓw jakie powinny być spełnione w domach opieki, opisane i
ilustrowane czytelnymi schematami nie budzi w4tpliwości, czyli moŻna powiedzieć, Że
Autorce udałosię z sukcesem osiągnąćcel pracy.
Generalnie pracę oceniam jako dobrze pomyślanąi dobrze napisaną. Język nie budzi
zasttzęŻei.Przedstawione badania to oryginalny wkład p. dr inŻ. arch. Marii Bielak do nauki
polskiej, i trzeba dodać, Że s4 to badaniabardzo potrzebne i ze istnieje mozliwośÓ dalszego
ich prowadzenia.
5. Ocena dorobku naukowego.
Tematyka prac wykonywanych przez p. dr Marię Bielak pocz4tkowo wi4zał'a się Z
problemami ekologii i energooszczędności.
obecnie związana jest z badaniami dotycz4cymi
środowiskamieszkaniowego osob starszych.Trzeba przyznać, Że na tym polu p. dr Bielak
buduje swÓj warsztat naukowy z niezwykłę konsekwencją. Po uzyskaniu stopnia doktora
nauk technicznych bierze udział w rea|izacji grantu Unii Europejskiej' ktÓrego istota było
zdobycie wiedzy dotyczącejoceny obiektÓw w czasie ich uzytkowania oraz programowania
ich funkcji w poł'4czeniuz zagadnieniami dyspozycji przestrzennej. Następnie Kandydatka
prowadziła kilkuletnie prace badawcze dotyczące jakości miejsc zamieszkiwanych przęZ
osoby starsze, zakonczone monografią na ww. temat. Kolejnym krokiem był rozszerzenie
tych badan, podsumowane pracą habilitacyjn4, z Wznaczęniem horyzontu zadah na lata
następne.
Na kazdym etapie swoje kariery akademickiej Kandydatka publikowała teksty o naukowej
wartości(częsÓ ich jest zat'qczonado dokumentacji). W wykazie osięgnięć wymienione są
następuj4ce pozycje:
. przed uzyskaniem stopnia doktora - jedna pozycja!, fragmentpodręcznika, w ciągu l1 lat,
- po uzyskaniu stopnia doktora:
.. monografie:2 (w tym omowiona wyŻejksi4zka habilitacyjna),
.- rozdziały w monografiach:1,
artykuły w czasopismach: 3 (eden wspołautorski, wszystkie pisma polskie, jedno
punktowane),
-- rozdziałw podręczniku:2,
-- rozdziałw zesz7Ąachnaukowych Politechniki Sląskiej: 3 (eden wspÓłautorski),
-- udział w wydawnictwach cyklicznych programu Tempus UE: 5 publikacji w tomach pod
redakcj4 innych osÓb,
publikacje pokonferencyjne: 6 (edna zagraniczna, pozostałe Politechnika Sl4ska. P.dr
Bielak wymienia jeszcze inne konferencje na ktÓrych wygłaszałareferaty, ale jak na|eŻy
rozumieć, nie są one opublikowane).
.. przyjętedo druku w f0l2r.: 4.
W sumie jest to po uzyskaniu stopnia doktoru 26 pozycji w ci4gu szesnastu lat. Jeśli się
weŹmie pod uwagę skromny zasięg oddziaływaniapublikacji (całkowity brak publikacji o
zasięgu międzynarodowym, a polskie to wydawnictwa lokalne) to nasuwa sie niewesoły
wniosek: nie mamy do czynienia z dorobkiem zbyt duzym, choć zwazywszy na przedmiot
publikowanych badan, ale tylko dlatego' moŻnamuprzyznać statusdorobku znaczącego.
Nie poprawia statystyki spis prac projektowych, rzecz istotna dla architekta, zawieraj4cy w
przypadkup. dr Bielak jedną pozycję,a i to jest to narazie projektkoncepcyjny.
6. Działalnośćdydakty czna i organizacyjna.
P. dr Maria Bielak pracuje jako dydaktyk od 1986r. na rÓŻnych stanowiskach. W ramach
prowadzonych zajęĆ stara się o wprowadzanie tematyki badari jakości środowiska
zbudowanegoi budowy modeli funkcjonalnych i przestrzennychobiektÓw.
ZwaŻniejszych osięgnięcmoŻnawymienić 68 magisterskichprac dyplomolvych (choćnie ma
tu wzmianki o jakichkolwiek nagrodach za ww. dyplomy dla ich autorÓw), oraz udział w
tworzeniu nowych programÓw dla kilku przedmiotÓw (m.in. Projektowanie obiektÓw
biurowych, E'rgonomia, Strategie projektowania, Projektowanie obiektow uŻytecznośct
publicznej, Projektowanie architektoniczne).opiekuje sie Kołem Naukowym' działającymna
Wydziale Architektury PSl. od 2011r.
7. Podsumowanie.
Reasumuj4copinię stwierdzam,Że pracapt. ,,optymalne środowiskoiycia i zamieszkaniaw
ośrodkachpobyu stałegodla osÓb starszych,,, przedstawiona przez p. dr. inŻ. arch. Marię
Bielak, moŻe byc przyjęta jako rozprawa habilitacyjna. Ma cechy oczekiwane od takich
opracowari. Wnosi oryginalne wartoścido nauki, będęce wynikięm badari podejmowanych
przęZ Kandydatkę. Pracata, zdecydowanie wyroŻnia się na tle innych Jej dokonan, zwł.aszcza
ilo ści owo ocenianej działalnościpublikacyjnej.
Mimo to, oraz mimo skromnie przedstawiaj4cego się dorobku dydaktycznego i
organizacyjnego, w związkuz dobrę ocen4 jakościdorobku naukowo _ badawczego)całość
zakwalifikować moŻnajako odpowiednią do tego' aby Kandydatka mogła otrzymać stopieri
doktora habilitowanego nauk technicznych. Proponuję aby p. dr inŻ. arch. Maria Bielak
został'adopuszczona do dalszych etapÓw przewodu habilitacyjnego.
wa,20 października