1 HUMANIZM A ODRODZENIE ODRODZENIE Odrodzenie

HUMANIZM A ODRODZENIE
ODRODZENIE
Odrodzenie (renesans) to okres w dziejach kultury europejskiej następujący po średniowieczu.
Jego nazwa wywodzi się od charakterystycznego dla tej epoki zafascynowania kulturą
antyku, i to nie tylko w sztuce, lecz również w poglądach na życie, uznawanym systemie
wartości, koncepcjach filozoficznych,
politycznych i społecznych.
W centrum uwagi znalazł
się człowiek, co wiązało się z odejściem od czysto teologicznej interpretacji jego miejsca
w
świecie. Twórcy kultury interesowali się rozmaitymi stronami życia ludzkiego, zarówno duchowymi
jak i biologicznymi. Prowadziło to do pochwały piękna ludzkiego ciała, a z drugiej strony do
poszukiwań
nowego wyrazu odczuć
religijnych. Ożywiło się życie umysłowe,
które
przeciwstawiano średniowiecznemu skostnieniu intelektualnemu (scholastyka).
FILOZOFIA ODRODZENIA
Istotą filozofii odrodzenia było przeciwstawienie się średniowiecznej koncepcji Boga i człowieka.
W koncepcjach myślicieli tej epoki leżało przekonanie, że człowiek powinien poszukiwać
dla
siebie nowego miejsca we Wszechświecie. W filozofii zamiast rozważań teologicznych pierwsze
miejsce zajęła analiza roli człowieka i jego relacji ze światem. Odrzucone zostały dotychczasowe
interpretacje scholastyczne, na rzecz nowego pojmowania myśli filozofów antyku. Na nowo
odczytywano Platona, który stawał się podstawą do tworzenia nowych pojęć twórczości i miłości.
Całkowicie odmiennie niż dotychczas pojmowano rolę i miejsce nauki w ludzkim sposobie
myślenia. Z dotychczasowej służebnicy teologii nauka stała się kluczem do zrozumienia tajemnic
przyrody. Szczególną rolę odegrały nauki przyrodnicze wyjaśniające budowę Wszechświata. Stąd
wielkie znaczenie myśli Mikołaja Kopernika i jego kontynuatorów. Poczesne miejsce w filozofii
renesansowej zajmowała również analiza roli sztuki oraz miejsca człowieka - artysty
w społeczeństwie. Wysoka ocena miejsca artysty w społeczeństwie wynikała z przekonania, że
swym wysiłkiem upodabnia się on do Stwórcy, podobnie jak on kreując rzeczywistość. Myśliciele
renesansowi byli także wybitnymi twórcami kultury - Erazm z Rotterdamu, Leonardo da Vinci,
Michał Anioł . Obok sztuk plastycznych i architektury rozkwit w czasach odrodzenia przeżywała
literatura. Była to literatura w językach narodowych, a więc docierająca do większych niż
dotychczas kręgów społeczeństwa. Do najwybitniejszych jej twórców należeli: William Szekspir ,
Giovanni Boccacio , Miguel Cervantes , Jan Kochanowski. Ich dzieła stały się podstawą rozwoju
kultur narodowych państw, w których tworzyli.
SZTUKA WŁOSKIEGO RENESANSU
W sztuce renesans wyrażał się w próbach stosowania nowej filozofii. Kolebką sztuki odrodzenia
była Florencja, która rozkwitła w końcu XV wieku pod rządami Medyceuszy. Byli oni prekursorami
mecenatu świeckiego. Nawiązanie do sztuki antycznej wyrażało się w poszukiwaniu nowego
ideału piękna oraz jasności i harmonii kompozycji. W architekturze przyjęto wiele nowych
rozwiązań przestrzennych (kopuła), elementów architektonicznych (porządki architektury)
i zdobniczych, wywodzących się z antyku. Obok architektury sakralnej rozwijała się architektura
świecka - od willi do okazałych pałaców oraz obiektów użyteczności publicznej, np. ratusze.
1
Budowle renesansowe charakteryzowała prostota kompozycji, podziały poziome
podkreślane
wydatnymi gzymsami i fryzami. Często występowały wewnętrzne dziedzińce otoczone krużgankami.
W malarstwie i rzeźbie ważną rolę odgrywały badania nad perspektywą i anatomią. Dominowała
tematyka religijna i mitologiczna, ale sposób ujęcia postaci zdecydowanie odbiegał od
stosowanego w średniowieczu. Niekiedy był to tylko pretekst
do przedstawienia życia
współczesnego. W malarstwie o tematyce świeckiej dominował portret. Obok malarstwa
sztalugowego, rozwinęło się także malarstwo ścienne (fresk) używane do ozdabiania wnętrz
kościołów i pałaców. W rzeźbie pojawił się portret popiersiowy, posąg konny i akt. Najwybitniejszymi
artystami włoskiego renesansu byli: architekt Filippo Brunelleschi , rzeźbiarz Donatello , malarze
Piero Della Francesca, Sandro Botticelli oraz przede wszystkim trzej "giganci" renesansu: Leonardo
da Vinci, Michał Anioł i Rafael Santi.
KULTURA POLSKIEGO ODRODZENIA
Miejscem narodzin kultury renesansowej były Włochy. Pierwsze jej przejawy notujemy już w XIV w.
Pod koniec XV i na początku XVI w. ogarnęła ona już całą Europę. Jednym z jej ośrodków była Polska,
do której prądy renesansowe dotarły u schyłku XV w. Znalazło to swoje odbicie w twórczości pisarzy
tworzących w języku łacińskim (Jan Ostroróg, Andrzej Frycz - Modrzewski, Klemens Janicki), jak
i podejmujących próby literackie w języku polskim (Jan Kochanowski , Mikołaj Rej ). Styl renesansowy
w architekturze polskiej pojawił się w początkach XVI w. Podjęta została wtedy przebudowa
Wawelu, której dokonali Franciszek Florentczyk i Bartolomeo Berrecci (dziedziniec arkadowy,
Kaplica Zygmuntowska). Wzory wawelskie pojawiły się także w nowych siedzibach możnowładców
(np. zamek w Baranowie). Odrodzenie to czas intensywnego rozwoju kultury polskiej ("złoty
wiek"). Niezwykłym wkładem polskim w kulturę światową jest dzieło Mikołaja Kopernika
"O obrotach sfer niebieskich".
2