WpłyW zMian potencjału polskiej floty rybackiej na

Stowarzyszenie
Ekonomistów
i Agrobiznesu
Wpływ zmian potencjału
polskiej flotyRolnictwa
rybackiej na wyniki
gospodarki rybnej
Roczniki Naukowe ● tom XVI ● zeszyt 4
189
Mirosława Marciniak
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Wpływ zmian potencjału polskiej floty rybackiej
na wyniki gospodarki rybnej
THE IMPACT OF CAPACITY CHANGES OF THE POLISH FISHING FLEET
ON RESULTS OF THE FISHING INDUSTRY
Słowa kluczowe: gospodarka rybna, flota rybacka, połowy, rynek rybny
Key words: fishing industry, fishing fleet, catches, fish market
Abstrakt. Celem opracowania było przedstawienie wyników badań dotyczących restrukturyzacji polskiej
floty rybackiej oraz jej wpływu na rynek rybny w Polsce. W pracy badawczej wykorzystano dane Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni, raporty rynkowe Instytutu Gospodarki Żywnościowej i Rolnictwa oraz
dostępne źródła literaturowe i internetowe. Badanie obejmowało dane za lata 2004-2012 i dotyczyło takich
zagadnień, jak: zmiany potencjału floty rybackiej, ocena wyników gospodarki rybnej, analiza struktury
połowów i średnich cen zbytu wybranych asortymentów ryb. Na podstawie wyników badań stwierdzono,
że obecny potencjał polskiej floty rybackiej jest wystarczający i nie ma potrzeby dalszego jej redukowania.
Zmiany potencjału floty nie miały bezpośredniego przełożenia na sytuację na polskim rynku rybnym, gdyż
dostawy ryb i produktów rybnych pochodzą głównie z importu.
Wstęp
Do lat 70. ubiegłego wieku rybołówstwo morskie rozwijało się w dużym tempie, mając
swobodny dostęp do łowisk, ograniczony wyłącznie barierami technologicznymi. Tak ekspansywna eksploatacja trwała do momentu wprowadzenia nowego „prawa mórz” (1982 rok), które
ostatecznie usankcjonowało podział światowych łowisk i stworzyło podstawy nowego porządku
zarządzania zasobami ryb na świecie. Około 90% łowisk zyskało swojego właściciela, wskutek
czego część flot musiała opuścić dotychczas eksploatowane łowiska lub nawiązać współpracę
z ich nowymi właścicielami bądź zrezygnować z działalności rybackiej. Nie rozwiązało to problemu „przełowienia”, gdyż nadal wiele krajów posiadało nadmiernie rozwinięte floty rybackie
w stosunku do dostępnych zasobów rybnych [Kuzebski, Marciniak 2009]. Problem ten dotyczył
również polskiego rybołówstwa, które utraciło dostęp do wielu atrakcyjnych łowisk, co z kolei
spowodowało upadek większości przedsiębiorstw dalekomorskich (np. „Odra” w Szczecinie).
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej (UE) w 2004 roku niewątpliwie powstrzymało
polskie rybołówstwo od całkowitego upadku. W ramach UE Polska nie tylko zyskała dostęp do
nowych łowisk, ale także dzięki znacznemu unijnemu dofinansowaniu mogła przeprowadzić
restrukturyzację przestarzałej floty rybackiej. W przypadku rybołówstwa bałtyckiego przyjęcie
wspólnej polityki rybackiej oznaczało także przeniesienie do Komisji Europejskiej (KE) dotychczasowych kompetencji Międzynarodowej Komisji Rybołówstwa Morza Bałtyckiego (MKRMB)
w zakresie określania limitów połowowych na wybrane gatunki ryb oraz technicznych środków
ochrony zasobów. Zbadanie, w jaki sposób zmiany te wpłynęły na rynek rybny, zwłaszcza w zakresie połowów i handlu gatunkami ryb, na które obowiązują ustalane przez KE limity połowowe
TAC1, przyjęto jako główny cel pracy.
1
Całkowity dopuszczalny połów (ang. Total Allowable Catch – TAC) są to limity połowowe (wyrażone w tonach lub
w sztukach), które przyjmuje się w odniesieniu do większości zasobów ryb poławianych przemysłowo.
190
Mirosława Marciniak
Materiał i metodyka badań
Materiał badawczy stanowiły dane Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni (MIR) oraz dane
udostępnione przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie
dotyczące handlu zagranicznego rybami i produktami rybnymi. Ponadto wykorzystano dostępne
źródła literaturowe i internetowe. W badaniach zastosowano metody analizy porównawczej,
statystykę opisową oraz klasyczne metody wnioskowania.
Wyniki badań
Potencjał floty rybackiej, nazywany również zdolnością połowową, określa się jako zdolność statku
lub grupy statków do połowu ryb [Greboval 1999]. Istnieją dwa podejścia do kwantyfikacji zdolności
połowowej. Podejście ekonomiczne stawia znak równości pomiędzy zdolnością połowową statku
lub grupy statków a maksymalną produkcją czy też maksymalną ilością ryb, które mogą potencjalnie
być złowione w określonym przedziale czasu pod warunkiem, że statki są w pełni wykorzystywane,
a zasoby rybne pozostają w dobrym stanie. Powszechnie praktykowana jest kwantyfikacja zdolności
połowowej na podstawie pojemności ładowni statku (w GT) oraz mocy silnika statku (KW). Wskaźniki te ujęto w art. 3 Rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie
ochrony i zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa
[Dz.U. L 358 , 31/12/2002 P. 0059-0080], które przewiduje również możliwość zdefiniowania zdolności
połowowej w kategoriach ilości i/lub wielkości narzędzi połowowych.
Inne podejście powszechnie stosowane dla celów gospodarki rybackiej opiera klasyfikację zdolności połowowej na potencjale flot do dokonania wkładu w rybołówstwo pod względem powodowania
śmiertelności połowowej. Ta kwantyfikacja maksymalnego potencjalnego wkładu może być oparta
na charakterystyce statku lub narzędzi połowowych. Tę charakterystykę można również określić
mianem parametrów zdolności połowowej. Dotychczas zdolność połowową klasyfikowano w ramach wspólnej polityki rybackiej na podstawie parametrów statku. Podejście to pochodzi z okresu
wieloletnich programów orientacji przyjętych we wczesnych latach 80. XX wieku. Uwzględnianymi
w tym czasie wskaźnikami zdolności połowowej były tonaż statku oraz moc silnika.
Zgodnie z zaleceniami KE, zarządzanie zdolnością połowową flot rybackich krajów należących
do Wspólnoty ma na celu osiągnięcie z biegiem czasu równowagi między zdolnością połowową flot
a ich uprawnieniami do połowów. Wobec tego także w Polsce zaczęły obowiązywać wspólnotowe
ograniczenia w zakresie kształtowania potencjału floty i został wprowadzony poziom referencyjny oraz
tzw. system wejścia/wyjścia, dający możliwość wprowadzenia nowego statku pod warunkiem wcześniejszego wycofania bez pomocy publicznej podobnej wielkości jednostki [Kuzebski, Marciniak 2009].
W Polsce proces redukcji potencjału floty rybackiej był finansowany głównie ze środków
publicznych. W latach 2005-2011 dzięki wsparciu finansowemu z funduszy unijnych dokonano
restrukturyzacji polskiej floty rybackiej, która polegała przede wszystkim na redukcji liczby
statków przez ich fizyczną likwidację (złomowanie) bądź przeniesienie do innego rodzaju działalności. Na ten cel przeznaczono środki zaalokowane w dwóch specjalnych funduszach unijnych:
Finansowym Instrumencie Wspierania Rybołówstwa (ang. Financial Instrument for Fisheries
Guidance – FIFG) oraz Europejskim Funduszu Rybackim (ang. European Fishing Found – EFF).
Malejące zasoby rybne oraz wysokie koszty działalności połowowej spowodowały wielkie zainteresowanie taką formą wsparcia finansowego i w efekcie do końca 2009 roku zlikwidowano 383
statki oraz wycofano z polskiej floty prawie 60 jednostek rybackich. Koszt tej operacji wyniósł
ponad 1,5 mld zł i został pokryty ze środków publicznych (z FIFG). Po wygaśnięciu funduszu
FIFG w następnej perspektywie czasowej (lata 2007-2013) uruchomiono nowy instrument finansowy – EFF, na który przeznaczono kwotę 4.3 mld euro [Marciniak 2013]. Łącznie do końca
2011 roku potencjał polskiej floty rybackiej zmniejszył się o 44% (446 jednostek rybackich),
przy czym redukcja pojemności wyniosła 57%, a mocy silników 50%. Natomiast korzystając z
EFF do końca 2012 roku, wycofano z eksploatacji 78 jednostek rybackich na łączną kwotę ponad
17 560 tys. zł. Wyniki redukcji floty rybackiej przestawiono na rysunkach 1 i 2.
Wpływ zmian potencjału polskiej floty rybackiej na wyniki gospodarki rybnej
191
liczba statków/number of vessels
Aby określić wpływ zmian potencjału floty poddano szczegółowej analizie wyniki gospodarki rybnej z perspektywy dostaw rynkowych, uwzględniając wyniki połowów polskiej floty
rybackiej oraz dane handlu zagranicznego rybami i produktami rybnymi (tab. 1). Analiza danych
zawartych w tabeli 1 wykazała, że w porównaniu do 2004 roku sytuacja polskiej gospodarki
rybnej uległa poprawie. Dostawy ryb i produktów rybnych wzrosły o prawie 30% (57,3 tys. t),
zwłaszcza dzięki wzrostowi importu o około 60% (167,2 tys. t). Poprawił się również bilans
obrotów w handlu zagranicznym, który po raz pierwszy w 2012 roku osiągnął wartość dodatnią.
Eksport produktów rybnych podwoił się głównie za sprawą wzrostu
eksportu z lądu (o około
379
400
143 tys. t), a także eksportu
z
burty
(przeładunek
ryb
na
morzu),
który
wzrósł o 29,7 tys. t.
335
379
400
Z kolei wyniki
połowów polskiej floty rybackiej350
wykazywały różne tendencje, w zależności od
335
350 Połowy
rodzaju floty.
dalekomorskie po zapaści 300
w 2005 roku
259 sukcesywnie wzrastały. Najwyższe
300
wyniki odnotowano
w
2009
roku,
po
czym
w
kolejnych
latach utrzymywały
się na podobnym
250
214
259
poziomie250
(około 60 tys. t). Ostatecznie
w
porównaniu
z
2004
rokiem
wykazały
wzrost
o 3,6%, co175
200
214
przekłada
się na zwiększenie masy złowionych ryb
o 6,2 tys.
t. Rybołówstwo 130
bałtyckie poddane
175
200
150
intensywnej restrukturyzacji zmniejszyło
efektywność połowową o ponad
91 20% (33,2 tys. t).
130
100
118
58 52
Redukcja150wielkości połowów w tym
przypadku
spowodowana
była
głównie
ograniczeniami
w 53
91
88
100
50
postaci limitów połowowych narzuconych przez
KE (TAC)53oraz niekorzystnymi cenami zbytu z
58 52
31
30 Poza
23
50
0
powodu nadmiernej
podaży na rynku ryb pochodzących
z importu.
tym rybacy
nie 33
byli aż
400
0-8 m
0
379
8-9,99 m
350
0-8 m
335
300
stan na dzień 1.05.2004 r. (at the May 1st 2014)
259
250
8-9,99 m
30
10-11,99 m 12-14,99 m 15-18,49 m 18,5-
10-11,99 m 12-14,99 m 15-18,49 m 18,5-20,49 m 20,5-25,49 m 25,5 m i
więcej stan na koniec 201
stan na dzień 1.05.2004 r. (at the May 1st 2014)
stan na koniec 2012 r. (at end of the year 2012
214
175
200
130
150
100 180000
50 160000
0 140000
0-8
0-8 m
120000
91
160 984
180000
160 984
53
160000
58 52
140000
147 088
118
147 088
30 23
88
33
31
120000
105 478 99 849
98 960
10-11,99
20,5-25,49
>25,5
90
10-11,99
m 12-14,99
12-14,99
m 15-18,49
15-18,49 m 18,5-20,49
18,5-20,49 m 20,5-25,49
m 25,5
m96
i 616
105 478
100000
99 849
98
960
96 616
więcej
90
738
klasa
długości/length
classes
[m]
86 899
100000
80000
82 890
81 944
stan na dzień 1.05.2004 r. (at the May 1st 2014) 60000
stan 58
na 880
koniec 2012 r. (at end of the year 2012
80000
Rysunek 1. Zmiany
potencjału
polskiej floty rybackiej według
klas
długości
45 567 statków
40 999
58
880
38 242
31 596
30 261
29 964
60000 of capacity
Figure 1. Changes
of the Polish fishing fleet
by length
of vessels
45 567
40000
40 999classes
38 242
37
266
33
377
399
31 596 gospodarka
30 261 [Morska
29
964
Źródło: opracowanie
własne na podstawie
... w 2005, 2007, 2008, 2010, 2011,332013]
40000
20000
Source: own20000
study based on [Morska gospodarka... w 2005,
2007,
2008,
2010,
2011,
2013]
0
180000
160000
140000
8-9,99
8-9,99
m
1.05.2004 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009
0
1601.05.2004
984
2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
tonaż statku w GT (vessel tonage (in GT))
moc silników w
147 088
tonaż statku w GT (vessel tonage (in GT))
moc silników w kW (power enginee in kW)
120000
105 478
100000
99 849
80000
58 880
60000
45 567
100%
40000
30 261
31 596
2000080%
0
60%1.05.2004 2004 r.
96 616
98 960
100%
40 999
29 96480%
90 738
38 242
86 899
37 266
82 890
33 377
81 944
33 399
60%
2005 r.
2006 r.
2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
40%
statku w GT polskiej
(vessel tonage
GT))
moc silników
w kW (power
enginee in kW)
40% tonażpotencjału
Rysunek 2. Redukcja
floty(inrybackiej
według
parametrów
technicznych
floty
20%
Figure 2. The reduction of the Polish fishing fleet according
to the technical parameters of vessels
20%
Źródło: jak w
na rys. 1
0%
Source: see fig. 1
2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2
0%
2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
100%
szprot (sprat)
śledź (herring)
dorsz (cod)
płaskie (plaice)
poz
szprot (sprat)
śledź (herring)
dorsz (cod)
płaskie (plaice)
pozostałe (others)
80%
192
Mirosława Marciniak
Tabela 1. Charakterystyka polskiej gospodarki rybnej w latach 2004-2012
Table 1. The characteristics of the Polish fish industry for the years 2004-2012
Wyszczególnienie/
Rok/Year
Specification
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Połowy [tys. t]/Catches [thous. t] Połowy ogółem, w tym/
173,50 136,30 125,60 133,40 126,20 212,10 170,80 179,90 179,70
Total catches, including:
– dalekomorskie/deep19,70 12,00 20,70 25,60 31,50 80,70 60,70 69,10 59,10
sea catches
– bałtyckie/baltic sea
153,80 124,30 104,90 107,80 94,60 131,40 110,10 110,80 120,60
catches
Przetwórstwo/Fish processing
Wielkość produkcji
finalnej na lądzie [tys. t]/ 292,00 348,20 398,20 416,90 371,50 355,30 369,70 374,90 385,00
Volume of final production
on the land [thous. t]
Wartość produkcji finalnej
na lądzie [mln zł]/Value
of final production on the 2600,0 3300,0 4000,0 4500,0 4374,3 5241,8 6084,5 6412,5 6700,0
land [mln PLN]
Handel zagraniczny/Foreign trade
Import [tys. t]/Import
284,40 321,50 352,00 377,20 425,00 419,80 465,90 450,90 451,60
[thous. t]
Eksport ogółem, w tym
[tys. t]/Total export,
176,50 207,60 220,90 243,40 232,50 328,80 325,90 351,50 349,10
including [thous. t]:
- z lądu/from land
128,00 167,50 180,80 194,20 180,20 206,40 243,20 260,20 270,90
- z burt statków /from the
48,50 40,10 40,10 49,20 52,30 122,40 82,70 91,30 78,20
sides of ships
Saldo obrotów/Balance of -58,22 -49,14 -27,58 -22,81 -63,80 -12,40 -85,10 -11,50 10,00
trade [mln EUR]
Rynek/Market Dostawy rynkowe [tys. t]/
204,90 238,20 280,80 298,50 299,80 291,80 292,20 273,00 262,20
Supply for market [thous. t]*
Spożycie na 1
mieszkańca/Consumption
5,40 10,90 11,70 12,70 13,10 12,70 12,80 11,90 11,40
per capita [kg]
*
w oszacowaniu wielkości dostaw zostały także uwzględnione produkty pochodzące z akwakultury/
in estimating the size of the supply were also included products from aquaculture
Źródło: opracowanie własne na podstawie [Rynek Ryb…2007, 2012, Morska gospodarka... w 2005, 2007,
2010, 2012]
Source: own study based on [Rynek Ryb…2007, 2012; Morska gospodarka... w 2005, 2007, 2010, 2012]
tak bardzo zainteresowani połowami ryb, gdyż za wstrzymanie się od połowów otrzymywali z funduszy unijnych wysokie rekompensaty pieniężne – w latach 2006-2010 łącznie otrzymali dotację
w wysokości 246 300 tys. zł). Spożycie ryb na 1 mieszkańca wzrosło z 5,4 kg do 11,4 kg, przede
wszystkim za sprawą zmiany w strukturze asortymentowej produktów rybnych (wzrost udziału
ryb wędzonych, zwłaszcza łososia). Zmianie uległa także struktura połowów bałtyckich (rys. 3).
W strukturze gatunkowej połowów dominującą pozycję zajmowały szproty (ponad 50%),
jednak w porównaniu z 2004 rokiem ich udział zmniejszył się z 63 do 52% w 2012 roku. Drugim
gatunkiem pod względem udziału był śledź, ale w jego przypadku w 2012 roku nastąpił wzrost
o około 4 p.p. Wzrosły także udziały pozostałych gatunków łowionych ryb: dorsza o 2,5 p.p.,
ryb płaskich o 2,7 p.p. i pozostałych o 1,2 p.p. Wielkość i struktura połowów nie były wyłącznie
zdeterminowane wysokością dostępnych kwot połowowych. W ostatnich latach część limitów
połowowych znacznie wzrosła (np. dorsza o 15%), lecz nie zostały one w pełni wykorzystane
1.05.2004 2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
tonaż statku w GT (vessel tonage (in GT))
2008 r.
2009 r.
2010 r.
2011 r.
moc silników w kW (power enginee in kW)
193
Wpływ zmian potencjału polskiej floty rybackiej na wyniki gospodarki rybnej
180000
160000
140000
120000
100000
80000
60000
40000
20000
0
160 984
147 088
100%
105 478
80%
60%
58 880
40%
2012 r.
45 567
30 261
99 849
31 596
98 960
96 616
29 964
40 999
90 738
38 242
86 899
37 266
82 890
33 377
81 944
33 399
20%
1.05.2004
2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.
0%
2004 r. 2005
2005r. 2006
2006r. 2007
2007 r. 2008
2008r. 2009
2009r. 2010
2010r. 2011
2011r. 2012
2012r.
2004
tonaż statku w GT (vessel tonage (in GT))
moc silników w kW (power enginee in kW)
szprot (sprat)
śledź (herring)
dorsz (cod)
płaskie (plaice)
pozostałe (others)
Rysunek 3. Struktura gatunkowa połowów bałtyckich polskiej floty rybackiej za lata 2004-2012
Figure 3. The species composition of Baltic catches of the Polish fishing fleet for the years 2004-2012
Źródło: opracowanie własne na podstawie [Morska gospodarka... w 2005, 2007, 2010, 2012]
100%
Source: own study based on [Morska gospodarka rybna w 2005, 2007, 2010, 2012]
80%
10 zł
8,00 zł
przez rybaków. Przyczyny były różne (warunki pogodowe,
niska cena skupu), ale istotne jest
8 złpotencjał floty wystarcza7,20
7,00 zł
to, 60%
że obecny
do złodłowienia przyznanych
Polsce
7,00 zł limitów połowowych
7,50 zł
(kwot TAC). Kształtowanie się ceny pierwszej sprzedaży ryb (ceny zbytu) w polskich portach
40%
6,70 zł
6 zł na rysunku 4.
przedstawiono
5,50 zł
6,00
zł
Najwyższą cenę uzyskiwano za dorsza. Wielkość połowu tego gatunku był i jest regulowany
20%
5,10 zł
za pomocą specjalnych
zezwoleń
wydawanych corocznie armatorom rybackim. W zezwoleniu tego
4 zł
typu0%
określono maksymalną ilość dopuszczalnego
połowu ryb2,30
tego
gatunku, tzw. indywidualne
kwoty
2,40 zł
2,20 zł
zł
2,50 zł
2,20 zł
2,00 zł
1,90 złzajmuje się
1,80
2,50Departament
zł
2,50 zł
połowowe2004
(ang.
Total
ITQ).
Polsce
ustalaniem
r. Indvidual
2005 r. 2006
r. Quote
2007 r. – 2008
r. W
2009
r.zł 2010
r. 2011 r.ITQ
2012 r.
2 zł
1,20 zł
1,20 zł
2,20 zł
1,20 zł
1,20 zł dzieli cały dostępny dla Polski
Rybołówstwa w Ministerstwie
Rolnictwa
i Rozwoju1,30
Wsi,
zł który
1,50 zł
1,20 zł
szprot (sprat)
śledź (herring)
(cod)
płaskie (plaice)
pozostałe (others)
limit (TAC)
na poszczególne
statki dorsz
na podstawie
ich klasyfikacji
opartej0,80
na złpodziale
floty
według
1,15
zł
0,80 zł
0,75 zł
0,65 zł
0,50 zł
0,75 zł
0 zł
0,50 zł rybackiej.
długości całkowitej
jednostki
Limitami
połowowymi
objęte są także pozostałe gatunki
2004 r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009 r.
2010 r.
2011 r.
2012 r.
ryb. Jednak dla nich dopiero od ostatnich trzech lat wprowadzono ITQ.
10 10
zł
dorsz patroszony z głową (cod gutted with head)
śledź D (herring L)
szprot (sprat)
stornia (flounder)
zł/kg/PLN/kg
8,00 zł
8 zł8
7,20 zł
6 zł6
4 zł4
2 zł2
0 zł0
7,00 zł
7,00 zł
7,50 zł
6,70 zł
5,50 zł
6,00 zł
5,10 zł
2,20 zł
2,00 zł
1,20 zł
1,20 zł
2,20 zł
1,20 zł
1,80 zł
1,30 zł
2,30 zł
1,20 zł
1,90 zł
2,50 zł
2,50 zł
2,20 zł
1,20 zł
0,80 zł
0,75 zł
0,65 zł
0,50 zł
0,75 zł
0,50 zł
2005
2006
2007
2008
2009r.
2005 r.
2006 r.
2007 r.
2008 r.
2009
2004
2004 r.
2,40 zł
2,50 zł
0,80 zł
2010r.
2010
dorsz patroszony z głową (cod gutted with head)
śledź D (herring L)
szprot (sprat)
stornia (flounder)
Rysunek 4. Średnie ceny pierwszej sprzedaży ryb w portach za lata 2004-2012
Figure 4. Average price of the first sale of fish in ports for years 2004-2012
Źródło: opracowanie własne
Source: own study
1,50 zł
1,15 zł
2011r.
2011
2012
2012
r.
194
Mirosława Marciniak
Podsumowanie i wnioski
Polska jest w posiadaniu 22% kwot połowowych na Bałtyku, a jednocześnie dysponuje jedną
z najmniejszych flot poławiających na tym morzu. Z uwagi na to, że dostępne dla polskiego rybołówstwa kwoty TAC nie są w pełni wykorzystywane, można stwierdzić, że obecny potencjał
polskiej floty rybackiej wystarcza do odłowienia przyznanych Polsce limitów połowowych i nie
ma potrzeby kontynuacji procesu restrukturyzacji floty.
Zmiany w potencjale floty nie miały właściwie bezpośredniego przełożenia na sytuację na
polskim rynku rybnym. Świadczą o tym m.in. stale rosnąca podaż ryb i produktów rybnych oraz
rosnące spożycie ryb przez mieszkańców. Największymi uczestnikami rynku są przetwórnie rybne,
które zaopatrują się w surowiec rybny głównie za granicą. Rybami złowionymi przez polskich
rybaków interesują się głównie pośrednicy handlowi, małe i średnie przetwórnie rybne bądź lokale
gastronomiczne. Część połowów (głównie szproty) sprzedawana jest w portach zagranicznych
na cele paszowe (mączka rybna). Dopóki nie powstaną systemowe rozwiązania dotyczące zagospodarowania połowów polskich rybaków, sytuacja ta nie ulegnie zmianie.
Wolny rynek, przy silnie oddziałującej na rybołówstwo bałtyckie sezonowości połowów, wcale
nie ułatwia dalszego rozwoju rybołówstwa morskiego w Polsce. KE zauważyła już ten problem
dawno i dlatego w ramach wspólnej polityki rybackiej udostępniła instrumenty służące do jego
rozwiązania, w tym: ceny minimalne, ceny wycofania produktu z rynku, plany połowowe przygotowywane przez organizacje producenckie. Pora więc zacząć z nich korzystać, a nie czekać na
kolejne dotacje z budżetu unijnego.
Literatura
Gréboval D. (red.). 1999: Zarządzanie zdolnością połowową: wybrane prace dotyczące podstawowych pojęć
i kwestii, Artykuł Techniczny FAO dotyczący rybołówstwa, nr 386. Rzym, FAO.
Kuzebski E., Marciniak B. 2009: Mniej statków – więcej ryb? Społeczno-ekonomiczne skutki redukcji floty
rybackiej na Morzu Bałtyckim, WWF Polska.
Marciniak M. 2013: Wpływ subsydiowania na polskie rybołówstwo morskie, Folia Pom. Univ. Techn. Stetin.,
„Oeconomica”, nr 301(71), 69-80.
Morska gospodarka rybna w 2005 roku, 2007 roku, 2010 roku, 2012 roku. 2006, 2008, 2011, 2013: Morski
Instytut Rybacki, Gdynia.
Rozporządzenia Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie ochrony i zrównoważonej
eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa, Dz.U. L 358 , 31/12/2002
P. 0059-0080.
Rynek Ryb. Stan i perspektywy. 2007: Wyd. IERiGŻ, nr 8, grudzień.
Rynek Ryb. Stan i perspektywy. 2012: Wyd. IERiGŻ-PIB, nr 18, listopad.
Summary
The main objective of this article is to present the results of research on the restructuring of the Polish
fishing fleet and its impact on fish market in Poland. The research is based on data the Sea Fisheries Institute
in Gdynia, market reports of the Institute of Food and Agriculture, and the available literature and Internet
sources. The study included data for the years 2004-2012 and concerned issues such as: changes in fleet
capacity, evaluation of the fish industry, analysis of the structure of catches and average selling prices of
selected assortments of fish. Based on the results, it was found that the current potential of the Polish fishing
fleet is sufficient and there is no need for it to reduce. Changes in fleet capacity had no direct impact on the
situation on the Polish market fish, because the supply of fish and fish products come mainly from imports.
Adres do korespondencji
dr Mirosława Marciniak
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Katedra Analizy Systemowej i Finansów
ul. Janickiego 31, 71-270 Szczecin
tel. 91 449 6876, e-mail: [email protected]