Mapa glebowo – rolnicza

MAPA
GLEBOWO – ROLNICZA
Ochrona środowiska
mgr inż. Anita Kukulska
Katedra Gospodarki Przestrzennej i Architektury Krajobrazu
Mapa glebowo - rolnicza
Informuje o właściwościach i przestrzennym rozmieszczeniu siedlisk
rolniczych
W zależności od celu opracowania i charakteru odbiorcy mapy
sporządza się w różnych skalach
Składa się z części graficznej – mapy oraz z aneksu liczbowego
do mapy glebowo – rolniczej
Jest redagowana na podkładzie mapy bonitacyjnej
Treść mapy jest ustalana na podstawie naturalnej przydatności gleb,
a nie na podstawie jej faktycznego użytkowania
Treść mapy glebowo - rolniczej
• kompleksy rolniczej przydatności gleb (1-14,
1z-3z, RN)
• typy i podtypy gleb (np. A - bielicowe, B - brunatne, C-
czarnoziemy)
• rodzaje gleb (np: less, torf, wapno łąkowe)
• gatunki gleb (skład mechaniczny np: piaski luźne, gliny lekkie, pył
zwykły)
• oznaczenia szkieletowości (podkreślenia),
• znaki dodatkowe (zmiana składu mechanicznego, odkrywki)
• inne elementy treści (Ls, W, N)
Rodzaje konturów
1. Kompleksy glebowo – rolnicze
(rolniczej przydatności gleb)
są to zespoły różnych i różnie położonych (pod względem
klimatycznym i geomorfologicznym) gleb, które mogą być podobnie
użytkowane i które wykazują podobne właściwości rolnicze.
Wyznaczane są na mapie linią grubości 0,8 mm i opisane (w środku
kompleksu) dwuczęściowym symbolem np.:
• numer kompleksu rolniczej przydatności gleb
12Bw
pl : pgl
(1 – 14), lub numer kompleksu trwałych użytków
zielonych (1z – 3z) , lub rodzaj użytku
niewykorzystywanego rolniczo (RN),
• typ i podtyp oraz rodzaj gleby
• gatunek gleby,
• szkieletowość,
• głębokość na której nastąpiła zmiana składu
mechanicznego, określona dla całego przekroju
glebowego
Rodzaje konturów
2. Kontury gruntowe jednostki glebowej
są najmniejszym elementem zawartym w granicach jednego
kompleksu glebowo – rolniczego (rolniczej przydatności gleb).
Wyznaczone w ramach tego kompleksu naturalnymi granicami
(drogi, wodocieki itp.) i oznaczane symbolem umieszczanym
w północno – zachodniej ich części;
Numer konturu
Powierzchnia konturu [ha]
Treść aneksu
• opis środowiska przyrodniczego,
• charakterystyka rolnicza przydatności gleb,
• opis odkrywek reprezentatywnych,
• ocena zasobności gleb w składniki pokarmowe,
• wykaz konturów glebowo – rolniczych, które wymagają
uregulowania stosunków wodnych, zmiany użytkowania,
zagrożonych erozja,
• zestawienie gruntów pod względem trudności użytkowania
Przydatność mapy glebowo - rolniczej
W ROLNICTWIE
•
•
•
Racjonalizacja produkcji roślinnej w obrębie gospodarstw rolnych,
Optymalizacja struktur zasiewów i rejonizacji roślin uprawnych,
Opracowanie planów urządzeniowo-rolnych gospodarstw wielkoobszarowych
W OCHRONIE GRUNTÓW
• Wskazuje na gleby najsłabsze rolniczo, które mogą być przekazywane na inne cele
oraz na gleby najlepsze, które powinny zostać objęte ochroną
W OCHRONIE GRUNTÓW PRZED DEGRADACJĄ
• Dla oceny szkód powstałych w wyniku zanieczyszczeń i eksploatacji górniczej,
• Opracowanie technologii rekultywacji terenów zniszczonych,
• Przy opracowywaniu projektów melioracji wodnych i oceny potrzeb w tym zakresie,
• Przy prowadzeniu prac scaleniowych
•
kompleksy rolniczej
przydatności gleb (1-14, 1z3z, RN)
•
typy i podtypy gleb (np. A bielicowe, B - brunatne, Cczarnoziemy)
•
rodzaje gleb (np: less, torf,
wapno łąkowe)
• gatunki gleb (skład
mechaniczny np: piaski luźne,
gliny lekkie, pył zwykły)
• oznaczenia szkieletowości
(podkreślenia),
• znaki dodatkowe ( zmiana
składu mechanicznego,
odkrywki)
• inne elementy treści (Ls, W, N)
Ćwiczenie
Wykonać w formie tabelarycznej spis informacji na temat
występujących na obszarze opracowania konturów
L.p.
konturu
Kompleks
rolniczej
przydatności
gleb
Rodzaj użytku
(klasa
bonitacyjna)
Typ i podtyp
gleby, rodzaj
gleby
Gatunek gleby, oznaczenia
szkieletowości, zmiana
składu mechanicznego
Sporządzoną tabelę należy dołączyć do projektu (3.3. Gleby i klasy
bonitacyjne)
ANALIZA I OCENA
JAKOŚCI I PRZYDATNOŚCI
ROLNICZEJ GLEB
Metoda Puławska
Opracowana w IUNG w Puławach
Metoda Puławska
Opiera się na 4 zasadniczych cechach diagnostycznych:
1. gleba,
2. rzeźba,
3.
4.
klimat,
stosunki wodne,
dla których ustalono wartości punktowe
Gleba
Wskaźnik bonitacji jakości i przydatności rolniczej gleb
Na podstawie wyników wieloletnich doświadczeń
polowych ustalono średnie plony i odpowiednie
współczynniki dla poszczególnych klas bonitacyjnych
oraz kompleksów przydatności rolniczej gleb.
Wskaźnik ten dla danego terenu jest średnią
arytmetyczną punktacji za klasy glebowe i kompleksy
glebowo-rolnicze gruntów ornych i użytków zielonych
Plony i wycena punktowa dla klas bonitacyjnych
i kompleksów przydatności rolniczej gleb
I
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
5,26
4,88
4,72
4,22
3,67
3,24
2,60
1,82
Grunty orne
100
1
92
2
83
3
70
4
57
5
42
6
30
7
18
8
9
10
11
12
13
5,04
4,79
3,71
4,20
3,57
2,71
2,23
3,98
2,73
4,78
4,03
3,02
1,80
94
80
61
70
52
30
18
64
33
75
61
33
18
I
II
III
IV
V
VI
Liczba
punktów
Liczba
punktów
punktów
Kompleks
Klasa
Liczba
punktów
Plony zbóż
[t/ha]
Kompleks
Liczba
punktów
Plony zbóż
[t/ha]
Klasa
Tabela. Współczynniki przeliczeniowe dla klas bonitacyjnych i kompleksów gleboworolniczych
Użytki zielone
90
1z
80
80
2z
50
65
3z
20
45
28
15
Rzeźba terenu
Ocenę rzeźby terenu pod katem gospodarki rolnej dokonano
w oparciu o analizę procentowego udziału wyróżnionych typów
reliefu w obrębie użytków rolnych, którym przypisano określone
wartości punktowe. Przyjęto 5 punktową skalę (im większy spadek
tym mniej punktów)
• rzeźba płaskorówninna
5 pkt
• rzeźba niskofalista i niskopagórkowata
4 pkt
• rzeźba falista i falistopagórkowata
3,5 pkt
• rzeźba wysokofalista i wysokopagórkowata 2,5 pkt
• rzeźba wzgórzowa
1 pkt
• rzeźba niskogórska
0,5 pkt
• rzeźba średniogórska i wysokogórska
0,25 pkt
Agroklimat
Ocenę warunków agroklimatycznych oparto
na sztucznym założeniu o jednolitości wszystkich
nieklimatycznych czynników środowiska. Liczony jest
czysty wpływ klimatu na wzrost plonów. Ustalono 15
punktową skalę. Plony przeliczeniowe w j. zb.
przekształcono w rytmiczną skalę 15 pkt.
• 28 j.zb. odpowiada wartości 1 pkt, a
• 35 j. zb. wartości 15 pkt.
Warunki wodne
Poszczególne kategorie stosunków powietrzno-wodnych
gleb otrzymały następującą liczbę punktów:
• optymalnie uwilgotnione
5 pkt
• okresowy nadmiar wilgoci
3 pkt
• okresowy niedobór wilgoci
2 pkt
• trwały nadmiar wilgoci
1,25 pkt
• trwały niedobór wilgoci
1 pkt
Wskaźnik bonitacji stosunków wodnych obliczono w oparciu o procentowy udział
poszczególnych kategorii uwilgotnienia w powierzchni użytków rolnych danego
terenu
Wskaźnik jakości rolniczej
przestrzeni produkcyjnej
Sumując punkty za poszczególne czynniki środowiska
uzyskuje
się
syntetyczny
wskaźnik
liczbowy
charakteryzujący
jakość
rolniczej
przestrzeni
produkcyjnej w teoretycznym przedziale 20-122
punktów,
będący
odbiciem
potencjalnych
przyrodniczych możliwości produkcyjnych danego
obszaru
(max. liczba punktów: gleba-97, agroklimat-15, rzeźba 5, warunki wodne - 5 punktów).
WRPP – województwo małopolskie
wskaźniki
miasto /
gmina
jakość i
przydatność
rolnicza gleb
agroklimat
rzeźba terenu
warunki
wodne
0gólny WRPP
Biskupice
71,4
10,0
2,9
4,4
88,7
Iwanowice
79,2
11,0
3,3
4,3
97,8
Liszki
65,9
13,0
3,9
4,0
86,8
Michałowice
77,8
11,0
3,1
4,3
96,2
Sułoszowa
63,6
10,0
3,1
4,0
80,7
Trzyciąż
62,9
6,0
3,2
3,7
75,7
Zielonki
78,9
11,0
3,4
4,6
97,9
Województwo
małopolskie
67,7
10,9
3,3
4,2
86,1
Źródło: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Polski wg gmin. 1994. Red. T. Witek. IUNG, Puławy
Ćwiczenie - WRPP
Na podstawie analizy współczynników przeliczeniowych dla
kompleksów glebowo – rolniczych wydzielono 4 przedziały
wskaźnika jakości i przydatności rolniczej gleb dla gruntów ornych
oraz 3 dla użytków zielonych.
Grunty orne
Użytki zielone
• bardzo dobre
> 80 pkt
> 51 pkt
• dobre
79 – 60
50 – 21
• słabe
59 – 31
< 20
• bardzo słabe
< 30
Sporządzenie analizy sprowadza się do przypisania poszczególnym
konturom wartości punktowych odpowiadających określonemu
kompleksowi glebowo – rolniczemu, osobno dla gruntów ornych
i użytków zielonych i zakwalifikowaniu ich do właściwego przedziału
wskaźnika jakości i przydatności rolniczej gleb.
Z analiz wyłączamy tereny zabudowane, drogi, lasy, wody
i nieużytki.
I
II
IIIa
IIIb
IVa
IVb
V
VI
5,26
4,88
4,72
4,22
3,67
3,24
2,60
1,82
Grunty orne
100
1
92
2
83
3
70
4
57
5
42
6
30
7
18
8
9
10
11
12
13
5,04
4,79
3,71
4,20
3,57
2,71
2,23
3,98
2,73
4,78
4,03
3,02
1,80
Grunty orne
94
80
61
70
52
30
18
64
33
75
61
33
18
I
II
III
IV
V
VI
Liczba
punktów
Liczba
punktów
punktów
Kompleks
Klasa
Liczba
punktów
Plony zbóż
[t/ha]
Kompleks
Liczba
punktów
Plony zbóż
[t/ha]
Klasa
Tabela. Współczynniki przeliczeniowe dla klas bonitacyjnych i kompleksów gleboworolniczych
Użytki zielone
90
1z
80
80
2z
50
65
3z
20
45
28
15
Użytki zielone
ANALIZA STOSUNKÓW
WODNYCH I GRUNTÓW
WYMAGAJĄCYCH
MELIORACJI
Znajomość stosunków powietrzno-wodnych gleb
ma istotne znaczenie dla programowania
zabiegów z zakresu melioracji wodnych.
Poglądowy obraz kształtowania się warunków
wilgotnościowych w gruntach daje mapa
glebowo-rolnicza. Kategorie uwilgotnienia gleb
pozostają bowiem w dość ścisłym związku
z kompleksami glebowo-rolniczymi.
Ćwiczenie
Przyjmujemy następujące kategorie uwilgotnienia,
przypisuje się określone kompleksy glebowo-rolnicze:
Kategoria uwilgotnienia
Kompleks
glebowo-rolniczy
Gleby o zrównoważonym układzie stosunków
1, 2, 4
powietrzno-wodnych
Gleby okresowo lub trwale nadmiernie
9, 8
uwilgotnione
którym
Kolorystyka
jasno niebieski
niebieski
Gleby okresowo lub trwale nadmiernie suche
6, 5, 3, 7
żółty
Gleby kompleksów górskich
10, 11, 12, 13
jasno zielony
Gleby orne przeznaczone pod użytki zielone
14
zielony
Studium dotyczy gruntów ornych. Zaznaczyć poszczególne
kategorie, stosując gradację barw (uwilgotnienie jest mniej
szkodliwe niż przesychanie).