XX w. - Instytut Odlewnictwa
Transkrypt
XX w. - Instytut Odlewnictwa
X Sesja Podgórska 225-lecie lokacji Miasta Podgórza 100-lecie konsekracji kościoła św. Józefa w Podgórzu Jerzy J. Sobczak Jacek Krokosz Współpraca: Gerhard Engels ODLEWNICTWO W ROZWOJU CYWILIZACJI Kraków, 24 października 2009 Rada Dzielnicy XIII, Parafia św. Józefa, Dom Kultury „Podgórze”, pod patronatem Polskiej Akademii Nauk – Oddział w Krakowie i Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wiek Wszechświata szacuje się na 13.7 mld lat, planeta Ziemia ukształtowała się 4.6 mld lat temu a życie na niej pojawiło przed 3.8 mld lat Zdjęcia głębin Kosmosu (po prawej) wykonane za pomocą teleskopu Hubble’a Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Powierzchnia Ziemi przed ok. 3 miliardami lat (wg malarskiej wizji Z. Buriana) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wiek Wszechświata szacuje się na 10-14 mld lat, planeta Ziemia ukształtowała się 4.6 mld lat temu a życie na niej pojawiło 3.8 mld lat temu Kalendarium epok (I) 3 500 000 l.t. – pierwszy dowód na istnienie wyprostowanych, dwunożnych hominidów 3 200 000 l.t. – afrykański szkielet prakobiety „Lucy” o wzroście 130 cm i pojemności mózgu 400cm3 2 500 000 l.t. – najstarsze narzędzia kamienne Etiopii 2 500 000 – 1 500 000 l.t – początek paleolitu (najstarszej epoki kamiennej), pojawienie się „człowieka zręcznego” (homo habilis) 1 800 000 l.t. – pierwsze domy w Tanzanii 1 790 000 l.t. – gatunek australopiteka z Kenii, nazwany ze względu na pokaźne uzębienie „dziadkiem do orzechów” 1 600 000 l.t. –„człowiek wyprostowany” (homo erectus) pojawia się w Afryce, następnie w Azji i Europie. Pojemność jego mózgu wynosi 840-1066 cm3 1 000 000 l.t. – pojawia się praojciec rodu ludzkiego homo antecessor (pojemność mózgu 1400 cm3), który opanowuje ogień 450 000 l.t. – „archaiczny człowiek rozumny” (homo heidelbergensis) rozprzestrzenia się po świecie i żywi pieczonym jedzeniem 200 000 – 130 000 l.t. – w Europie pojawiają się istoty człowiekowate (hominidy) 150 000 l.t. – „europejczycy” epoki lodowcowej zaczynają chronić się przed zimnem do jaskiń niedźwiedzich Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Kalendarium epok (II) 128 000 l.t. – koniec epoki lodowcowej, podnosi się poziom mórz (w Tamizie pływają hipopotamy) 120 000 – 100 000 l.t. – afrykański homo sapiens coraz bardziej podobny do współczesnych ludzi, współistnieje z neandertalczykami 70 000 – 30 000 l.t. – nowa epoka lodowcowa – homo sapiens ogarniają Europę i odkrywają Australię. W Europie i Azji ludzie pierwotni chowają swoich zmarłych 40 000 l.t. – ludzie produkują coraz lepsze narzędzia, co można uznać za początki przemysłu. Tworzą również sztukę – niewielkie rzeźby i wspaniałe malunki skalne 30 000 l.t. – pierwsi ludzie docierają do Ameryki 25 000 – 14 000 l.t. – epoka lodowcowa wraca po raz ostatni, wyginięcie neandertalczyków 12 000 – 10 000 lat p.n.e. – koniec zlodowacenia o początek „środkowej epoki kamiennej” (mezolitu) 8 500 – 7 300 p.n.e. – początek upraw dzikich traw o mączystych nasionach7000 p.n.e. – w Turcji i Iranie pojawia się w użyciu miedź (początki odlewnictwa?) 5000 p.n.e. – człowiek używa już brązu (epoka nadal nazywa się epoką kamienną) – początki odlewnictwa 4000 p.n.e. – początek młodszej epoki kamiennej (neolitu) 3200 p.n.e. – lud Sumerów z Mezopotamii dokonuje wynalazku pisma 3000 - 2000 p.n.e. – początek epoki brązu 700 – 500 p.n.e. – wczesna epoka żelaza Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 7000 – 6000 lat p.n.e. Odlewnictwo dziełem przypadku?: 1. Ogromny pożar trawiąc ziemie spowodował stopienie się metali (wraz z redukcją ich rud) ukrytych w głębinach gruntu, skąd wylał się na zewnątrz przyjmując po zakrzepnięciu kształt wgłębin (Lukrecjusz: O naturze rzeczy) 2. Garncarz z Iranu przypadkowo wrzucił do pieca do wypalania kawałek malachitu, a temperatura – wraz z odpowiednią atmosferą - była wystarczająca do zredukowania minerału do czystej miedzi (6000 lat p.n.e.) 3. Pierwszy „metalurg” z Mezopotamii podgrzewając w płomieniu ogniska metal (zwłaszcza zabrudzony) - złoto lub samorodną miedź odkrył, że po pewnym czasie staje się on ciekły i przyjmuje kształt wnęki, do której został wylany (4.500 lat p.n.e.) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 7000 – 6000 lat p.n.e. Hipotetycznie, najbardziej prawdopodobne miejsce „narodzin” odlewnictwa i kierunki jego rozprzestrzeniania się w świecie Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 5000 – 4000 lat p.n.e. Fresk egipski ilustrujący odlewanie (najstarszy ślad historyczny dotyczący odlewnictwa). Karnak, grobowiec Rekhmire Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 5000 – 4000 lat p.n.e. Odlewnicze formy kamienne Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 5000 – 4000 lat p.n.e. Odlew noża ze stopu miedzi (brązu) Odlewane ostrze siekiery ze stopu miedzi (brązu) (5000 lat p.n.e) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 3200 lat p.n.e. Najdawniejszy zachowany odlew świata - żaba z miedzi wykonana w Mezopotamii metodą traconego wosku Około 3000 lat. p.n.e. w Mezopotamii i Indii wynaleziono piec tyglowy do topienia metali Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 3000 lat p.n.e. (epoka brązu). Odkrycie stopów Odlewane wyroby z brązu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 3000 lat p.n.e. (epoka brązu). Odkrycie stopów Posąg królowej Napir-Asu, znaleziony w Iranie uważany za najpiękniejszy wyrób z brązu z prehistorii. Metoda traconego wosku, masa 2000 kg Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 3000 lat p.n.e. (epoka brązu). Odkrycie stopów Jedno z pierwszych zastosowań metody traconego wosku. Odlew hinduskiej tancerki, znaleziony w starożytnej osadzie Mohenjo-Daro, Indie Fragmenty starożytnego miasta zostały stopione w temperaturze powyżej 15000C - według hipotezy D. Dagenporta i E. Vincenti miasto było zrujnowane przez wybuch nuklearny, albowiem napromieniowanie dziesiątków szkieletów 50-krotnie przekracza normę. Źródło: nautilus www.explorer.eu/Archeologia Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 2000 lat p.n.e Odlew z brązu wraz z formą kamienną. Ze zbiorów The Israel Museum, Jerozolima Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 2000 lat p.n.e Wyroby z chińskiego żeliwa ciągliwego dla rolnictwa (wysoka zawartość C, niska P, S i P, wyżarzanie w temperaturze 900 - 1000 C) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1600 – 1300 lat p.n.e Chińska waza z brązu (II połowa 2000 tysiąclecia p.n.e.) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1600 – 1300 lat p.n.e Zestaw dzwonów „biang zhong”, jeden z najstarszych instrumentów, jakie zna cywilizacja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1600 – 1300 lat p.n.e Złoty sarkofag faraona Tutanhamona (ok. 1370 lat p.n.e.) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1450 lat p.n.e Topienie na otwartym ogniu Zdjęcie tygla z ognia Odlewanie drzwi świątyni Egipska odlewnia brązu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1100 lat p.n.e Starodawna technika afrykańska topienia żelaza Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1100 lat p.n.e Szpada żelazna z brązową rękojeścią (Francja) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 700 lat p.n.e Celtycka karetka pogrzebowa z brązu z urną na prochy (33 cm wysokości) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 700 lat p.n.e Brązowe odlewy artystyczne, wykonane przez odlewników celtyckich Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 700 lat p.n.e Odlew siekierki z brązu, wykonany na ziemiach polskich w formach kamiennych, datowany na 750-940 lat p.n.e (Jacek Krokosz, Instytut Odlewnictwa, 2002) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 300 lat p.n.e Posąg królowej w przeźroczystej szacie Izydy. Jeden z najpiękniejszych posągów z brązu, znalezionych w Aleksandrii. Przedstawia prawdopodobnie Arsinoe II, żonę Ptolemeusza II (która prywatnie była jego siostrą). Ptolemeusz II jako pierwszy z władców złamał kazirodcze tabu… Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 280 lat p.n.e KOLOS RODYJSKI Posąg Heliosa, boga Słońca, wykonany przez Charesa z Lindos, ucznia Lizypa Wzniesiony u wejścia do portu Rodos – Grecji Jeden z siedmiu cudów świata Wysokość 32 m, waga 70 ton (w tym 12,7 ton brązu, 7,6 ton żelaza), koszt budowy wyniósł 300 talentów, czyli 9 ton srebra Zbudowany według technologii użytej przy budowie Statuy Wolności (46 m wysokości) Budowany był 12 lat Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 280 lat p.n.e W uniesionej dłoni trzymał pochodnie, stąd też nocą służył jako latarnia Według legendy, pod jego rozstawionymi nogami przepływały okręty W 224 roku p.n.e. uległ zniszczeniu na skutek trzęsienia ziemi Arabscy zdobywcy wyspy potrzebowali 900 wielbłądów do wywiezienia jego szczątków Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] V w. Żelazna kolumna, w ogóle niepodatna na korozję, stojąca na przedmieściach Delhi pośród ruin budowli Qutab Minar, zbudowana około roku 415 n.e. przez króla Kumaraguptę I na cześć jego ojca Czandragupty II. Istniejący do dzisiaj walec to pozostałość obiektu o wiele większego, na którego szczycie umieszczony był posąg Garudy, rumaka boga Wisznu. Kolumna ma wysokość 8 m i masę 6.5 tony. Jest zagadką, w jaki sposób odlano kolumnę – do XIV wieku znano tylko prymitywne piece, tzw. dymarki Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] VII w. Żeliwny posąg lwa („Car Lew”) o wysokości 6 metrów, odlany w Chinach Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] VII w. Odlewy Buddy (Iakushi) z brązu, posiadające – wedle wierzeń – moc uzdrawiania, Nara, Japonia, 673-686 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] VIII w. Odlew z brązu Wielkiego Buddy (Todaiji) o wysokości 17 metrów i masie 450000 kg, wytworzony według metody traconego wosku w gigantycznych formach, Nara, Japonia, 752. Wokół posągu zbudowano największą na świecie drewnianą budowlę, nosząca kultowy charakter. Otwarcie oczu Wielkiego Buddy znamionować będzie narodziny nowej epoki oświecenia. Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XII w. Drzwi katedry gnieźnieńskiej, odlew z brązu z końca XII wieku Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIII w. 1200 i później – Zastosowanie form glinianych i formowania wzornikowego do odlewania dzwonów kościelnych w Europie Schemat operacji formowania dzwonu według Biringuccio, Włochy. Średnica dzwonu u podstawy wynosi 6 metrów Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIII w. Relikwiarz z brązu pozłacanego, pochodzący z 1249 roku, Nara, Japonia Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XV w. Pojawienie się odlewni zbrojeniowych 1453 – Dzięki odlewanym armatom z brązu, sułtan turecki Mehmed II (Mahomet II) (143081) zdobywa Konstantynopol (Stambuł) 1400 – Zastosowanie odlewanych ruchomych elementów pras drukarskich, rewolucjonizujących światowe metody publikacji 1455 – Johann Gutenberg korzysta z pomocy odlewników, wynajdując druk Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVI w. Odlanie „Tuba Dei” (Trąba Boża) - największego dzwonu średniowiecznego w Polsce przez miejscowego ludwisarza Marcina Schmidta (1500), Katedra św. Janów w Toruniu Odlanie najsłynniejszego Dzwonu Zygmunta Kraków przez ludwisarza Hansa Behama z Norymbergii (1520), Katedra Wawelska – Wieża Zygmuntowska Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVI w. 1500 – zastosowanie piasku jako materiału formierskiego (Francja) 1540 – ukazanie się dzieła V. Biringuccia (1480 – 1539) „De la Pirotechnia”, po raz pierwszy opisującego techniki odlewnicze Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVI w. Kominkowa płyta żeliwna, wykonana w 1543 roku, znaleziona w roku 1947 w gruzach zburzonego podczas wojny domu w Warszawie Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVI w. Odlewnictwo na potrzeby domowe Odlewnik-sprzedawca cynowych łyżek Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVI w. Odlewnictwo na potrzeby domowe Odlewane wyroby cynowe dla domu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVII w. Posągi i ornamentyka Złocone ornamenty z brązu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVIII w. 1709 – zastosowanie skrzyni formierskich, modernizujących proces wykonywania form piaskowych (W. Brytania) 1716 – pojawienie się żeliwa ciągliwego 1720 – pierwszy żeliwiak 1722 – A. F. Reaumur wprowadza zasady chemii do metalurgii, opisując technikę wytapiania żeliwa ciągliwego białego Największy dzwon świata – Car Kolokol – o masie 200000 kg, odlany w 1733 roku w Moskwie. Ze względu na pęknięcie w pożarze, nigdy nie dał głosu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XVIII w. 1735 – koks rewolucjonizuje odlewnictwo 1760 – pierwsze publikacje książkowe z zakresu odlewnictwa 1779 – pierwsze zastosowanie na szeroką skalę odlewów żeliwnych do budowy mostu nad rzeką Severn (W. Brytania 1794 – pojawienie się żeliwiaka z dmuchem, dostarczanym przez maszynę parową (J. Wilkinson) Pojawienie się i rozkwit odlewnictwa urbanistycznego Pawilon wystawowy przemysłu francuskiego Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. 1809 – pojawia się metoda odlewania odśrodkowego (W. Brytania) 1830 – S. Boyden w odlewni Newark (USA) uruchamia produkcje żeliwa ciągliwego czarnego 1837 – pierwsze maszyny formierskie, zastosowane w odlewni w Pitsburgu (USA) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. począwszy od 1830 w Europie i na świecie rozkwita odlewnictwo artystyczne Słoń w pułapce Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. Brazylijski posąg Wenus, Rio de Janeiro Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. Konie w galopie, Bordeaux, Francja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. 1838 – odlewnictwo dla kolei Staliwne odlewy cylindrów silnika parowego Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. 1854 – Pierwsze kroki w odlewnictwie aluminium Aluminiowy odlew artystyczny grupy amorków. Metoda wosku traconego, 1858 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. 1863 – początki metalografii (badania struktury metali i stopów - W. Brytania) 1878 – pierwszy elektryczny piec łukowy (W. Siemens) 1889 – odlewy staliwne podtrzymujące wieżę Eiffla 1895 – początki odlewnictwa dla motoryzacji Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XIX w. Jeden z pierwszych silników spalinowych (Dion – Button) o mocy 2.5 KM z żeliwnym cylindrem Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1905 – początki klasycznego odlewnictwa ciśnieniowego (patent H. Doehlera) Jedno z najstarszych stanowisk do odlewania ciśnieniowego (1946, Brescia, Włochy) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Współczesne odlewy ciśnieniowe ze stopów aluminium Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Współczesne odlewy ciśnieniowe ze stopów aluminium i magnezu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Współczesna maszyna ciśnieniowa o sile zwierania 3700 ton, Italpresse, Włochy Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1909 – pierwsze stopy magnezu, pokazane na wystawie we Frankfurcie Współczesny odlew ciśnieniowy drzwi samochodowych ze stopów magnezu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1913 – pierwsze zastosowanie odlewów magnezowych w budowie samolotu 1918 – pierwsza całkowicie zautomatyzowana odlewnia do produkcji granatów, uruchomiona w Rockford (USA) 1925 – pierwsze zastosowanie kół odlewanych ze stopu ALPAX do samochodów wyścigowych BUGATTI Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1926 – odlewnicze stopy cynku (ZAMAG) Kokilowy odlew cynkowy elementu sterowania dla potrzeb elektroniki Końcówki i elementy piór wiecznych wykonywane odlewaniem precyzyjnym Flakonik perfum ozdobiony odlewem cynkowym 1930 – zbudowanie spektrografu do badania składu chemicznego metali i stopów (USA) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1930 – rozkwit odlewnictwa precyzyjnego – jedna z najstarszych technik odlewniczych, pozwalająca na wytwarzanie odlewów „high-tech” dla przemysłu lotniczego oraz dla potrzeb medycyny Odlewy protez kolan wytwarzane metodą odlewania precyzyjnego Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Odlewy inplantów, koronek i aparatów dentystycznych Odlewy endoprotez Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Odlew precyzyjny włóczęgi z brązu (kloszard), Instytut Odlewnictwa, 1992 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1930 – rozwój mechanizacji odlewni Zrobotyzowane stanowisko do odlewania ciśnieniowego Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1930 - rozwój odlewnictwa w przemyśle rolniczym 1933 – pierwsze odlewy rur żeliwnych, otrzymane odlewaniem odśrodkowym Odlew odśrodkowy rury staliwnej o średnicy 2000 mm, Francja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1940-1950 – gwałtowny rozwój odlewnictwa w petrochemii cementowniach, przemyśle motoryzacyjnym, awiacji i aeronautyce 1943/44 – żeliwo szare modyfikowane zastępuje stal (USA 1945 – rozwój odlewnictwa dla potrzeb aeronautyki 1948 - 1949 – pojawienie się żeliwa sferoidalnego (K.D. Millis, A.P. Gagnebin, N.B. Pilling – USA) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Struktura równoosiowa Struktura kolumnowa Struktura monokryształu Odlewy łopatek turbiny otrzymane drogą krystalizacji kierunkowej (Francja, 1950) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1952 – przemysłowe uruchomienie na dużą skalę procesu formowania niskociśnieniowego (W. Brytania – do produkcji beczek na piwo) 1953 - opracowanie procesu wykonywania rdzeni metodą „gorącej rdzennicy”. Zastosowanie procesu hot-box do wyrobu rdzeni 1954 – 1956 – przemysłowe opanowanie procesu prasowania w stanie ciekłym (squeeze casting) (ZSRR) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Prasowanie w stanie ciekłym – odlewanie z krystalizacją pod wysokim ciśnieniem – shtampovka v zhidkom sostoyanii - squeeze casting (1954-56) Współczesne stanowisko do prasowania w stanie ciekłym (firma UBE, Japonia) Odlewy prasowane w stanie ciekłym o właściwościach mechanicznych zbliżonych do wyrobów kutych Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Prasowanie w stanie ciekłym – odlewanie z krystalizacją pod wysokim ciśnieniem – shtampovka v zhidkom sostoyanii - squeeze casting Odlewanie grawitacyjne krzep, s 80 Odlewanie niskociśnieniowe 1 4 3 1 3 60 Odlewanie niskociśnieniowe z przeciwciśnieniem 4 Odlewanie autoklawowe 4 3 2 1 40 Prasowanie w stanie ciekłym 2 2 3 3 2 7 8 7 5 20 5 5 5 6 7 0 0.1 1.0 10 100 1000 10000 p, MPa Atermiczne przechłodzenie Barokrystalizacja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1965 – pierwsze wykonanie przez P. Rohatgi’ego aluminiowych odlewów kompozytowych, zawierających cząsteczki grafitu (Internatonal Nickel Co., USA) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Lata 60-te – początki odlewanych metalowych materiałów kompozytowych Współczesne kompozytowe tłoki typu PERKINS i IVECO, produkowane w zakładach KOLBENSCHMIDT (Niemcy) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Współczesny blok silnika z kompozytowymi tulejami cylindrowymi na bazie stopów aluminium (firma PORSCHE) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Tłoki kompozytowe z rodziny 4CA90 zbrojone lokalnie w obszarze rowków podpierścieniowych (po wstępnej obróbce skrawaniem). Instytut Odlewnictwa, lata dziewięćdziesiąte Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Przykłady zastosowań odlewanych kompozytów aluminiowych zbrojonych dyspersyjnie grafitem i węglikiem krzemu w zespołach mikroukładów elektronicznych Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Podwozie samolotu z częściami wykonanymi z kompozytów tytanowych (dzięki uprzejmości Mc Donnell Douglas) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Odlewy precyzyjne obudowy giroskopu z kompozytu aluminiowego, zbrojonego 20 obj.% węglika krzemu, wykonany w firmie DURALCAN (USA-Kanada) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Końcówka kija golfowego ze stopu AlSi9Mg, zawierającego 20 obj.% SiC, tzw. „Fat Eddie” i jego struktura. Kompozytowy odlew precyzyjny (DURALCAN) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] 1971 – odlewanie w stanie ciekło-stałym (thixotropowe) w postaci procesu Rheocast (semi-solid process) (Massachusets Institute of Technology) XX w. Zachowanie się wlewka aluminiowego w stanie ciekło-stałym na podobieństwo masła w temperaturze pokojowej Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Modelowanie wlewka aluminiowego w stanie ciekło-stałym Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Wykonywanie wlewków w technologii NRC Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Wytwarzanie odlewów w stanie ciekło-stałym w technologii NRC Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Thixotropowy odlew ramy zawieszenia przedniego samochodu ALFA – Romeo Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Thixotropowe odlewy dla motoryzacji Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Konwersja KMT Z wykorzystaniem sposobów odlewania z krystalizacją pod ciśnieniem (SSM, SQ, LPC, VRC/PRC, PCPC etc.) J. Jorstad, D. Apelian, Journal of Metalcasting, vol.2, Issue 1, Winter 2008 and Honsel Co. (Internet) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Ujawnienie zalet wyrobów odlewanych w porównaniu do odlewów kutych (przerabianych plastycznie): DUCTILITY! Część przerabiana -Wysoka ciągliwość (możliwość skręcania plastycznego o 360º - na przykładzie wahacza samochodowego ze stopów Al) plastycznie - Korzystne zachowanie się w warunkach prób zderzeniowych Część odlewana Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1971 –wynalezienie (patent fiński) i pierwsze odlewy z żeliwa ADI (austempered ductile iron), wykonane przez Wagner Casting Co. (USA) Struktura żeliwa ADI (Janina Radzikowska, Instytut Odlewnictwa, 2002) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Mikrosegregacja krzemu w żeliwie ciągliwym (Janina Radzikowska, Instytut Odlewnictwa, 2002) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Tlenek glinu w przełomie staliwa węglowego (Małgorzata Warmuzek, Instytut Odlewnictwa, 2002) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1980 – wprowadzenie trójwymiarowych edytorów 3D do wykonywania projektów ze wspomaganiem mikroprocesorowym CAD (Computer Aided Design) Rysunek prototypowego odlewu wykonany z wykorzystaniem edytora ProE, Instytut Odlewnictwa, 1996 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. opatentowanie procesu stereolitografii do szybkiego prototypowania, co daje początek gwałtownego rozwoju metody RPS (Rapid Prototyping System) Lata 80-te – komercjalizacja programów do symulacji procesu krzepnięcia Weryfikacja technologii odlewów zaworów z zastosowaniem oprogramowania MAGMAsoft, Instytut Odlewnictwa, 1998-1999 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1987 – przemysłowy rozwój odlewów tytanowych Tytanowa odlewana obudowa turbiny silnika do Boeninga 737, firma CNECMA, Francja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. koniec lat 80-tych – zastosowanie CAD/CAM/CAE (Computer Aided Design/Computer Aided Manufacturing/Computer Aided Engineering) Komputerowy obraz pola naprężeń w odlewie wirnika sprężarki powietrza, Instytut Odlewnictwa, 2000-2001 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1988 – zastosowanie metod RPS i CAD/CAM do szybkiego wykonywania oprzyrządowania odlewniczego Przykładowe modele odlewnicze wykonane z zastosowaniem techniko RPS – LOM, Instytut Odlewnictwa, 1997-1998 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. 1996 – zastosowanie aluminiowych kompozytowych tarcz hamulcowych w produkcji samochodu Lotus Elise (USA) Samochód Lotus Elise z seryjnie produkowanymi tarczami hamulcowymi z kompozytów aluminiowych zbrojonych dyspersyjnie węglikiem krzemu Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Pierwsza polska tarcza kompozytowa ze stopu AlSi9Mg, zbrojonego 20 obj.% węglika krzemu, odlew kokilowy. Instytut Odlewnictwa, Instytut Transportu Samochodowego w Warszawie i Odlewnie Polskie S.A. w Starachowicach, 1999 - 2002 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX w. Metafizyka w odlewnictwie Próby wpływu biopola na krzepnący odlew, Rosja, 1996 Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Następuje burzliwy rozwój specjalnych sposobów odlewania i doskonalenia istniejących technik tradycyjnych w kierunku otrzymywania zintegrowanych, multi- i gradialnie funkcjonalnych wyrobów (multifunctional graded structures) o wysokich właściwościach eksploatacyjnych ze zmodyfikowanych tradycyjnych i nowych materiałów zaawansowanych (ultra high performance castings) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Ciśnieniowy, aluminiowy odlew obudowy pulpitu sterowniczego samolotu pasażerskiego. Współczesna praktyka odlewnicza zna przypadki zastąpienia do 10.000 części i elementów łączących przez jeden zintegrowany odlew, wykonywany w jednym cyklu technologicznym Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Ciśnieniowy odlew drzwi samolotu pasażerskiego (stop aluminium), firma Boening, USA Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Ciśnieniowy odlew kolektora ssącego do samochodu Odlew wielofunkcyjnego zawieszenia samochodu wykonany technika prasowania w stanie ciekłym (squeeze casting), stop aluminium, Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Ciśnieniowy aluminiowy odlew korpusu nagrzewnicy i dmuchawy Ciśnieniowe odlewy części dla drzwi samochodów osobowych, stopy aluminium Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] XX-XXI w. Warstwowy, bimetalowy odlew stal-żeliwo dla potrzeb przemysłu cementowego, wytworzony według technologii HARDTOP w Zakładzie Doświadczalnym Instytutu Odlewnictwa, Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Nanomateriały, ultramateriały i biomimetyki Nanomateriały i nanotechnologia – wiodąca rola w odlewnictwie inżynierii materiałowej na poziomie sieci krystalicznej (efektywna kontrola nad strukturą materii) Ultramateriały i ultratechnologia – poziom sterowania strukturą i właściwościami materiałów poprzez ingerencję w budowę atomów (całkowita kontrola nad strukturą materii) Biomimetyka – nauka o inżynierii materiałowej sięgająca doświadczeń Przyrody (gr.bios – życie, mimeticos – naśladowczy). W uproszczeniu biomimetyka to gałąź wiedzy zajmująca się projektowaniem systemów i materiałów w celu maksymalnego zbliżenia ich funkcjonalności do organizmów żywych. Prostym przykładem praktycznym działań biomimetycznych może posłużyć stosowanie zasady uwarstwienia materiału z celu uzyskania niezwykle wysokiej twardości (na podobieństwo struktury skorupy małż – abalone shell) lub efektywne poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: dlaczego pajęcza sieć jest wytrzymalsza od stali ?... Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Nanomateriały, ultramateriały i biomimetyki Ostrze mikroskopu sił atomowych, tzw. „ostrze Millipede”, o wielkości kilku nanometrów, umożliwiające przemieszczanie atomów z miejsca na miejsce (firma IBM w Zurychu) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Nanomateriały, ultramateriały i biomimetyki Wyroby z nanomateriałów, przeznaczone dla potrzeb fizyki jądrowej. Mają one strukturę krystaliczną i charakteryzują się metalowym połyskiem Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Centrum Szybkiego Prototypowania w Instytucie Odlewnictwa …gotowy odlew w kilka chwil… Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Skanowanie przestrzenne (laserowe i optyczne) Zamek Królewski na Wawelu, Oddział Pieskowa Skała, nr inw. 8807 Herb Królewskiego Miasta Podgórza (1784-2009) Po bitwie (Kozak wracający z łupem), odlew z brązu 46x48x31,4, E. Lansere, odlewnia Szopen i Berto, XIX wiek Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Modelowanie - symulacja Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wykonywanie modeli woskowych – Solid Scape, z tworzyw sztucznych – FDM i ceramiki Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Modele woskowe wykonywane w próżni – Vacum Casting Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Linia szybkiego wykonywania form ceramicznych – Cyclone II (MK – Technology) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Przykłady odlewów artystycznych fauny i flory - Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Centrum Badań Wysokotemperaturowych Instytutu Odlewnictwa …wizualizacja in situ procesów odlewniczych w skali mikro - zobaczyć niewidzialne… Mikroskop ze skanującą sondą Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Prace wykonywane we współpracy z NASA Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Scanning Probe Microscope NTEGRA THERMA NT- MDT Europe BV (up to 300oC) Mikroskop ze skanującą sondą Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Logo Instytutu Odlewnictwa Ludzki włos Unikalne metody badawcze Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Dzisiaj i jutro. Unikatowe metody badawcze Unikalne metody badawcze – tomografia komputerowa Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Jutro. Unikatowe materiały i techniki wytwarzania www.larryniven.org Świat pierścieniowy według Larry’ego Nivena (II klasa niewykonalności) – półprzeźroczysta kosmiczna ochrona Układu Słonecznego przed promieniowaniem i wszelkim atakiem z zewnątrz. Wytworzony i odlany drogą transmutacji materii Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wybrane realizacje bezpośrednie Instytutu Odlewnictwa dla Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (wg Jacka Krokosza) 1. Pomnik Stanisława Staszica, koniec lat sześćdziesiątych, Akademia Górniczo-Hutnicza, Budynek A-0 2. Tablice i rzeźby płomieni na grobie żołnierzy radzieckich (pierwotnie obok Barbakanu obecnie Cmentarz Rakowicki) 3. Popiersie Juliana Ursyna Niemcewicza, Lokalizacja Gimnazjum ul. J. U. Niemcewicza, lata siedemdziesiąte 4. Płyta pamiątkowa Xawerego Pruszyńskiego 1976, Plac na Groblach 6 5. Płyta pamiątkowa dla Państwowej Podstawowej Szkoły Muzycznej w Krakowie im. I. Paderewskiego 1976 r. ul. M. Karasia 4 6.Tablica zasłużonych dla kultury polskiej, ul. Wenecja 3 7.Tablica „5 dywizjonu artylerii konnej”, Kościół św. Anny 8. Popiersie Józefa Czerwiakowskiego „ojca chirurgii polskiej”, ul. M. Kopernika, koniec lat osiemdziesiątych 9. Płyta pamiątkowa dotycząca konsekracji kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej w Borku Fałęckim, 1982/1983 10. Płyty na pomnik w obozie francuskich jeńców wojennych, Borek Fałęcki 11. Rzeźba w hallu Filharmonii Krakowskiej 12. Płyta pamięci pomordowanych, ul. Pomorska 5 13. Paleta na grobie Maurycego Gottlieba, ul. Miodowa 14. Płyta Władysława Heinricha, Uniwersytet Jagielloński 15. Płyta Towarzystwa Asystentów w 75 lat powstania Samorządu Akademickiego, UJ 16. Płyta Platona Januszewicza, Instytut Odlewnictwa 17. Płyta Kazimierza Gierdziejewskiego, Instytut Odlewnictwa 18. Płyta Jura Piszaka, Instytut Odlewnictwa 19. Pomnik „Płomień”, Instytut Odlewnictwa Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wybrane realizacje bezpośrednie Instytutu Odlewnictwa dla Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa (wg Jacka Krokosza) (2) REKONSTRUKCJA I KONSERWACJA ODLEWÓW Grobowiec Działyńskich Cmentarz Rakowicki, Pomniki: Lilla Weneda, Artur Grottger, Mikołaj Zyblikiewicz WYDAWNICTWA (dotyczące m.in. odlewniczej tematyki Krakowa) Katalog odlewów artystycznych Instytutu Odlewnictwa Odlewnictwo krakowskie w pierwszej połowie XVI w. Odlewnictwo w rozwoju cywilizacji od zarania ludzkości po dzień dzisiejszy Ars Creatio czyli zmysłowość odlewów Odlewane pomniki Krakowa (w przygotowaniu) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wybrane przykłady sztuki odlewniczej w Krakowie (1) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Wybrane przykłady sztuki odlewniczej w Krakowie (2) Popiersie Juliana Ursyna Niemcewicza – Borek Fałęcki Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Małopolskie Centrum Innowacyjnych Technologii i Materiałów 1. Koordynator: Instytut Odlewnictwa 2. Członkowie Konsorcjum: Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. A. Krupkowskiego Polskiej Akademii Nauk, Instytut Metali Nieżelaznych – Oddział Metali Lekkich w Skawinie, Instytut Zaawansowanych Technologii Wytwarzania (d. Instytut Obróbki Skrawaniem) Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected] Instytut Odlewnictwa, ul. Zakopiańska 73, 30-418 Kraków http://www.iod.krakow.pl e-mail: [email protected]