Most Londyński

Wielka Brytania
Most Londyƒski
1960 lat przeprawy przez Tamiz´
W 43 r. n. e., podczas inwazji Rzymian na Wyspy Brytyjskie, nie by∏o jeszcze mostu przez Tamiz´. Rzymianie, aby
przeprawiç si´ przez rzek´, byli zmuszeni
wybudowaç most pontonowy, gdzie
drewniany pomost opiera∏ si´ na zakotwiczonych ∏odziach. Nieco póêniej znaleêli bardzo odpowiednie miejsce do budowy mostu sta∏ego. Drewniane pozosta∏oÊci tego pierwszego, sta∏ego mostu zosta∏y znalezione na pó∏nocnym brzegu
rzeki.
Oko∏o 80 r. przez Tamiz´ prowadzi∏
ju˝ sta∏y, drewniany most z osiedla Southward na po∏udniowym brzegu rzeki na
pó∏nocny brzeg, gdzie, w∏aÊnie za sprawà
zbudowanej przeprawy, zacz´∏o powstawaç nowe miasto – Londyn. Po wycofaniu
si´ Rzymian z Brytanii most popad∏ w ruin´ i przeprawa przez rzek´ w tym miejscu
by∏a mo˝liwa jedynie dzi´ki promom kursujàcym tu doÊç nieregularnie.
Kolejny, drewniany most powsta∏
w czasach saksoƒskich. W 1014 r., kiedy
Londynem w∏adali Duƒczycy, Saksoƒczycy przy∏àczyli si´ do Wikingów pod
wodzà Króla Olafa, razem wp∏yn´li Tamizà, zaatakowali most i rozdzielili
Duƒczyków. Ci dzielnie bronili si´ stojàc
na resztkach konstrukcji, dêgali nieprzyjaciela w∏óczniami. ¸odzie Wikingów,
pokryte grubà warstwà s∏omy nie dozna-
∏y ˝adnego uszczerbku, ale uszkodzi∏y prz´s∏a
i liny ∏àczàce drewniane pale. Most
„z∏o˝y∏ si´”. Odtàd znana jest piosenka „London
Bridge is falling
/broken down”.
Dwa kolejne
mosty drewniane
zosta∏y zniszczone
przez sztorm i wylew rzeki. Kolejny,
tym razem kamienny most zosta∏ ukoƒczony
w 1209 r. Jego autorem i budowniczym by∏ mnich
Peter de Colechurch. Na budow´ mostu pobieStary most, zabudowany domami w czasach swojej ÊwietnoÊci
rano specjalny po(reprodukcja ryciny zamieszczonej w National Geographic)
datek. Budow´
Pierwszy po˝ar na moÊcie mia∏ miejzapoczàtkowa∏a w 1163 r. i patronowa∏a
jej królowa, ˝ona Henryka II, poborcà sce w 1212 r. Ludzie uciekajàcy tratowapodatków by∏ William Rufus. Budowa li si´ wzajemnie. Wielu zgin´∏o. Most
trwa∏a 33 lata, wspiera∏y jà trzy królowe nie dozna∏ wi´kszego uszczerbku.
Mieszkaƒcy Londynu i kupcy zacz´li
˝ony kolejnych monarchów – Henryka
II, Ryszarda Lwie Serce i Jana. Most budowaç na moÊcie swoje domostwa
koƒczono jeszcze i sklepy. Zabudowa by∏a prowadzona
10 lat, aby go otwo- z obu brzegów coraz dalej w g∏àb mostu.
rzyç w 1209 r. Prze- Domy, sklepy i sk∏ady budowano po obu
stronach mostu, wspierajàc je na moctrwa∏ 600 lat.
Most mia∏ dro- nych belkach drewnianych i ∏àczàc w pog´ szerokoÊci 20 przek mostu, co powodowa∏o, ˝e ulica
stóp (20 x 0,3048= przypomina∏a raczej ciemny tunel. Tym
6,096 m), d∏ugoÊç sposobem w ciàgu krótkiego czasu zabu300 yardów (300 dowano ca∏y most.
Na moÊcie znajdowa∏ si´ kamienny
x0,9144=274,32 m),
wspiera∏ si´ na 20 dom bramny, na dachu którego umiesz∏ukach gotyckich czono pale. S∏u˝y∏y one do zawieszania
o ró˝nych rozpi´to- na nich Êci´tych g∏ów zdrajców. T´
praktyk´ rozpocz´to w 1304 r. i kontyÊciach.
Pierwszy, drewniany Most Londyƒski – wizja archeologów
nuowano a˝ do 1678 r. W XVII wieku
Grudzieƒ 2003
Przeglàd Âwiatowej Techniki Drogowej
XVII
Wiliam Holman Hunt London Bridge on the Night of the Mariage of the Prince and Princes of Wales. Muzeum
w Oxfordzie. ZaÊlubiny ksi´cia Walii Edwarda z duƒskà ksi´˝nniczkà Alexandrà odby∏y si´ 10 marca 1863 r.
na jednym z tych pali zawis∏a g∏owa Oliwiera Cromwella.
5 lipca 1450 r. na moÊcie powstrzymano powstanie wywo∏ane przez
Jacka Cade'a. To by∏a najstraszniejsza
noc w historii mostu. Wiele domów zosta∏o zniszczonych i spalonych, wielu ludzi straci∏o ˝ycie w po˝arach lub wskutek zaci´tej walki wr´cz na szable i miecze lub w ogniu. Rebeli´ powstrzymano,
a g∏ow´ przywódcy Jacka Cade'a zatkni´to na s∏upie mostu zwodzonego.
W 1577 r. w miejscu zwodzonego
mostu wybudowano kolejny budynek,
Nonesuch House. Od tej pory przejà∏ on
rol´ „miejsca zdrajców”. Mia∏ ciekawà
architektur´. Konstrukcj´ wykonano
z drewnianej kratownicy, która powsta∏a
we Flandrii, zosta∏a przetransportowana
do Londynu na statku, który wp∏ynà∏ na
Tamiz´ i tu ponownie zmontowana. Do
monta˝u nie u˝yto ani jednego gwoêdzia. Budynek od chwili jego wybudowania sta∏ si´ siedzibà Lorda Majora Londynu.
Po tych przebudowach na moÊcie
pozosta∏ jeszcze jeden most zwodzony
o konstrukcji drewnianej, którego celem
by∏o przepuszczenie statków wp∏ywajàcych i wyp∏ywajàcych z g∏´bi miasta.
Podnoszona konstrukcja wsparta by∏a
na drewnianych palach wbitych w muliste dno rzeki, których wewn´trzna przestrzeƒ zosta∏a wype∏niona kamieniami.
Podpory by∏y os∏oni´te przez rozleg∏e
drewniane izbice. Takie rozwiàzanie
skutkowa∏o szybszym nurtem rzeki
w tym miejscu w okresie wysokiego i niskiego stanu wody spowodowanego p∏y-
XVIII
wami. Ten specjalny kana∏, którym mia∏y swobodnie przep∏ywaç ∏odzie i statki
by∏ miejscem wyjàtkowo niebezpiecznym. Tylko nieliczni i wytrawni szyprowie londyƒscy umieli bezpiecznie przeprowadziç ∏odzie i statki tà przeprawà.
Pasa˝erowie na ogó∏ wysiadali w miejscu
zwanym Three Cranes, nieco przed mostem, by wsiàÊç z powrotem do ∏odzi poni˝ej mostu w Billingsgate. Ten szybki
pràd rzeki przep∏ywajàcej pod mostem
zosta∏ przez Londyƒczyków wykorzystany i nieco poni˝ej ∏uków mostu powsta∏y
m∏yny wodne mielàce zbo˝e, a w 1582 r.
pierwsze ko∏o wodne nape∏niajàce rury
dostarczajàce wod´ z rzeki do miasta.
Jego w∏aÊcicielem i budowniczym by∏
Peter Morris.
W 1633 r. most ogarnà∏ kolejny,
wielki po˝ar. Przyczynà by∏o pozostawienie przez pokojówk´ w jednym z domów popio∏u tu˝ pod drewnianymi
schodami. Po˝ar ogarnà∏ wiele domów
i sklepów. Ostatecznie spali∏y si´ 43 domy. Równie wielki po˝ar ogarnà∏ most
w 1666 r. Trwa∏ a˝ cztery dni, ale zniszczeniu uleg∏y tylko nowe budynki blisko
brzegu mostu.
W 1657 r. podczas przebudowy Londynu w nowym stylu architektonicznym
zburzono stare drewniane domy i zastàpiono murowanymi.
W 1772 r. podj´to pierwszà prób´ regulacji olbrzymiego ruchu na moÊcie.
Wprowadzono zasad´, aby ka˝dy idàc
trzyma∏ si´ lewej strony. By∏a to pierwsza
regulacja ruchu drogowego w Anglii.
W 1763 r. rozebrano wi´kszoÊç domów na moÊcie, obiekt poszerzono
i cz´Êciowo przebudowano, wykonujàc
jeden szeroki, Êrodkowy ∏uk. To spowodowa∏o powa˝ny problem techniczny.
Pot´˝ny nurt wody ustali∏ si´ w∏aÊnie
w tym Êrodkowym prz´Êle, powodujàc
olbrzymi napór wody na obie podpory
i zagra˝ajàc statecznoÊci konstrukcji.
W 1800 r. zaproponowano zastàpienie starego mostu nowà konstrukcjà.
Jednak a˝ do 1821 r. nie podj´to w tym
kierunku ˝adnych dzia∏aƒ. W 1821 r.
Parlament zaanga˝owa∏ si´ w ustalenie
warunków budowy mostu. Zaraz potem
wielki mróz bardzo zniszczy∏ ∏uki konstrukcji starego mostu i podj´to ostatecznà decyzj´ o jego rozebraniu i budowie nowego. Konkurs na projekt mostu
zaowocowa∏ wieloma propozycjami:
Pocztówka z 1906 r. przedstawiajàca Most Londyƒski (Renniego)
Przeglàd Âwiatowej Techniki Drogowej
Grudzieƒ 2003
Logo parku w Havasu, gdzie g∏ównà atrakcjà jest
przewieziony do Stanów z Anglii Most Londyƒski
Thomas Telford zaproponowa∏ pojedynczy ∏uk z odlewów stalowych, Ralph
Dodd wieloprz´s∏owà konstrukcj´ ∏ukowà, z ∏ukiem centralnym o najwi´kszej
rozpi´toÊci, George Dance dwa mosty
równoleg∏e obok siebie.
Ostatecznie w 1824 r. zaakceptowano koncepcj´ zaproponowanà przez
Johna Rennie. Nowy most zosta∏ postawiony w odleg∏oÊci 100 stóp od starego.
15 lipca 1825 r. Lord Major Londynu –
Jo Garratt, w obecnoÊci ksi´cia Yorku,
po∏o˝y∏ kamieƒ w´gielny pod budow´
nowego mostu. Nowy Most Londyƒski
zbudowano z granitu pochodzàcego
z Dartmoor. Konstrukcja sk∏ada∏a si´
z 5 ∏uków o ∏àcznej d∏ugoÊci 928 stóp
i szerokoÊci 49 stóp. Most oddano do
u˝ytku w 1831 r. w obecnoÊci króla Williama i królowej Adelaidy. Od razu te˝
rozpocz´to rozbiórk´ starego mostu.
Stara kaplica na moÊcie tak˝e zosta∏a
rozebrana, a koÊci budowniczego mostu
Petera Colechurcha bezceremonialnie
wrzucono do rzeki.
Nowy most, choç by∏ szeroki, od razu by∏ pe∏en ruchu o znacznym nat´˝eniu. Sytuacja pogorszy∏a si´, gdy do Londynu dotar∏a kolej i powsta∏a stacja London Bridge, tu˝ przy po∏udniowym kraƒcu mostu. Na obu brzegach rozpocz´to
budowaç wiele osiedli i budynków u˝ytecznoÊci publicznej. Szerokie schody
prowadzi∏y na bulwary nad rzekà, co
spowodowa∏o rozwój ˝eglugi spacerowej. Schody istniejà do dziÊ, choç prowadzà do innego, dwudziestowiecznego
Mostu Londyƒskiego.
W latach 1902–04 most poszerzono
przez dodanie kamiennych wsporników
opartych na murach czo∏owych, powi´k-
szajàc Êwiat∏o mostu mi´dzy barierami
do 65 stóp, a szerokoÊç chodnika dla
pieszych do 15 stóp. Most Rennie'ego
nie s∏u˝y∏ tak d∏ugo jak jego poprzednik.
Wskutek olbrzymiego rozwoju motoryzacji zu˝y∏ si´ technicznie w latach 60.
XX wieku. Ponadto, a mo˝e przede
wszystkim most osiad∏ o 12 cali na po∏udniowym brzegu (od czasu jego ukoƒczenia) i proces ten post´powa∏ w tempie 1 cala na 8 lat. Most wystawiono na
licytacj´. Kupi∏ go Robet McCulloch za
sum´ 2.460.000 $. Most zosta∏ rozebrany
(ka˝dy element oznaczono liczbà, sk∏adajàcà si´ z 4 cyfr – pierwsza oznacza∏a
prz´s∏o, druga rzàd, dwie ostatnie pozycj´ w rz´dzie), przewieziony do Arizony
w USA i tam postawiony z powrotem
w miejscowoÊci Lake Havasu City. Zosta∏ oddany do u˝ytku w 1974 r. I tym
sposobem stary most londyƒski jest teraz wielkà atrakcjà w Arizonie.
Kolejny Most Londyƒski to dzie∏o
Johna Mowlema. Zosta∏ otwarty
przez królowà El˝biet´ w 1973 r.
i kontynuuje histori´ mostu londyƒskiego w tym samym miejscu.
JADWIGA WRZESI¡SKA
Polish Roads ◆ Polnische Strassen ◆ Routes Polonaises
"Worldwide Road Technology Review"
The 10th International Fair
Of Road Construction Industry
AUTOSTRADA - POLSKA
Kielce, 12 - 14 May 2004
"Die Straßenbautechnik weltweit.
Eine Übersicht"
Sonderausgabe für die Internationale
Straßenbautechnik
AUTOSTRADA POLSKA
Kielce, 12 - 14 Mai 2004
Advertisement and sponsored articles to the special edition
of "Worldwide Road Technology Review" are accepted till
April, 2004.
Werbung und Werbeartikel für "Die Straßenbautechnik
weltweit. Eine Übersicht" werden bis zum 10. April 2004
angenommen.
Contact/Kontakt:
"Polskie Drogi", 04 - 003 Warszawa, Dobrowoja Str. 17/11,
Tel./Fax (+ 48 22) 870 60 41, (+48 22) 870 05 54
e-mail: [email protected]
Grudzieƒ 2003
Przeglàd Âwiatowej Techniki Drogowej
XIX