Kolej regionalna- polityka transportowa i
Transkrypt
Kolej regionalna- polityka transportowa i
Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Kolej regionalna a polityka transportowa i gospodarcza dr Michał Beim adiunkt na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu ekspert Instytutu Sobieskiego w Warszawie +48 696 151112 [email protected] Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 1 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Wstęp Od lat 90. XX w. zmiana podejścia do kolei: urynkowienie usług i podział kolei. Skutkowało to zmianą prawa unijnego. I Pakiet kolejowy (dyrektywy 96/48/WE, 2001/12/WE, 2001/13/WE, 2001/14/WE, 2001/16/WE) II Pakiet kolejowy (dyrektywy 2004/49/WE, 2004/50/WE, 2004/51/WE_ III Pakiet kolejowy (dyrektywy 2007/58/WE, 2007/59/WE i rozporządzenia 1370/2007, 1371/2007) Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 2 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Wstęp Różne funkcjonowanie rynków kolejowych w Europie: – Szwecja – modelowy konkurencyjnego rynek kolejowy – Niemcy, Czechy – ewolucja w stronę konkurencyjnego rynku – Polska – liberalizacja w regresie – Francja – faktyczny monopol – Finlandia – prawny monopol Główne bariery dla ogólnoeuropejskiego rynku kolejowego: – homologacje – problemy interoperacyjności – przepisy odnośnie organizacji rynku Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 3 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Wstęp Trzy zasadnicze modele kolei regionalnych w Europie: • przewoźnik publiczny ogólnokrajowy • przewoźnik publiczny regionalny • przewoźnik prywatny, wyłoniony w przetargu Istnieją również modele koncesyjne, najrzadziej spotykane. Wybór opcji zazwyczaj silnie uzależniony jest od polityki gospodarczej państwa. Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 4 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Typy przewoźników ogólnokrajowy regionalny prywatny • państwo odpowiada za • łatwość kontroli ze funkcjonowanie firmy strony organizatora • duża instytucja posiada • łatwość zamawiania dużą wiedzę taboru, koordynacji operacyjną, know-how inwestycji • transparentność kosztów • niska cena • rozwój gospodarczy • model wspierany przez UE • brak realnej kontroli nad podmiotem (politycznej, ekonomicznej) • monopolizacja rynku • brak elastyczności przy funkcjonowaniu • wzrost cen, gdy niepewne otoczenie (remonty torów) wymaga wysokiej kultury politycznej – kontroli społecznej • skala nie służy innowacjom • monopolizacja rynku • szybki wzrost kosztów funkcjonowania wymaga silnej władzy regionalnej wymaga umiejętności w przygotowywaniu przetargów Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 5 200% 180% długodystansowe regionalne 160% 140% 120% 100% 80% 60% Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. Źródło: oprac. wł. na podstawie DESTATIS Niemiecka kolej przewiozła 2,4 mld pasażerów. 94,7% z tego przewiozły koleje regionalne! 19 91 19 92 19 93 19 94 19 95 19 96 19 97 19 98 19 99 20 00 20 01 20 02 20 03 20 04 20 05 20 06 20 07 20 08 20 09 20 10 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Rynek niemiecki 6 Rynek niemiecki Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. 700 Praca eksploatacyjna kolei regionalnych w Niemczech od początku reformy 600 500 400 DB Regio niezalżni 300 200 100 0 1994 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 2013 7 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Zarządzanie kolejami Podstawę prawną stanowi ustawa o regionalizacji pasażerskiego transportu publicznego z 27.12.1993 r. obowiązująca od 01.01.1996 r. Finansowanie kolei zapewnione ustawowo – pochodzi z podatku od olei mineralnych. Wysokość jednak niezależna od realnych wpływów z podatku. W 2010 r. było to 6,9 mld EUR. Nadrenii-Palatynatowi przypadało 5,24% tej kwoty. Podział pomiędzy kraje związkowe wg algorytmu bazującego na pracy przewozowej. Zmiany zasad podziału raz na kilkanaście lat. Znaczący wzrost liczby pasażerów od czasów regionalizacji. Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 8 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Rynek w liczbach Koleje regionalne w Niemczech to: • 16 organizatorów • 27 organizacji działających w imieniu organizatorów • 68 przewoźników regionalnych wykonujących usługi (grudzień 2013 r.) • ok. 80 związków taryfowych • ok. 30 zarządców infrastruktury torowej • 7 mld EUR dofinansowanie • ok. 9 mld EUR wartości rynku • ponad połowa rynku przewozów kolejowych Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 9 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Zarządzanie kolejami Trzy wzorce funkcjonowania zarządów kolei regionalnych: - bezpośrednio przez kraje związkowe - powierzenie zarządzania kolejami związkom celowym - powierzenie zadania organizacji przewozów kolejowych związkom komunikacyjnym i taryfowym. źródło: Maximilian Dörrbecker Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 10 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Nadzór rynku kolejowego W Niemczech nadzór nad rynkiem kolejowym sprawują: – Eisenbahn-BundesAmt – nadzór techniczny – BundesNetzAgentur – dostęp do rynków sieciowych – KartellAmt – urząd antymonopolowy – izba obrachunkowa Rozdział instytucji ma uniezależnić kluczowe decyzje od „lobby kolejowego” Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 11 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Idea taktu Główne założenia taktu: - koordynacja rozkładów - dopasowanie prędkości pociągów do odległości pomiędzy węzłami przesiadkowymi - zapewnienie możliwości przesiadek - stworzenie wspólnej sieci połączeń - czytelność rozkładów jazdy ~Vmax. K ~55’ ~25’ ~25’ ~Vmax. ~25’ ~25’ K ~Vmax. ~Vmax. K K ~Vmax. źródło: opracowanie własne Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 12 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. System taryfowy Zdecydowana większość regionalnych połączeń kolejowych realizowana jest w ramach związków taryfowych. W Niemczech istnieje blisko 80 związków, z których ponad 60 uwzględnia w swoim systemie również koleje regionalne. źródło: Maximilian Dörrbecker de.wikipedia.org Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 13 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. System taryfowy W Nadrenii-Palatynacie system taryfowy kształtowany jest przez trzy grupy podmiotów: - kraj związkowy przez zarządy transportu kolejowego (taryfa regionalna) - związki taryfowe (taryfa związkowa i taryfy przejściowe) - przewoźników (własny system taryfowy) Konsument na rynku kolejowych przewzów źródło: regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. opracowanie własne 14 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. System taryfowy System taryfowy krajów związkowych i związków komunikacyjnych dąży do uwzględnienia: - aspektów ekologicznych - polityki prorodzinnej - rozwoju regionalnego - promocji turystyki w regionie Przejawia się to m.in. w: - preferencjach dla biletów abonamentowych na cały obszar - bezpłatnym przewozie rowerów - preferencjach dla grup - preferencjach w przewozie dzieci Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 15 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Marka regionalna Wśród pasażerów panuje silne przywiązanie do marek lokalnych kolei. Znaczna część lokalnych marek stanowi zastrzeżony znak towarowy. Ewentualna zmiana przewoźnika w wyniku przetargu może negatywnie odbić się na opinii klientów. Część krajów związkowych lub związków taryfowych dąży do promocji własnych marek. Pasażer spotyka więc na pociągu przynajmniej trzy marki: przewoźnika, organizatora przewozów i związku taryfowego. Również marketing i promocja prowadzone są przez te trzy grupy podmiotów. Istotnym problemem jest, aby pokazać, iż mimo wszystko jest to spójna oferta. Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 16 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Marka regionalna Marka regionalna powinna podkreślać: - systemowy charakter oferty - punktualność - znaczenie dla mobilności mieszkańców Kampanie reklamowe dotyczą: - inter- i multimodalności - codziennych podróży - turystyki regionalnej - znaczenia dla lokalnego handlu źródło: Ministerium Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca fuer 2015 Infrastruktur r. 17 RLP Karty rabatowe stałego klienta, rabaty dla pasażerów, bilety weekendowe, bilety regionalne… źródło: DB i nah.SH Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Marka regionalna Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 18 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Istnieją zasadniczo dwa modele przetargów: • „na operację” czy „model geteborski” (np. Skånetrafiken) • na kompleksową usługę (np. Niemcy) Najskuteczniejszy model to ten, w którym mamy całość po stronie przewoźnika. Łatwiej mu zarządzać kosztami (aż 20% ma do dyspozycji) Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 19 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Przetargi organizowane są: - na ok. 8-12 lat - na poszczególne elementy regionalnej sieci kolejowej (ok. 8 elementów; osobno trakcja dieslowska i elektryczna) - we współpracy z sąsiednimi zarządcami - z trzyletnim wyprzedzeniem - kontrakty netto Konsument na rynku kolejowych przewzów źródło: regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. opracowanie własne 20 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Zasady organizacji przetargów na przewoźników kolei regionalnych źródło: opracowanie własne Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 21 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Główne problemy: - monopolizacja rynku przewozów kolejowych - spadek liczby oferentów - duże uzależnienie rynku do Deutsche Bahn (prąd, stacje, tory, paliwo) - przerzucanie przez DB kosztów niewygranych przetargów na inne sektory aktywności źródło: opracowanie własne Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 22 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Operatorzy kolejowi w Szlezwiku-Holsztynie źródło: opracowanie własne Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 23 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Przetargi Główne problemy: • bardzo duża szczegółowość (SIWZ ma nawet 150-200 stron) • kłopoty w kilkunastoletnim planowaniu systemów transportowych • nieumiejętność wypracowania elastycznych rozwiązań, gdy rośnie lub maleje popyt na transport • pogarszająca się atmosfera zaufania na rynkach kolejowych – coraz większa presja na redukcję kosztów Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 24 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Szansa dla miast Niezależni przewoźnicy kolejowi to szansa dla spółek komunalnych: • posiadają zaplecze techniczne • wykorzystanie rezerw prostych • wykwalifikowane kadry • synergia w ofercie • ułatwienie dla integracji taryfowej W Europie rośnie znaczenie przewoźników komunalnych w tworzeniu niezależnych spółek kolejowych! Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 25 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Szansa dla miast Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 26 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Podsumowanie Na sukces regionalizacji zarządzania kolejami składają się głównie: - zintegrowany taktowy rozkład jazdy - podniesienie komfortu podróży przez systematyczną odnowę dworców kolejowych oraz zastosowanie nowego taboru - promocja wykorzystania kolei w turystyce i handlu regionalnym, - zaangażowanie samorządów powiatowych i gminnych w działania na rzecz kolei - ale również konkurencja na torach wykorzystująca lokalne urarunkowania! Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 27 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Podsumowanie Prognozowano na lata 1991-2003 ok. 67% wzrost liczby paskm, nastąpił 97%. I to przy mniejszej, niż zakładano pracy eksploatacyjnej: +66%, zamiast +82%. na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. źródło: Konsument ZSPNV Süd / SME+ 28 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Podsumowanie Również w Polsce jest bardzo dobry odbiór konkurencji. Oceny przewoźników ocena od 1 (najniższa) do 5 (najwyższa) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Przewozy Regionalne PKP Intercity Arriva RP PKS / Veolia busiki Toruń - miejska Bydgoszcz miejska inne miasta miejska Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź,wśród 18 marca 2015 r. (badania własne pasażerów 2013 r.) 29 uń Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. sa ód zo pi es m ia st o ia st o m on ka ie js a sk re gi -m ie j ki ka ie js bu si -m ód oc h oc h m m ia st a m sa in ne -m RP eo lia riv a /V Ar e ity na ln In te rc eg io PK S By dg os zc z To r R PK P y ze wo z Pr Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Podsumowanie Nie tylko wśród pasażerów, ale również mieszkańców regionu 100% 80% 60% 40% 20% 0% 30 Michał Beim: Kolej regionalna a polityka transportowa…. Dziękuję za uwagę! dr Michał Beim [email protected] puls.academia.edu/MichalBeim fot. M.Beim Konsument na rynku kolejowych przewzów regionalnych. Łódź, 18 marca 2015 r. 31