Powiat sanocki - Podkarpacki Portal Pracy

1
SYTUACJA INSTYTUCJI RYNKU
R
PRACY
POWIATU SANOCKIEGO
W KONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ
UWARUN
SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH
2
Spis treści:
................................
........................................ 3
Wprowadzenie ................................................................................................................................
Tło i główne założenia projektu „Podkarpacki Portal Pracy” ..............................................................
................................
3
Cel powstania i charakter raportu ................................................................................................
....................................... 4
Struktura raportu ................................................................................................................................
................................
................................ 5
I. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście uwarunkowań społeczno - gospodarczych ... 10
1.1.Uwarunkowania powiatowego rynku pracy ................................................................
............................................... 10
1.1.1 Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza
społeczno
powiatu ....................................................
................................
10
1.1.2 Powiat w liczbach – podstawowe dane statystyczne ...........................................................
................................
21
1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów
e
................................
............................................................
22
II. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w powiecie ....................................................
................................
25
2.1.Instytucje rynku pracy w statystykach ................................................................
........................................................ 25
2.2.Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu .............................................
................................
25
Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku ................................................................................................
................................ 25
Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Sanoku ................................................................
............................................... 27
Centrum Kształcenia Praktycznego w Sanoku ................................................................
............................................... 27
Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku ................................................................
....................................................... 28
Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości w Sanoku ................................................................
........................................ 28
Agencja Pośrednictwa Pracy "POGLESZ" w Sanoku ................................................................
...................................... 29
2.3.Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy w opinii ich przedstawicieli ................ 29
Spis źródeł ................................................................
................................................................................................
............................................. 33
3
WPROWADZENIE
Niniejszy raport powstał w wyniku analizy danych zastanych oraz serii wywiadów
pogłębionych przeprowadzanych w poszczególnych
poszczególnych powiatach Podkarpacia z lokalnymi
ekspertami rynku pracy oraz przedstawicielami instytucji rynku pracy. Całość
Całość prac podjętych
nad zebraniem informacji i przygotowaniem niniejszego raportu stanowiła element
realizowanego przez Centrum Doradztwa Strategicznego s.c. (CDS) projektu pn.
„Podkarpacki Portal Pracy”, który współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej w
ramach Europejskiego
pejskiego Funduszu Społecznego.
Tło i główne założenia projektu „Podkarpacki Portal Pracy”
Idea projektu „Podkarpacki Portal Pracy” powstała w oparciu o wcześniejsze doświadczenia
Centrum Doradztwa Strategicznego zdobyte podczas realizacji na terenie województwa
podkarpackiego projektów: „Matryca Kurcmana – nowy instrument rynku pracy”
pracy oraz
„Indeks Gotowości Rynkowej - nowy instrument monitorujący szansę na pracę absolwentów
ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego
podkarpackiego (IGR)".
(IGR)" Z doświadczeń
tych wynikało, że poziom upowszechnienia informacji nt. usług rynku pracy i oferujących je
instytucji jest w województwie podkarpackim zdecydowanie niewystarczający. W
odpowiedzi na zdiagnozowane w ten sposób potrzeby powstała
powstała koncepcja projektu
„Podkarpacki Portal Pracy”,, którego główny cel stanowi zapewnienie osobom pozostającym
bez zatrudnienia jak i poszukującym pracy całościowej i łatwo dostępnej informacji o
usługach rynku pracy na poziomie regionalnym oraz powiatowym.
m. Informacja ta
zgromadzona i udostępniona będzie w formie ogólnodostępnego, regionalnego portalu
internetowego zamieszczonego pod adresem www.praca-podkarpackie.pl
podkarpackie.pl. (Warto w tym
miejscu zaznaczyć, iż w momencie powstawania niniejszego raportu Podkarpacki Portal
Pracy stanowił już gotowe narzędzie, uruchomione i powszechnie dostępne od połowy
kwietnia 2009 r.)
Całość projektu składa się z czterech głównych etapów, a bieżący raport jest efektem prac
podjętych w ramach etapu II: diagnostyczno-analitycznego.
diagnostyczno
Etapy i główne zadania
Termin realizacji
Etap I – przygotowawczy
sierpień – listopad 2008 r.
Etap II – diagnostyczno – analityczny
wrzesień 2008 – kwiecień 2009
Etap III – budowa powiatowych systemów informacji o
usługach i instrumentach rynku pracy
kwiecień – sierpień 2009
Etap IV – uruchomienie, upowszechnienie i promocja
Podkarpackiego Portalu Pracy
kwiecień 2009 – luty 2010
4
Cel powstania i charakter raportu
ra
Celem powstania raportu jest diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy powiatu sanockiego
w kontekście społeczno-gospodarczej
gospodarczej specyfiki powiatu, w tym w szczególności lokalnego
rynku pracy.. W ramach prac związanych z prowadzeniem badań w poszczególnych
poszczególnyc
powiatach Podkarpacia,, starano się również określić (w drodze indywidualnych wywiadów)
jak powinien zostać skonstruowany Podkarpacki Portal Pracy, aby był narzędziem
przydatnym i użytecznym dla podkarpackich instytucji rynku pracy.
Do opracowania wszystkich raportów dla 21 podkarpackich powiatów1 posłużyły
posłu
informacje,
których pozyskanie opierało się
si o wykorzystanie czterech podstawowych sposobów
gromadzenia danych, do których należały:
nale
− analiza źródeł
ródeł zastanych (w tym m.in. informacji pochodzących z Banku Danych
Regionalnych GUS, Urzędu Statystycznego w Rzeszowie, Wojewódzkiego Urzędu
Pracy w Rzeszowie oraz zasobów internetowych, w tym stron internetowych
Starostw Powiatowych, Powiatowych Urzędów Pracy, Urzędów Miast i Gmin oraz
poszczególnych instytucji
ucji rynku pracy)
pracy 2;
− indywidualne wywiady pogłębione
pogł bione (IDI) przeprowadzone z 42 lokalnymi ekspertami
rynku pracy – po dwa wywiady w powiecie3;
− indywidualne wywiady pogłębione (IDI) przeprowadzone z 85 przedstawicielami
podkarpackich instytucji rynku pracy4;
− kontakt e-mailowy/telefoniczny
/telefoniczny z instytucjami rynku pracy w celu uzyskania
informacji o działalności instytucji, niedostępnej w zasobach internetowych.
Podobny,, choć mniej skoncentrowany na instytucjach rynku pracy, system gromadzenia
danych zastosowano również
wnież w jednym ze
z zrealizowanych przez Centrum Doradztwa
Strategicznego projektów pn. „Indeks Gotowości Rynkowej”. Jednym z czterech elementów
tego projektu były badania podkarpackich instytucji rynku pracy,
pracy, które uzupełniały obraz
uzyskany na podstawie badań
ba
trzech obszarów: uczniów ponadgimnazjalnych szkół
1
Doświadczenie Centrum Doradztwa Strategicznego pokazały, iż sensownym jest zastosowanie podejścia, w
którym powiaty grodzkie, pomimo tego że administracyjnie stanowią odrębne jednostki, analizowane są łącznie
z okalającymi je powiatami ziemskimi. Tylko bowiem w takim, komplementarnym ujęciu, uwidacznia się
specyfika badanego obszaru, a potraktowanie wspomnianych powiatów ziemskich jako autonomiczne
autonomi
i
niezależne od miejskiego centrum jednostki, byłoby zbyt dużym uproszeniem ich skomplikowanej sytuacji i
mogłoby przełożyć się w efekcie na nieodpowiadające rzeczywistości wyniki i wnioski.
2
Szczegółowy wykaz wykorzystanych źródeł znajduje się w Spisie źródeł zamieszczonym na końcu niniejszego
Raportu.
3
Wywiady te przeprowadzane były w okresie październik - listopad 2008 roku, zanim kryzys dotknął
bezpośrednio polski rynek i gospodarkę. W związku
związku z tym obraz poszczególnych powiatów mógł ulec od tego
czasu pewnym zmianom.
4
Wywiady te przeprowadzane były od grudnia 2008 roku do marca 2009 roku, czyli w okresie, w którym kryzys
gospodarczy pojawił się w Polsce. Rynki powiatów bardziej wrażliwe na kryzys ulegały wówczas intensywnym
zmianom, informacje zatem pochodzące z wywiadów mogą dotyczyć specyficznego momentu w rozwoju
lokalnego rynku.
5
zawodowych,, pracodawców (w tym analizy ofert pracy) oraz ponadgimnazjalnych szkół
zawodowych. W związku z tym, że głównym obiektem zainteresowania we wspomnianym
projekcie były szanse na pracę absolwentów podkarpackich ponadgimnazjalnych szkół
zawodowych, analiza instytucji rynku pracy koncentrowała się w dużej mierze na działaniach
działani
skierowanych do młodych ludzi.
Niniejszy raport ujmuje sytuację instytucji rynku pracy w szerszym zakresie działalności oraz
zakorzenia ją w specyficznej sytuacji społeczno-gospodarczej
społeczno gospodarczej powiatu. Informacja
uzyskiwana od przedstawicieli instytucji rynku
rynku pracy jest również głębsza, bowiem oprócz
wywiadów z lokalnymi ekspertami przeprowadzono również rozmowy z przedstawicielami
instytucji rynku pracy,, pozyskując także bardziej dogłębną, jakościową informację w
bezpośrednim kontakcie mailowym i telefonicznym.
Podstawowa różnica pomiędzy analizami przeprowadzonymi w ramach tych dwóch
projektów („Podkarpacki Portal Pracy” oraz „Indeks Gotowości Rynkowej”) tkwi jednakże w
celu w jakim one powstały. Raport z badań instytucji rynku pracy przeprowadzonych w
ramach projektu „Indeks Gotowości Rynkowej” dotyczył wszystkich 21 powiatów
Podkarpacia5 razem, zawierał
wierał ilościowe ujęcie najważniejszych wymiarów analizy sytuacji
instytucji rynku pracy, spięte w syntetyczny wskaźnik tzw. wskaźnik PIRP (wskaźnik
potencjału instytucji
tytucji rynku pracy) Jego celem głównym było zatem sprowadzenie
zgromadzonych informacji do formy umożliwiającej porównanie poszczególnych powiatów
na podstawie wystandaryzowanych kryteriów i niejako porangowanie ich według wpływu na
sytuację absolwentów ponadgimnazjalnych
onadgimnazjalnych szkół zawodowych.
Niniejszy raport nastawiony jest natomiast na jakościową
jakościową diagnozę oraz opis sytuacji
instytucji rynku pracy i w przeciwieństwie do wspomnianych wyżej badań, celem nie jest tu
standaryzacja i dokonywanie porównań między powiatami,
powiatami, a uchwycenie specyfiki powiatu i
funkcjonujących w nim instytucji rynku pracy oraz wyróżników
yróżników lokalnego rynku pracy i
warunków w jakich instytucje te prowadzą swoją działalność.
działalność
Wszystkie 21 raportów umieszczonych zostało na Podkarpackim Portalu Pracy, a zdobyte tą
drogą informacje w dużym stopniu ukierunkowały proces tworzenia Portalu.
Struktura raportu
Raport
aport składa się z dwóch głównych części: diagnozy ogólnej sytuacji rynku pracy w powiecie
oraz opisu specyfiki funkcjonujących w nim instytucji rynku pracy. Obie te części składają się
z rozdziałów bazujących na zróżnicowanych źródłach danych i ukazujących poszczególne
aspekty zaobserwowanej sytuacji.
Szczegółową strukturę raportu prezentuje poniższy schemat.
5
Liczba 21 powiatów dotyczy powiatów ziemskich, traktowanych łącznie z nakładającymi się na nie powiatami
grodzkimi
rodzkimi zgodnie z uzasadnieniem zawartym w przypisie nr 1.
6
Schemat 1. Struktura raportu.
Raport "Sytuacja instytucji
rynku pracy powiatu
sanockiego w kontekście
uwarunkowań społeczno gospodarczych"
I. Charakterystyka
lokalnego rynku pracy w
kontekście uwarunkowań
społeczno - gospodarczych
1.1. Uwarunkowania
powiatowego rynku pracy
1.2.Sytuacja powiatowego
rynku pracy w opinii
ekspertów
II. Diagnoza sytuacji
instytucji rynku pracy
działających w powiecie
2. 1. Instytucje rynku pracy
w statystykach
1.1.1 Krótka
charakterystyka społecznogospodarcza powiatu
1.1.2 Powiat w liczbach –
podstawowe dane
statystyczne
Źródło: Opracowanie własne.
2. 2. Charakterystyka
najistotniejszych instytucji
rynku pracy powiatu
2. 3. Uwarunkowania
funkcjonowania instytucji
rynku pracy w opinii ich
przedstawicieli
7
Poniżej wskazano kształt poszczególnych rozdziałów wchodzących w skład raportu.
Pierwsza część raportu pn. Charakterystyka lokalnego rynku pracy w kontekście
uwarunkowań społeczno – gospodarczych prezentuje rozbudowany obraz powiatu
wyłaniający się zarówno z podstawowych statystyk stanowiących wskaźniki sytuacji
społeczno-gospodarczej
gospodarczej obszaru jaki i opinii ekspertów
ertów na temat sytuacji powiatowego rynku
pracy. W przypadku rozdziału 1.1. Uwarunkowania powiatowego rynku pracy główne źródło
danych stanowi Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego, publikacje
Głównego Urzędu Statystycznego, analizy przeprowadzone
przeprowadzone przez Wojewódzki Urząd Pracy w
Rzeszowie oraz strategiczne dokumenty rozwoju poszczególnych powiatów. Treści zawarte w
tym rozdziale prezentują: dane fizyczne (m.in. umiejscowienie, powierzchnia), dane
demograficzne (m.in. liczba ludności, gęstość
gęstość zaludnienia, współczynnik feminizacji, przyrost
naturalny, saldo migracji,
ji, struktura wieku mieszkańców), dane społeczne (m.in. struktura
wykształcenia mieszkańców,
szkańców, aktywność obywatelska) oraz dane gospodarcze (m.in.
struktura zatrudnienia, struktura podmiotów
podmiotów gospodarki narodowej, najważniejsi
pracodawcy powiatu, stopa bezrobocia, struktura osób bezrobotnych ze względu na wiek,
płeć, wykształcenie, długość czasu pozostawania bez pracy)
pracy itp. Dane statystyczne stanowią
jednakże w tej części jedynie bazę do stworzenia swoistego skróconego profilu powiatu,
który zawarty został w podrozdziale 1.1.1. Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza
społeczno
powiatu.. W celu stworzenia możliwości szybkiego zestawienia profili poszczególnych
powiatów, najważniejsze dane statystyczne
statystyczne ujęto w formie tabeli pełniącej rolę „metryczki”
powiatu. Stanowi ona część 1.1.2 niniejszego raportu pn. Powiat w liczbach – podstawowe
dane statystyczne.
Z kolei rozdział 1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów zawiera
podsumowanie wywiadów pogłębionych przeprowadzonych z lokalnymi przedstawicielami
rynku pracy i ma na celu uzupełnienie obrazu powiatu wyłaniającego się z danych
statystycznych o opinie osób posiadających wiedzę ekspercką,
ekspercką zakorzenionych w lokalnym
rynku, co pozwoliło uzyskać dostęp do informacji wykraczającej poza możliwości ujęcia
statystycznego. Zrealizowane w tym celu wywiady obejmowały pięć głównych grup
zagadnień takich jak:
− powiatowy
towy rynek i gospodarka lokalna (aktualna sytuacja, punkty zwrotne i zmiany
zachodzące
ce na przestrzeni lat, silne i słabe strony, bariery rozwoju, wyróżniki
powiatu, dominujące branże);
branże)
− potencjał zatrudnienia i poziom przedsiębiorczości mieszkańców (trendy w strukturze
zatrudnienia, rola migracji zarobkowych, występowanie szarej strefy i in.);
i
− bezrobocie (grupy osób w najtrudniejszej sytuacji na lokalnym rynku pracy, typy
kierowanych do nich działań, poziom motywacji osób pozostających bez pracy);
pracy)
− kluczowe instytucje rynku pracy i doświadczenia współpracy (wskazanie instytucji
najbardziej dostrzegalnych
ostrzegalnych na powiatowym rynku, ich rola i pełnione funkcje,
8
współpraca międzyinstytucjonalna w powiecie – doświadczenia i domeny
podejmowania wspólnych działań);
działań)
− oferta usług rynku pracy w powiecie (trwałość rezultatów poszczególnych usług i
instrumentów,
ów, identyfikacja braków w dostępnej ofercie, rola funduszy europejskich
w działalności instytucji, adekwatność oferty w stosunku do potrzeb).
potrzeb)
Druga część niniejszego raportu pn. Diagnoza sytuacji instytucji rynku pracy działających w
powiecie koncentruje się na opisie sytuacji i działalności powiatowych instytucji rynku pracy.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na przyjętą w niniejszym opracowaniu definicję
instytucji rynku pracy. Podstawowe kryterium rozumienia instytucji rynku pracy stanowi
definicja przyjęta w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy6. Ponadto, do
listy instytucji szkoleniowych (ujętych w ogólnopolskim Rejestrze Instytucji Szkoleniowych)
dodano Zakłady Doskonalenia Zawodowego (Ośrodki Kształcenia Zawodowego), Centra
Kształcenia
tałcenia Praktycznego, Centra Kształcenia Ustawicznego oraz Cechy Rzemiosł Różnych,
które wprawdzie w zestawieniu tym nie figurowały, ale są niezwykle istotne dla
powiatowych rynków szkoleń i pełnią w tym zakresie rolę właściwą dla instytucji rynku pracy.
Zakres instytucji rynku pracy poszerzono również o instytucje i organizacje pozarządowe
wpływające na rynek pracy, a nie figurujące w poszczególnych wykazach, a także Ośrodki
Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, ze względu na zakres prowadzonej
prowa
działalności oraz kontakt z osobami dotkniętymi problemem bezrobocia, do których przede
wszystkim adresowany jest tworzony Portal. Ponadto, instytucje te w dobie funduszy
europejskich często realizują projekty wykraczające poza ustawową działalność, przez co w
rosnącym stopniu wpływają na lokalne rynki pracy.
Rozdział 2.1. Instytucje rynku pracy w statystykach stanowi wstępny, ogólny ogląd liczby i
rodzajów występujących w powiecie instytucji. Poszczególne powszechnie dostępne
zestawienia/rejestry instytucji zweryfikowano w oparciu o wiedzę lokalnych ekspertów,
którzy wskazywali najaktywniejsze w powiecie organizacje
organizacje oraz poprzez kontakt bezpośredni
z poszczególnymi organizacjami.
Ze wskazanymi przez ekspertów najaktywniejszymi instytucjami rynku pracy nawiązano
bezpośredni kontakt mailowy w celu uzyskania informacji dotyczących podejmowanej przez
nie działalności.
ci. Uzyskane w ten sposób dane, rozbudowane o informacje pochodzące ze
źródeł internetowych oraz wywiadów z przedstawicielami instytucji, posłużyły do stworzenia
charakterystyki kluczowych w powiecie instytucji rynku pracy zawartej w rozdziale 2.2.
Z kolei ostatni
statni rozdział raportu (rozdział 2.3.),, dotyczący uwarunkowań funkcjonowania
instytucji rynku pracy w powiecie, jest bezpośrednim efektem wywiadów przeprowadzonych
6
Dz.U. 2004 Nr 99 poz. 1001.. Do instytucji rynku pracy zgodnie z artykułem 6 ustawy zalicza się; 1) publiczne
służby zatrudnienia; 2) Ochotnicze Hufce Pracy; 3) agencje zatrudnienia; 4) instytucje
instytucje szkoleniowe; 5) instytucje
dialogu społecznego; 6) instytucje partnerstwa lokalnego.
9
z przedstawicielami instytucji rynku pracy województwa podkarpackiego. Ukazuje on
działalność
ność instytucji w kontekście wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań ich
funkcjonowania. Wywiady te obejmowały następujące zagadnienia:
− zakres działalności instytucji (podstawowy
(podstawowy obszar działalności, grupa odbiorców usług
proponowanych przez instytucję, przemiany zachodzące w działalności instytucji na
przestrzeni lat, realizowane przedsięwzięcia nowatorskie);
nowatorskie)
− wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania działalności (identyfikacja problemów w
sferze zasobów, dostępność informacji nt. powiatowego rynku pracy, planowanie
pl
działań, czynniki sprzyjające i hamujące rozwój instytucji, główne źródła finansowania
działalności, występowanie zjawiska konkurencji);
konkurencji)
− współpraca międzyinstytucjonalna (w instytucji objętej wywiadem oraz
obserwowalna w powiecie, idealny model współpracy);
ws
− oczekiwania względem Podkarpackiego Portalu Pracy (najbardziej użyteczne funkcje,
dodatkowe elementy jakie mogłyby być przydatne w pracy instytucji).
instytucji)
10
I. CHARAKTERYSTYKA LOKALNEGO
LOKAL
RYNKU PRACY W KONTEKŚCIE
ONTEKŚCIE UWARUNKOWAŃ
UWARUNKOWA
SPOŁECZNO - GOSPODARCZYCH
1.1.Uwarunkowania
Uwarunkowania powiatowego rynku pracy
1.1.1 Krótka charakterystyka społeczno-gospodarcza powiatu
Powiat sanocki znajduje się w południowo zachodniej części województwa podkarpackiego.
Od zachodu sąsiaduje z powiatem krośnieńskim, od północy z brzozowskim
brzozowskim i przemyskim, od
wschodu natomiast z powiatami leskim i bieszczadzkim. Powiat rozciąga się na powierzchni
1224 km2, co czyni go drugim pod względem wielkości powiatem w województwie
podkarpackim, większy obszar zajmuje jedynie powiat lubaczowski7.
Mapa 1.. Powiat sanocki na tle województwa podkarpackiego.
Źródło: Opracowanie własne.
Pod względem liczby ludności powiat sanocki plasuje się na 9 miejscu pośród powiatów
ziemskich, z rezultatem 94 666 mieszkańców. Gęstość zaludnienia, w efekcie, wynosi tu
77 os./km2 co jest jednym z niższych wyników w województwie, mniejszą gęstość
7
Powiaty w Polsce 2007, Główny Urząd Statystyczny.
11
zaludnienia mają jedynie powiaty: przemyski (59os./km2), lubaczowski (49 os./km2), leski (32
os./km2) oraz bieszczadzki (19 os./km2). Współczynnik feminizacji utrzymuje się natomiast na
przeciętnym poziomie i wynosi 104 (kobiety przypadające na 100 mężczyzn). Jak we
wszystkich powiatach regionu przeważają tu zatem kobiety, nie jest to jednak przewaga tak
znaczna jak w przypadku
adku np. miasta Rzeszów, gdzie na 100 mężczyzn przypada 112 kobiet.8
W 2007 roku przyrost naturalny w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł w powiecie
sanockim 1,4, co oznacza przewagę urodzeń żywych nad zgonami w liczbie 132 osób. W
pierwszym kwartale 2008 roku9 nastąpiło osłabienie przyrostu naturalnego – współczynnik
standaryzowany, na 1000 mieszkańców, wyniósł 0,9, co w liczbach bezwzględnych oznacza
11 urodzeń więcej niż zgonów. Mimo dodatniego
dodatniego przyrostu naturalnego liczba ludności
powiatu maleje i ogromny wpływ na to mają procesy migracyjne. Saldo migracji w powiecie
sanockim wyniosło na koniec 2007 r. -1,02.. Wyjazdy za granicę stanowią niecałe 12%
odpływu ludności w wyniku migracji i jest to 7 wśród powiatów ziemskich wynik pod
względem najniższego
o odsetka emigracji w odpływach migracyjnych ogółem10.
Pod względem struktury wieku powiat sanocki prezentuje się podobnie do województwa –
odsetek osób w wieku produkcyjnym jest tu jedynie o 1 punkt procentowy wyższy niż w
województwie ogółem i wynosi 64,5% mieszkańców. Współczynnik obciążenia
demograficznego, mierzony liczbą osób w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100
osób w wieku produkcyjnym, wynosi natomiast 22,6 co jest wynikiem niższym niż średnia
wojewódzka równa 24,2. Oznacza to, że struktura
struktura wieku mieszkańców jest nieco mniej
korzystna niż np. w powiecie bieszczadzkim gdzie współczynnik ten osiąga 20,9,
korzystniejsza jednak niż w powiecie brzozowskim, gdzie wynosi 25,82.
Oprócz struktury wieku w kontekście zasobów ludzkich powiatu istotna jest także struktura
wykształcenia jego mieszkańców11.
Tabela 1.. Struktura wykształcenia w powiecie sanockim.
średnie
wyższe
policealn
e
razem
zawodo
we
ogólnokszt
ałcące
zasadnicz
e
zawodow
e
podstawo
we
ukończone
podstawowe
nieukończon
e i bez
wykształceni
a
nieustalo
ne
Powiat sanocki
8,00%
3,14%
28,74%
6,87%
21,87%
24,26%
31,46%
3,43%
0,97%
Województwo
podkarpackie
8,46%
3,09%
27,56%
7,27%
20,29%
23,76%
31,99%
3,94%
1,21%
Źródło: NSP 2002.
8
Tamże, str. 68.
Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego, II kwartał 2008 roku,
roku, Urząd Statystyczny w Rzeszowie.
Rzes
10
Bank Danych Regionalnych GUS.
11
Narodowy Spis Powszechny, 2002 rok,
rok Główny Urząd Statystyczny.
9
12
Jak wynika z powyższej tabeli struktura wykształcenia mieszkańców powiatu sanockiego jest
niemal identyczna ze strukturą w województwie. Warto zatem porównać ją ze strukturą
obserwowaną w powiatach ościennych. Wykres 1 ukazuje porównanie powiatu sanockiego z
3 spośród 5 powiatów ościennych. W celu zwiększenia przejrzystości wykresu zrezygnowano
zrezygn
z umieszczania na nim danych z powiatów przemyskiego i krośnieńskiego. W ich przypadku
bowiem wyniki uśrednione dla powiatów grodzkiego i ziemskiego prezentowały się w sposób
bardzo zbliżony do tych obserwowanych w powiecie sanockim.
Wykres 1. Struktura wykształcenia w powiecie sanockim i powiatach ościennych.
ościennych
44,20%
podstawowe i bez
wykształcenia
35,9%
40,4%
42,1%
25,09%
24,3%
25,1%
22,5%
zasadnicze zawodowe
18,04%
21,9%
14,6%
18,6%
średnie
ogólnokształcące
3,83%
6,9%
9,1%
7,3%
średnie zawodowe
8,19%
11,1%
10,8%
9,5%
wyższe i policealne
0%
10%
Powiat brzozowski
20%
Powiat sanocki
30%
40%
Powiat bieszczadzki
50%
Powiat leski
Źródło: NSP 2002.
Jak widać na powyższym wykresie, na tle innych powiatów regionu Bieszczad, powiat sanocki
przoduje pod względem odsetka osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym oraz
wśród osób o wykształceniu wyższym i policealnym. Relatywnie mało jest natomiast osób z
wykształceniem podstawowym lub niższym, co nie zmienia faktu, iż osoby legitymujące się
takim wykształceniem stanowią ponad 1/3 mieszkańców.
mieszkańców. Trudno ocenić jakie ma to
znaczenie dla powiatowego rynku pracy bez identyfikacji jego specyficznych potrzeb.
Pewnym wskaźnikiem dopasowania struktury wykształcenia do zapotrzebowania rynku
pracy jest zestawienie struktury wykształcenia mieszkańców ze strukturą wykształcenia osób
bezrobotnych.
13
Wykres 2. Struktura wykształcenia osób bezrobotnych w powiecie sanockim (stan na 30.VI.2008 r.).
r.)
8%
24%
27%
32%
Wyższe
Zasadnicze zawodowe
Średnie zawodowe
Gimnazjalne i niższe
9%
Średnie ogólnokształcące
Źródło: Analiza sytuacjiji bezrobotnych w województwie podkarpackim
podkarpackim w I półroczu 2008 roku, Wojewódzki
Urząd Pracy w Rzeszowie.
Dominującą grupą pośród bezrobotnych mieszkańców powiatu sanockiego są osoby z
wykształceniem zawodowym. Mimo iż wykształcenie zasadnicze zawodowe lub średnie
zawodowe posiada co trzeci mieszkaniec powiatu, wśród bezrobotnych osoby o takim
wykształceniu stanowią prawie 2/3 ogólnej liczby zarejestrowanych. Z drugiej strony, mimo
iż osoby, które zakończyły edukację na poziomie obowiązkowym – czyli w przypadku
pomiaru z 2002 roku posiadają wykształcenie podstawowe lub niższe, a w przypadku roku
2008 gimnazjalne lub niższe12 - stanowią w powiecie ok. 35% mieszkańców, tak pośród
bezrobotnych stanowią oni 24%. Oznacza to zatem, że to nie najniższe wykształcenie jest
istotną barierą w uzyskaniu pracy, a niedopasowanie wykształcenia czy umiejętności
zawodowych do potrzeb rynku pracy.
Wśród 4287 bezrobotnych zarejestrowanych w powiecie sanockim w czerwcu 2008 roku13:
― 60% to kobiety, co jest wynikiem nieco wyższym niż średnio w województwie;
― 90%
% stanowią osoby bez prawa do zasiłku;
― 56,5% to mieszkańcy wsi co, na tle województwa, jest odsetkiem bardzo niskim.
Wśród powiatów ziemskich niższy udział osób zamieszkujących na wsi w grupie
bezrobotnych obserwowany jest jedynie w powiecie
powieci mieleckim;
― prawie 2/3 to osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim
zawodowym;
12
Porównywanie tych grup wykształcenia jest dość kontrowersyjne, niemniej fakt obowiązkowości edukacji do
określonego poziomu zarówno przed reformą jak i po reformie stanowi merytoryczne uzasadnienie
sensowności takiego porównania.
13
Analiza sytuacji bezrobotnych w województwie Podkarpackim w I półroczu 2008 roku,
roku Wojewódzki Urząd
Pracy.
14
― 1/4 to osoby bez doświadczenia zawodowego;
― najliczniejszą grupę wiekową stanowią osoby młode – co trzeci bezrobotny jest w
wieku 25 - 34 lata, gdy wliczyć w to jeszcze
jeszcze młodszych wtedy aż połowę bezrobotnych
zarejestrowanych w powiecie sanockim stanowią osoby poniżej 34 roku życia;
― istotną grupę stanowią osoby dotknięte bezrobociem długotrwałym, odsetek
pozostających bez pracy dłużej niż 24 miesiące wynosi w powiecie
powiecie 36,7%.
Liczba zarejestrowanych w powiecie sanockim bezrobotnych spadła w stosunku do grudnia
2007 roku o 890 osób, co oznacza spadek stopy bezrobocia o 2,3 punktów procentowych.
Jest to 4 wynik w województwie. Większy spadek stopy bezrobocia odnotowano tylko w
powiatach leskim (-3,3%),
3,3%), dębickim (-3%)
(
oraz bieszczadzkim (-3%).
Wykres 3 . Stopa bezrobocia w powiecie sanockim oraz województwie podkarpackim w latach
2004- 2008.
d yn a m i k a
24
po w
i at
s a n oc k i
22,3
19,2
19,1
18,7
18
18,5
18,4
województwo
16,9
16,5
17,8
16
be z r o b o c i a
23,5
22
20
s t op y
powiat sanocki
16,7
16,1
14,2
14,4
14
12,8
13,8
14
12
11,7
10
VI 2004 XII 2004 VI 2005 XII 2005 VI 2006 XII 2006 VI 2007 XII 2007 VI 2008
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku.
Jak widać na powyższym wykresie, spadek stopy bezrobocia jest w powiecie sanockim
tendencją stałą i co ciekawe, o dużo większej intensywności niż ma to miejsce w
województwie ogółem. Mimo iż w czerwcu 2004 r. stopa bezrobocia w powiecie była aż o 4%
wyższa niż średnia wojewódzka, już w czerwcu 2008 roku jest od niej o 1% niższa.
Pod względem szans znalezienia pracy w powiecie sanockim sytuacja daleka jest od idealnej.
W pierwszym półroczu 2008 roku zgłoszono w powiecie 781 ofert pracy, a więc na jedną
ofertę pracy przypadało 38 bezrobotnych. Chociaż, na tle województwa, w 6 innych
powiatach Podkarpacia znalezienie pracy było jeszcze trudniejsze, to jednak rezultat 38 osób
na ofertę jest wynikiem zdecydowanie gorszym
gorszym niż średnia wojewódzka (26 osób/ofertę).
Pod względem form wspierania bezrobotnych przez Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku
15
dominuje oferta szkoleń i staży (oddelegowanie
(oddelegowanie na staż dotyczyło 1/4 osób, którym
udzielono wsparcia, wysłanie na szkolenia co trzeciej
tr
osoby)14. Co dziesiąta osoba podjęła
działalność gospodarczą, 9% osób natomiast podjęło pracę w ramach refundacji kosztów
utworzenia stanowiska pracy. Ponadto, na podstawie monitoringu zawodów deficytowych i
nadwyżkowych dokonanej przez PUP w Sanoku ustalono, iż największą szansę znalezienia
pracy w 2007 roku mieli: nauczyciele praktycznej nauki zawodu i instruktorzy, pracownicy
obsługi biurowej, operatorzy maszyn i urządzeń wydobywczych i przetwórczych15.
Aby uzyskać pełen obraz powiatowego rynku pracy,
pracy, jego struktury i potencjału warto
również przyjrzeć się strukturze podmiotów gospodarki narodowej według sektorów ich
działalności.
Wykres 4.. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w systemie REGON w powiecie
sanockim (stan na 31.XII.2006 r.).
10%
68%
powiat sanocki
17%
5%
9%
68%
województwo
podkarpackie
21%
2%
0%
10%
20%
usługi nierynkowe
30%
40%
usługi rynkowe
50%
60%
sektor przemysłowy
70%
80%
sektor rolniczy
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS.
Na wykresie 4 można dostrzec, iż pod względem liczby podmiotów gospodarki narodowej w
powiecie sanockim dominuje sektor usługowy, który obejmuje 77,6% wszystkich
zarejestrowanych w REGON przedsiębiorstw16, w tym 68% dotyczy sektora usług rynkowych.
Ze względu na sekcje PKD w sektorze usługowym przoduje zdecydowanie sekcja G „Handel i
naprawy”, w ramach której działa prawie 32% wszystkich podmiotów gospodarczych z
14
Tamże.
Monitoring zawodów nadwyżkowych i deficytowych w powiecie sanockim w 2007 roku,
roku PUP Sanok, marzec
2008.
16
Bank Danych Regionalnych GUS.
15
16
powiatu, ok. 13% stanowią natomiast podmioty
podmioty działające w ramach sekcji K „Obsługa
nieruchomości”. Na drugim miejscu, po sektorze usługowym, plasuje się sektor
przemysłowy, w ramach którego funkcjonuje 17% podmiotów gospodarki narodowej, co
stanowi odsetek nieznacznie mniejszy niż w województwie. Charakterystyczny
Charakterystyczny dla powiatu
sanockiego jest relatywnie wysoki odsetek podmiotów działających w sektorze rolniczym.
Powiat sanocki zajmuje pod tym względem 4 miejsce w województwie z wynikiem 5,3%.
Zbliża go to do powiatu przemyskiego (5,5%), plasuje jednak
jednak daleko za pozostałymi
powiatami regionu Bieszczad - leskim (12,6%) i bieszczadzkim (17,7%).
Z drugiej strony, o charakterze powiatu świadczyć może również struktura zatrudnienia w
poszczególnych sektorach lokalnej gospodarki.
Wykres 5.. Zatrudnienie w powiecie sanockim według sektorów gospodarki (stan na 31.XII.2006 r.).
województwo podkarpackie
29%
powiat sanocki
20%
0%
sektor rolniczy
29%
10%
20%
41%
20%
sektor przemysłowy
30%
40%
22%
19%
50%
60%
sektor usług rynkowych
70%
20%
80%
90% 100%
sektor usług nierynkowych
Źródło: Bank Danych Regionalnych GUS.
Pod względem struktury zatrudnienia w powiecie sanockim dominującą rolę odgrywa sektor
przemysłowy, jego przewaga nad innymi sektorami jest większa
ększa niż w województwie
ogółem. Nieco niższe
iższe natomiast w stosunku do województwa jest zatrudnienie w sektorze
usług (39%
9% w powiecie sanockim w stosunku do 42%
% w województwie ogółem).
ogółem Warto
zastanowić się zatem nad potencjałem zatrudnienia
zatrudnienia w poszczególnych sektorach gospodarki
w powiecie sanockim. Mimo iż podmioty gospodarki narodowej działające w sektorze
usługowym stanowiły w 2006 roku 74,6% wszystkich podmiotów w powiecie, zapewniały
one jedynie 39%
9% istniejących miejsc pracy. Odwrotnie
Odwrotnie sytuacja wygląda w sektorze
przemysłowym, w którym stanowiące 17% ogólnej liczby podmiotów przedsiębiorstwa
przemysłowe w 2006 roku oferowały zatrudnienie 41% pracujących mieszkańców powiatu
sanockiego. Mimo iż potencjał zatrudnienia w sektorze usługowym
usłu owym jest w powiecie sanockim
17
niższy niż w sektorze przemysłowym, analogiczna sytuacja występuje w większości powiatów
w województwie. Najczęściej jednak tendencja ta zmienia się na przestrzeni lat na korzyść
wzrostu potencjału zatrudnienia w sektorze usługowym.
usłu
Zestawienie struktury zatrudnienia w roku 2006 z analogiczną strukturą w roku 2000
ukazuje, że powiat sanocki znajduje się w sytuacji stabilnej i nie zachodzą w nim gwałtowne
zmiany w zakresie struktury zarówno gospodarki jak i sektorów zatrudnienia. Struktura
zatrudnienia w roku 2000 w minimalnym stopniu odbiega od struktury zatrudnienia
zatrudnieni w roku
2006. Mimo iż zmiany w województwie nie należą do gwałtownych,, powiat sanocki okazuje
się być pod względem dynamiki struktury zatrudnienia zdecydowanie bardziej stabilny od
większości powiatów regionu. Może to wynikać z faktu, iż największymi pracodawcami
prac
w
17
powiecie są duże przedsiębiorstwa przemysłowe działające na terenie powiatu od wielu lat.
Zaliczają się do nich:
− Sanockie Zakłady Przemysłu Gumowego "Stomil Sanok" S.A - producent „wyrobów
gumowych, gumowo-metalowych,
metalowych, gumowo-tworzywowych
gumowo tworzywowych i z TPE
TP stosowanych w
systemach uszczelnienia karoserii, systemach zawieszenia samochodów i zawieszenia
układu wydechowego oraz w układach elektrycznym, napędowym, paliwowym i
chłodzenia”18. Według danych z 31 marca 2006 roku Stomil Sanok S.A. był firmą
przodującą w powiecie pod względem najwyższej wartości rynkowej, plasując się w
rankingu województwa na 4 miejscu.
− Autosan S.A. – producent m. in. autobusów, produktów dla wojska, kolejnictwa,
narzędzi i oprzyrządowania oraz części samochodowych. Autosan S.A.
S
świadczy
również usługi w zakresie remontów, montażu oraz prac projektowo - badawczych i
usług laboratoryjnych.
− Pass - Pol Sp. z.o.o. – firma działająca w branży motoryzacyjnej zajmująca się również
produkcją artykułów gumowych.
Widać zatem, że w powiecie
ecie sanockim, przynajmniej wśród przedsiębiorstw o największym
potencjale zatrudnienia, przoduje przemysł skoncentrowany głównie w branży
motoryzacyjnej. Z jednej strony, autorzy strategii rozwoju powiatu wśród mocnych stron
powiatu wymieniają: „Znaczące tradycje gospodarcze (zakłady –Stomil,
Stomil, Autosan)”19. Z drugiej
jednak, tak duży udział kilku przedsiębiorstw w zatrudnieniu może grozić uzależnieniem
lokalnego rynku pracy od tych pracodawców. Warto zatem przyjrzeć się zagadnieniu
przedsiębiorczości mieszkańców
ców powiatu. Tzw. wskaźnik aktywności gospodarczej wynosił
wyn
tu
w 2006 roku 64,8,, co jest wynikiem bardzo zbliżonym do średniej wojewódzkiej i plasuje
powiat sanocki na bardzo dobrym 4 miejscu wśród powiatów ziemskich charakteryzujących
się największą liczbą podmiotów gospodarczych przypadających na 1000 mieszkańców.
Warto również nadmienić, iż na terenie powiatu istnieje podstrefa Specjalnej Strefy
17
Urząd Statystyczny w Rzeszowie, stan na październik 2008.
Według informacji zamieszczonych
zamieszczonyc na stronie Stomil Sanok S.A.:
http://www.stomilsanok.com.pl/segmoto_zbiorczy.xml
19
Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 20042004 2013, Sanok wrzesień 2004, str. 15.
18
18
Ekonomicznej Euro - Park Mielec. Strefa ta została utworzona w roku 1995. „Główny
„
obszar
SSE EURO-PARK MIELEC zlokalizowany
lokalizowany jest w dzielnicy przemysłowej Mielca, na terenach
należących poprzednio do przedsiębiorstwa państwowego, Wytwórni Sprzętu
Komunikacyjnego “PZL-Mielec”.
Mielec”.20 Według danych Ministerstwa Gospodarki, stan na 31
grudnia 2006 r.21, SSE EURO--PARK MIELEC zajmowała
ajmowała wśród 14 istniejących w Polsce stref
ekonomicznych:
− 7 miejsce pod względem największych nakładów na promocję strefy;
− 2 miejsce pod względem najwyższych kwot zwolnienia podatkowego, z którego
skorzystali zarządzający strefą;
− 5 miejsce pod względem największych nakładów na inwestycje;
− 5 miejsce pod względem najwyższego zatrudnienia w strefie.
Spośród 10 podstref strefy mieleckiej jedna umiejscowiona jest na terenie powiatu
sanockiego. „Obszar Przemysłowy Sanok (…) powstał oficjalnie wiosną 2002 roku i skupia
tereny należące do miasta, Stomil Sanok S.A. oraz Autosan S.A. Są to uzbrojone działki
przeznaczone pod działalność gospodarczą o łącznej powierzchni 33 ha. W ramach obszaru
inwestorom przysługują wszystkie ulgi wynikające z rozpoczynania działalności
działal
na terenie
SSE, a ponadto możliwość uzyskania ulg, bądź zwolnień z podatku od nieruchomości.”22
Obok działania na terenie powiatu podstrefy SSE Euro-Park
Euro Park Mielec, dużym atutem powiatu
sanockiego, podobnie jak pozostałych powiatów z regionu Bieszczad, jest jego znaczący
potencjał turystyczny. Jak podkreślają autorzy „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata
2004 - 2013”: „Powiat
Powiat sanocki jest bogaty w zasoby kulturalno - historyczne oraz atrakcje
turystyczne (…) naturalne, niezniszczone środowisko otwiera
otwiera przed powiatem sanockim
szansę na rozwój regionu jako znaczącego punktu agroturystycznego”23. Liczne atrakcje
turystyczne oraz stosunkowo bliska odległość od malowniczych terenów Bieszczad stanowią
podstawę, na której powiat sanocki może oprzeć swój rozwój.
rozwój. Niemniej jednak, jak
zaznaczają autorzy strategii: „pomimo posiadanych walorów przyrodniczych i kulturowych
rozwój turystyczny napotyka na szereg barier. Wśród zdiagnozowanych problemów
wewnętrznych wskazuje się na niewystarczająco rozwiniętą infrastrukturę
infrastrukturę turystyczną,
niewystarczającą informację turystyczną i promocję powiatu. Powiat nie jest identyfikowalny
jako spójny region turystyczny. Nie został wypracowany produkt kulturalno-turystyczny,
kulturalno
24
który stałby się wyróżnikiem regionu” . Ponadto rozwój turystyki hamowany jest przez
niewystarczająco rozwiniętą bazę agroturystyczną i brak przygotowania mieszkańców do jej
20
W oparciu o informacje ze strony internetowej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Euro - Park Mielec,
http://www.europark.com.pl/pl/co_inwestor_wiedziec_powinien/historia_tradycje_regionu/
21
Ministerstwo Gospodarki, Informacja o realizacji Ustawy
Ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych. Stan na 31
grudnia 2006 r.,
., Warszawa, maj 2007 r.
22
W oparciu o informacje ze strony Urzędu Miasta Sanok,
http://www.um.sanok.pl/pl/index.php?cPath=
http://www.um.sanok.pl/pl/index.php?cPath=36/38/4
23
Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 20042004 2013,, Sanok wrzesień 2004, str. 21.
24
Tamże, str. 22.
19
rozwoju. Jednakże, mimo istniejących barier, na tle województwa podkarpackiego, stan
turystyki powiatu prezentuje się dosyć korzystnie.
Jak widać na Mapie 2 powiat sanocki zajmuje trzecie miejsce pod względem liczby
odwiedzających turystów przypadających na 1000 mieszkańców. Chociaż liczba osób
korzystających z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania nie gwarantuje
wyczerpującego obrazu stanu turystyki w regionie, jest ona jednym z najlepszych
wskaźników turystycznej popularności powiatu.
Mapa 2.. Korzystający z turystycznych obiektów zbiorowego zakwaterowania na 1000 ludności
według powiatu w 2007 roku.
Źródło: Turystyka w województwie podkarpackim w latach 2005 – 200,. Urząd Statystyczny w Rzeszowie.
O stanie rozwoju społeczno - gospodarczego powiatu i potencjale jego rozwoju w przyszłości
świadczy także tzw. stopień informatyzacji. Jest to wskaźnik wielowymiarowy, ujmujący m.in.
umiejętności mieszkańców w zakresie korzystania z komputerów, dostęp do Internetu,
poziom zinformatyzowania
zowania jednostek samorządu terytorialnego, nasycenie szkół
komputerami, stopień udostępniania Internetu w szkołach itd. Województwo podkarpackie
w świetle wyników badań porównawczych wypada słabo na tle innych województw, jest
20
również wewnętrznie bardzo zróżnicowane
z
pod tym względem25. Warto zaznaczyć, że
powiat sanocki na tle innych podkarpackich powiatów prezentuje się relatywnie dobrze –
razem z dwoma innymi powiatami ziemskimi: dębickim i mieleckim – charakteryzuje się
najwyższym poziomem e - potencjału.
potencjału. Niemniej jednak, w skali kraju, jest to wciąż jedynie
poziom przeciętny.
Mapa 3. Mapa e - potencjału województwa podkarpackiego.
Źródło: Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.
2007
25
Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2007 - 2013,, dostępne pod adresem:
www.si.podkarpackie.pl/pliki/2008/
.pl/pliki/2008/strategia.ppt
21
1.1.2 Powiat w liczbach – podstawowe dane statystyczne
Nazwa powiatu
Nazwy gmin wchodzących w skład powiatu
Powierzchnia powiatu
Liczba ludności
Współczynnik feminizacji
(liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn)
Gęstość zaludnienia
Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców
Wskaźnik obciążenia demograficznego
(liczba osób w wieku nieprodukcyjnym przypadająca na 100 osób
w wieku produkcyjnym)
Saldo migracji na 1000 mieszkańców
Wskaźnik aktywności obywatelskiej
(liczba organizacji pożytku publicznego przypadająca na 1000
mieszkańców)
26
Wskaźnik Potencjału Instytucji Rynku Pracy
Wskaźnik aktywności gospodarczej
(liczba zarejestrowanych w systemie REGON prywatnych
podmiotów gospodarczych przypadająca na 1000 mieszkańców)
Stopa bezrobocia
Liczba zarejestrowanych osób bezrobotnych
Udział kobiet w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych
Udział bezrobotnych bez prawa do zasiłku w ogólnej liczbie
zarejestrowanych bezrobotnych
Odsetek osób bezrobotnych do 34 roku życia
Odsetek osób bezrobotnych powyżej 55 roku życia
Średnie wynagrodzenie brutto
Pracujący mieszkańcy powiatu według sektorów zatrudnienia
Trzej najwięksi
ajwięksi pracodawcy powiatu
Sanocki
—
—
—
—
—
—
—
—
104
77 osób/ km
1,4
2
55,1
-1,02
1,02
0,18
5,08
64,79
11,7%
4287
60%
90%
49,31%
5,86%
2232,15 zł.
−
−
−
−
sektor rolniczy: 19,9%
sektor przemysłowy: 40,7%
sektor usług rynkowych: 19,3%
sektor usług nierynkowych: 20,1%
−
Sanockie Zakłady Przemysłu
Gumowego "Stomil Sanok" S.A.
Pass-Pol
Pol Sp. z o.o.
Autosan S.A.
−
−
26
Sanok (gm. miejska)
Besko (gm. wiejska)
Bukowsko (gm. wiejska)
Komańcza
cza (gm. wiejska)
Sanok (gm. wiejska)
Tyrawa Wołoska (gm. wiejska)
Zagórz (gm. miejsko-wiejska)
miejsko
Zarszyn (gm. wiejska)
2
1224 km
94666
Wskaźnik stworzony w ramach projektu „Indeks Gotowości Rynkowej – nowy instrument monitorujący
szanse na pracę absolwentów ponadgimnazjalnych szkół zawodowych województwa podkarpackiego”. Opis
metodologii konstrukcji wskaźnika znajduje się w „Raporcie z badań instytucji rynku pracy w województwie
wojew
podkarpackim” powstałym w ramach ww. projektu i dostępnym na stronach www.cds.krakow.pl oraz
www.praca-podkarpackie.pl.
22
Źródła: „Powiaty 2007”,, GUS; Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego I kwartał; Biuletyn
statystyczny województwa podkarpackiego II kwartał; Analiza sytuacji bezrobotnych w województwie
podkarpackim w I półroczu 2008 roku, WUP Rzeszów; „Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie
podkarpackim”, baza Organizacji Pożytku Publicznego dostępna na stronie www.ngo.pl.
www.ngo.pl
Przytoczone dane prezentują stan na 31.12.2007r.,
31.12.2007 , z wyjątkiem liczby organizacji pożytku publicznego (stan na
24.02.2009r.),
), liczby podmiotów gospodarki narodowej (stan na 31.12.2006r.), danych WUP Rzeszów
dotyczących bezrobocia (stan na 30.06.2008r.)
1.2. Sytuacja powiatowego rynku pracy w opinii ekspertów
Sanocki rynek pracy jest dosyć dobrze oceniany przez lokalnych ekspertów. Mimo iż sytuacja
na tym obszarze nie należy do najkorzystniejszych,
najkorzystniejszych, to jednak na tle powiatów ościennych
prezentuje się ona pozytywnie,
pozytywnie, szczególnie że powiaty leski, bieszczadzki i brzozowski
b
zaliczane są do powiatów posiadających jedne z najwyższych w województwie podkarpackim
stóp bezrobocia.
Przemiany sanockiego rynku pracy, rozpoczęły się wraz z transformacją ustrojową 1989 r.,
kiedy to masowe zwolnienia z jednej strony zmobilizowały
zmobilizowały mieszkańców do tworzenia
drobnych, głównie jednoosobowych przedsiębiorstw,
przedsiębiorstw, z drugiej natomiast skutkowały
znaczącym wzrostem liczby klientów urzędu pracy.
pracy. Zwłaszcza, że jak twierdzą eksperci,
przepisy prawne wprowadzone w tamtym czasie w dużym stopniu sprzyjały rejestrowaniu
się bezrobotnych - zasiłki przyznawane były bowiem bezterminowo, w wysokości
proporcjonalnej do poprzednich zarobków. Zdaniem naszych rozmówców nie wykorzystano
wówczas warunków sprzyjających rozwojowi lokalnej przedsiębiorczości. Nie zadbano m.in.
o odpowiedni rozwój infrastruktury, „nie budowano bloków mieszkalnych, nowych
budynków w centrum miasta”,
miasta”, a w efekcie potencjał jaki niosła za sobą zmiana
rzeczywistości gospodarczej pozostał w dużej mierze niewykorzystany.
Do mocnych stron
ron powiatu eksperci zaliczyli:
− rozpoznawalność regionu – „hasłem Bieszczady można od razu wywołać skojarzenie
z turystyką, Sanokiem, skansenem. Ktoś, kto pojedzie w Bieszczady, będzie musiał
przejechać przez Sanok, a nasza w tym głowa, żeby chciał tu zostać na dłużej”;
dłużej”
− rozwiniętą kulturę lokalną – „pielęgnuje się tutaj tradycję poprzez zakładanie
zespołów folklorystycznych, kółek rękodzielnictwa itp.”;
itp.”
− przedsiębiorczość mieszkańców,
mieszkańców, która uratowała ich przed masowym bezrobociem
w latach 90-tych.
Wśród słabych stron powiatu wskazywano natomiast:
− peryferyjne położenie powiatu;
− słabą infrastrukturę ograniczającą dostęp do powiatu;
− spadek poziomu wykształcenia w powiecie;
− słabo rozbudowaną bazę hotelowo-gastronomiczną.
hotelowo
Zastanawiając się nad największymi barierami
barierami rozwoju sanockiego rynku pracy eksperci
podkreślili przede wszystkim dwie kwestie:
23
− po pierwsze, brak przygotowanych terenów pod większe inwestycje – obowiązujące
od lat 70-tych
tych plany zagospodarowania przestrzennego uniemożliwiają budowę
nowych budynków
ków mieszkalnych, „nie
„ mówiąc już o jakiejś fabryce”;
”;
− po drugie, trudności w pozyskiwaniu środków na rozpoczęcie działalności
gospodarczej – brak konkurencyjnych kredytów powoduje koncentrację na dotacjach,
do otrzymania których trzeba najczęściej przedstawić
przedstawić zabezpieczenie. Co więcej,
kwota poręczenia z reguły jest równa kwocie dotacji, co stanowi dla części
bezrobotnych niemożliwy do spełnienia warunek, zwłaszcza w przypadku potrzeby
zainwestowania większych środków.
Powiat sanocki pozytywnie odróżnia się od sąsiednich powiatów (brzozowskiego,
bieszczadzkiego i leskiego) umiarkowaną stopą bezrobocia.
bezrobocia. Jak zauważają eksperci, w
powiecie sanockim większa jest także mobilność mieszkańców,, którzy częściej niż w
powiecie brzozowskim czy leskim skłonni są podjąć pracę poza miejscem swojego
zamieszkania. Nie występuje tu także bariera wynikająca z rygorystycznych przepisów
związanych z ochroną środowiska naturalnego, jaka ma miejsce np. w powiecie
bieszczadzkim. W odróżnieniu z kolei od powiatu krośnieńskiego, powiat
powiat sanocki nie może
pochwalić się rozwiniętą współpraca transgraniczną z sąsiednią Słowacją.
Gospodarka powiatu sanockiego zdominowana jest przez branżę motoryzacyjną,
motoryzacyjną a
największe w powiecie przedsiębiorstwa to Stomil Sanok S.A. i Autosan S.A. Taka sytuacja,
sytu
w
której dominującą rolę na danym terenie pełni jedna gałąź gospodarki, z jednej strony (w
przypadku Sanoka) stanowi szansę, bowiem zakłady w niej działające mają duży potencjał
zatrudnienia, z drugiej jednak (w przypadku załamania się sektora) może przekształcić się w
spore zagrożenie dla lokalnego rynku pracy.
Pod względem struktury ofert pracy zgłaszanych do Powiatowego Urzędy Pracy w Sanoku,
obserwowalny jest widoczny spadek liczby propozycji zatrudnienia kierowanych do
pracowników wykwalifikowanych.
wykwalifikowanych. Według ekspertów związane to jest głównie z faktem, że
„wśród
wśród pracodawców pokutuje taki pogląd, że w PUP nie ma bezrobotnych
wykwalifikowanych, co jest oczywiście twierdzeniem błędnym”.
błędnym”. Równocześnie maleje w
powiecie liczba osób z wykształceniem zawodowym,
zawod
, posiadających kwalifikacje pozwalające
na obsługę specyficznych maszyn i urządzeń oraz kompetencje miękkie (asertywność,
komunikatywność itp.). Co istotne, deficyt ten zbiega się z wzrastającą
w rastającą liczbą ofert pracy dla
tego typu pracowników.
Przedsiębiorczość
rczość mieszkańców powiatu oceniana jest jako przeciętna, a jej rozwój
stymulowany jest głównie przez pracodawców, którzy jako warunek zatrudnienia stawiają
założenie jednoosobowej firmy. Jak twierdzą eksperci, zdecydowanie częściej na taki krok
decydują się osoby młode.
Migracje zagraniczne nie zdają się dużym problemem sanockiego rynku pracy. Dominują
migracje czasowe,, a emigruje „cały przekrój społeczeństwa”, choć widoczna jest w tym
24
zakresie dominacja specjalistów branży budowlanej. W opinii ekspertów bardziej
b
problematyczny jest jednak odpływ młodzieży,
młodzieży, która wyjeżdża na studia do większych miast
i tam już zostaje, chociaż jak podkreślają eksperci „trudno
„trudno mówić, że wyjeżdża od nas
najlepsza młodzież, bo tak nie jest”.
jest
Wśród grup zagrożonych wykluczeniem z rynku pracy trudno wskazać jednoznacznie grupę
znajdującą się w ewidentnie najtrudniejszej w powiecie sytuacji. Z jednej strony, według
ekspertów, nie istnieje w powiecie sanockim zakład pracy zatrudniający osoby
niepełnosprawne, niemniej jednak grupa ta
ta nie jest bardzo liczna. Ponadto, mimo tego, że w
powiecie dominująca jest grupa osób bezrobotnych o niskich kwalifikacjach i braku
motywacji do podjęcia pracy, to ze względu na prowadzoną politykę rynku pracy, odsetek
tego typu bezrobotnych systematycznie
systematycznie maleje. Najwięcej ofert wsparcia kierowanych jest
natomiast do bezrobotnych nieposiadających kwalifikacji, a posiadających motywację do
podjęcia pracy, bowiem jak twierdzą nasi rozmówcy „łatwiej
„łatwiej się z nimi pracuje”.
pracuje Trzy
najczęściej oferowane w powiecie usługi wsparcia osób bezrobotnych to: szkolenia
zawodowe, dotacje oraz kursy, które, zdaniem ekspertów, w największym stopniu są w
stanie pomóc osobom pozostającym bez pracy.
Do najbardziej widocznych i prężnych instytucji rynku pracy eksperci zaliczyli Regionalną
Izbę Gospodarczą w Sanoku, a także Agencję Pośrednictwa Pracy "POGLESZ" w Sanoku.
Sanoku
Wyróżniają się także Zakład Doskonalenia Zawodowego oraz Podkarpacka Szkoła
Przedsiębiorczości, które zdają się dynamicznie reagować na potrzeby rynku pracy. Ogólnie
Ogóln
rzecz ujmując, największe możliwości wsparcia osób bezrobotnych mają, w opinii ekspertów,
instytucje szkoleniowe, które „posiadają
„
szanse zdobywania pieniędzy na projekty,
wygrywają przetargi”.
”. Wśród braków widocznych w ofercie sanockich usług rynku pracy
pra
wskazano natomiast: pośrednictwo pracy za granicą oraz doradztwo zawodowe,
zawodowe również to
skierowane do młodzieży gimnazjalnej, bowiem z rozmów wynika, że „młodzi
„młodzi ludzie nie mają
sprecyzowanych planów co do swojej przyszłości, nie są samodzielni i najczęściej
najczęści zdają się na
rodziców.”
Istnienie na terenie powiatu sanockiego Specjalnej Strefy Ekonomicznej zostało przez
ekspertów ocenione negatywnie, gdyż „mali
„mali przedsiębiorcy, którzy także funkcjonują w
strefie, nie mają ze strefy nic. Wszystkie przywileje są dla
dl dużych firm.”
25
II. DIAGNOZA SYTUACJI INSTYTUCJI
INS
RYNKU PRACY DZIAŁAJĄCYCH W POWIECIE
POWIE
2.1.Instytucje
Instytucje rynku pracy w statystykach
Na terenie powiatu sanockiego, zgodnie
z
z Rejestrem
em Agencji Zatrudnienia, funkcjonują dwie
instytucje zajmujące się pośrednictwem pracy. Obydwie oferują pośrednictwo pracy na
terenie Rzeczpospolitej oraz pośrednictwo pracy tymczasowej. Stosunkowo liczną grupę
stanowią instytucje szkoleniowe, których zarejestrowanych w powiecie jest pięć. W powiecie
sanockim zlokalizowana jest również komenda Ochotniczego Hufca Pracy.
Ponadto, w drodze prac nad bazą podkarpackich instytucji rynku pracy w powiecie
zidentyfikowano osiem innego typu instytucji i organizacji pozarządowych o charakterze
edukacyjnym, szkoleniowym,
eniowym, gospodarczym, oferujących wsparcie osobom bezrobotnym i
poszukującym pracy, działających w sferze szeroko pojętego
ętego rozwoju lokalnego i in.
Weryfikacja listy zidentyfikowanych instytucji rynku pracy powiatu sanockiego,
przeprowadzona
wadzona zarówno w oparciu o wypowiedzi ekspertów jak i indywidualne kontakty z
poszczególnymi instytucjami, do najbardziej aktywnych i rozpoznawalnych, obok
Powiatowego Urzędu Pracy, pozwoliła zaliczyć:
― Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Sanoku;
Sanoku
― Centrum Kształcenia
ałcenia Praktycznego w Sanoku;
Sanoku
― Regionalną Izbę Gospodarczą w Sanoku;
Sanoku
― Podkarpacką Szkołę Przedsiębiorczości w Sanoku;
Sanoku
― Agencję Pośrednictwa Pracy "POGLESZ" w Sanoku.
Sanoku
Na terenie powiatu sanockiego działa także sześć Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej
(w Besku,
u, Bukowinie, Komańczy, Sanoku, Tyrawie Wołoskiej oraz Zarszynie),
Zarszynie) Miejsko –
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Zagórzu,, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej oraz
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Sanoku.
2.2.Charakterystyka
Charakterystyka najistotniejszych instytucji rynku pracy powiatu
Powiatowy Urząd Pracy w Sanoku27
Poniższy, krótki opis działalności Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) koncentruje się na tych
działaniach Urzędu,, które nie wynikają wprost z wymogów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnieniaa i instytucjach rynku pracy.
pracy. Ustawa ta obowiązuje wszystkie urzędy
pracy nakładając na nie analogiczne, nie różnicujące ich zadania, w związku z czym, w
27
W oparciu o informacje
nformacje zebrane na podstawie strony
stron internetowej Urzędu, udostępnionych przez Urząd
materiałów oraz danych dotyczących umów o dofinansowanie
dofin
projektów, zawartych w 2008 roku w ramach
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałań 6.1.1; 6.1.2; 6.1.3.
26
niniejszym raporcie skupiono się wyłącznie na przedsięwzięciach wykraczających poza
obowiązki nałożone przez ustawodawcę,
ustawodawcę, takich jak realizacja projektów unijnych oraz innego
typu inicjatywy własne Urzędu.
Projekt pn. „Sprawne działanie” to projekt realizowany przez Powiatowy Urząd Pracy w
Sanoku w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Poddziałanie 6.1.2 Wspieranie
Powiatowych i Wojewódzkich Urzędów Pracy w realizacji zadań na rzecz aktywizacji
zawodowej osób bezrobotnych w regionie.
regionie. Głównym celem projektu jest upowszechnienie i
podniesienie jakości usług pośrednictwa pracy i doradztwa zawodowego świadczonych
świ
przez
sanocki PUP. Zapis celu głównego precyzują następujące cele szczegółowe:
― osiągnięcie
siągnięcie i utrzymanie standardów zatrudnieniowych,
― realizacja standardów usług rynku pracy,
― podniesienie kwalifikacji kluczowych pracowników PUP
― promowanie postaw aktywności wśród uczestników projektu.
Projekt swoim zasięgiem obejmuje 15 osób zatrudnionych w Powiatowym Urzędzie Pracy,
Pracy a
wśród zaplanowanych działań znajduje się m.in.: zatrudnienie 3 pośredników
ików pracy i doradcy
zawodowego, przeszkolenie kluczowych pracowników Urzędu
zędu Pracy, przeprowadzenie
analizy zapotrzebowania na kierunki szkoleń na powiatowym rynku pracy. Wartość
pozyskanego na realizację projektu dofinansowania wyniosła 248 030 zł.
Kolejny projekt wdrażany przez sanocki PUP nosi nazwę „Więcej szans w powiecie sanockim”
i ma na celu wsparcie rozwoju zatrudnienia poprzez promowanie ducha przedsiębiorczości,
równych szans oraz inwestowania w zasoby ludzkie. W ciągu dwóch ostatnich lat na jego
realizację pozyskano 7 900 901 zł., dzięki czemu w 2008 roku udzielono wsparcia 434
osobom, natomiast w 2009 r. przewiduje się, że z oferty stażu, szkolenia i jednorazowych
środków na podjęcie działalności gospodarczej skorzysta 451 beneficjentów.
Obok realizacji działań projektowych, w 2008 roku Powiatowy Urząd
ząd Pracy w Sanoku
zorganizował 3 giełdy pracy oraz konferencję podsumowującą program „Sprawne
Sprawne działanie”,
działanie
podczas której zaprezentowano wyniki analizy sanockiego rynku pracy pod kątem
zapotrzebowania na kierunki szkoleń.
Specyfika projektu „Podkarpacki Portal
Portal Pracy” wymaga także zwrócenia uwagi na to jak
Urząd Pracy radzi sobie w kwestiach informatycznych. Strona internetowa PUP w Sanoku
charakteryzuje się nowoczesną, przystępną dla użytkownika formą, a za dodatkowy jej atut
poczytywać należy fakt, iż poz
ozaa informacjami dla bezrobotnych i pracodawców,
pracodawców dostępna
jest subskrypcja newslettera, dzięki któremu użytkownicy mogą otrzymywać aktualne
informacje na temat pojawiających się ofert zatrudnienia. Ponadto, osoby odwiedzające
stronę mogą wziąć udział w sondach
sonda zamieszczonych
czonych na witrynie internetowej PUP.
27
Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Sanoku
Ośrodek Kształcenia Zawodowego w Sanoku (OKZ) zajmuje się głównie działalnością
szkoleniową, chociaż bywa ona związana również z doradztwem zawodowym. Nierzadko
zgłaszające
szające się do OKZ osoby nie potrafią same określić w którym kierunku powinny się
szkolić, wówczas doradztwo stanowi dodatkową, obok oferty szkoleniowej, formę wsparcia.
W ramach swojej działalności OKZ w Sanoku prowadzi szkolenia oraz opracowuje plany
szkoleń
koleń dla zakładów pracy, szkoli osoby bezrobotne na zlecenie Urzędu Pracy, a także
realizuje projekty szkoleniowe finansowane z funduszy zewnętrznych, w tym Europejskiego
Funduszu Społecznego. W ramach tego typu działalności zrealizowany został w gminach
Zarszyn, Olszanica, Besko oraz gminie Sanok projekt „Czas na aktywność”. Ośrodek
dysponuje także doświadczeniem w realizacji projektu informacyjnego skierowanego do
osób niepełnosprawnych, który miał na celu zapoznanie osób niepełnosprawnych z
dostępnymi formami
ormami pomocy w zakresie aktywizacji zawodowej oraz oferującymi je
instytucjami.
Klientami OKZ są także pracodawcy, którzy poszukują pracowników dysponujących
konkretnymi kwalifikacjami, a zatem absolwentów realizowanych przez OKZ szkoleń. Dzięki
tej współpracy
łpracy części przeszkolonych osób poszukujących pracy udaje się znaleźć
zatrudnienie. W ofercie Ośrodka Kształcenia Zawodowego w Sanoku znajdują się szkolenia i
kursy z zakresu m.in. BHP, budownictwa (brukarz, cieśla, glazurnik, malarz), księgowości,
informatyki
matyki czy gastronomii (kucharz, kelner).
Ośrodek w Sanoku stara się podążać za zmieniającymi się potrzebami lokalnego rynku pracy,
czego przejawem jest między innymi rozszerzenie oferty szkoleniowej na prowadzoną
obecnie szkołę – dwuletnie studium policealne
policealne kształcące w dwóch kierunkach: technik
informatyk i technik masażysta.
Centrum Kształcenia Praktycznego w Sanoku
Działalność Centrum Kształcenia Praktycznego w Sanoku (CKP) ogniskuje się w dwóch
głównych obszarach. Z jednej strony CKP jest pracodawcą,
pracodawcą, działa przy nim bowiem
gospodarstwo pomocnicze Warsztaty Centrum, w których zatrudniani są pracownicy, a
oferta obejmuje produkcję m.in. konstrukcji stalowych, sprzętu sportowego i
rehabilitacyjnego czy konstrukcji metalowo-drewnianych
metalowo drewnianych oraz usługi z zakresu
zakr
kontroli
pojazdów, szkolenia kierowców czy spawaczy. Z drugiej strony, domeną CKP w Sanoku są
kursy i szkolenia, prowadzone zarówno jako zajęcia praktyczne dla uczniów szkół, jak
również dla osób dorosłych (osób prywatnych lub pracowników firm).
28
Centrum
um działa w sposób bardzo elastyczny – jeżeli zgłoszone zostanie zapotrzebowanie na
kurs z konkretnej dziedziny, pozyskiwani są zewnętrzni instruktorzy tak, aby na nie
odpowiedzieć. CKP testuje również obecnie możliwości nauczania przez Internet.
W 2008 roku
oku Centrum Kształcenia Praktycznego przeprowadziło w sumie 15 cykli
szkoleniowych w 7 obszarach tematycznych: programowanie i obsługa kas fiskalnych,
programowanie i obsługa obrabiarek sterowanych numerycznie, kurs na spawacza,
księgowość i obsługa programu
mu WF – MAG, księgowość wspomagana komputerem, Auto –
Cad oraz Auto Desk Inventor. Przeszkolonych zostało łącznie 140 osób.
Największą bolączką Centrum Kształcenia Praktycznego w Sanoku jest brak wystarczających
środków finansowych na pozyskanie jako instruktorów
instruktorów inżynierów poszukiwanych
specjalności. Zjawisko „wysysania” ich do przemysłu prosto po studiach w dużym stopniu
utrudnia rozszerzenie oferty szkoleniowej CKP o nowego typu szkolenia specjalistyczne.
Istnienie kilku instytucji szkoleniowych na terenie powiatu z jednej strony stymuluje
podnoszenie jakości oferty, jak i umożliwia wzajemne jej uzupełnianie. W związku z tym
Centrum chętnie podejmuje współpracę z innymi podmiotami – m.in. Zakładem Aktywności
Aktywnośc
Zawodowej, Regionalną Izbą Gospodarczą,
Gospodarczą, Gminą Sanok, Towarzystwem im. Brata Alberta, a
także z Urzędem Pracy oraz Gminnymi Ośrodkami Pomocy Społecznej.
Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku
Regionalna Izba Gospodarcza w Sanoku (RIG) jest organizacją samorządu gospodarczego
reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych w niej podmiotów. Działalność Izby to
m.in. doradztwo podatkowe dla członków Izby, informowanie o przepisach prawnych w
zakresie działalności gospodarczej,
gospodarczej organizacjaa szkoleń i kursów zawodowych oraz obsługa
Inkubatora Przedsiębiorczości. RIG posiada również bazę adresów producentów, detalistów i
hurtowników konkretnych towarów, udziela swoim członkom informacji na temat targów i
wystaw, misji handlowych czy różnego rodzaju
r
imprez. Izba dysponuje ponadto salami
wykładowymi oraz zapleczem technicznym,
technicznym które udostępnia również innym instytucjom
szkoleniowym.
Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości w Sanoku
Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości w Sanoku pełni funkcję szkoły
szkoły policealnej. Z jej oferty
korzystają osoby dorosłe, które albo nie są w stanie podjąć studiów wyższych, albo po
ukończeniu studiów potrzebują zdobyć kwalifikacje w większym stopniu dopasowane do
potrzeb lokalnego rynku pracy. W ramach oferty Szkoły dostępne
dostępne są kierunki kształcenia
takie jak: technik informatyk, technik administracji, technik ochrony osób i mienia, technik
rachunkowości i technik handlowiec. Planowane jest także wprowadzenie kolejnych
kierunków: technik informacji naukowej oraz technik archiwizacji.
ar
29
W ramach działalności prowadzonej w obszarze kształcenia ustawicznego Podkarpacka
Szkoła Przedsiębiorczości w Sanoku prowadzi także kursy językowe, prowadzenia
księgowości pełnej i uproszczonej, prowadzenia biura, pisania na klawiaturze komputerowej
komput
metodą bezwzrokową oraz profesjonalnego składania tekstu. Ponadto, Szkoła organizuje
szkolenia dla ochroniarzy (licencje I i II stopnia), a na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy
szkolenia przygotowujące do prowadzenia działalności gospodarczej.
Obszarem
arem działania szkoły są powiaty: sanocki, leski, bieszczadzki oraz brzozowski.
Podkarpacka Szkoła Przedsiębiorczości w Sanoku współpracuje z firmą Akmer, sanockim
Urzędem Skarbowym oraz kilkoma firmami informatycznymi, dzięki czemu słuchacze szkoły
mogą rozwijać swoje umiejętności w ramach praktyk zawodowych.
Agencja Pośrednictwa Pracy "POGLESZ" w Sanoku
Agencja Pracy Tymczasowej „POGLESZ” otrzymała status agencji pracy tymczasowej w 2004
roku i od tego czasu widnieje w rejestrze zatrudnienia. Jest to jedyna
jedyna instytucja oferującą na
terenie powiatu sanockiego usługi pośrednictwa pracy w zakresie pracy tymczasowej.
Działalność Agencji wykracza poza ramy pośrednictwa pracy i koncentruje się także na
budowaniu pozytywnego wizerunku pracy tymczasowej i przełamywaniu
przełamywaniu istniejących
stereotypów, powodujących postrzeganie pracowników tymczasowych jako pracowników
niższej kategorii. Z oferty agencji skorzystać może zarówno każdy zainteresowany
pracodawca, jak i osoba poszukująca pracy. Agencja współpracuje z Powiatowymi
Powiato
Urzędami
Pracy w Sanoku, Brzozowie, Lesku i Ustrzykach Dolnych, a także z Gminnym Centrum
Informacji w Jurowcach. W roku 2008 Agencja Pracy Tymczasowej „POGLESZ” udzieliła
wsparcia grupie 170 osób.
2.3.Uwarunkowania
Uwarunkowania funkcjonowania instytucji rynku pracy
pracy w opinii ich
przedstawicieli
W powiecie sanockim zrealizowano cztery indywidualne wywiady pogłębione z
przedstawicielami instytucji powiatowego rynku pracy. Trzy spośród przebadanych instytucji
to instytucje szkoleniowe. Każda z instytucji może pochwalić się licznymi osiągnięciami i jest
je
rozpoznawalna w powiecie sanockim, a także poza jego granicami. Instytucje promują swoją
działalność poprzez prowadzenie własnych stron internetowych, a także ogłaszając się w
lokalnych mediach. Jeśli organizują nabór na konkretne szkolenie, wówczas plakaty
pla
informujące o naborze rozlepiane są w urzędach i w strategicznych punktach miasta. Jedna z
instytucji prowadzi działania z obszaru public relations - nieodpłatnie kształci grupę dzieci z
domu dziecka oraz przekazuje pewną kwotę dla instytucji charytatywnej.
charytatywnej. Jednak, zdaniem
rozmówców, najlepszymi promotorami każdej instytucji są jej zadowoleni klienci.
30
Przedstawiciele instytucji, które wzięły udział w badaniu, zgodnie twierdzą, że aby być
konkurencyjnym na rynku pracy, trzeba być przygotowanym do wykonania
wykonania każdego zadania.
Oferta każdej instytucji jest bardzo elastyczna, w związku z tym robienie długofalowych
planów jest bezcelowe,, ponieważ „rynek
„rynek bardzo szybko się zmienia i błyskawicznie trzeba się
do niego dostosować”. „My
My dostosowujemy się do potrzeb rynku. Tworzymy nowe programy
szkoleniowe lub je modyfikujemy”.
modyfikujemy „W obecnym czasie nie sposób robić długofalowych
planów. Inwestuję w sprzęt, którego używam teraz, bo nie wiem, co będzie za 5 lat”. Tylko
jedna instytucja tworzy plan działania na 5 lat. Plan
Plan przygotowywany jest przez specjalnie do
tego celu powołaną grupę ekspertów. Rozmówca podkreślił jednak, że w planie tym
przewidziana jest modyfikacja, jeśli zaistniałaby taka potrzeba wynikająca z aktualnych
uwarunkowań.
Według przedstawicieli instytucji
instytucji rynku pracy powiatu sanockiego w powiecie można
wyodrębnić jedną grupę „zaniedbaną” pod względem istniejących w powiecie usług
wsparcia. Tą grupą są osoby niepełnosprawne, zarówno umysłowo, jak i fizycznie.
fizycznie W opinii
rozmówców „większość
większość tych osób nie wie, z czego może korzystać, gdzie się zwrócić o pomoc.
Są zagubieni. Nie mówię, że wszyscy, bo działa PCPR, MOPS, ale nie do wszystkich docierają”.
docierają
„Jeśli
Jeśli chodzi o rodzaje usług, to wydaje mi się, że wszystko jest dostępne, jeśli nie w powiecie
sanockim, to w ościennych”.
”. Dotyczy to jednak ofert skierowanych do osób zdrowych,
ponieważ i na tym polu przedsiębiorcy nie mają wiele do zaoferowania osobom
niepełnosprawnym. Wśród opinii na ten temat zdarzyła się i taka, według której „nie
„
ma
grupy zaniedbanej przez
zez system, ponieważ wydaje mi się, że oferta instytucji działających na
rynku pracy, a więc instytucji szkoleniowych, pomocowych, pośredników pracy jest tak duża,
że każdy znajdzie coś dla siebie. Musi tylko tego chcieć”.
chcieć”. Rozmówcom trudno było wskazać,
na jaką usługę w powiecie jest największe zapotrzebowanie. „Funkcjonujemy
„Funkcjonujemy w takich
czasach, że zawsze znajdzie się taka grupa zawodów czy umiejętności, która będzie
dominująca i na którą będzie zapotrzebowanie”.
zapotrzebowanie
Mimo, iż badane instytucje to w większości instytucje
instytucje szkoleniowe, mogłoby się wydawać, że
borykają się one z podobnymi problemami. Jednak nic bardziej mylnego. Wypowiedzi
przedstawicieli ośrodków szkoleniowych z terenu powiatu sanockiego, które proponują
zbliżone rodzaje kursów, są pod tym względem dość mocno zróżnicowane. Jedna instytucja
narzeka na brak kadry szkolącej,
szkolącej, na fachowców, którzy potrafiliby nauczyć danego zawodu
w praktyce, a nie tylko w teorii. „Nam
„Nam potrzebni są inżynierowie, osoby, które kończą
politechniki o specjalnościach bardzo poszukiwanych.
poszukiwanych. Osoby takie wchłania w całości
przemysł, który oferuje im lepsze warunki pracy i rozwoju niż szkolnictwo. Szkolnictwo
pozwala jedynie na dorobienie do stałej pensji. Cenami kursów rządzi rynek, więc nie są one
zbyt wygórowane. W dodatku istnieje
istnieje także konkurencja. Dodatkowe pieniądze dla
inżynierów nie są więc duże”.
duże”. Z kolei instytucja pokrewna w ogóle nie ma żadnych
problemów z kadrą. Instytucje stosują różne metody doboru pracowników. Jedni proponują
umowę zlecenie, traktując pracę instruktora
instruktora jako pracę dodatkową. Inni „podkupują”
pracowników w innych instytucjach. „Jeśli
„Jeśli w przemyśle człowiek zarabia lepsze pieniądze, ale
31
pracuje na trzy zmiany, to my oferujemy mu jednozmianowy system pracy i wolne w każde
święta, wakacje i ferie”.
Co do zasobów
obów rzeczowych instytucje mówią tu jednym głosem – brakuje środków
pieniężnych na zakup nowego sprzętu. Chodzi głównie o sprzęt ciężki, specjalistyczny taki
jak np. obrabiarki. „Są
Są to rzeczy drogie, kosztują setki tysięcy złotych, więc nie jesteśmy w
stanie
ie ich kupować na bieżąco”.
bieżąco Jak
ak wskazują nasi rozmówcy, instytucje mogą sobie jedynie
pozwolić na zakup sprzętu komputerowego, który jest stosunkowo tani.
Jeśli chodzi o informacje, to dostęp do niej jest nieograniczony.
nieograniczony. Tylko od placówki zależy, w
jaki sposób
posób te informacje pozyskuje i jak je wykorzystuje. Instytucje bazują na danych
pozyskanych ze stron internetowych Powiatowego Urzędu Pracy w Sanoku i Wojewódzkiego
Urzędu Pracy w Rzeszowie. Są w stałym kontakcie z pracodawcami, aby na bieżąco znać ich
potrzeby.
trzeby. Jedna z instytucji wraz z pracodawcami układa roczny harmonogram kursów.
Rozmówcy nie chcieli wypowiadać się na temat rzetelności pozyskiwanych informacji.
„Pewnych
Pewnych danych o charakterze ilościowym nie można oceniać w sposób powierzchowny.
Należałobyy prowadzić badania bardziej dogłębne.
dogłębne Jeśli dokonuje się analizy rynku pracy, to
nie można mówić, że jakiś zawód jest zły. Dzisiaj należy tak kształcić,
kształcić, aby człowiek potrafił
odnaleźć
naleźć się na rynku pracy. Każdy powinien być elastyczny i umieć dopasować się do potrzeb
rynku pracy.”.
Krytycznie oceniany jest sposób wyboru firm szkoleniowych do przeprowadzenia szkoleń
organizowanych na terenie powiatu, który umożliwia wygrywanie przetargów
argów firmom spoza
powiatu lub nawet spoza województwa. „Ktoś z Pomorza nie będzie wiele wiedział o
potrzebach szkoleniowych mieszkańca Sanoka. Nie obawiam się takiej konkurencji, ponieważ
jest to zwykła chałtura. Klienci sami poznają wartość takiego kształcenia. Bez bazy nie można
tworzyć szkoły i dziwię się, że przepisy oświatowe na to pozwalają”. „Kursant powinien mieć
najlepsze materiały do nauki, a to kosztuje. I nikt mi nie powie, że można w jeden dzień zrobić
kurs, który normalnie trwa 2 tygodnie”.
tygodnie
Przedstawiciele instytucji sanockiego rynku pracy jednakowe zdanie mieli w kwestii
współpracy z innymi instytucjami. „Firmy
„Firmy na rodzimym rynku powinny się wspierać, a nie ze
sobą rywalizować.. Powinny być partnerem, a nie rywalem. Chciałam zorganizować
spotkanie, żeby razem móc wyeliminować konkurencję z zewnątrz”.
”. A konkurencja jest i to
duża. Każda instytucja stara się zaproponować coś nowego, kupuje nowsze urządzenia,
nowszy sprzęt komputerowy, nowsze oprogramowanie. Jest to w pewnym sensie
rywalizacja. Takiej rywalizacji nie boją się sanockie instytucje,
instytucje, ponieważ zdrowa konkurencja
podnosi jakość usług. Zgodnie twierdzą jednak, że nie chcą być konkurentami dla innych
sanockich instytucji, wolą wzajemnie się uzupełniać.
uzupełniać „Wiedząc,
Wiedząc, jakie kursy organizuje Zakład
Doskonalenia Zawodowego (ZDZ) odsyłam do nich osoby, które do mnie dzwonią i są
zainteresowane kursem znajdującym się w ich ofercie. To samo robi ZDZ – odsyła
zainteresowanych do CKP”.
32
Dla przedstawicieli sanockich instytucji rynku pracy bardzo ciekawym okazał się pomysł
budowy Podkarpackiego Portalu
Portal Pracy. „Na
Na pewno portal pomógłby nam w dotarciu do
większej liczby ludzi, którzy mogliby skorzystać z naszej oferty, a nie zawsze wiedzą jak do nas
dotrzeć. Będziemy mogli się tam zareklamować”.
zareklamować „Portal
Portal byłby pomocny głównie w promocji
naszej firmy”. Spośród
śród wielu propozycji funkcji, jakie miałby spełniać Portal, trzy z nich
cieszyły się największą popularnością:
― dodatkowa
odatkowa forma promocji instytucji i podejmowanych przez nią działań;
działań
― możliwość
ożliwość zidentyfikowania luk istniejących w dostępnej lokalnie ofercie instytucji
rynku pracy;
― uzyskanie
zyskanie informacji dotyczących działalności instytucji rynku pracy (w skali powiatu
lub regionu).
Rozmówcy mieli również własne pomysły, które usprawniłyby działanie Portalu i podniosły
jego atrakcyjność. „Nie
Nie wiem, czy to byłoby możliwe, ale może portal mógłby umożliwić
szkolenie na odległość. Udostępnić platformę do e-learningu.
e learningu. Obniżyłoby to koszty niektórych
kursów, np. komputerowego. Odpadłyby koszty związane z dojazdem”.
dojazdem” „Portal mógłby
zawierać narzędzia badawcze dla firm. Badać można byłoby potrzeby lokalnego rynku pracy
pod różnymi kątami, np. pod kątem zapotrzebowania na szkolenia”.
33
SPIS ŹRÓDEŁ
Poszczególne części niniejszego raportu powstawały w oparciu o zróżnicowane
zróżnicowan źródła
danych, które niejednokrotnie podlegały weryfikacji. Poniżej wskazano jakiego typu źródła
zostały w tym celu wykorzystane:
wykorzystane
− Bank Danych Regionalnych Głównego Urzędu Statystycznego;
− „Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego I kwartał 2008 roku”;
r
− „Biuletyn statystyczny województwa podkarpackiego II kwartał 2008 roku”;
roku”
− „Analiza sytuacjiji bezrobotnych w województwie podkarpackim
podkarpackim w I półroczu 2008
roku”, Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie;
− „Powiaty 2007”, Główny Urząd Statystyczny;
− „Stan ruch naturalny
uralny i wędrówkowy ludności w pierwszym kwartale 2008 r.”, Urząd
Statystyczny w Rzeszowie;
− Narodowy Spis Powszechny, 2002 rok;
− „Raport z badań instytucji rynku pracy w województwie podkarpackim”, opracowany
w ramach projektu Indeks Gotowości Rynkowej, Centrum
trum Doradztwa Strategicznego
s.c., Kraków 2007;
− „Użytkowanie gruntów w 2007 roku (według
(według granic administracyjnych)”,
administracyjnych
Urząd
Statystyczny w Rzeszowie;
− „Turystyka w województwie podkarpackim w latach 2005 – 2007”, Urząd
Statystyczny w Rzeszowie;
− „Atrakcyjnośćć inwestycyjna województw i podregionów Polski 2007”, Instytut Badań
nad Gospodarką Rynkową;
− „Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2008 roku”, Urząd
Statystyczny w Rzeszowie;
− „Informacja o realizacji Ustawy o Specjalnych Strefach Ekonomicznych”, Ministerstwo
Mi
Gospodarki, Warszawa 2007 r.;
− „Strategia Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 20072007 2013”,
dostępne pod adresem: www.si.podkarpackie.pl/pliki/2008/strategia
strategia.ppt;
− baza Organizacji Pożytku Publicznego dostępna na stronie www.ngo.pl;
www.ngo.pl
− rejestr instytucji
ytucji szkoleniowych prowadzony przez Wojewódzki Urząd
Urz
Pracy w
Rzeszowie i dostępny na stronie www.ris.praca.gov.pl;
− rejestr agencji
ncji zatrudnienia zamieszczony pod adresem www.kraz.praca.gov.pl
.kraz.praca.gov.pl;
− baza adresowa jednostek funkcjonujących w ramach struktur Ochotniczych
Och
Hufców
Pracy, dostępna na stronie www.ohp.pl;
− baza organizacji pozarządowych zamieszczona pod adresem www.bazy.ngo.pl;
www.bazy.ngo.pl
− lista podkarpackich instytucji okołobiznesowych dostępna na stronie Rzeszowskiej
Agencji Rozwoju Regionalnego:
www.cwt.rarr.rzeszow.pl/baza_wiedzy/Instytucje_okołobiznesowe_na_podkarpaciu.
pdf.
34
− informacje zamieszczone na stronie Kuratorium Oświaty w Rzeszowie
www.ko.rzeszow.pl;
− baza dostępna
tępna na stronie internetowej Zakładu Doskonalenia Zawodowego w
Rzeszowie www.zdz.rzeszow.pl;
www.zdz.rzeszow.pl
− dane zamieszczone na stronie Izby Rzemieślniczej w Rzeszowie pod adresem
www.izba.rze.bip-online.pl
online.pl;
− dane Ministerstwa Pracy
Pra i Polityki Społecznej dot. Ośrodków Pomocy Społecznej;
− powiatowe opracowania i dokumenty strategiczne, strony internetowe Starostw
Powiatowych, Powiatowych Urzędów Pracy, Urzędów Miast i Gmin,
− opracowania i statystyki poszczególnych Powiatowych Urzędów Pracy;
− strony
trony internetowe poszczególnych
poszczególn
instytucji rynku pracy oraz informacje
nformacje uzyskane
bezpośrednio od instytucji w kontakcie mailowym oraz telefonicznym.
− zrealizowane w ramach projektu „Podkarpacki Portal Pracy” wywiady z lokalnymi
ekspertami rynku pracy;
− zrealizowane
realizowane w ramach projektu
proje
„Podkarpacki
dkarpacki Portal Pracy” indywidualne wywiady
w
pogłębione z przedstawicielami instytucji rynku pracy.