Gmina Elbląg Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na

Transkrypt

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na lata 2016-2019 z uwzględnieniem perspektywy do 2023
Gmina Elbląg
Program Ochrony Środowiska
dla Gminy Elbląg
na lata 2016-2019
z uwzględnieniem perspektywy do 2023
Autorzy:
mgr inż. Agnieszka Kasperowicz
mgr inż. Barbara Wacław
Wykonawca:
Instytut Zrównoważonego Rozwoju Sp. z o.o.
ul. Elewatorska 17 lok. 1
15-620 Białystok
Telefon / fax: 85 744 54 98
e-mail: [email protected]
www.izr.pl
czerwiec 2015r.
__________________________________________________________________________________________
Spis treści
1.
WSTĘP ____________________________________________________________________________ 4
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2.
WPROWADZENIE ___________________________________________________________________
ZAŁOŻENIA ZEWNĘTRZNE REALIZACJI PROGRAMU ________________________________________
CEL PROGRAMU ____________________________________________________________________
ZAKRES PROGRAMU_________________________________________________________________
GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I METODYKA OPRACOWANIA________________________________________
4
4
4
5
5
PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE ____________________________________________ 8
2.1.
POŁOŻENIE I PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY ______________________________________________ 8
2.2.
BUDOWA GEOLOGICZNA _____________________________________________________________ 9
2.3.
LUDNOŚĆ ________________________________________________________________________ 10
2.4.
GOSPODARKA ____________________________________________________________________ 10
2.4.1. Rynek pracy i podmioty gospodarcze _______________________________________________ 10
2.5.1
Turystyka __________________________________________________________________ 12
3.
OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA GMINY ELBLĄG ______________________ 15
3.1.
WODY __________________________________________________________________________ 15
3.1.1. Wody powierzchniowe ________________________________________________________ 15
3.1.2. Wody podziemne _____________________________________________________________ 24
3.2.
POWIETRZE ATMOSFERYCZNE _______________________________________________________ 31
3.3.
POWIERZCHNIA ZIEMI______________________________________________________________ 37
3.3.1. Struktura użytkowania gruntów_________________________________________________ 37
3.3.2. Gleby ______________________________________________________________________ 38
3.3.3. Zasoby złóż kopalin __________________________________________________________ 41
4.
WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE _____________________________________ 42
4.1.
4.2.
5.
LASY ___________________________________________________________________________ 42
OBSZARY CHRONIONE ______________________________________________________________ 42
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA _________________________________________________ 50
5.1.
GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ___________________________________________________
5.2.
ENERGETYKA ____________________________________________________________________
5.2.1. Gazownictwo ________________________________________________________________ 50
5.2.2. Elektroenergetyka____________________________________________________________ 50
5.2.3. Ciepłownictwo_______________________________________________________________ 50
5.3.
GOSPODARKA ODPADAMI ___________________________________________________________
5.4.
HAŁAS __________________________________________________________________________
5.5.
PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ____________________________________________
5.6.
KOMUNIKACJA I TRANSPORT ________________________________________________________
6.
50
50
51
52
52
53
RACJONALNE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII _________________ 55
6.1.
6.2.
6.3.
7.
RACJONALNE WYKORZYSTANIE WODY ________________________________________________ 55
RACJONALNE WYKORZYSTANIE ENERGII - ENERGIA ODNAWIALNA __________________________ 55
RACJONALNE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW __________________________________________ 57
NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA ____________________________________ 58
7.1.
7.2.
ZAGROŻENIA ANTROPOGENICZNE ____________________________________________________ 58
ZAGROŻENIA NATURALNE __________________________________________________________ 60
8.
EDUKACJA EKOLOGICZNA _______________________________________________________ 62
9.
ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY JEGO OCHRONY _________________ 66
10.
PODSUMOWANIE OCENY STANU ŚRODOWISKA I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ 67
11.
CELE I ZADANIA PROGRAMU______________________________________________________ 69
12.
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ____________________________________________ 74
__________________________________________________________________________________________
12.1.
12.2.
12.3.
13.
ZADANIA WŁASNE GMINY ___________________________________________________________ 74
ZADANIA INWESTYCYJNE GMINY PLANOWANE DO REALIZACJI W LATACH 2016-2019 ___________ 79
MOŻLIWOŚCI FINANSOWANIA ZADAŃ INWESTYCYJNYCH PLANOWANYCH NA LATA 2015-2022 ____ 80
UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE PROGRAMU___________________________________ 84
13.1.
13.2.
UWARUNKOWANIA ________________________________________________________________ 84
LIMITY UJĘTE W POLITYCE EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA _____________________________________ 86
14.
MONITORING PROGRAMU ________________________________________________________ 89
15.
SPIS TABEL I RYCIN ______________________________________________________________ 91
3
1.
WSTĘP
1.1
Wprowadzenie
Celem programu ochrony środowiska jest pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także
przeciwdziałanie zagrożeniom, które mogą wystąpić w przyszłości. Program Ochrony Środowiska
dla Gminy Elbląg na lata 2016-2019 z uwzględnieniem perspektywy do 2023 (zwany dalej
Programem) jest planem wdrożeniowym na lata 2016-2019.
W myśl art. 17 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. z 2013r.,
poz. 1232, ze zm.) niniejszy Program został opracowany w celu realizacji polityki ochrony
środowiska, z uwzględnieniem celów zawartych w strategiach, programach i dokumentach
programowych, o których mowa w Ustawie z dnia 6 grudnia 2006r. o zasadach prowadzenia polityki
rozwoju (Dz. U. z 2009r. Nr 84, poz. 712, ze zm.). Wdrożenie Programu umożliwi osiągnięcie
założeń polityki ochrony środowiska, poprzez podjęcie zespołu zadań, oraz stworzenie warunków
niezbędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
1.2
Założenia zewnętrzne realizacji Programu
Organ wykonawczy gminy w celu realizacji polityki ochrony środowiska sporządza gminny program
ochrony środowiska, określający:
 cele ekologiczne,
 priorytety ekologiczne,
 poziomy celów długoterminowych,
 rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
 środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki
finansowe.
Projekt gminnego programu ochrony środowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy
powiatu. W myśl art. 17 ust. 4 Ustawy Prawo ochrony środowiska organ wykonawczy gminy
ma obowiązek zapewnienia możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem
jest sporządzenie programu ochrony środowiska, na zasadach i w trybie określonych w Ustawie
z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Gminny program ochrony środowiska uchwalany jest przez radę gminy. Organ wykonawczy gminy
ma obowiązek sporządzenia, co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska
i przedstawiania go radzie gminy, a następnie przekazanie do organu wykonawczego powiatu.
Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na lata 2016-2019 z uwzględnieniem perspektywy
do 2023, stanowi aktualizację i kontynuację dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska
dla Gminy Elbląg na lata 2006 – 2011 z perspektywą do 2015.
1.3
Cel Programu
Program przedstawia wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w gminie. Zadania
zawarte w opracowaniu pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców
przy zakładanym rozwoju gospodarczym i jednoczesnym poszanowaniu zasobów i stanu środowiska
naturalnego.
Głównym celem Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na lata 2016-2019 z perspektywą
do 2023 jest określenie polityki zrównoważonego rozwoju gminy, która ma być formą realizacji
4
polityki ochrony środowiska państwa, województwa i powiatu. Dokument w pełni odzwierciedla
tendencje europejskiej polityki ekologicznej, której główne cele to:
 zasada zrównoważonego rozwoju,
 zasada równego dostępu do środowiska postrzegana w kategoriach:

sprawiedliwości międzypokoleniowej,

sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej,

równoważenia szans między człowiekiem i przyrodą,
 zasada przezorności,
 zasada uspołecznienia i subsydiarności,
 zasada prewencji,
 zasada „zanieczyszczający płaci”,
 zasada skuteczności efektywności ekologicznej i ekonomicznej.
Program uwzględnia uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, w tym ekologiczne, przestrzenne,
społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy. Ponadto określa priorytetowe działania
ekologiczne oraz harmonogram zadań ekologicznych.
1.4
Zakres Programu
W Programie Ochrony Środowiska Gminy Elbląg na lata 2016-2019 z perspektywą do 2023 podjęto
próbę:
 identyfikacji najważniejszych walorów środowiska naturalnego i zagrożeń wynikających
z zanieczyszczenia środowiska;
 wskazania celów i działań inwestycyjnych, organizacyjnych oraz edukacyjnych
zmierzających do poprawy stanu środowiska i zachowania równowagi ekologicznospołeczno-gospodarczej zgodnie z wymogami polityki ekologicznej państwa i dyrektywami
UE;
 oszacowania niezbędnych nakładów na inwestycje proekologiczne oraz ustalenie
priorytetów i źródeł ich finansowania.
Program swoim zakresem obejmuje następujące zagadnienia:
 ochronę środowiska przyrodniczego,
 gospodarkę wodną (wody powierzchniowe i podziemne),
 ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami,
 bezpieczeństwo ekologiczne,
 kształtowanie świadomości ekologicznej,
 propagowanie proekologicznych form działalności gospodarczej.
1.5
Główne założenia i metodyka opracowania
W związku z istniejącą ścisłą współzależnością pomiędzy stanem środowiska, jakością jego
poszczególnych komponentów i rozwojem gospodarczym regionu, w Programie zaprezentowano:
 podejście sektorowe, w odniesieniu do analizy aktualnego stanu środowiska oraz
5
monitorowania jego przyszłych zmian,
 podejście integralne, dotyczące określenia działań niezbędnych do realizacji w dziedzinie
ochrony środowiska, związanych z głównymi kierunkami rozwoju gminy.
Metodyka opracowania Programu polegała na określeniu diagnozy stanu środowiska przyrodniczego
na obszarze gminy, w oparciu o dostępne dane. Za lata bazowe przyjęto rok 2014 i 2013, jednakże
w zależności od dostępności materiałów posłużono się również latami 2012 i 2011. Następnie ustalono
priorytety i kierunki działania na lata 2016-2019 z perspektywą na 2020-2023. Do realizacji
powziętych priorytetów mają się przyczynić zawarte w harmonogramie działania.
W przypadku niektórych informacji, z uwagi na ich wciąż aktualny charakter (np. położenie gminy,
klimat, ukształtowanie terenu), dane zaczerpnięto z poprzedniego programu ochrony środowiska.
Przy sporządzeniu Programu brano pod uwagę ustalenia strategicznych dokumentów szczebla
krajowego, wojewódzkiego i powiatowego:
 krajowego:

Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy
do roku 2016,

Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej,

Krajowa strategia ochrony i zrównoważonego
biologicznej oraz program działań na lata 2014-2020,

Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych IV (aktualizacja z października
2013),

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014,

Polityka Leśna Państwa (Krajowy Program Zwiększania Lesistości),

Polityka wodna państwa do roku 2030 (projekt);
użytkowania
różnorodności
 regionalnego:

Program Ochrony Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2015-2018,

Plan Gospodarki Odpadami Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2011-2016,

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Warmińsko-Mazurskiego,

Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2014-2020 (projekt),

Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Województwa Warmińsko-Mazurskiego
do 2025 roku;
 lokalnego:

Program Ochrony Środowiska dla powiatu elbląskiego na lata 2014-2017
z perspektywą na 2018-2021,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Elbląg
(projekt).
Priorytety i kierunki przyjęte w Programie Ochrony Środowiska Gminy Elbląg na lata 2016-2019
z perspektywą do 2023 są zgodne i wynikają z powyższych dokumentów.
6
Źródłem informacji, na podstawie których sporządzono Program, były m.in. dane:
 przekazane w formie ankiety przez Urząd Gminy Elbląg,
 Głównego Urzędu Statystycznego,
 Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Olsztynie,
 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Olsztynie,
 Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach,
 Instytutu Turystyki,
 Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Olsztynie,
 Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku,
 Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowisk i Gospodarki Wodnej w Olsztynie.
7
2.
PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE
2.1. Położenie i podział administracyjny
Elbląg jest gminą wiejską, położoną w granicach powiatu elbląskiego, w województwie warmińsko –
mazurskim. Geograficznie jest ona częścią Żuław Wiślanych. Powierzchnia gminy obejmuje
ok. 192 km2.
Gmina nie posiada swojego naturalnego centrum, a Urząd Gminy jest zlokalizowany w obrębie miasta
Elbląg – sąsiadującej z gminą Elbląg, gminy miejskiej o tej samej nazwie. Terytorium gminy
w znacznej części stanowi więc otoczenie miasta. Od północy graniczy z gminą Tolkmicko,
od wschodu z gminami: Młynary i Pasłęk, a od południa z gminami: Gronowo Elbląskie i Rychliki.
Rycina 1. Gmina Elbląg na tle powiatu elbląskiego
Źródło: www.gminy.pl
Obszar gminy Elbląg należy według Atlasu hydrologicznego Polski, (Stachy 1987) do pomorskowarmińskiego regionu klimatycznego. W obrębie gminy występują znaczne różnice cech
klimatycznych.
Teren Żuław charakteryzuje się szczególnie dużą wilgotnością powietrza i gruntu, wynikającą
z płytkiego zalegania wód gruntowych i gęstej sieci cieków powierzchniowych. Częstym zjawiskiem
jest inwersja temperatury, wywołana spływem chłodnego powietrza z sąsiednich wysoczyzn. Ponadto
występują w tym rejonie silne prądy powietrza, wynikające z rozległości obszaru i braku
zadrzewienia. Warunki termiczne nie wykazują większego zróżnicowania. Średnia roczna temperatura
powietrza w latach 1951–1960, mierzona na stacji badawczej w Elblągu wynosiła 7,5ºC, na stacji
w Starym Polu 7,3ºC i w Tolkmicku 7,8ºC. Średnia roczna temperatura powietrza w latach 1975–1994
dla stacji badawczej w Elblągu wynosiła 7,8ºC.
8
Charakterystyczna jest stosunkowo mała ilość opadów atmosferycznych w stosunku do otaczających
wysoczyzn. Średnie roczne sumy opadów dla Żuław Elbląskich wynoszą około 550–600 mm
i wzrastają w kierunku wschodnim, osiągając w Elblągu 659 mm. Najintensywniejsze opady
przypadają na miesiące letnie: lipiec, sierpień. Pokrywa śnieżna w rejonie Żuław utrzymuje się około
60 dni w roku (Stachy, 1987).
Klimat wysoczyzny w stosunku do obszaru Żuław odznacza się znacznie większymi i bardziej
kontynentalnymi amplitudami temperatur. Większe są opady atmosferyczne, dłuższy czas zalegania
pokrywy śnieżnej oraz krótszy czas wegetacji. Średnia temperatura roczna wynosi od 7,0 - 7,6ºC.
Na obszarach wysoczyznowych opady atmosferyczne dochodzą do 700mm. Średnie sumy opadów
półrocza letniego są wyższe niż na Żuławach i wynoszą 400–450mm. Czas zalegania pokrywy
śnieżnej na obszarach wysoczyznowych wynosi około 70–80 dni w roku. Okres wegetacyjny trwa
205 do 210 dni.
Średnie sumy roczne parowania terenowego obliczone metodą Konstantinowa na całym obszarze
gminy wynoszą około 480–500mm.
Na całym obszarze gminy w latach 1985–1994 przeważały wiatry z kierunków SW, W i S, jednak
na przestrzeni roku występuje ich zróżnicowanie. Wiosną i wczesnym latem wiatry wieją z kierunków
NW, N i NE. Średnia prędkość wiatrów w skali rocznej utrzymuje się w granicach od 3,2 do 4,0m/s.
Najwyższe prędkości wiatrów (3,5–4,4 m/s) występują zimą i na początku wiosny. Na terenie gminy
Młynary średnia roczna liczba dni z silnym wiatrem (powyżej 10m/s) wynosi 40 a 50, w tym
4 do 6 dni w roku mają miejsce wiatry bardzo silne, powyżej 15m/s. Liczba dni występowania ciszy
i wiatrów słabych jest dosyć niska.
2.2. Budowa geologiczna
Obszar gminy Elbląg rozciąga się diagonalnie (NW-SE) u podnóża zachodniego i południowozachodniego skłonu Wysoczyzny Elbląskiej. Część północno-zachodnia gminy obejmuje ujściowy
odcinek Nogatu i rzeki Elbląg (Zatoka Elbląska) do Zalewu Wiślanego i leży w granicach Żuław
Elbląskich. Rejon ujściowy Nogatu stanowi równina deltowa, a rejon tzw. Zatoki Elbląskiej równina
torfowa. Ta część gminy położona jest na wysokości zerowej lub stanowi często obszar lekko
depresyjny (0,1 m p.p.m.). Wyjątkiem jest bardzo niewielki fragment gminy, położony pomiędzy
Jagodnem i Próchnikiem, który leży już na północnozachodnim skłonie Wysoczyzny Elbląskiej. Teren
w tej części gminy wznosi się w kierunku Próchnika maksymalnie do wysokości około 100 m n.p.m.
Występująca tutaj wysoczyzna morenowa falista jest silnie porozcinana przez kilka erozyjnych
dolinek.
Również południowo-wschodnia część gminy, obejmująca miejscowości Gronowo Górne, Przezmark
i Weklice, leży na południowo-zachodnim skłonie Wysoczyzny Elbląskiej. Wysokości w rejonie
Przezmarku dochodzą do 89,4m n.p.m., a w rejonie Weklic są już rzędu tylko 30m n.p.m.
Występująca tutaj rzeźba w wyższej części odpowiada wysoczyźnie morenowej falistej, w niższej
została określona jako równina egzaracyjno-denudacyjna (Makowska, 1991). Również i ten
południowo-zachodni skłon wysoczyzny rozcinają doliny Burzanki, Kowalewki oraz innych
bezimiennych cieków.
Najbardziej południowo-wschodni fragment gminy Elbląg, przylegający od wschodu do Jeziora
Drużno, stanowi najbardziej zewnętrzną, południowo-wschodnią część Żuław Elbląskich. W tej części
Żuław uchodzą do Jeziora Drużno rzeki Elszka i Wąska. Należy dodać, że przez Jezioro Drużno
wiedzie trasa Kanału Elbląskiego. W sąsiedztwie jeziora występują tereny depresyjne, leżące
na rzędnej do 1m p.p.m. Cała powierzchnia tego jeziora jest zarośnięta roślinnością wodną. Jego
głębokość dochodzi do 1,2 m, ale osady denne mają miąższość dochodzącą do kilkunastu metrów.
9
2.3. Ludność
Według danych GUS liczba ludności (stan na 31.12.2014r.) na terenie gminy wyniosła 7266 osób,
przy czym liczba mężczyzn (3742) przewyższała liczbę kobiet (3524). Na przestrzeni lat 2010-2014
zaobserwowano niewielki wzrost liczby ludności. Gęstość zaludnienia na analizowanym terenie
wynosi 38 osób/km2. W latach poprzednich wskaźnik ten kształtował się podobnie.
Tabela 1.
Ludność gminy Elbląg w latach 2013 – 2014
Wyszczególnienie
2013
2014
Ludność wg miejsca zameldowania
7208
7266
Kobiety
3510
3524
Mężczyźni
3698
3742
Ludność w wieku przedprodukcyjnym
1538
1521
Ludność w wieku produkcyjnym
4780
4822
Ludność w wieku poprodukcyjnym
890
923
Przyrost naturalny w liczbach bezwzględnych
4,4
3,3
Źródło: GUS. Bank Danych Lokalnych
Przyrost naturalny w 2014r. w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wynosił 3,3. Analiza przyrostu
naturalnego w gminie waha się na przestrzeni lat, jednak wskaźnik nie spadł przez ten czas poniżej
zera.
Ludność gminy w wieku produkcyjnym oraz przedprodukcyjnym w roku 2013 stanowiła 87,3% ogółu
mieszkańców, w wieku poprodukcyjnym 12,7%. Biorąc pod uwagę możliwość tworzenia
miejscowych rynków pracy wielkości te są bardzo istotne. W latach 2013-2014 liczba ludności
w wieku przedprodukcyjnym, poprodukcyjnym i produkcyjnym w tym okresie utrzymywała się
na zbliżonym poziomie.
Liczba mieszkań wg GUS (na koniec 2013r.) w gminie ogółem wyniosła 2025.
2.4. Gospodarka
2.4.1. Rynek pracy i podmioty gospodarcze
Na terenie gminy w 2014r. zarejestrowanych było 640 podmiotów gospodarczych, obejmujących
11 jednostek gospodarczych sektora publicznego oraz 629 jednostek sektora prywatnego. Wśród
podmiotów gospodarczych rozpatrywanych według sektorów własnościowych, z sektora publicznego
10 podmioty, to państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego. W sektorze prywatnym
zdecydowaną większość stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 466
podmiotów. Ponadto na terenie gminy funkcjonuje 63 spółek handlowych, 4 spółdzielnie
oraz 29 organizacji społecznych i stowarzyszeń.
Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów
własnościowych
Sektory własnościowe
Sektor publiczny
Sektor prywatny
Podmioty gospodarki narodowej ogółem
11
-
Państwowe i samorządowe jednostki prawa
budżetowego ogółem
10
-
-
626
Podmioty gospodarki narodowej ogółem
10
Sektory własnościowe
Sektor publiczny
Sektor prywatny
Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
-
466
Spółki handlowe
-
63
Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego
-
5
Spółdzielnie
-
4
Stowarzyszenia i organizacje społeczne
-
29
Wśród podmiotów gospodarki narodowej analizowanych według sekcji PKD, największy udział
(24,40%) mają jednostki prowadzące działalności w zakresie handlu hurtowego i detalicznego,
naprawy pojazdów samochodowych oraz motocykli. Podmioty zarejestrowane w sektorze działalności
budowlanej oraz transport i gospodarka magazynowa stanowią odpowiednio 10,74% oraz 8,68%.
Najmniejszy udział procentowy mają podmioty gospodarcze należące do trzech sekcji PKD związana
z górnictwem i wydobyciem – 0,11%.
Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej, na terenie gminy Elbląg zarejestrowane
w rejestrze REGON według sekcji PKD (2009r.)
Ogółem
Sekcja PKD
Sektor
publiczny
Sektor
prywatny
%
Ilość
Liczba
Liczba
A – Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo
4,84
31
-
31
B – Górnictwo i wydobycie
0,31
2
-
2
C – Przetwórstwo przemysłowe
18,28
117
-
117
D – Wytwarzanie i zaopatrzenie w energię
elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i
powietrze do układów klimatyzacyjnych
0,16
1
-
1
F – Budownictwo
9,22
59
-
59
G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa
pojazdów samochodowych włączając motocykle
26,72
171
-
171
H – Transport i gospodarka magazynowa
4,22
27
-
27
I – Działalność związana z zakwaterowaniem i
usługami gastronomicznymi
3,28
21
-
21
J – Informacja i komunikacja
0,63
4
-
4
K – Działalność finansowa i ubezpieczeniowa
2,50
16
-
16
L – Działalność związana z obsługą rynku
nieruchomości
4,38
28
-
28
M – Działalność profesjonalna, naukowa i
techniczna
6,09
39
-
39
N – Działalność w zakresie usług administrowania
i działalność wspierająca
2,19
14
-
14
O – Administracja publiczna i obrona narodowa;
obowiązkowe zabezpieczenie społeczne
0,94
6
-
6
P- Edukacja
3,75
24
9
15
11
Ogółem
Sekcja PKD
Sektor
publiczny
Sektor
prywatny
%
Ilość
Liczba
Liczba
Q- Opieka zdrowia i pomoc społeczna
4,53
29
1
28
R- Działalność związana z kulturą, rozrywką i
rekreacją
2,03
13
1
12
S i T – pozostała działalność usługowa;
gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników
5,94
38
-
38
100,00
640
11
629
Razem
Liczba bezrobotnych w 2014r. wyniosła 656 osoby. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych,
w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym w tym samym roku wynosiła 13,6%, w tym
kobiety 15,7%, mężczyźni 11,9%.
2.5.1 Turystyka
O atrakcyjności turystycznej obszaru decydują walory naturalne i antropogeniczne. Ze względu
na rzeźbę terenu teren gminy obfituje w różnorodne formy krajobrazu, tj.: nadzalewowe, deltowe
i jeziorno-bagienne. W związku z występowaniem obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych,
na obszarze gminy funkcjonują dość liczne formy ochrony przyrody.
Teren gminy Elbląg charakteryzuje się architekturą z domami podcieniowymi oraz zagrodami
holenderskimi. Są to pozostałości po dawnych mieszkańcach tych terenów - Mennonitach, którzy
na żyznych ziemiach żuławskich starali się poszerzać i zabezpieczać areał rolny przez budowę wałów,
meliorację - kopanie rowów i kanałów, budowanie urządzeń odwadniających - konnych i wiatrowych
przepompowni1.
Na terenie gminy znajduje się również kilka zabytków z okresu średniowiecza i wieków nowożytnych,
są to m.in.: zespół pałacowy w Janowie Pomorskim, układ ruralistyczny wsi Tropy Elbląskie
oraz zabytkowe kościoły, kaplice i cmentarze.
Według Instytutu Turystyki gmina Elbląg kwalifikuje się, jako średnio atrakcyjna pod względem
krajoznawczym. Podstawowymi wskaźnikami branymi pod uwagę w ocenie atrakcyjności
turystycznej gmin, były m.in. lesistość, liczba i powierzchnia zbiorników wodnych, możliwość
uprawiania turystyki zimowej, występowanie szczególnych miejsc i obiektów, przyrodnicze obszary
i obiekty chronione, występowanie szlaków turystycznych o znaczeniu międzynarodowym i krajowym
oraz liczba kwater agroturystycznych i pokoi gościnnych.
Jako główną atrakcję turystyczną na terenie gminy wskazano Kanał Elbląski oraz ważne szlaki
turystyczne, tj.: europejski szlak dalekobieżny E9 Szlak Wybrzeża Atlantyk – Bałtyk (Świnoujście
– Braniewo), międzynarodowy szlak rowerowy Euroroute R1 Calais – Sanki Petersburg (Kostrzyn
– Gronowo) oraz szlak kajakowy o randze międzynarodowej – Kanał Warmiński2.
Ponadto przez teren gminy Elbląg przebiegają:

szlaki piesze:

1
2
Szlak Kopernikowski WM-6-c – szlak prowadzący z Torunia do Olsztyna, a jego
fragment na trasie Elbląg - Braniewo jest ostatnim odcinkiem Międzynarodowego
http://www.gminaelblag.pl/walory_turystyczne [Data wejścia: 10.07.2015 r.].
http://www.intur.com.pl/ [Data wejścia: 10.07.2015 r.].
12
Dalekobieżnego Szlaku Pieszego "E-9"; trasa prowadzi przez tereny Żuław
Elbląskich, Wysoczyzny Elbląskiej, Wybrzeża Staropruskiego i Równiny
Warmińskiej; przebieg szlaku: znak początku szlaku znajduje się nad brzegiem rzeki
Nogat w miejscowości Kępki - Bielnik II - Bielnik I - Elbląg-miasto - ElblągBażantarnia - Dąbrowa - Jagodnik - Jelenia Dolina - Próchnik - Łęcze - Suchacz Kadyny -Frombork - Braniewo - Pieniężno - Lidzbark Warmiński - Dobre Miasto –
Olsztyn; długość trasy - 60,5 km;



3
4
Szlak Św. Wojciecha WM-2004-n – szlak łączący Elbląg z miejscem śmierci
św. Wojciecha w Świętym Gaju; trasa prowadzi przez tereny Żuław Elbląskich
i Pojezierza Iławskiego;przebieg szlaku: znak początku szlaku znajduje się przed
budynkiem dworca PKP Elbląg Zdrój - Elbląg - miasto - Tropy Elbląskie - Węgle Żukowo - Jurandowo - Żółwiniec - Krzewsk - Dzierzgonka - Brudzędy - Stare Dolno
- Kwietniewo - Święty Gaj; długość szlaku - 43 km 3.
szlaki rowerowe:

Międzynarodowa Trasa Rowerowa R1 – szlak prowadzący od granicy z Niemcami
w Kostrzyniu do granicy z Obwodem Kaliningradzkim w Gronowie; na terenie
woj. warmińsko-mazurskiego prowadzi przez Żuławy Elbląskie, Wysoczyznę
Elbląską i Nizinę Warmińską; przebieg szlaku: Bągard - Święty Gaj - Stare Dolno Dzierzgonka - Wiśniewo - Krzewsk - Tropy Elblaskie - Raczki Elbląskie - Elbląg Krasny Las - Łęcze - Kadyny - Tolkmicko - Pogrodzie - Narusa - Frombork - Stępień
- Braniewo - Młoteczno - Gronowo (granica z obwodem Kaliningradzkim; długość
szlaku - 675,6 km w tym w woj. warmińsko-mazurskim - 87,3 km;

Nadzalewowa Trasa Rowerowa R64 – szlak poprowadzony wokół Zalewu Wiślanego;
jego początek znajduje się w Piaskach, koniec - w Braniewie; prowadzi on przez teren
Mierzei Wiślanej, Żuław Wiślanych, Wysoczyzny Elbląskiej i Niziny Warmińskiej;
przebieg szlaku: Kępiny Wielkie - Cieplice - Nowe Batorowo - Nowakowo - Rubno
Wielkie - Elblag - Próchnik - Łęcze - Suchacz - Pęklewo - Kadyny - Kikoły Tolkmicko - Chojnowo - Krzyżewo - Frombork – Różaniec - Nowa Pasłęka - Ułowo
– Braniewo; długość szlaku - 187 km, w tym w woj. warmińsko-mazurskim
- 116,6 km4.
szlaki wodne:

Rzeka Elbląg - wypływa z jeziora Druzno, uchodzi do Zalewu Wiślanego; długość
17,7 km, żeglowna na całej długości (od Elbląga traktowana jako morskie wody
śródlądowe); posiada połączenie: z Nogatem – przez Kanał Jagielloński,
z jeziorami Pojezierza Iławskiego – przez Kanał Elbląski; rzeka Elbląg stanowi
oś żeglugowego systemu transportowego oraz odwodnienia Żuław Elbląskich;
znaczna część dorzecza rzeki obejmuje tereny depresyjne w tym największą depresję
w Polsce 1,8 m p.p.m., pomiędzy wsią Raczki Elbląskie, a rzeką Tyną; prawie
na całej długości rzeki Elbląg i jej dopływach w ich dolnym biegu
występują obwałowania przeciwpowodziowe;

Kanał Elbląski – jest to unikatowy, pod względem technicznym i na skalę
światową, szlak wodny, umożliwiający przewożenie statków drezynami na specjalnie
skonstruowanych szynach; twórcą projektu pokonania różnicy poziomów wód
za pomocą równi i pochylni był inż. Georg Jacob Steinke; szlak wodny całego Kanału
Elbląskiego z odgałęzieniami mierzy 151,7 km; trasę główną kanału stanowią trzy
http://www.gminaelblag.pl/walory_turystyczne/szlaki_turystyczne_piesze/ [Stan na: 10.07.2015r.]
http://www.gminaelblag.pl/walory_turystyczne/trasy_rowerowe/ [Stan na: 10.07.2015r.]
13
szlaki; trasa kanału prowadzi przez tereny urozmaicone krajobrazowo, przyrodniczo
i kulturowo Żuław Elbląskich i Pojezierza Iławskiego; na trasie kanału znajduje
się wiele rezerwatów przyrody i liczne zabytki dziedzictwa kulturowego;

Kanał Jagielloński – najstarszy na ziemiach polskich kanał żeglugowy, łączący
rzekę Elbląg z Nogatem, wybudowany w roku 1483 o długości 5,7km; Kanał jest
najkrótszą wodną drogą śródlądową łączącą Elbląg z Gdańskiem; od strony Nogatu
wejście do kanału zamknięte jest potężnymi wrotami przeciwsztormowymi
umieszczonymi pod mostem w Bielniku5.
Poza wieloma atrakcjami turystycznymi, walorami przyrodniczymi i kulturowymi, istotnym
elementem w rozwoju turystyki jest baza noclegowa. Według danych GUS na terenie gminy Elbląg
na koniec 2014r. funkcjonowały 2 obiekty noclegowe. Wśród nich 1obiekt hotelowy, oferujących
noclegi w 28 pokojach, z 63 miejscami noclegowymi. Poza tym na terenie gminy funkcjonuje również
drugi obiekt noclegowy oferujący 12 miejsc noclegowych. Dane Instytutu Turystyki wskazują,
że na terenie gminy funkcjonują również kwatery agroturystyczne i pokoje gościnne.
Liczba rezydentów – Polaków, korzystających z noclegów w obiektach noclegowych wynosiła
w 2014r. 521 osób (2141 noclegów) i była znacznie niższa w porównaniu do 2013r.
W przypadku turystów zagranicznych, liczba korzystających i udzielonych noclegów również spadła.
W 2014r. z noclegów skorzystało 60 turystów zagranicznych, którym udzielono 252 noclegów.
5
http://www.gminaelblag.pl/walory_turystyczne/szlaki_turystyczne_wodne/ [Stan na: 10.07.2015r.]
14
3.
OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA GMINY ELBLĄG
3.1.
Wody
3.1.1. Wody powierzchniowe
Pod względem hydrograficznym gmina Elbląg położona jest w zlewisku Morza Bałtyckiego.
Wody powierzchniowe w obrębie gminy należą do dorzecza rzeki Elbląg 6.
Zasoby wód powierzchniowych gminy stanowią liczne cieki i kanały. Wśród nich można wyróżnić
następujące cieki i zbiorniki wodne:
 Elbląg – na terenie gminy 8,5km odcinek rzeki, o średniej szerokości 30m;
ciek skanalizowany, o minimalnym spadku, małej zdolności do samooczyszczania;
wykorzystywany do celów żeglugowych (na wodach rzeki znajduje się Port Morski
w Elblągu); wody rzeki ujmowane są do celów przemysłowych, a w okresach suszy
do nawadniania obszarów rolniczych na Żuławach;
 Nogat – na terenie gminy 15,5 km odcinek rzeki, o średniej szerokości 60m; rzeka stanowi
północno-zachodnią granicę gminy; jest skanalizowaną odnogą Wisły; jej przepływ zależy
od dopływu wód wiślanych, regulowanego sztucznie oraz zasilania z własnej zlewni; rzeka
nizinna o minimalnym spadku i leniwym przepływie; wody rzeki podlegają silnej eutrofizacji,
powodującej zakwity i zarastanie dna i brzegów; ujściowy odcinek Nogatu znajduje się pod
wpływem słonawych wód Zalewu Wiślanego; silne wiatry północne i północno-zachodnie
powodują „cofkę”;
 Wąska – na terenie gminy 5,6 km odcinek rzeki, o średniej szerokości 6m; rzeka wypływa
z Pojezierza Iławskiego i uchodzi do jeziora Drużno;
 Elszka – na terenie gminy 6,5km odcinek rzeki, o średniej szerokości 3m; źródło rzeki
zlokalizowane jest na Równinie Warmińskiej; ciek stanowi dopływ jeziora Drużno; wykazuje
cechy, zarówno rzeki wyżynnej, jak i nizinnej; średni spadek rzeki wynosi 4,4, a przepływ
przy ujściu 23 m3/s; charakteryzuje się głęboką (30 m) doliną, wypełnioną madami i piaskami
rzecznymi; rzeka jest obwałowana; zlewnia Elszki jest obszarem typowo rolniczym;
 Burzanka – na terenie gminy 9,6km odcinek rzeki, o średniej szerokości 3m; potok
wysoczyznowy, o dość szybkim przepływie znacznych spadkach; na terenie Żuław Wiślanych
przepływa jedynie krótki odcinek cieku; wody cieku wykorzystywane są w okresach suszy
do nawadniania obszarów rolniczych; zlewnia Burzanki jest obszarem rolniczo-leśnym, gęsto
porozcinanym dolinami erozyjnymi;
 Dąbrówka – na terenie gminy 5,1km odcinek rzeki, o średniej szerokości 2,4m; wpływa
do Zalewu Wiślanego; przepływa przez północno-wschodnią część gminy;
 Młynówka Marwicka – na terenie gminy 2,0km odcinek rzeki, o średniej szerokości 3m;
dopływ jeziora Drużno, rzeka II rzędu; wypływa z przykrawędziowej strefy Pojezierza
Iławskiego, na wysokości około 120 m n.p.m., na obszarze wyżynnym płynie w zalesionej
dolinie erozyjnej, o głębokości około 20 m; w dolnym odcinku rzeka przepływa przez obszary
depresyjne i posiada wały przeciwpowodziowe;
 Kowalewka – na terenie gminy 4,3km odcinek rzeki, o średniej szerokości 2m; rzeka
II rzędu, uchodząca do jeziora Drużno; w górnym i środkowym odcinku płynie w głębokiej
dolinie erozyjnej Wysoczyzny Elbląskieji charakteryzuje się dużym spadkiem, krętością
biegu; posiada liczne dopływy; natomiast w dolnym biegu przepływa przez Żuławy, a odcinek
6
Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, mapa.kzgw.gov.pl (stan na dzień
06.07.2015r.)
15
ten jest skanalizowany, wyrównany i obwałowany, z uwagi na możliwość zalania obszarów
sąsiadujących z korytem rzeki wezbranej wskutek ulewnych deszczy lub szybkiego topnienia
śniegów, jak również napływu wód z jeziora Drużno;
 Fiszewka – na terenie gminy 4,2km odcinek rzeki, o średniej szerokości 25m; lewobrzeżny
dopływ rzeki Elbląg; na długich odcinkach wykorzystuje stare odnogi Nogatu; jest
obustronnie obwałowana, prawie na całej długości; służy do odprowadzenia wód z terenów
depresyjnych; rzeka płynie przez obszar chroniony o nazwie „Fiszewka”; przeważająca część
obszaru przez który płynie Fiszewka jest sztucznie odwadniany, za pomocą pomp;
 Potok Graniczny I – długość cieku w gminie 4,6km; średnia szerokość cieku w gminie – 2m;
 Potok Graniczny II – długość cieku w gminie 1,4km; średnia szerokość cieku w gminie
– 2 m;
 Nowinka – potok długość cieku w gminie 3,0km; średnia szerokość cieku w gminie – 1,2m;
 Rangóry – potok długość cieku w gminie 1,2km; średnia szerokość cieku w gminie – 2m;
 Turkawka – potok długość cieku w gminie 2,5km; średnia szerokość cieku w gminie – 3m;
 Wańkówka – potok długość cieku w gminie 4,8km; średnia szerokość cieku w gminie
– 2,5m;
 Tyna Górna – rzeka długość cieku w gminie 5,6km; średnia szerokość cieku w gminie
– 25m;
 Miła – rzeka długość cieku w gminie 2,5km; średnia szerokość cieku w gminie – 3m;
 Kamionka – rzeka długość cieku w gminie 1,3km; średnia szerokość cieku w gminie – 1,5m;
 Jagódka – rzeka długość cieku w gminie 3,6km; średnia szerokość cieku w gminie – 2m;
 Bierutówka – rzeka długość cieku w gminie 12,8km; średnia szerokość cieku w gminie – 3m;
 Cieplicówka – rzeka długość cieku w gminie 6,8km; średnia szerokość cieku w gminie
– 40m;
 Kanał Jagielloński – na terenie gminy 5,5km odcinek kanału, o średniej szerokości 10m; łączy
rzekę Elbląg z Nogatem; wykorzystywany jest do celów żeglugowych;
 Kanał Elbląski – na terenie gminy 4,5km odcinek kanłu, o średniej szerokości 10m;
na terenie gminy znajduje się tylko niewielki odcinek Kanału Elbląskiego, dochodzący
do jeziora Drużno; kanał stanowi szlak wodny, wykorzystywany do celów gospodarczych
i turystycznych; kierunek przepływu wody w kanale zależy od stanu wód na rzece Elbląg
i Nogat; często wody kanału stagnują lub są jednocześnie zasilane z rzeki Elbląg i z Nogatu;
do kanału odprowadzany jest nadmiar wód z polderów; kanał na całej długości ujęty jest
w wały przeciwpowodziowe; obszar położony po obu jego brzegach jest depresyjny;
 Jezioro Drużno – jest największym jeziorem w powiecie elbląskim, o powierzchni
wraz z obszarami bagiennymi, w granicach wałów – 29 km2; teren przyległy do jeziora jest
w całości depresyjny i wszystkie cieki wpływające do Drużna płyną w wałach wstecznych;
powierzchnia zwierciadła wody wynosi 1790,1ha, głębokość średnia 2,25m, a maksymalna
3,0m; charakter jeziora jest specyficzny, z lustrem wody wyniesionym do 2m ponad teren
depresyjny otaczający jezioro. Na wahania stanów wody w jeziorze, dochodzące do około
1,0m, wpływa wahanie stanów wody Zalewu Wiślanego oraz dopływ wód rzecznych;
napływowi wód z Zalewu towarzyszy wzrost zasolenia;
16
 Zalew Wiślany – o powierzchni w granicach Polski 328 km2, jest odbiornikiem wód z całych
Prawobrzeżnych Żuław i Wyniesień Elbląskich; akwen jest płytki (średnia głębokość wynosi
2,7m, a maksymalna – 4,4m), odcięty od Zatoki Gdańskiej mierzeją; Zalew Wiślany
połączony jest z Zatoką poprzez Cieśninę Pilawską, położoną w jego rosyjskiej części;
zasilany jest od północy wlewami morskimi, a od południa wodami licznych niewielkich rzeki
cieków, spływających z Żuław i Wysoczyzny Elbląskiej; zasolenie Zalewu jest zmienne
w granicach 0,85–3,34 ‰. poziom wód Zalewu ulega znacznym wahaniom, które zależą
od poziomu wód południowego Bałtyku oraz od wiatrów wiejących w rejonie Zalewu,
co powoduje napływ lub odpływ wód z Zalewu; Zalew pełni funkcję zbiornika buforowego,
chroniącego wody Zatoki Gdańskiej przed wpływem zanieczyszczeń ze zlewni; dla żeglugi
na Zalewie utrzymywane są oznakowane nawigacyjne tory wodne i porty.
Obszar gminy położony jest w obrębie kilkunastu jednolitych części wód powierzchniowych (JCW),
w tym rzecznych, jeziornych i przejściowych.
Tabela 4. Jednolite części wód powierzchniowych w obrębie gminy Elbląg
Jednolita część wód powierzchniowych
Scalona
część wód
kod
nazwa
JCW RZECZNE
PLRW200005269
Kanał Jagielloński
PLRW200005299
Nogat
PLRW200005499
Elbląg od
Młynówki do
ujścia wraz z jez.
Drużno
DW1901
PLRW20001754599969
Burzanka do
wpływu do jez.
Drużno
PLRW2000175459989
Rogowska Struga
do wpływu do jez.
Drużno
PLRW2000175459929
Marwicka
Młynówka
DW2001
PLRW2000054549
DW2002
Kanał Elbląski od
stanowiska
szczytowego
(pochylnia) do
wpływu do jez.
Drużno
PLRW20001754542
Miła
PLRW200019545699
Wąska od Sały do
Uwagi
- sztuczna część wód;
- stan zły;
- osiągnięcie celów RDW zagrożone;
- nie wyznaczono derogacji;
- silnie zmieniona część wód;
- stan zły;
- wyznaczono derogacje 4(5) - 1 / 4(5) - 2 /
4(7) - 1;
- naturalna część wód;
- stan zły;
- wyznaczono derogacje 4(4) - 1;
- stan zły;
- stan zły;
- stan zły;
- sztuczna część wód;
- stan zły;
- wyznaczono derogacje 4(7) – 1;
- stan zły;
17
Scalona
część wód
DW2109
Jednolita część wód powierzchniowych
kod
nazwa
wpływu do jez.
Drużno
PLRW2000175514
Dąbrówka
Uwagi
- stan zły;
- wyznaczono derogacje 4(4) - 1 / 4(4) – 3;
- stan zły;
- osiągnięcie celów RDW niezagrożone;
JCW JEZIORNE
DW2001
PLLW20779
JCW PRZEJŚCIOWE
PLTWIWB1
Drużno (Druzno)
Zalew Wiślany
-
- stan zły;
- stan zły;
Źródło: Program wodno-środowiskowy kraju. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Warszawa, 2010.
Stan wód wszystkich powyższych JCW oceniono jako zły. Wśród JCW rzecznych, w przypadku
9 (na 10) stwierdzono zagrożenie osiągnięcia celów Ramowej Dyrektywy Wodnej, z czego dla 4 JCW
wyznaczono derogacje. W przypadku jeziora Drużno i Zalewu Wiślanego stan wód oceniono jako zły,
a osiągnięcie celów RDW jako zagrożone7.
W 2013r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie Delegatura w Elblągu dokonał
oceny stanu wód w obrębie dwóch jednolitych części wód rzecznych na terenie gminy Elbląg: JCW
„Elbląg od Młynówki do ujścia wraz z jeziorem Drużno” oraz JCW „Dąbrówka”.
Ocenę stanu ekologicznego i stanu jednolitej części wód „Elbląg od Młynówki do ujścia
wraz z jeziorem Drużno” wykonano w oparciu o wyniki badań przeprowadzonych w 2013r. oraz
danych uzyskanych w 2012r.:

elementy biologiczne – V klasa – stan zły (elementem decydującym były wartości
wskaźnika MMI – makrobezkręgowce bentosowe, ocenionym na podstawie danych
dziedziczonych z 2012r.);

elementy fizykochemiczne – stan poniżej dobrego (wskaźniki przekraczające normy:
OWO, przewodność elektrolityczna, chlorki i azot Kjeldahla); badania stężeń substancji
z grupy specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych wskazywały
na II klasę;
Na podstawie elementów biologicznych i fizykochemicznych stan ekologiczny JCW oceniono jako
zły.

elementy hydromorfologiczne – I klasa;
Z uwagi na niedotrzymanie środowiskowych norm jakości we wskaźnikach WWA (suma
benzo(g,h,i)perylenu i indenolu (1,2,3-cd) pirenu oraz związki tributylocyny w 2012r. i 2013r., stan
chemiczny JCW oceniono jako poniżej dobrego.
Ocenę JCW „Elbląg od Młynówki do ujścia wraz z jeziorem Drużno” pod względem spełnienia
wymagań dla obszarów chronionych, oparto o dane z 2012r. Badana JCW nie spełnia wymogów
7
Program wodno-środowiskowy kraju. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Warszawa, 2010.
18
dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi
ze źródeł komunalnych oraz dla obszarów ochrony gatunków ryb.
W stosunku do lat wcześniejszych zanotowano stopniowe pogorszenie się stanu ekologicznego wód
JCW, szczególnie w zakresie wskaźników biologicznych.
Oceny stanu wód JCW „Dąbrówka” dokonano na podstawie badań wykonanych w ramach
monitoringu operacyjnego w punkcie pomiarowo-kontrolnym „Dąbrówka – Rubno”. W 2013r.
monitorowano wybrane wskaźniki z grupy 3.6., tj.: chrom+6, cynk og., miedź og.). Wyniki badań nie
wykazały przekroczeń wartości granicznych określonych dla klasy II. Elementy hydromorfologiczne
odpowiadały wartościom odpowiednim dla I klasy8.
Rycina 2. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznych
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2013r., Inspekcja Ochrony Środowiska,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, Bibliotek Monitoringu Środowiska, Olsztyn 2014r.
8
Ocena jakości rzek badanych w 2013 r. – Delegatura w Elblągu, WIOŚ w Olsztynie, Elbląg 2014r.
19
Rycina 3. Ocena stanu jednolitych wód rzecznych
Oceny stanu wód jeziora Drużno (PLLW20779) dokonano 2013r. w ramach monitoringu
diagnostycznego.
Jezioro jest zbiornikiem intensywnie zarastającym, stanowiącym relikt dawnej zatoki morskiej.
Jezioro nie jest bezpośrednim odbiornikiem ścieków z punktowych źródeł zanieczyszczeń.
Zanieczyszczenia doprowadzane są do zbiornika poprzez liczne dopływy oraz za pośrednictwem stacji
pomp odwadniających tereny sąsiadujące z jeziorem. Tereny wokół zbiornika nie są zagospodarowane
turystycznie. Wody zbiornika stanowią szlak żeglowny. Prowadzona jest również gospodarka rybacka.
Do oceny potencjału ekologicznego wód jeziora Drużno przyjęto wartości multimetriksu
fitoplanktonowego, fitobentosu i makrofitów. Wartość powyższych wskaźników pozwoliły
sklasyfikować wody, pod wzglądem oceny stanu ekologicznego, w IV klasie (potencjał słaby).
Wśród elementów fizykochemicznych pod uwagę brano: przezroczystość, zawartość tlenu
rozpuszczonego, przewodność w 20C, stężenie azotu i fosforu ogólnego oraz specyficznych
zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych. Wskaźnikami decydującymi o ocenie
20
fizykochemicznej wód były wysokie stężenie azotu i fosforu ogólnego oraz umiarkowana
przezroczystość (poniżej potencjału dobrego).
Potencjał ekologiczny jeziora Drużno oceniono jako słaby. W stosunku do badań z lat poprzednich
zanotowano jego pogorszenie. Ocena stanu chemicznego wód jeziora wykazała dobry stan chemiczny.
Stan JCW „Jezioro Drużno” w 2013r. oceniono jako zły 9.
Rycina 4. Schemat planu batymetrycznego jeziora Drużno (badania w 2013r.)
Zalew Wiślany (JCW PLEWIWB1) stanowi jednolitą część wód przejściowych. Jest to dość duży
i płytki zbiornik wód słonawych, będący pod znacznym wpływem antropopresji. Na obszarze zlewni
zbiornika znajdują się przede wszystkim grunty orne i lasy oraz duże ośrodki miejskie
(w tym Elbląg). Do Zalewu Wiślanego dopływają m.in. rzeka Pregoła, Pasłęka, Elbląg, Nogat. Cała
polska część zbiornika objęta jest ochroną w ramach Europejskiej Sieci Natura 2000: obszar specjalnej
ochrony ptaków Zalew Wiślany (PLB280010) oraz specjalny obszar ochrony siedlisk Zalew Wiślany
i Mierzeja Wiślana (PLH280007).
9
Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2013r., Inspekcja Ochrony Środowiska,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, Bibliotek Monitoringu Środowiska, Olsztyn 2014 r.
21
W 2013r. wykonano badania wód Zalewu wiślanego w ramach monitoringu badawczego.
Stan ekologiczny wód Zalewu oceniono jako zły, z uwagi na wartości wskaźników biologicznych
(V klasa) i fizykochemicznych (poniżej stanu dobrego). Stan chemiczny oceniono jako dobry (ocena
dziedziczona z 2012r.). Przyczyn złego stanu wód upatruje się przede wszystkim w procesie
eutrofizacji, związanym z dopływem do zbiornika substancji biogennych z różnych źródeł.
Tabela 5. Wyniki badań wód Zalewu Wiślanego w latach 2010-2013
Wskaźnik
2010
Wartość średnioroczna w latach
2012
Elementy biologiczne
Fitoplankton: chlorofil „a” [μg/l]
37,59
Fitoplankton: feofityna [mg/l]
38,49
Makrobezkręgowce
bentosowe:
1,3
multimetryczny Indeks B
Elementy fizykochemiczne
12,92
Temperatura powietrza [C]
13,41
Temperatura wody [C]
Przezroczystość [m]
0,57
Barwa [mg/l Pt]
Zawiesina ogólna [mg/l]
Tlen rozpuszczony nad dnem
10,92
[mg/l O2]
Nasycenie wód tlenem [%]
105,52
BZT5 [mg/l O2]
3,61
ChZT - Mn [mg/l O2]
OWO [mg/l C]
11,84
Zasolenie [PSU]
2,70
4560,3
Przewodność w 20C [μS/cm]
Substancje rozpuszczone [mg/l]
3305,5
Twardość ogólna [mg/l CaCO3]
761,4
Odczyn pH
8,43
Azot amonowy [mg/l N-NH4]
0,081
Azot Kjeldahla [mg/l N]
1,71
Azot azotanowy [mg/l N-NO3]
0,179
Azot azotynowy [mg/l N-NO2]
0,0067
Azot ogólny [mg/l N]
1,893
Azot mineralny [mg N/l]
0,266
Fosforany [mg/l P-PO4]
0,008
Fosfor ogólny [mg/l P]
0,072
Krzemionka [mg/l SiO4]
11,08
Specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne
Arsen rozpuszczony [mg/l As]
Bar rozpuszczony [mg/l Ba]
Bor rozpuszczony [mg/l B]
Chrom (+6) [mg/l Cr]
Chrom ogólny rozpuszczony [mg/l Cr]
Cynk rozpuszczony [mg/l Zn]
Miedź rozpuszczona [mg/l Cu]
Indeks fenolowy [mg/l]
Indeks olejowy [mg/l]
Glin rozpuszczony [mg/l Al]
Cyjanki wolne [mg/l CN]
-
2013
33,81
0,95
53,09
1,18
15,1
13,1
0,40
22,8
43,3
10,1
17,72
16,21
0,40
9,39
111,6
3,8
8,3
14,5
3,0
5455,6
3546,1
690,6
8,5
0,156
2,001
0,092
0,005
2,098
0,252
0,0079
0,090
11,406
100,6
2,33
4358
2790
8,53
0,029
0,028
0,0032
1,950
0,0599
0,0078
0,1028
-
0,006
0,024
0,377
0,0005
0,0005
0,037
0,0039
0,0039
0,026
0,0331
0,0028
-
22
Wskaźnik
2010
Wskaźniki mikrobiologiczne
Ogólna liczba bakterii Coli w 100 ml
Liczba bakterii z grupy Coli typu kałowego w
100 ml
Wartość średnioroczna w latach
2012
27,8
27,8
662
65
2013
-
Źródło: Opracowano na podstawie Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2012 roku, Inspekcja
Ochrony Środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, Biblioteka Monitoringu Środowiska,
Olsztyn, 2013 oraz Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2013r., Inspekcja Ochrony
Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, Bibliotek Monitoringu Środowiska, Olsztyn 2014r.
Stan wód Zalewu Wiślanego w latach 2010-2013 nie uległ istotnym zmianom, które decydowałyby
o zmianach w klasyfikacji poszczególnych elementów jakości wód.
Tabela 6. Jakość JCW Zalew Wiślany w latach 2010-2013
Rok
Elementy
biologiczne
2010
V klasa
stan zły
(ze względu na
makrobezkręgowce
bentosowe –
wskaźnik B)
V klasa
stan zły
(ze względu na
makrobezkręgowce
bentosowe –
wskaźnik B)
2011
2012
V klasa
stan zły
(ze względu na
makrobezkręgowce
bentosowe –
wskaźnik B)
Klasyfikacja poszczególnych elementów jakości wód
Elementy
Elementy
Specyficzne
Stan
hydromorfofizykozanieczyszcz. ekologiczny
logiczne
chemiczne
syntetyczne i
niesyntetyczne
I klasa
PONIŻEJ
nie badano
V klasa
stan
STANU
stan zły
bardzo dobry
DOBREGO
(ze względu na
wartośąci
przezroczystości,
nasycenia
tlenem, BZT5,
OWO, azotu
ogólnego,
fosforanów)
I klasa
PONIŻEJ
nie badano
V klasa
stan
STANU
stan zły
bardzo dobry
DOBREGO
(ze względu na
wartośąci
przezroczystości,
nasycenia
tlenem, BZT5,
OWO, azotu
amonowego,
azotu
azotanowego,
azotu
mineralnego,
azotu ogólnego,
fosforu
ogólnego)
I klasa
PONIŻEJ
II klasa
V klasa
stan
STANU
stan
stan zły
bardzo dobry
DOBREGO
dobry
(ze względu na
wartośąci
przezroczystości,
tlenu
rozpuszczonego
Stan
chemiczny
Stan
JCW
nie badano
ZŁY
nie badano
ZŁY
dobry
ZŁY
23
Rok
Elementy
biologiczne
2013
V klasa
stan zły
(ze względu na
fitoplankton –
chlorofil „a” oraz
makrobezkręgowce
bentosowe –
wskaźnik B)
Klasyfikacja poszczególnych elementów jakości wód
Elementy
Elementy
Specyficzne
Stan
hydromorfofizykozanieczyszcz. ekologiczny
logiczne
chemiczne
syntetyczne i
niesyntetyczne
nad dnem,
OWO, nasycenia
powierzchniowej
wartwy wód
tlenwm, azotu
amonowego,
azotu ogólnego)
I klasa
PONIŻEJ
II klasa
V klasa
stan
STANU
stan
stan zły
bardzo dobry
DOBREGO
dobry
(ze względu na
wartośąci
przezroczystości,
nasycenia wody
tlenem, OWO,
pH, azotu
ogólnego)
Stan
chemiczny
Stan
JCW
dobry
ZŁY
3.1.2. Wody podziemne
Zgodnie z regionalizacją hydrogeologiczną gmina Elbląg należy do regionu V - Pomorskiego.
Na obszarze gminy wyróżnia się cztery zasadnicze poziomy wodonośne: kredowy, trzeciorzędowy,
plejstoceński, holoceński. Wody kredowe nie są wykorzystywane ze względu na nadmierne zasolenie
na Żuławach oraz dużą miąższość utworów polodowcowych na wysoczyźnie.
Utwory piętra trzeciorzędowego wykorzystywane są w ograniczonym zakresie z uwagi na ich
fragmentaryczne rozprzestrzenienie.
Piętro wodonośne plejstoceńskie jest podstawowym i powszechnie eksploatowanym piętrem. Bogata
budowa geologiczna epoki lodowcowej powoduje występowanie dużych zróżnicowań w miąższości
warstw wodonośnych, ich rozprzestrzenianiu i zasobności.
Wydajność studni ujmujących wodę z tym poziomów jest zróżnicowana i kształtuje się od kilku
do ponad 100 m3/h. Wody plejstoceńskie zarówno na wysoczyźnie, jak i Żuławach, znajdują się pod
ciśnieniem artezyjskim.
Południowa część gminy znajduje się na obszarze Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 203.
Jest to zbiornik międzymorenowy o głębokości ujęć 80 – 100m i szacunkowych zasobach
dyspozycyjnych 70 tys. m3/d. Wody są zanieczyszczone i wymagają uzdatnienia. Poważnym
mankamentem tego poziomu wodonośnego na Żuławach jest duża zawartość żelaza
i magnezu.
Utworu holoceńskie występują jako wody gruntowe płytkiego poziomu. Są to często wody zaskórne,
których zwierciadło dochodzi do powierzchni gruntu. Liczne kanały i rowy melioracyjne służą
do obniżenia tego poziomu, umożliwiając jednocześnie infiltrację wód powierzchniowych z reguły
zanieczyszczonych pod względem bakteriologicznym. Sama obecność w podłożu namułów i torfów
powoduje silne zanieczyszczenie wód płytkiego poziomu tlenkami żelaza, siarczanami, azotanami
i metanami. Z tych też względów wody te nie nadają się do picia zarówno dla ludzi jak i zwierząt.
24
Rycina 5. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych
Źródło: http://www.psh.gov.pl/plik/id,5167.jpg [Stan na: 09.07.2015r.]
Ponadto wody płytkiego poziomu zagrożone są antropogenicznymi zanieczyszczeniami, zarówno
obszarowymi jak i punktowymi.
Na terenie gminy występują również wody mineralne. Pierwszy poziom z wodami mineralnymi
tworzą utwory kredowe, których strop występuje na głębokości około 100 – 125m poniżej poziomu
morza. Znajdują się tam wody chlorkowo-sodowe o mineralizacji do 4 g/l, nadające się do celów
rozlewniczych (butelkowanie). Następny poziom wód mineralnych tworzą utwory jury występujące na
głębokości 450 – 800 m. Poziom jurajski charakteryzuje się wysokim ciśnieniem wody, co ułatwia jej
eksploatacje, która może być prowadzona samowypływem.
Triasowy poziom wodonośny występujący na głębokości 800 – 1000 m tworzą dwie lub trzy warstwy
o łącznej miąższości kilkudziesięciu metrów. Wydajność otworu szacuje się na 10 – 50 m3/h.
Ciśnienie wody jest bardzo wysokie, gdyż zwierciadło wody ustala się na wysokości około 40m
powyżej terenu. Wody charakteryzują się temperaturą powyżej 20C i w związku z tym, uznawane
są jako termalne. Są to wody chlorkowo-sodowe o mineralizacji około 40 g/l. W wodach tego
poziomu występuje jod, brom, bor i rodon powyżej progów farmakodynamicznych, co pozwala
określić te wody jako potencjalnie lecznicze.
Według aktualnego podziału Polski na jednolite części wód podziemnych (JCWPd), gmina Elbląg
położona jest w obrębie 3 JCWPd: JCWPd-19 (kod: PLGW240019), JCWPd-18 (kod: PLGW240018)
oraz niewielki fragment do JCWPd-16 (kod: PLGW240016). Wszystkie ww. jednolite części wód
podziemnych zlokalizowane są w regionie wodnym Dolnej Wisły, w obszarze Dorzecza Wisły10.
Obszar JCWPd-19 obejmuje zlewnie Pasłęki i rzeki Elbląg. Główne poziomy wodonośne występują
w obrębie plejstocenu i paleogenu. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wody podziemne występują
10
Program wodno – środowiskowy kraju, KZGW, Warszawa, 2010
25
lokalnie również w utworach neogenu. Główne Zbiorniki Wód podziemnych w obrębie JCWPd-19,
to GZWP 207, 210 i 212.
Jednolita część wód podziemnych nr 18 wyznaczona została w obszarze obejmującym zlewnię rzeki
Elbląg. Wody podziemne występują w bezpośrednim kontakcie z systemami polderowymi
i kontaktują się z wodami morskimi. Stany wód podziemnych bezpośrednio wpływają na ekosystemy
gruntowo-wodne basenu jeziora Drużno. Zasadnicze znaczenie dla zaopatrzenia ludności Elbląga
i Żuław ma poziom plejstoceńsko-holoceński w rejonie Nogatu oraz tzw. poziom „różnowiekowy”
we wschodniej części JCWPd-18. Główny Zbiornik Wód Podziemnych w obrębie JCWPd-18,
położony w granicach administracyjnych powiatu elbląskiego, to GZWP 203.
Obszar JCWPd-16 znajduje się w obrębie zlewni Zalewu Wiślanego. Wody podziemne występują
w bezpośrednim kontakcie z systemami polderowymi i kontaktują się z wodami morskimi. Stany wód
podziemnych regulowane są pracą systemów polderowych i bezpośrednio wpływają na ekosystemy
gruntowo-wodne. W obrębie jednolitej części wód podziemnych nr 16 nie występują Główne
Zbiorniki Wód Podziemnych.
Rycina 6. JCWPd w obrębie gminy Elbląg
Źródło: www.psh.gov.pl/plik/id,4837,v,artykul_5576.pdf [Stan na: 09.07.2015r.]
Obszar JCWPd-19 obejmuje zlewnie Pasłęki i rzeki Elbląg. Główne poziomy wodonośne występują
w obrębie plejstocenu i paleogenu. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wody podziemne wysterują
lokalnie również w utworach neogenu. Główne Zbiorniki Wód podziemnych w obrębie JCWPd-19,
to GZWP 207, 2010 i 212.
26
Rycina 7. Profil JCWPd-19 (symbol Q1-2, Pg)
Źródło: http://www.psh.gov.pl/artykuly_i_publikacje/publikacje/jednolite-czesci-wod-podziemnych-charakterystykageologiczna-i-hydrogeologiczna.html [Stan na: 09.07.2015r.]
Jednolita część wód podziemnych nr 18 wyznaczona została w obszarze obejmującym zlewnię rzeki
Elbląg. Wody podziemne występują w bezpośrednim kontakcie z systemami polderowymi
i kontaktują się z wodami morskimi. Stany wód podziemnych bezpośrednio wpływają na ekosystemy
gruntowo-wodne basenu jeziora Drużno. Zasadnicze znaczenie dla zaopatrzenia ludności Elbląga
i Żuław ma poziom plejstoceńsko-holoceński w rejonie Nogatu oraz tzw. poziom „różnowiekowy”
we wschodniej części JCWPd-18. Główny Zbiornik Wód Podziemnych w obrębie JCWPd-18,
położony w granicach administracyjnych powiatu elbląskiego, to GZWP 203.
Rycina 8. Profil JCWPd-18 (symbol Q(1-2) – (Pg) – Cr(z))
Obszar JCWPd-16 znajduje się w obrębie zlewni Zalewu Wiślanego. Wody podziemne występują
w bezpośrednim kontakcie z systemami polderowymi i kontaktują się z wodami morskimi. Stany wód
podziemnych regulowane są pracą systemów polderowych i bezpośrednio wpływają na ekosystemy
gruntowo-wodne. W obrębie jednolitej części wód podziemnych nr 16 nie występują Główne
Zbiorniki Wód Podziemnych.
27
Rycina 9. Profil JCWPd-16 (symbol Q(z), (Ng+Pg) – Cr(z))
W 2012r. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego
Inspektoratu Ochrony Środowiska wykonał badania jakości wód podziemnych. W obrębie trzech
jednolitych części wód podziemnych, częściowo obejmujących teren gminy Elbląg, zlokalizowanych
jest 6 stacji hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej Państwowego Instytutu
Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (z czego 4 na terenie województwa warmińskomazurskiego i 2 na terenie woj. pomorskiego).
Wyniki badań przeprowadzonych w 2012 r. wskazują na dobry stan wód podziemnych we wszystkich
trzech jednolitych częściach wód w obrębie gminy. W przypadku JCWPd-18 i JCWPd-19 stan wód
w stosunku do roku 2010 nie uległ zmianie. Natomiast w przypadku JCWPd-16 zanotowano poprawę
stanu wód, ze słabego na dobry. W 2010r. o słabym stanie wód zadecydował stan chemiczny.
W 2012 r. również stwierdzono przekroczenia wartości progowej w odniesieniu do azotu amonowego
i żelaza w wodach pierwszego kompleksu wodonośnego, jednak ze względu na ich geogeniczny
charakter, JCWPd-16 przypisano dobry stan wód.
Tabela 7. Bilans wodny w JCWPd w obrębie gminy Elbląg
Lp.
JCWPd
1.
2.
3.
16
18
19
Pobór rejestrowany
z ujęć na zaopatrzenie
ludności, przemysłu i
rolnictwa
[tys. m3/rok]
503
12,893
8,183
Zasoby wód podziemnych
dostępne do
zagospodarowania
[tys. m3/rok]
Pobór
[%]
Stan
JCWPd
2,320
6,936
131,729
18
65
6
dobry
dobry
dobry
Źródło: Monitoring stanu chemicznego oraz ocena stanu jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach
w latach 2012-2014”. Etap II, zadanie nr 8 – Raport Załączniki. Państwowy Instytut Geologiczny. Państwowy Instytut
Badawczy
28
Tabela 8. Zestawienie informacji o stacjach hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej wód podziemnych Państwowego Instytutu
Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego
Lp.
Nazwa punktu
Woj.
JCWPd
Rodzaj punktu
badawczego
Stratygrafia
Litologia
Głębokość
otworu
[m]
1.
2.
3.
4.
5.
Czerwone Budy
Szymankowo
Zawierz
Zawierz
Karczowiska
Górne
Pasłęk
pomorskie
pomorskie
warmińsko-mazurskie
16
16
19
19
18
studnia wiercona
piezometr
studnia wiercona
studnia wiercona
piezometr
Q
Q
Pgol
NgM
Pg+Ng
piaski
piaski śr.
piaski
piaski
piaski r.
19
piezometr
Q
piaski i
żwiry
6.
Głębokość
spągu
poziomu
wodonośnego
[m]
>23,0
>20,00
>170,00
69,50
137,00
Głębokość
zwierciadła
ustalonego
[m]
23,00
20,00
170,00
73,50
150,00
Głębokość
stropu
poziomu
wodonośnego
[m]
16,60
6,00
130,00
42,00
90,00
15,60
5,00
>15,60
2,05
2,50
1,90
13,76
14,55
4,00
Źródło: Kwartalny Biuletyn Informacyjny wód podziemnych Państwowej Służby Hydrogeologicznej – listopad 2013 – styczeń 2014. Państwowy Instytut Geologiczny. Państwowy Instytut
Badawczy. Warszawa, 2014. TOM 12 (42)
Tabela 9. Ogólna ocena stanu chemicznego JCWPd wg danych z 2012r.
Lp.
JCWPd
Kompleks
wodonośny
Liczba
punktów
opróbowanych
w 2012 r.
1.
16
16_1
6
Liczba punktów,
w których nastąpiło
przekroczenie
wartości progowej
dobrego stanu (klasa
surowa)
4
2.
3.
18
16_3
18_1
1
2
0
2
4.
5.
19
18_2
19_2
1
1
0
0
Wskaźniki
w IV
klasie
Wskaźniki
w V klasie
Stan
chemiczny
JCWPd
Stan
chemiczny
kompleksu
wodonośnego
Wiarygodność
oceny stanu
chemicznego
kompleksu
wodonośnego
Ocena stanu
chemicznego
JCWPd z
wiarygodnością
K, HCO3
NH4, Zn,
Mn, Fe
dalsza
ocena
słaby
wysoka
dobry (niska
wiarygodność)
NH4, HCO3
Mn, K, Fe
dalsza ocena
dobry
słaby
niska
niska
dobry
dobry
dobry
niska
niska
29
dobry (niska
wiarygodność)
dobry
Lp.
6.
JCWPd
Kompleks
wodonośny
Liczba
punktów
opróbowanych
w 2012 r.
19_3
1
Liczba punktów,
w których nastąpiło
przekroczenie
wartości progowej
dobrego stanu (klasa
surowa)
1
Wskaźniki
w IV
klasie
Wskaźniki
w V klasie
Stan
chemiczny
JCWPd
Fe
Stan
chemiczny
kompleksu
wodonośnego
Wiarygodność
oceny stanu
chemicznego
kompleksu
wodonośnego
Ocena stanu
chemicznego
JCWPd z
wiarygodnością
dobry
niska
(dostateczna
wiarygodność)
Źródło: Monitoring stanu chemicznego oraz ocena stanu jednolitych części wód podziemnych w dorzeczach w latach 2012-2014”. Etap II, zadanie nr 8 – Raport Załączniki. Państwowy Instytut
Geologiczny. Państwowy Instytut Badawczy
30
Zgodnie z zapisami Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły zarówno stan
ilościowy, jak i chemiczny JCWPd-18 i JCWPd-19, oceniony został jako dobry, a ocena ryzyka
nie osiągnięcia celów Ramowej Dyrektywy Wodnej uznano za niezagrożone. W związku z tym
nie wyznaczono derogacji. W przypadku JCWPd-16, stan chemiczny oceniono jako dobry, natomiast
ilościowy jako zły. W związku dużym poborem wód podziemnych w celu zaopatrzenia ludności
w wodę (region turystyczny) i ingresje wód zasolonych, wyznaczono derogacje 11.
3.2.
Powietrze atmosferyczne
Głównymi źródłami emisji zanieczyszczeń na terenie powiatu w elbląskiego (w tym także gminy
Elbląg) są rozproszone źródła emisji z sektora komunalno-bytowego m.in. kotłownie lokalne,
paleniska domowe, warsztaty rzemieślnicze, które emitują do powietrza zanieczyszczenia powstające
w wyniku spalania węgla, gazu ziemnego i paliw płynnych. Znaczy udział w emisji zanieczyszczeń
mają także zanieczyszczenia komunikacyjne, takie jak: tlenki węgla, azotu i siarki, sadze oraz
węglowodory. Zanieczyszczenia ze źródeł liniowych powodują także zapylenie wtórne poprzez
ścieranie się nawierzchni dróg i opon pojazdów. Na poziom stężeń zanieczyszczeń w powietrzu
wpływ mają także zanieczyszczenia napływowe oraz lokalna emisja zanieczyszczeń do powietrza, jak
również warunki klimatyczne i topografia terenu.
Mimo wzrostu liczby źródeł zanieczyszczenia powietrza, powiat elbląski (w tym także gmina Elbląg)
nadal charakteryzuje się stosunkowo niewielkim poziomem emisji.
Zakłady emitujące zanieczyszczenia do powietrza to:
 DRE Sp. z o.o. ul. Nefrytowa 4, Gronowo Górne (meblarstwo),
 Skanska SA Nowina 31(masy bitumiczne),
 Masfalt Sp. z o.o. Nowina 31 (masy bitumiczne), Galwan Sp. z o.o. Gronowo Górne
ul. Szafirowa 10 (gawanizacja, chromowanie, niklowanie),
 Tartak Jagodno Ryszard i Artur Zagalscy Jagodno 1 (przerób drewna),
 Zakład Produkcji Drzewnej STOLZEN Zenon Adamek Nowe Pole 2 (stolarstwo),
 RAK Krzysztof Jachimowicz Raczki Elbląskie 26 (produkcja świec i zniczy).
Największa ilość zanieczyszczeń gazowych przypada na sektor w komunalno – bytowy.
Tabela 10. Emisja zanieczyszczeń powietrza w latach 2010 – 2014
Wyszczególnienie
ogółem
ze spalania paliw
Jedn. miary
2010
2011
Emisja zanieczyszczeń pyłowych
68
58
t/rok
25
16
Emisja zanieczyszczeń gazowych
36761
38686
ogółem
2012
2013
2014
64
70
63
22
27
19
37951
57079
28380
dwutlenek siarki
126
74
54
67
42
tlenek azotu
46
26
26
33
30
40
55
66
68
52
36549
38531
37805
56911
28256
tlenek węgla
dwutlenek węgla
11
t/rok
Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, KZGW, Warszawa, 2011.
31
Wyszczególnienie
Jedn. miary
2010
2011
2012
2013
2014
Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń
pyłowe
25
18
24
t/rok
127
139
W latach 2010-2014 zaobserwowano lekki trend wzrostowy ilości zanieczyszczeń gazowych
w powiecie elbląskim (do którego należy gmina). W analizowanym okresie emisja dwutlenku węgla
spadła o ok. 22,69%.
Znacznie niższą emisję zanotowano w przypadku zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie
uciążliwych. Analiza wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych na terenie powiatu elbląskiego,
w latach 2010-2014, wskazuje na tendencję lekko wzrostową.
Głównym źródłem informacji o stanie zanieczyszczenia atmosfery jest obserwacja zmian, jakie
zachodzą w ilości zanieczyszczeń emitowanych do powietrza oraz stężeń zanieczyszczeń powietrza
i opadów atmosferycznych. Podstawowymi parametrami charakteryzującymi stan zanieczyszczenia
powietrza są średnie stężenia substancji w powietrzu dla określonych okresów uśredniania.
Rycina 10. Emisja zanieczyszczeń gazowych ze źródeł szczególnie uciążliwych [t/rok]
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2010
2011
2012
2013
2014
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie corocznie dokonuje oceny poziomu
substancji w powietrzu w poszczególnych strefach, a następnie klasyfikuje strefy według określonych
kryteriów.
W ocenie wyróżniono 3 podstawowe klasy stref:
 klasa A – poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza odpowiednio
poziomu dopuszczalnego, poziomu docelowego, poziomu celu długoterminowego;
 klasa B – poziom stężeń jest powyżej wartości dopuszczalnej, lecz nie przekracza tej
wartości powiększonej o margines tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości
przekroczeń dla przypadków, gdy są one określone),
32
 klasa C – poziom stężeń przekracza wartość dopuszczalną powiększoną o margines
tolerancji (z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń dla przypadków, gdy
są one określone), poziom docelowy, poziom celu długoterminowego.
Rycina 11. Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł szczególnie uciążliwych [t/rok].
80
60
40
20
0
2010
2011
2012
2013
2014
Zaliczenie strefy do poszczególnych klas wynika z określonych wymagań, związanych
z działaniami na rzecz poprawy jakości powietrza atmosferycznego w przypadku, gdy nie
są dotrzymane wartości kryterialne lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte
standardy). W szczególności dotyczy to klasy C, gdzie skutkiem takiej oceny strefy jest opracowanie
programu ochrony powietrza, zawierającego określone decyzje ekonomiczne.
Zasady przyjętej klasyfikacji stref przedstawiono w tabelach poniżej.
Tabela 11. Klasyfikacja stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń
zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza
Klasa strefy
Poziom stężeń
Wymagane działania
dla przypadków gdy jest określony poziom dopuszczalny margines tolerancji
A
nie przekracza wartości
dopuszczalnej*
brak
B
powyżej wartości dopuszczalnej*
lecz nie przekracza wartości
dopuszczalnej powiększonej o
margines tolerancji*
- określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych
powyżej wartości dopuszczalnej
powiększonej o margines tolerancji*
oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines
tolerancji
C
- określenie przyczyn przekroczenia poziomów
dopuszczalnych substancji w powietrzu, podjęcie działań w
celu zmniejszenia emisji tych substancji
- opracowanie programu ochrony powietrza POP mającego na
celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w
33
Klasa strefy
Poziom stężeń
Wymagane działania
powietrzu
dla przypadków jest określony poziom dopuszczalny i margines tolerancji nie jest określony
A
nie
przekracza
dopuszczalnej*
wartości
C
powyżej wartości dopuszczalnej*
brak
- opracowanie programu ochrony powietrza POP mającego na
celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w
powietrzu
dla przypadków gdy jest określony poziom docelowy
A
nie przekracza wartości poziomu
docelowego*
brak
C
powyżej wartości poziomu
docelowego*
- dążenie do osiągnięcia poziomu docelowego substancji w
określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych
działań technicznych i technologicznych
- opracowanie programu ochrony powietrza, mającego na celu
osiągnięcie poziomów docelowych substancji
*z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie poziomów niektórych substancji
w powietrzu
Źródło: Ocena roczna jakości powietrza woj. warmińsko – mazurskiego za 2013r., WIOŚ Olsztyn, 2014.
Tabela 12. Klasyfikacja stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu,
z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego
Klasa strefy
Poziom stężeń
Wymagane działania
D1
nie przekracza poziomu celu długoterminowego
brak
D2
powyżej poziomu celu długoterminowego
dążenie do osiągnięcia poziomu celu
długoterminowego do roku 2020
Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w woj. warmińsko – mazurskim za rok 2013, WIOŚ Olsztyn, 2014
Wartości kryterialne poziomów substancji w powietrzu obowiązujące w 2013r. zestawiono
w poniższych tabelach.
Tabela 13. Poziomy dopuszczalne dla ternu kraju dla kryterium ochrona zdrowia
Substancja
Benzen
Dwutlenek azotu
Dopuszczalny
poziom
substancji w
powietrzu
[μg/m3]
Wartość
marginesu
tolerancji
w roku
2011
Dopuszczalny
poziom substancji
w powietrzu
powiększony o
margines
tolerancji za rok
2011 [μg/m3]
Dopuszczalna
częstość
przekroczenia
dopuszczalnego
poziomu w roku
kalendarzowym
5
0
5
-
jedna godzina
200
0
200
18 razy
rok kalendarzowy
40
0
40
-
Okres uśrednienia
wyników
pomiarów
rok kalendarzowy
34
Dopuszczalny
poziom
substancji w
powietrzu
[μg/m3]
Wartość
marginesu
tolerancji
w roku
2011
Dopuszczalny
poziom substancji
w powietrzu
powiększony o
margines
tolerancji za rok
2011 [μg/m3]
Dopuszczalna
częstość
przekroczenia
dopuszczalnego
poziomu w roku
kalendarzowym
jedna godzina
350
0
350
24 razy
24 godziny
125
0
125
3 razy
Ołów
rok kalendarzowy
0,5
0
0,5
-
Pył zawieszony
PM10
24 godziny
50
0
50
35 razy
rok kalendarzowy
40
0
40
-
Tlenek węgla
8 godzin
10000
0
10000
-
Pył zawieszony
PM2,5
rok kalendarzowy
25
3
28
-
Substancja
Dwutlenek siarki
Okres uśrednienia
wyników
pomiarów
Źródło: Rozp. MŚ z dnia 24 sierpnia 2012r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031)
Tabela 14. Poziomy dopuszczalne dla ternu kraju dla kryterium ochrona roślin
Substancja
Dopuszczalny poziom substancji
w powietrzu [μg/m3]
Okres uśrednienia wyników pomiarów
Tlenki azotu
rok kalendarzowy
30
Dwutlenek siarki
rok kalendarzowy
20
Tabela 15. Poziomy docelowe dla kryterium ochrona zdrowia i ochrona roślin
Substancja
Okres uśrednienia wyników
pomiarów
Docelowy poziom
substancji w powietrzu
Termin osiągnięcia
docelowego poziomu
Pył zawieszony PM2,5
rok kalendarzowy*
25 [μg/m3]
2010
Arsen
rok kalendarzowy*
6 [ng/m3]
2013
3
Benzo(a)piren
rok kalendarzowy*
1[ng/m ]
2013
Kadm
rok kalendarzowy*
5[ng/m3]
2013
Nikiel
Ozon
rok kalendarzowy*
osiem godzin*
okres wegetacyjny**
3
20[ng/m ]
2013
120[μg/m3]
2010
3
18000[μg/m *h]
2010
*poziom docelowy ze względu na kryt. ochrona zdrowia; **poziom docelowy ze względu na kryt. ochrona roślin
35
Tabela 16. Poziomy celów długoterminowych dla kryterium ochrona zdrowia i ochrona roślin
Substancja
Ozon
Dopuszczalny poziom
[μg/m3]
Termin osiągnięcia poziomu celu
długoterminowego substancji
w powietrzu
osiem godzin*
120
2020
okres wegetacyjny**
6000
2020
Okres uśrednienia wyników
pomiarów
*poziom celu długoterminowego ze wzg. na kryt. ochrona zdrowia; **poziom celu długoterminowego ze wzg. na kryterium
ochrona roślin
Źródło: Rozp. MŚ z dnia 24 sierpnia 2012r. ws. poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031)
Powiat elbląski należy do strefy warmińsko-mazurskiej (o kodzie PL.2803). Strefę warmińskomazurską tworzy cały obszar województwa z wyłączeniem aglomeracji olsztyńskiej i miasta Elbląg.
W 2013r. WIOŚ w Olsztynie dokonał pomiaru zanieczyszczeń powietrza pod kątem ochrony zdrowia.
Klasyfikacja objęła miedzy innymi ocenę poziomu substancji takich jak: dwutlenek węgla, dwutlenek
azotu, pył zawieszony PM10 i PM2,5 ołów, ozon, tlenek węgla, benzen, bezo(a)piren, arsen, nikiel
i kadm. Wyniki pomiarów przedstawione są w poniższej tabeli.
Tabela 17. Klasyfikacja stref poszczególnych zanieczyszczeń: kryterium ochrony zdrowia
Nazwa
strefy
Kod
strefy
warmińsko mazurska
PL.2803
Symbole klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń
dla obszaru całej strefy
SO2
NO2
PM10
PM2,5
Pb
C6H6
CO
O3
As
Ni
Cd
B(a)P
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
C
A- stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych.
C-stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji,
w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne i poziomy docelowe,
Źródło: Ocena roczna jakości powietrza województwie warmińsko – mazurskim za rok 2013, WIOŚ Olsztyn, 2014
Na postawie uzyskanych wyników pomiarów strefę warmińsko-mazurską zakwalifikowano
do wykonania Programów Ochrony Powietrza dla zanieczyszczenia takiego jak: bezo(a)piren.
Miejscem przekroczeń były miasta: Olecko, Ełk, Ostróda, Nidzica, Szczytno, Pisz, Pasłęk, Działdowo,
Nowe Miasto Lubawskie. Obowiązek ustawowy sporządzania programów ochrony powietrza
spoczywa na samorządzie wojewódzkim, a jego realizacja na władzach powiatów, bądź gmin.
W 2015r. Sejmik Województwa Warmińsko – Mazurskiego uchwałą Nr IV/96/15 przyjął „Program
ochrony powietrza dla strefy warmińsko – mazurskiej ze względu na przekroczenia poziomu
dopuszczalnego pyłu PM 10 i poziomu docelowego bezo(a)pirenu zawartego w pyle PM10 oraz plan
działań krótkoterminowych ze względu na ryzyko wystąpienia przekroczenia poziomu
dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10” oraz „Plan działań krótkoterminowych dla strefy
warmińsko – mazurskiej ze względu na ryzyko wystąpienia przekroczenia poziomu docelowego
bezno(a)pirenu zawartego w pyle zawieszonym PM 10”.
Dokonano również pomiaru poziomu zanieczyszczeń pod względem ochrony roślin. Klasyfikacja
objęła ocenę poziomu dwutlenku węgla, tlenki azotu i ozon. Wyniki pomiarów zanieczyszczeń
powietrza przedstawiono w tabeli poniżej.
36
Tabela 18. Klasyfikacja stref poszczególnych zanieczyszczeń: kryterium ochrony roślin
Nazwa strefy
Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń
dla obszarów całej strefy
Kod strefy
warmińsko - mazurska
PL.2803
SO2
NOX
O3
A
A
A
A- stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają poziomów dopuszczalnych i poziomów docelowych.
Źródło: Ocena roczna jakości powietrza województwie warmińsko – mazurskim za rok 2013, WIOŚ Olsztyn, 2014
W badanej strefie żadna z analizowanych substancji nie przekroczyła dopuszczalnej wartości.
Pod względem kryterium ochrony roślin obszar należy do klasy A.
Na postawie analizy pomiarów poszczególnych zanieczyszczeń, czystość powietrza w gminie, można
jako dobrą, pod względem kryterium ochrony roślin.
3.3.
Powierzchnia ziemi
3.3.1. Struktura użytkowania gruntów
W strukturze powierzchni gminy równej 17 343ha dominują grunty orne oraz łąki i pastwiska. Poniżej
przedstawiono kierunki użytkowania gruntów w gminie Elbląg.
Rycina 12. Kierunki użytkowania gruntów w gminie
gm . Elbląg
0%
20%
40%
60%
80%
100%
grunty orne
sady
łąki i pastwiska
Lasy
Wody
Grunty zabudowane i zurbanizowane
Nieużytki
Inne
Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014.
Tabela 19. Kierunku użytkowania powierzchni w gminie
Lp.
Wyszczególnienie
Powierzchnia w [ha]
1.
Grunty orne
7733
2.
Sady
158
37
Lp.
Wyszczególnienie
Powierzchnia w [ha]
3.
Łąki i pastwiska
3606
4.
Lasy
1936
5.
Grunty pod wodami
1582
6.
Grunty zabudowane i zurbanizowane
925
7.
Nieużytki
1135
8.
Inne
268
Źródło: GUS, Bank Danych Lokalnych, 2014.
Rolnicza przestrzeń produkcyjna na obszarze gminy zajmuje największą powierzchnię – 11 497ha.
3.3.2. Gleby
Na obszarze gminy Elbląg wykształciły się następujące typy i podtypy gleb:

brunatne właściwe, brunatne wyługowane i kwaśne,

czarne ziemie właściwe i czarne ziemie zdegradowane,

mady,

gleby glejowe.
Znaczną przewagę stanowią gleby brunatne właściwe i wyługowane, wytworzone z glin lekkich
pylastych, często na podłożu gliny ciężkiej lub iłów. W obniżeniach terenowych i dolinach rzecznych
występują gleby torfowe, murszowe, czarne ziemie oraz mady i gleby glejowe. Powierzchniowo dość
licznie reprezentowany jest drugi kompleks przydatności rolniczej gleb – pszenny dobry. Na terenie
gminy Elbląg, należącej do obszarów wybitnie rolniczych, przeważają gleby klas IVa i IV b.
W wysoczyznowej części gminy występują osady plejstoceńskie. Powierzchniowe rozmieszczenie jest
dość zróżnicowane. Dominującym osadem jest glina zwałowa przemieszana z utworami piaszczysto –
żwirowymi. W zagłębieniach terenu powstały osady organiczne przede wszystkich torfy. W dolinach
rzecznych zalegają osady piaszczyste, żwirowe i mułkowe (często z zawartością humusu), z których
zbudowane są tarasy nadzalewowe. W żuławskiej części gminy warstwę powierzchniową tworzą
wyłącznie osady holocenu. Żuławy zbudowane są z piasków, żwirów, iłów, mułków oraz utworów
pochodzenia organicznego i torfów. Namuły stanowią główną masę aluwiów żuławskich, na których
wytworzyły się żyzne mady.
Tabela 20. Odczyn i potrzeby wapnowania gleb użytków rolnych w latach 2009-2012
17
38
33
11
1
29
26
22
12
zbędne
ograniczone
wskazane
potrzebne
Gleby wymagające wapnowania
(udział procentowy)
konieczne
zasadowe
obojętne
6 199
lekko kwaśne
16 572,43
kwaśne
Ilość
próbek
razem
bardzo
kwaśne
Przebadana
powierzchnia
użytków rolnych
[ha]
Procentowy udział gleb o
odczynie (pH)
(w 1N KCL)
<4,
4,65,66,6>7,
5
5,5
6,5
7,2
2
11
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2012 r., WIOŚ Olsztyn, 2013.
38
W latach 2009-2012 Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Olsztynie przeprowadziła analizy
fizyko-chemiczne i chemiczne gleb w powiatach województwa warmińsko-mazurskiego. Wyniki
badań wykazały na utrzymujący się znaczny udział gleb nadmiernie zakwaszonych (45% gleb miało
odczyn bardzo kwaśny lub kwaśny). Najwięcej gleb o odczynie poniżej pH 5,5 koncentrowało się
w powiatach: braniewskim – 70%, lidzbarskim – 65%, szczycieńskim – 64%, nidzickim – 62%
oraz elbląskim – 55%.Wzrost zakwaszenia gleb jest jednym ze wskaźników jej chemicznej degradacji.
Ponadto gleby na terenie powiatu elbląskiego charakteryzują się wysoką zawartością magnezu 67%
średnią zawartością potasu (40% badanych prób) oraz niską i bardzo niską zawartością fosforu (39%
badanych prób).
Tabela 21. Zasobność gleb w przyswajalne formy makroelementów użytków rolnych
w latach 2009-2012
Przebadana
powierzchnia
użytków rolnych
w [ha]
Ilość
próbek
razem
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo
wysoka
Magnez (Mg)
niska
Potas (K2O)
bardzo niska
Fosfor (P2O5)
16 572,43
6 199
9
30
25
15
21
7
25
40
15
13
2
8
23
25
42
Źródło: Raport o stanie środowiska województwa warmińsko-mazurskiego w 2012 r., WIOŚ Olsztyn, 2013.
Potencjalnymi źródłami zanieczyszczeń gleby na terenie powiatu (jak i gminy) są:

wprowadzane do gleby
z nieszczelnych szamb,

chemizacja rolnictwa /nawozy sztuczne, pestycydy,

emisje do atmosfery zanieczyszczeń gazowych i pyłowych,

urbanizacja i osadnictwo,

zlokalizowane na terenie powiatu stacje paliw, itp.,

zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych,

degradacja gleb, erozja, zakwaszenie.
nieoczyszczone
ścieki
komunalne,
w
szczególności
39
Rycina 13. Stopień zakwaszenia gleb w województwie warmińsko – mazurskiego
Źródło: Źródło: Raport o stanie środowiska województwa warmińsko – mazurskiego w roku 2012, WIOŚ Olsztyn, 2013.
Nadmierne zakwaszenie gleb jest czynnikiem zmniejszającym efektywność stosowania większości
zabiegów agrotechnicznych, a zwłaszcza nawożenia mineralnego oraz przyczynia się do ograniczenia
plonów. Oprócz tego obserwuje się wtórne skutki zakwaszenia gleby, do których należy zmniejszenie
trwałości wiązań pakietów minerałów, rozpad makrokrystalicznej struktury wtórnych minerałów
ilastych, zmniejszenie zdolności sorpcyjnej, a przede wszystkim pojawienie się dużych ilości glinu
i manganu toksycznego dla roślin. Główną przyczyną tego stanu jest nasz umiarkowany klimat
z przewagą opadów nad parowaniem, w wyniku czego kationy zasadowe, głównie magnez (Mg2+)
i wapń (Ca2+), przemieszczane są w głąb gleby. Również duży wpływ na zakwaszenie mają rośliny,
które zubożają glebę pobierając z niej niezbędne do wzrostu i rozwoju pierwiastki, w tym kationy
zasadowe (Ca2+ i Mg2+). Oprócz czynników naturalnych nie mniej ważne są tzw. Czynniki
antropogeniczne do których należą: stosowanie nawozów (szczególnie azotowych typu amonowego
i nawozów potasowych), zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza związkami siarki i azotu (w postaci
kwaśnych opadów mokrych lub suchych). Szczególną rolę w procesie zakwaszenia odgrywa
niedostosowanie dawek nawozów fizjologicznie kwaśnych do faktycznych potrzeb nawozowych
roślin.
Zabiegiem ograniczającym niepożądane skutki zakwaszenia gleb jest wapnowanie. Naturalna
zasobność gleb uprawnych w składniki pokarmowe nie zabezpiecza w pełni potrzeb pokarmowych
roślin. Brak odpowiedniej ilości składników w formach przystępnych w środowisku bytowania roślin
wpływa na spadek plonów oraz obniżenie ich wartości biologicznej. Konsekwencją zbyt niskiej
zasobności gleb w składniki pokarmowe w stosunku do potrzeb pokarmowych roślin jest spadek
żyzności gleby, wynikający z wyczerpania jej ze składników pokarmowych. Składniki pokarmowe
roślin występują w glebie w różnych formach i ilościach. Z rolniczego punktu widzenia czyli żywienia
roślin, najważniejszą grupę stanowią formy przyswajalne, na które to składają się ilości pierwiastka
znajdujące się w roztworze glebowym, kompleksie sorpcyjnym oraz występujące w formie słabiej
rozpuszczalnych soli. O ich pobraniu decyduje wiele czynników, z których najważniejsze, to wiek
40
i gatunek rośliny, wilgotność i napowietrzenie gleby, odczyn, stosunki jonowe, a także temperatura
i nasłonecznienie. Do najważniejszych makroelementów mających największy wpływ na jakość
i wysokość plonów oprócz azotu należy wymienić fosfor, potas i magnez. Obecnie określenie obok
odczynu zawartości przyswajalnych form fosforu, potasu i magnezu jest podstawowym elementem
oceny stanu żyzności gleb mającej na celu prowadzenie racjonalnego nawożenia tymi składnikami.
Nawozić powinno się tymi składnikami, których w glebie brakuje. Stąd też nieuzasadnione jest
stosowanie nawożenia bez znajomości zasobności gleby w przyswajalne składniki pokarmowe.
Nawozy mineralne, jako jeden z głównych środków do produkcji rolnej powinny być stosowane
racjonalnie, tzn. w takich ilościach i w taki sposób, aby zapewnić uprawianym roślinom określoną
ilość składników pokarmowych w odpowiednim czasie, uzyskując przy tym możliwie największy
efekt i nie stanowić zagrożenia dla środowiska naturalnego.
Wpływ motoryzacji na gleby objawia się przede wszystkim w zanieczyszczeniu terenów przy drogach
związkami ołowiu i cynku oraz związkami pochodzącymi ze ścierania opon i nawierzchni dróg. Przez
wiele lat uważano, że zasięg zanieczyszczeń obejmuje obszar najbliższego sąsiedztwa drogi, natomiast
badania wykonane w ostatnich latach wskazują, że zasięg ten jest znacznie większy i może dochodzić
nawet do 300m.
3.3.3. Zasoby złóż kopalin
Na terenie gminy występuje 16 udokumentowanych złóż kopalin pospolitych, głównie piasków
i żwirów.
Tabela 22. Złoża surowców na terenie gminy
Powierzchnia złoża
Lp.
1.
2.
Nazwa
Czechowo
Dąbrowa
Rodzaj kopalina
piaski budowlane
piaski ceglarskie
mieszanki piasków poza
3.
Gronowo Górne
piaskami szklarskimi
mieszanki piasków poza
4.
Gronowo Górne II
piaskami szklarskimi
5.
Nowina
piaski budowlane
6.
Nowina II
piaski budowlane
piaski poza piaskami
7.
Nowina III
szklarskimi
8.
Nowina IV
szklarskimi
9.
Nowina V
szklarskimi
10. Nowina VI
szklarskimi
mieszanki piaskowo 11. Nowina VII
żwirowe
12. Nowina VIII
szklarskimi
mieszanki żwirowo –
13. Pasieki
piaskowe
14. Sierpin
szklarskimi
mieszanki żwirowo 15. Weklice
piaskowe
16. Weklice I
piaski budowlane
Źródło: Opracowanie własne na podstawie MIDAS.
Stan zagospodarowania
[ha]
1,8
2,0
rozpoznane szczegółowo
eksploatacji zaniechano
0,96
skreślone z bilansu
1,52
0,4
0,3
1,3
1,95
1,21
-
1,68
3,8
złoże zagospodarowane
4,3
eksploatowane okresowo
4,92
0,39
0,52
złoże zagospodarowane
41
4.
WALORY PRZYRODNICZE I KRAJOBRAZOWE
4.1. Lasy
Lesistość gminy Elbląg wynosi 9,5% i jest znacznie niższa niż wskaźnik lesistości dla powiatu
elbląskiego. Niskie zalesienie wynika z położenia gminy na terenie Żuław, co można zauważyć
szczególnie w zachodniej części gminy.
Na koniec 2014r. powierzchnia lasów w gminie wynosiła 1890,57ha, z czego zdecydowaną
większość stanowiły lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych.
Tabela 23. Powierzchnia gruntów leśnych i lasów
Lasy publiczne
Skarbu Państwa
Grunty leśne
ogółem
Lasy
ogółem
Lasy prywatne
ogółem
ogółem
w zarządzie
Lasów
Państwowych
gminne
Powierzchnia [ha]
1929,95
1890,57 1800,57 1783,57
1669,92
17,0
90,0
Źródło: GUS. Bank Danych Lokalnych.
4.2. Obszary chronione
 system obszarów i obiektów chronionych, w tym obszarów Natura 2000
Według danych GUS (stan na koniec 2013r.) na terenie gminy Elbląg zlokalizowano 13 916,20ha
obszarów objętych ochroną prawną w myśl ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody
(Dz. U. z 2013r. , poz. 627 ze zm). Wspomniana ustawa traktuje również o obiektach chronionych
w formie pomników przyrody, powołanych na terenie gminy Elbląg w liczbie 69 obiektów. W 2014r.
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska zlecił aktualizację listy pomników przyrody na terenie
całego kraju. Na terenie gminy Elbląg zlokalizowane są również obszary należące do Europejskiej
Sieci Ekologicznej Natura 2000.
Poniższa tabela przedstawia różnorodność form ochrony przyrody ustanowionych na terenie gminy.
Tabela 24. Obszary i obiekty cenne przyrodniczo, objęte ochroną na terenie gminy Elbląg
Lp.
Forma ochrony przyrody
Liczba obiektów
w ramach ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody
1.
Rezerwaty
3
2.
Park krajobrazowy
1
3.
Obszary Chronionego Krajobrazu
3
w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000
4.
Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków
2
5.
Obszary OZW
2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych RDOŚ w Olsztynie i GDOŚ.
42
Według rejestru obszarów chronionych, prowadzonego przez RDOŚ w Olsztynie, na terenie gminy
Elbląg znajdują się 3 rezerwaty przyrody, o łącznej powierzchni 2 382,30ha, tj:
 „Jezioro Drużno” – rezerwat faunistyczny, utworzony w 1966r. (MP z 1967r. Nr 5, poz. 26,
MP z 1967r. Nr 67, poz. 332 /Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2000r. Nr 55, poz. 700); położony
na terenie gminy Elbląg i Markusy; całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 3021,60ha;
rezerwat stanowi ostoję ptactwa wodno-błotnego; przedmiotem ochrony jest również lokalny
krajobraz; obszar rezerwatu objęty jest ochroną w ramach Konwencji z Ramsar;
na terenie rezerwatu gnieździ się 110 gatunków ptaków, pojawiają się także licznie ptaki
żerujące i przelatujące – łącznie na tym obszarze zaobserwowano 210 gatunków ptaków, w
tym: mewy śmieszki, cztery gatunki rybitw (w tym: rybitwę białoskrzydłą i białowąsą),
perkozy, żurawie, gęgawy, kaczki: krzyżówki, krakwy, cyranki, czernice i głowienki, orła
bielika, błotniaka stawowego, myszołowa, gołębiarza; w trzcinach występują: trzcinniczka,
rokitniczka, wąsatka, a w krzewach i lasach przybrzeżnych: dziwonia karmazynowa, dzięcioła
mały i czarny, droździk, remiz i wiele innych. W wodach jeziora licznie występują wzdręgi,
karasie, płocie, liny, leszcze, a z ryb drapieżnych – okonie, szczupaki i węgorze;
w przybrzeżnych lasach i zaroślach możemy spotkać między innymi: łosia, sarnę, dzika, lisa,
jenota, tumaka i kamionkę, gronostaja, wydrę, występuje tu także kilka gatunków nietoperzy,
w tym między innymi gacek wielkouch i karlik mały; znaczna część tafli wody pokryta jest
przez nimfoidy, do których należą: grążel żółty, grzybień biały, grzybieńczyk wodny i łączeń
baldaszkowy; tworzą one zwarte pokrywy o powierzchni często przekraczającej 1.000m2;
przez Jezioro Drużno prowadzi tor wodny Kanału Elbląskiego;
 „Ujście Nogatu” – rezerwat ornitologiczny, powołany w 2001r. (Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz.
z 2001r. Nr 142, poz. 2040); położony na terenie gminy Elbląg i Tolkmicko; zajmuje
powierzchnię 356,72ha; przedmiotem ochrony jest fauna ptaków wodno-błotnych (lęgowych
i migrujących) oraz ich siedliska; obejmuje obszar lądowy oraz wody Zalewu Wiślanego;
 „Zatoka Elbląska” – rezerwat faunistyczny, powołany w 1991r. (MP z 1991r. Nr 36,
poz. 273, Dz. Urz. Woj. Warm.-Maz. z 2009r. Nr 59, poz. 921); pow. rezerwatu wynosi
639ha; rezerwat położony jest w obrębie dwóch gmin: Elbląg i Tolkmicko;
przedmiotem ochrony jest ostoja ptactwa wodnego; jest rezerwatem spełniającym kryteria
Konwencji z Ramsar; ze względu na dogodne warunki gniazdowania osiedliły się tu liczne
gatunki ptaków wodno-błotnych; powierzchnia rezerwatu obejmuje wody Zatoki Elbląskiej
oraz fragment "Złotej Wyspy"; występują tu 222 gatunki ptaków, z czego 86 gatunków
to ptaki gniazdujące; na terenie rezerwatu zanotowano występowanie wszystkich krajowych
gatunków mew i kaczek (łącznie z hełmiatką), rybitwy rzeczne i czarne, kormorana, czaplę
siwą, błotniaka stawowego i bielika, a w okresie wędrówki niemal wszystkie gatunki
siewkowców; w trzcinach, oprócz gatunków pospolitych obserwować można remizy
i wąsatki; Zalew Wiślany (w tym również Zatoka Elbląska) uznany został ostoją ptaków
o randze międzynarodowej; w wodach Zatoki Elbląskiej stwierdzono występowanie
24 gatunków ryb, wśród których pojawiają się między innymi: leszcz, jazgarz, sandacz,
węgorz, okoń i płoć; badania prowadzone w rezerwacie i jego otulinie wykazały
występowanie licznych populacji żab: jeziorkowej, śmieszki i wodnej; zanotowano również
występowanie inne gatunków płazów, oraz gady: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna
i padalec; na terenie rezerwatu i w jego najbliższym otoczeniu spotyka się wiele gatunków
ssaków; większość występuje tu stale: sarna, dzik, wydra, jenot, norka amerykańska, lis
i wiele innych, a niektóre jak łoś pojawiają się jedynie sporadycznie; wśród nich niektóre
gatunki objęte są ochroną. Są to między innymi: nietoperze (mroczek późny
i gacek brunatny), jeże, wydry, gronostaje i łasice12.
12
RDOŚ w Olsztynie. Rejestr rezerwatów przyrody.
43
Rycina 14. Obszary chronione w obrębie gminy Elbląg
Źródło: http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/ [Stan na: 09.07.2015r.]
W obrębie gminy Elbląg znajduje się fragment Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej,
zajmujący na terenie gminy powierzchnię 572,1ha. Park Krajobrazowy „Wzniesienie Elbląskie”
utworzono na mocy postanowień uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elblągu VI/51/85
z dnia 26.04.1985r. W 1988r. zarządcą parku został Zarząd Parków Krajobrazowych „Mierzeja
Wiślana” i „Wzniesienie Elbląskie”. W 1999r. w wyniku reformy podziału administracyjnego Polski,
parki znalazły się w odrębnych województwach. W granicach województwa warmińsko-mazurskiego
pozostał Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej13.
Park położony jest w obrębie gmin Tolkmicko i Milejewo oraz na terenie miasta i gminy Elbląg
i zajmuje powierzchnię 13 732ha. Otulina Parku wyznaczona jest na obszarze 22 948ha.
Obszar Parku wyróżnia się bogactwem form terenu, wąwozów, jarów, strumieni, jezior i oczek
wodnych, mokradeł oraz śródleśnych zbiorników wodnych powstałych w zagłębieniach poerozyjnych.
Szczególne zróżnicowanie rzeźby występuje w strefie krawędziowej, obejmującej Zalew Wiślany
wraz z uchodzącymi do niego potokami i ich dolinami.
13
http://www.pkwe.pl/?p=p_20&sName=historia [Data wejścia: 10.07.2015 r.].
44
Rycina 15. Położenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej
Źródło: http://www.pkwe.pl/files/mapa_pkwe.pdf (stan na dzień 10.07.2015 r.)
Na terenie gminy zlokalizowano również 3 obszary chronionego krajobrazu, o łącznej powierzchni
w obrębie gminy wynoszącej 11 286,7ha. Wśród OChK w obrębie gminy zlokalizowane są:
 OChK Jeziora Drużno – ustanowiony rozporządzeniem Nr 25 Wojewody WarmińskoMazurskiego z dnia 23 kwietnia 2008r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Jeziora
Drużno (Dz. Urz. Woj. Warm.-Mazur. Nr 70, poz. 1341); obszar położony w gminach: Elbląg,
Markusy, Pasłęk i Milejewo; został utworzony w 1985r. w celu zachowania istniejących
walorów przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych otoczenia jeziora (tereny przywala,
lasy olsowe);
45
 OChK Rzeki Nogat – ustanowiony rozporządzeniem Nr 36 Wojewody WarmińskoMazurskiego z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki
Nogat (Dz. Urz. Woj. Warm.-Mazur. Nr 71, poz. 1362); w obrębie obszaru występują tereny
lęgowe ptactwa wodno-błotnego; elementami krajobrazotwórczymi tego obszaru
są: toń wodna, pasy oczeretów, szuwarów i innej roślinności wodnej oraz strefa zadrzewień
i zakrzewień nadwodnych;
 OChK Wysoczyzny Elbląskiej – Zachód – ustanowiony rozporządzeniem Nr 112 Wojewody
Warmińsko-Mazurskiego z dnia 3 listopada 2008r. w sprawie Obszaru Chronionego
Krajobrazu Wysoczyzny Elbląskiej-Zachód (Dz. Urz. Woj. Warm.-Mazur. Nr 176,
poz. 2580).
Na terenie gminy Elbląg wyznaczono również obszary chronione w ramach Europejskiej Sieci
Ekologicznej Natura 2000, tj.:
 OSO Jezioro Drużno (PLB280013) – bardzo płytkie (ok. 0,8m głębokości) eutroficzne jezioro,
o daleko posuniętym procesie lądowacenia, o zabagnionych brzegach, z rozległymi
trzcinowiskami i rozległymi płatami olsu; bogata jest roślinność wodna zanurzona
i pływająca, a przy brzegach szuwary. Poziom wody w jeziorze ulega silnym wahaniom,
co jest wynikiem wahań poziomu wody w Zalewie Wiślanym, z którym ostoja łączy się
poprzez rzekę Elbląg; Obszar obejmuje rezerwat przyrody „Jezioro Drużno”;
 OSO Zalew Wiślany (PLB280010) – obszar obejmuje polską część płytkiego zalewu
przymorskiego (śr. głębokość 2,3m, maksym 4,6m), o wodzie słonawej, odciętego
od Bałtyku Mierzeją Wiślaną; zalew łączy się z Bałtykiem wąskim kanałem usytuowanym
w rosyjskiej części zbiornika, przez który w czasie silnych sztormów następują wlewy wód
morskich; do polskiej części zalewu uchodzi szereg rzek, od strony zachodniej jest to parę
ramion Wisły, z największym Nogatem, od wschodniej i południa rzeki Elbląg, Bauda
i Pasłęka, płynące z obszarów wysoczyznowych; zalew charakteryzuje się bardzo szybkimi
zmianami poziomu wody, dochodzącymi w ciągu dnia do 1,5 m, następującymi pod wpływem
wiatru; przy brzegach zalewu ciągną się rozległe pasy szuwarów, osiągające szerokość setek
metrów; najważniejsze obszary lęgowe ptaków na zalewie znajdują się w Zatoce Elbląskiej
i w rejonie ujścia Pasłęki; obszary najważniejsze dla ptaków nielęgowych, to strefa
przybrzeżna rozciągająca się od Przebrna do ujścia rzeczki Cieplicówki, Zatoka Elbląska oraz
strefa przybrzeżna w okolicy ujścia Pasłęki; występują następujące formy ochrony: rezerwaty
przyrody „Ujście Nogatu” i „Zatoka Elbląska” oraz Park Krajobrazowy: Mierzeja Wiślana,
cz. nadzalewowa Wysoczyzny Elbląskiej;
 OZW Ostoja Drużno (PLH280028) - obejmuje rezerwat przyrody Jezioro Drużno; duży
zbiornik stanowiący atrakcję krajoznawczą; w obrębie lustra wody występuje grzybieńczyk
wodny (Nymphoides peltata); ta żółto kwitnąca roślina, objęta ochroną całkowitą, występuje
łanami, które pokrywają znaczne powierzchnie jeziora;
 OZW Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007) – obszar stanowi bogactwo
florystyczne i faunistyczne gatunków związanych przede wszystkim z siedliskami wodnobłotnymi, jak i nadmorskimi wydmami; znajduje się tu 18 siedlisk wyszczególnionych
w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej; obszar leży ta trasie wiosennych i jesiennych
przelotów tysięcy ptaków; w obrębie obszaru zanotowano występowanie foki szarej; Zalew
Wiślany i Mierzeja Wiślana stanowi specjalny obszar ochrony siedlisk, o powierzchni
40729,6ha; część ostoi wchodzi w skład Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej
oraz Parku Krajobrazowego "Mierzeja Wiślana"; niewielkie fragmenty są również częścią
obszarów chronionego krajobrazu; występuje tu także kilka rezerwatów przyrody,
a w tym m.in. „Zatoka Elbląska” i „Ujście Nogatu”.
46
Rycina 16. Obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
Rycina 17. Obszary Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty
47
 korytarze ekologiczne
Sieć powiązań przyrodniczych stanowi system obszarów chronionych w myśl przepisów krajowych,
uzupełniony i w pewnym zakresie pokrywający się z obszarami objętymi ochroną w ramach sieci
międzynarodowych. Obszary chronione uzupełniają tereny „zielone”, w tym kompleksy leśne, sieć
hydrograficzna i korytarze migracji zwierząt. Utrzymanie i rozwój powiązań przyrodniczych, ich
spójność i ciągłość jest istotnym warunkiem zachowania różnorodności biologicznej. W obrębie
gminy Elbląg swój przebieg ma korytarz ekologiczny Dolina Pasłęki – Zalew Wiślany.
Rycina 18. Korytarze ekologiczne na terenie gminy Elbląg
 Zielone Płuca Polski
Teren całej gminy, podobnie jak województwa warmińsko-mazurskiego, znajduje się w granicach
obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. Obecnie celem istnienia ZPP jest promowanie rozwoju
proekologicznego i utrzymanie zrównoważonych struktur przestrzennych dla zapewnienia wysokiego
standardu środowiska przyrodniczego, a także uczestnictwo w koncepcji tworzenia Zielonych Płuc
Europy. Niezmiernie ważna jest też integracja w spójny system ekologiczny znajdujących się
tu obszarów form ochrony przyrody oraz przestrzeni między nimi. Na obszarze Zielonych Płuc Polski
znajdują się bowiem najważniejsze polskie obszary chronione: 4 parki narodowe, 13 parków
krajobrazowych, 263 rezerwaty przyrody oraz około 5700 pomników przyrody. Rejony te są jedynymi
z ostatnich w Europie obszarów o nieskażonej przyrodzie i dużych walorach krajobrazowych,
48
są również częścią Polski słabo rozwiniętą gospodarczą. Dążenie do rozwoju tych terenów przez
uprzemysłowienie mogłoby narazić jego cenną przyrodę na nieodwracalne straty. Powołanie ZPP
pozwoliło na przyjęcie przez Sejm RP 14 września 1994r. deklaracji o konieczności konsekwentnego
przestrzegania na jego obszarze zasad ekorozwoju.
Rycina 19. Położenie obszaru Zielone Płuca Polski
Źródło: http://www.fzpp.pl/index.php?id=13 [Stan na: 10.07.2015r.]
49
5.
5.1.
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Gospodarka wodno – ściekowa
Woda na potrzeby mieszkańców czerpana jest z utworów czwartorzędowych za pomocą pięciu ujęć
głębinowych o zasobach eksploatacyjnych:
 Raczki Elbląskie Q = 35,0 m3/h,
 Tropy Q = 28,0 m3/h
 Nowina Q = 47,4 m3/h
 Pilona Q = 76,8 m3/h
 Dłużyna Q = 43,0 m3/h.
Wody podziemne są głównym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, rolnictwa i przemysłu.
W 2013r. zużyto 355,8 dam3, z czego 199,4 dam3 na cele bytowo-gospodarcze. W 2012r. zużyto 308,8
dam3 wody, z czego 199,1 dam3 na potrzeby eksploatacji sieci wodociągowej.
Na koniec 2014r. sieć wodociągowa w gminie miała długość 187,7km, przy 1506 podłączeniach
do gospodarstw domowych. Z sieci korzysta łącznie około 6448 osób, co stanowi 98,7%.
Na terenie gminy działa pięć mechaniczno - biologicznych oczyszczalnia ścieków o przepustowości:
Janów - 140,0 m3/d, Lisów - 44,0 m3/d, Przezmark - 22,8 m3/d, Nowakowo 10,0 m3/d i Węzina - 7,0
m3/d. Z sieci kanalizacyjnej w gminie korzysta 3048 osób – 27,8%. Na koniec 2014r. długość czynnej
sieci rozdzielczej wynosiła 19,8km, przy 216 podłączeniach do budynków. Gospodarka ściekowa
oparta jest w większości na zbiornikach bezodpływowych – ok. 815 obiektów oraz przydomowych
oczyszczalniach ścieków - 46 sztuk.
5.2.
5.2.1.
Energetyka
Gazownictwo
Na koniec 2013r. długość czynnej sieci gazowej ogółem na terenie gminy wynosiła 19 410 m, z czego
60,86% to sieć przesyłowa. Przez teren gmin przebiega gazociąg wysokiego ciśnienia DN 200 relacji
Malbork – Elbląg ze stacjami redukcyjno-pomiarowymi wysokiego ciśnienia. Z sieci gazowej
w analizowanym roku korzystało 975 mieszkańców – 13,5% (GUS, Bank Danych Lokalnych).
5.2.2.
Elektroenergetyka
Operatorem dystrybucji systemu energetycznego jest ENERGA – OPERATOR S.A. Oddział
w Elblągu. Na terenie gminy zlokalizowany jest GPZ Elbląg Wschód (zasilający gminę Elbląg,
Milejewo i Markusy). Podstawowym zadaniem stacji GPZ jest przetwarzanie energii elektrycznej
i wprowadzanie jej w lokalną sieć rozdzielczą średniego napięcia 15 kV zasilającą odbiorców
przemysłowych i komunalnych. Stąd lokalizacja stacji jest ściśle związana z zapotrzebowaniem
na energię elektryczną.
5.2.3.
Ciepłownictwo
Na terenie gminy brak jest zbiorczej sieci ciepłowniczej. Istnieją natomiast lokalne kotłownie oplatane
najczęściej węglem kamiennym. Przy Zespole Szkół w Nowakowie istnieje kotłownia na biomasę.
50
5.3.
Gospodarka odpadami
Zgodnie z zapisami Planu gospodarki odpadami dla województwa warmińsko-mazurskiego na lata
2011-2016 gmina Elbląg należy do Regionu Północnego. Region wyposażony jest w zakład
zagospodarowania odpadów z instalacjami do ich przetwarzania (Zakład Utylizacji Odpadów
Sp. z o.o. ul. Mazurska 42, 82-300 Elbląg - zlokalizowany na terenie gminy miejskiej Elbląg).
W ciągu najbliższych lat zakład powinien zapewniać, co najmniej następujący zakres usług:
 mechaniczno-biologiczne lub termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych
i pozostałości z sortowni,
 składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych,
 kompostowanie odpadów zielonych,
 sortowanie poszczególnych frakcji odpadów komunalnych zbieranych selektywnie.
W ramach ZUO Sp. z o.o. Elbląg istnieje m.in.:
 instalacja mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów obejmująca sortownię
odpadów zmieszanych i selektywnie zebranych (moc przerobowa 54 tys. Mg/rok
z możliwością zwiększenia do 70 tys. Mg) oraz kompostownię odpadów ulegających
biodegradacji (frakcja odpadów zmieszanych, frakcja odpadów zielonych z gospodarstw
domowych) o mocy przerobowej 28 tys.Mg/rok;
 składowisko odpadów (kwatera II) o pojemności 419 tys. m3 i powierzchni 3,623 ha;
W miejscowości Jagodno (gmina Elbląg) znajduje się również składowisko odpadów przemysłowych
(popioły lotne z węgla), gdzie w 2012r. nie zdeponowano odpadów (stan nagromadzenia – ponad 552
tys. Mg).
W zakresie usługi odbioru odpadów komunalnych w gminie Elbląg istnieje:
 45 punktów w których znajdują się pojemniki zbiorcze na odpady selektywne;
 15 miejscowości objęte systemem workowym selektywnej zbiórki odpadów;
 2 punkty gromadzenia odpadów niebezpiecznych:
 Gronowo Górne
 Nowakowo
 40 miejscowości objętych odbiorem odpadów zmieszanych.
W 2014r. odebrano z terenu gminy:
 1470,52 Mg - odpadów zmieszanych (20 03 01);
 62,26 Mg - tworzyw sztucznych (20 01 39);
 67,04 Mg – szkła (20 01 02);
 13,86 Mg – papieru (20 01 01);
 10,86 Mg – odpadów biodegradowalnych (20 02 01);
 3,92Mg – odpadów wielkogabarytowych (20 03 07).
Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami zawarte są w obowiązującym Planie
Gospodarki Odpadami Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2016, Programie
51
usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2011-2015 z perspektywą do roku 2020 oraz Programie usuwania wyrobów zawierających azbest dla
Gminy Elbląg na lata 2011-2032 (Uchwała Nr XX/145/2012 Rady Gminy Elbląg z dnia 13 września
2012r.).
Według danych GUS (stan na koniec 2013r.) na terenie gminy wytworzono ogółem 4,1 tys. Mg
odpadów z czego 2,0 tys. Mg poddano odzyskowi.
5.4.
Hałas
Wśród regulacji prawnych w zakresie klimatu akustycznego wymienić należy przede wszystkim
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014r., poz.112).
Do podstawowych czynników mających wpływ na klimat akustyczny gminy zaliczyć należy
komunikację drogową oraz w znacznie mniejszym stopniu hałas przemysłowy, którego uciążliwość
ma charakter lokalny o stosunkowo niedużym zasięgu. Skala zagrożeń hałasem przemysłowym nie
jest zbyt duża, a zasięg jego oddziaływania ma zwykle charakter lokalny.
Hałas komunikacyjny jest obecnie najpowszechniejszym i najbardziej uciążliwym źródłem hałasu
w środowisku zurbanizowanym. Ciągły wzrost ilości pojazdów mechanicznych, przy jednoczesnym
braku właściwych rozwiązań drogowych, braku obwodnic, złej jakości nawierzchni znacząco
powiększa obszar środowiska o ponadnormatywnym hałasie drogowym.
Niekorzystny wpływ hałasu na stan zdrowia społeczeństwa wymaga zastosowania działań
ograniczających i zabezpieczających. Stosowane są zarówno zabezpieczenia akustyczno-budowlane,
jak również odpowiednia lokalizacja obiektów, właściwa organizacja ruchu drogowego,
czy też poprawa nawierzchni dróg i stanu technicznego pojazdów.
W 2013r. WIOŚ w Olsztynie nie prowadził pomiarów hałasu komunikacyjnego ani przemysłowego
na terenie gminy Elbląg.
Wg informacji zawartych w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza
aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych oraz wojewódzkich na terenie województwa
warmińsko-mazurskiego, o obciążeniu ponad 3 mln pojazdów rocznie, których eksploatacja
spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne w wyniku przekroczenia dopuszczalnych
poziomów hałasu określonych wskaźnikami LDWN i LN jedynie na drodze krajowej nr 22 w pkt.
granica państwa – węzeł Raczki zanotowano przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu do 5 dB,
w przypadku pkt. na drodze krajowej 7 w obrębie gminy nie zanotowano przekroczeń wartości
dopuszczalnych.
5.5.
Promieniowanie elektromagnetyczne
Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM), w tym promieniowanie niejonizujące zaliczane jest
obecnie do podstawowych rodzajów zanieczyszczeń środowiska naturalnego. Promieniowanie
elektromagnetyczne, to emisja energii elektromagnetycznej w postaci pól elektromagnetycznych,
wywoływana zmianami ładunków elektrycznych w układach materialnych. Promieniowanie
niejonizujące obejmuje pola elektromagnetyczne w zakresie 0- 300 GHz. Powyżej 300 GHz następuje
jonizacja atomów oraz cząstek (promieniowanie X oraz gamma) – promieniowanie jonizujące.
Do głównych źródeł promieniowania niejonizujacego zaliczamy w głównej mierze:

elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia,

stacje radiowe i telewizyjne,
52

łączność radiowa, radiotelefony i telefonia komórkowa,

stacja radiolokacyjna i radionawigacyjna.
Źródłem pół elektromagnetycznych są przeważnie urządzenia i linie energetyczne.
Ponadto na terenie gminy zlokalizowane są inne źródła promieniowania, takie jak liczne urządzenia
radiokomunikacyjne, radiolokacyjne i radionawigacyjne, a wśród nich stacje bazowe telefonii
komórkowej
i telefony komórkowe oraz urządzenia elektryczne w zakładach pracy i gospodarstwach domowych.
Źródłem promieniowania jest każde urządzenie (instalacja), w którym następuje przepływ prądu.
W 2013r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Olsztynie, przeprowadził badania
w 45 punktach pomiarowych na terenie całego województwa. Na terenie gminy Elbląg
nie wyznaczono żadnego punktu pomiarowego, natomiast na terenie ościennej gminy Miasto Elbląg
dokonano pomiarów w 14 punktach, w żadnym z nich nie uzyskano wartości przekraczającej ustalonej
normy.
5.6.
Komunikacja i transport
Gmina Elbląg położona jest pomiędzy ważnymi drogami krajową nr 7 relacji Gdańsk – Elbląg –
Warszawa, a nr 22 Malbork – Elbląg – przejście graniczne w Grzechotkach.
W skład sieci drogowej gminy wchodzą drogi o znaczeniu krajowym, wojewódzkim, powiatowym
i gminnym. Łącznie stanowią one 272,7 km. W poniższej tabeli przestawiono długość poszczególnych
kategorii dróg.
Tabela 25. Sieć drogowa gminy Elbląg
Lp.
Kategoria drogi/ rodzaj nawierzchni
Długość w [km]
1.
krajowe
13,5
2.
wojewódzkie
2,645
3.
powiatowe
103,2
4.
gminne
156,00
Źródło: Dane Urzędu Gminy Elbląg
Przez teren gminy przebiega jedna droga wojewódzka: Nr 503 – relacji Elbląg- Suchacz- KadynyTolkmicko-Pogrodzie;
Drogi powiatowe mają łączną długość 103,2km. Wśród nich dominują drogi o nawierzchni twardej101,20km. Drogi gminne mają łącznie 156,0km długości. Dominują wśród nich drogi o nawierzchni
gruntowej – 87,3km.
Przez gminę przebiega linia kolejowa nr 204 relacji Malbork – Elbląg – Bogaczewo – Olsztyn.
Ma ona znaczenie nie tylko krajowe, ale także międzynarodowe (jest częścią trasy Berlin – Gdańsk Kaliningrad). Ponadto na terenie gminy do transportu wodnego wykorzystywane są wody morskie:
rzeka Elbląg i wody Zalewu Wiślanego. Na obszarze gminy i miasta Elbląg czynny jest port towarowy
oraz przystanie pasażerskie.
53
Rycina 20. Układ dróg powiatowych w gminie Elbląg
Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Elbląg (projekt)
54
6. RACJONALNE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII
6.1. Racjonalne wykorzystanie wody
Szybki wzrost gospodarczy kraju nie zwiększa poboru wody na potrzeby gospodarki narodowej.
Jest to możliwe zarówno dzięki wdrażaniu wodooszczędnych technologii przez podmioty
gospodarcze, jak również w wyniku realizacji celów polityki ekologicznej państwa (np. kontrole
przedsiębiorstw wykorzystujących wodę). Dalsze ograniczenie zużycia wody wymagać będzie
kontynuowania dotychczasowych działań, tj.:

wprowadzenie normatywów zużycia wody w wybranych, szczególnie wodochłonnych
procesach produkcyjnych w oparciu o dane o najlepszych dostępnych technikach (BAT),

opracowanie i wprowadzenie systemu kontroli wodochłonności produkcji w formie
obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych i rolniczych w przeliczeniu
na jednostkę produktu,

ograniczenie zużycia wody z ujęć podziemnych,

właściwe utrzymanie wód i urządzeń wodnych oraz intensyfikacja stosowania
zamkniętych obiegów wody.
6.2. Racjonalne wykorzystanie energii - energia odnawialna
Odnawialne źródła energii zyskują popularność ze względu na to, że są nieszkodliwe dla środowiska,
a ich zasoby uzupełniają się w naturalnych procesach. W perspektywie wyczerpujących się źródeł
energii konwencjonalnej (węgiel, gaz ziemny, ropa naftowa), konieczne jest podjęcie czynności
zmierzających do wprowadzenia alternatywnych źródeł energii: biomasy, energii wody, energii
wnętrza ziemi (energia geotermalna), energii wiatru i energii Słońca.
 energia wiatru
Jednym ze źródeł energii odnawialnej jest także energia wiatru. Jej wykorzystanie wymaga
odpowiednich warunków, a szczególnie stałego występowania wiatru o określonej prędkości.
Prędkość wiatru, przy której praca elektrowni wiatrowych uznawana jest za optymalną, to 15-20 m/s.
W Polsce najkorzystniejsze warunki do rozwoju energetyki wiatrowej występują w województwie
pomorskim i zachodniopomorskim. Najwyższy potencjał produkcji energii elektrycznej w Polsce
pochodzącej z wiatru przypada na okres jesienno-zimowy, kiedy to prędkości wiatru są najwyższe.
Wśród zalet wykorzystywania energii wiatru wymienia się głównie niewyczerpywalność oraz brak
emisji zanieczyszczeń do środowiska. Istnieją głosy twierdzące, że elektrownie wiatrowe nie pozostają
jednak bez wpływu na ludzi, ptaki i krajobraz. Jako negatywne oddziaływanie wymienia
się wytwarzany przez turbiny elektrowni jednostajny hałas, który może mieć niekorzystny wpływ
na samopoczucie człowieka. Wśród wad elektrowni wiatrowych wskazuje się również
na niebezpieczeństwo grożące ptakom. Ponadto wpływ elektrowni wiatrowych rozpatruje się także
w odniesieniu do krajobrazu.
Na terenie gminy, funkcjonują dwie pojedyncze siłownie wiatrowe w miejscowości Janowo o łącznej
mocy 2,5 MW. Ponadto w pobliżu miejscowości Adamowo planowana jest budowa farmy wiatrowej –
10 masztów o mocy do 2,0 MW każdy (została wydana decyzja środowiskowa, w trakcie
opracowywany jest mpzp).
 energia słoneczna
Promieniowanie słoneczne wykorzystywane jest do produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
Do produkcji prądu bezpośrednio z promieniowania słonecznego służą ogniwa fotowoltaiczne.
Natomiast kolektor słoneczny jest urządzeniem umożliwiającym przetworzenie energii słonecznej
w energię cieplną. Oceniono, że w Polsce kolektory słoneczne są w stanie zapewnić ok. 60% rocznego
55
zapotrzebowania domu jednorodzinnego w energię cieplną, pod warunkiem odpowiedniej budowy
obiektu.
Wykorzystanie potencjału energii słonecznej uzależnione jest od warunków helioenergetycznych.
W Polsce najmniej korzystne warunki helioenergetyczne panują m.in. w okolicach Warszawy,
ze względu na znaczne zanieczyszczenie powietrza. Przebieg pór roku raczej uniemożliwia
zastosowanie energii Słońca (w okresie jesienno-zimowym – sezon grzewczy – przypada jedynie
około 20% całkowitego rocznego nasłonecznienia). Taki rozkład nasłonecznienia w ciągu roku
pozwala natomiast wykorzystać kolektory słoneczne w rolnictwie (okres maksymalnego
nasłonecznienia pokrywa się z okresem suszenia pasz objętościowych). Stosowanie ogniw
fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych ma jedynie pozytywny wpływ na środowisko.
Wykorzystanie energii słonecznej nie powoduje emisji zanieczyszczeń. Jako wadę stosowania tego
typu energii uważa się wysoki koszt urządzeń.
Najistotniejszym parametrem określającym potencjał wykorzystania „energii solarnej” jest natężenie
promieniowania słonecznego i nasłonecznienie. Uśrednione roczne promieniowanie całkowite
w gminie wynosi 3 700 MJ/m2. Biorąc pod uwagę powierzchnię gminy, zasoby energii słonecznej
kształtują się na poziomie 1 590 778 TJ i można je uznać za wysokie.
 energia geotermalna
Kolejnym źródłem energii odnawialnej jest energia geotermalna, pochodzącą z wnętrza Ziemi. Polska
posiada znaczny potencjał i zasoby energii geotermalnej, związanej przede wszystkim z wodami
podziemnymi o temperaturze 20-130C, na głębokości do 4km. Większość zasobów wód
geotermalnych w Polsce występuje w obszarze Niżu, Sudetów i Karpat. W ostatniej dekadzie XX
wieku energię geotermalną zaczęto wykorzystywać w ciepłownictwie, a następnie w rolnictwie
i hodowli ryb. Ciepłownictwo geotermalne przynosi znaczne efekty ekologiczne.
Rozwój ciepłownictwa opartego o energię geotermalną przyczyni się do redukcji ilości spalanych
tradycyjnych paliw i emitowanych zanieczyszczeń. Ponadto istnieją także możliwości generacji
elektryczności, do której w układzie binarnym stosuje się wody o temperaturze około 100C.
Szansą na zagospodarowanie energii geotermalnej jest również odzysk ciepła z płytkich poziomów
gruntu (temperatury do kilkunastu stopni Celsjusza). Umożliwia to pozyskiwanie i użytkowanie
ciepła. Do tego celu służą pompy ciepła, które pozwalają ogrzewać, jak również klimatyzować
budynki oraz przygotowywać ciepłą wodę użytkową. Pompy ciepła, w zimie transmitują ciepło
z wnętrza ziemi do budynku, a latem z wnętrza budynku do ziemi.
Pompy zwierają nietoksyczne, niepalne i biologicznie degradowane czynniki robocze. Instalacja nie
emituje hałasu, a czas eksploatacji sięga 30-50 lat.
Na terenie Polski północno-wschodniej szanse na powodzenie dużych instalacji z wykorzystaniem
pomp ciepła są mniejsze niż np. w środkowej, czy zachodniej części kraju. Nie wyklucza to jednak
możliwości wykorzystania energii geotermalnej w mniejszej skali, np. w budownictwie
jednorodzinnym, budynkach użyteczności publicznej, w tym w halach sportowych, pływalniach,
czy też obiektach handlowo-usługowych.
 energia wody
Kolejnym źródłem energii odnawialnej jest energia wody. W Polsce nie występują jednak zbyt
korzystne warunki do rozwoju energetyki wodnej. Większość technicznych zasobów
hydroenergetycznych przypada na Wisłę. Energia wody, podobnie jak pozostałe odnawialne źródła
energii, jest w zasadzie nieszkodliwa dla środowiska. Wśród największych zalet hydroenergetyki
wymienia się m.in. możliwość wykorzystania zbiorników wodnych do rybołówstwa, rekreacji,
czy też ochrony przeciwpożarowej. Na terenie gminy funkcjonuje jedna elektrownia wodna na rzece
Wąskiej o mocy 52 kW.
56
 biomasa i biogaz
Aktualnie najbardziej rozpowszechnionym źródłem energii odnawialnej jest biomasa. Zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 9 listopada 2012r. w sprawie szczegółowego zakresu
obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty
zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz
obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym
źródle energii (Dz. U. 2012, poz. 1229) biomasa to stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego
lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości
z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także część
pozostałych odpadów, które uległy biodegradacji. Do celów energetycznych wykorzystuje się drewno
i odpady z przerobu drewna, rośliny pochodzące z upraw energetycznych (wierzba wiciowa, rdest,
trzcina pospolita), produkty rolnicze oraz odpady organiczne z rolnictwa. Koszty ogrzewania takim
paliwem, w specjalnie zmodernizowanych kotłowniach, są aktualnie niższe od kosztów ogrzewania
olejem opałowym.
Głównymi zaletami biomasy jest brak szkodliwego wpływu na środowisko, a szczególnie na stan
powietrza atmosferycznego. Ilość dwutlenku węgla emitowana do atmosfery podczas spalania
biomasy równoważona jest ilością CO2 pochłanianą przez rośliny w procesie fotosyntezy. Ponadto
zapotrzebowanie na biomasę może się przyczynić do zagospodarowania nieużytków, czy też
unieszkodliwienia niektórych odpadów. Biogaz to przede wszystkim mieszanina metanu i dwutlenku
węgla, powstająca podczas beztlenowej fermentacji substancji organicznych. przede wszystkim
celulozy, odpadów roślinnych, odchodów zwierzęcych i ścieków. Biogaz wykorzystywany do celów
energetycznych powstaje w wyniku fermentacji:

odpadów organicznych na wysypiskach śmieci,

odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych,

osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków.
Opłacalność budowy biogazowi zależy od wielu czynników, m.in. bliskiego sąsiedztwa licznych ferm
w stosunku do biogazowi, dużej koncentracji zakładów surowcowego przetwórstwa rolniczego,
spożywczego albo rzeźni (bezpieczeństwo ciągłości dostaw surowca), zapewnienia odpowiedniego
zbytu ciepła lub energii elektrycznej.
Biorąc pod uwagę charakter gminy, należy przypuszczać, że jest to obszar sprzyjającym rozwojowi
inwestycji związanych z produkcją i wykorzystaniem biomasy i biogazu. Czynnikiem warunkującym
powodzenie tego typu inwestycji jest przede wszystkim występowanie gospodarstw rolnych. Ważna
jest również wielkość gospodarstwa. Profil gospodarstwa jest tu mniej istotny, ponieważ, zarówno
z uprawy roślin, jak również z chowu i hodowli zwierząt, można uzyskać substrat umożliwiający
efektywną produkcję biogazu. Do wytwarzania biogazu wykorzystuje się surowce, które najczęściej
stanowią produkt uboczny powstający w produkcji rolnej, w tym odchody zwierzęce, słoma, biomasa
leśna. Na terenie gminy przy Zespole Szkół w Nowakowie funkcjonuje kotłownia na biomasę o mocy
200 kW.
6.3. Racjonalne wykorzystanie materiałów
Ograniczenie materiałochłonności przez zakłady przemysłowe i rolnictwo zalecane jest zarówno przez
kierunki polityki ekologicznej Polski, jak i Unii Europejskiej poprzez zastosowanie najlepszych
możliwych technologii. Do podstawowych zasad jakie zalecane są przez BAT należą:

zapobieganie i ograniczanie powstawania odpadów u źródła, a także zmniejszenie ich
negatywnego oddziaływania na środowisko;

zmniejszenie materiałochłonności
niskoodpadowych oraz recykling;
gospodarki
poprzez
wprowadzanie technologii
57
7.

zmniejszenie oddziaływania rolnictwa na środowisko poprzez rozpropagowanie
i stosowanie Kodeksu Dobrych Praktyk, kontynuacja budowy płyt obornikowych
i zbiorników na gnojówkę;

racjonalne gospodarowanie kopalinami poprzez opracowanie planów eksploatacji kopalin
i rekultywacji terenów poeksploatacyjnych.
NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA
7.1. Zagrożenia antropogeniczne
Zagrożenia antropogeniczne dla środowiska naturalnego wynikają z działalności człowieka,
tj. wykorzystywania i przetwarzania zasobów. Źródłem presji na środowisko są poszczególne
dziedziny gospodarki oraz bytowanie mieszkańców. Obszarami o największym potencjalnym
zagrożeniu są obszary uprzemysłowione i zurbanizowane.
 gospodarka komunalna
Wśród zagrożeń środowiska związanych z gospodarką komunalną należy wymienić następujące:

gospodarka ściekowa: ścieki komunalne są zazwyczaj niedostatecznie oczyszczone.
Największe zagrożenie występuje na terenach wiejskich, charakteryzujących się niskim
stopniem skanalizowania przy równocześnie wysokim stopniu zwodociągowania; zagrożenie
dla środowiska stwarza także niedostatecznie uporządkowana gospodarka wodami
opadowymi, zwłaszcza na terenach zurbanizowanych;

gospodarka odpadami; nadal notuje się małą ilość odpadów komunalnych poddawanych
procesom odzysku, a główną metodą ich unieszkodliwiania jest składowanie;

emisja zanieczyszczeń do powietrza; w ostatnich latach emisje zanieczyszczeń
do powietrza z zakładów przemysłowych znacznie się zmniejszyły, natomiast nadal dużym
problemem jest emisja niska z ogrzewania indywidualnego.
 transport i komunikacja
Wzrost liczby pojazdów samochodowych przy wolno zmieniającej się sieci dróg, stanowi źródło
zagrożenia dla środowiska. Transport drogowy, w tym tranzytowy (tzw. TIR), powoduje emisję
spalin, hałasu i wibracji, degradacje walorów przyrodniczych(w tym fragmentację korytarzy
ekologicznych) i krajobrazowych oraz nadzwyczajne zagrożenia środowiska.
Największe niebezpieczeństwo związane jest z przewozem substancji niebezpiecznych drogami
krajowymi i wojewódzkimi.
Przez powiat elbląski przebiega trasa przewozu paliw płynnych z Rafinerii Gdańskiej oraz paliw
gazowych, z bazy „ORLENGAZ” w Redakach. Jest to droga o dużym natężeniu ruchu, co powoduje
zwiększone ryzyko wystąpienia zdarzenia awaryjnego związanego z przewozem towarów
niebezpiecznych. Z substancji niebezpiecznych najczęściej przewożone są oleje, benzyny, propanbutan, amoniak i chlor.
Zagrożenie stanowi również transport materiałów niebezpiecznych koleją, co ma związek z dużą
pojemnością i ilością cystern w zestawach pociągów. Koleją są przewożone ładunki głównie
z i do Obwodu Kaliningradzkiego (ropa naftowa, paliwa płynne, propan-butan, amoniak, nawozy
mineralne), w różnych ilościach, zależnie od koniunktury.
Na terenie powiatu elbląskiego odbywa się również transport drogą wodną – Zalewem Wiślanym,
rzeką Elbląg oraz kanałami: Jagiellońskim i Elbląskim. W tym przypadku zagrożenie
dla środowiska może stanowić wyciek paliwa lub zrzut wód balastowych z jednostek pływających.
58
 działalność gospodarcza
Przemysł i energetyka zawodowa są źródłem zagrożeń dla środowiska w związku z emisją
zanieczyszczeń do powietrza, odprowadzaniem ścieków, wytwarzaniem odpadów, degradacją
powierzchni ziemi, zużywaniem zasobów naturalnych, emisją hałasu i awariami przemysłowymi.
Powstawanie szkód w środowisku wiąże się także z wydobywaniem kopalin, co powoduje
powstawanie wyrobisk, hałd odpadów przeróbczych i złożowych, zaburzenie stosunków wodnych,
zanieczyszczenie powietrza, osiadanie gruntu. W ostatnich latach znacznie zmniejszył się zakres
oddziaływania przemysłu na stan środowiska.
Potencjalnym źródłem zanieczyszczenia środowiska dla gminy mogą być zdarzenia powstałe poza
jego terenem. Dotyczy to przede wszystkim napływu zanieczyszczeń z powietrzem napływającym nad
teren gminy tzw. imisją, zanieczyszczenia wód w szczególności podziemnych, oraz zdarzeń losowych
np. poważne awarie. Do zagrożeń zewnętrznych należy dodać zagrożenia zanieczyszczenia
środowiska niepożądanym promieniowaniem np. jonizującym powstałym w wyniku awarii
w elektrowni atomowej.
 poważna awaria przemysłowa
Poważne awarie mogą powstawać w przypadku awarii i katastrof w obiektach przemysłowych
w wyniku wypadków kolejowych i drogowych z udziałem cystern i autocystern przewożących
materiały niebezpieczne. Zdarzenia te charakteryzują się specyficznymi cechami takimi jak
niepewność ich wystąpienia, złożoność przyczyn, różnorodność bezpośrednich skutków oraz
indywidualnym, niepowtarzalnym przebiegiem.
Istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka są zakłady mogące być sprawcami
poważnych awarii przemysłowych. Zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia poważnej awarii
przemysłowej lub pogłębienie jej skutków może mieć miejsce na obszarach, gdzie w niedużej
odległości od siebie zlokalizowane są dwa lub więcej zakładów dużego ryzyka (ZDR) i/lub zakładów
zwiększonego ryzyka (ZZR) wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.
Według danych Komendy Wojewódzkiej Państwowej straży Pożarnej w Olsztynie w powiecie
elbląskim nie zlokalizowano zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej.
 biotechnologia i organizmy zmodyfikowane genetycznie
Biotechnologia jest dyscypliną nauk technicznych wykorzystującą procesy biologiczne
na skalę przemysłową. Konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro
z dnia 5 czerwca 1992 r. (Dz. U. z 2002r., Nr 184, poz. 1532) podaje jedną z najszerszych definicji:
„Biotechnologia oznacza zastosowanie technologiczne, które używa systemów biologicznych,
organizmów żywych lub ich składników, żeby wytwarzać lub modyfikować produkty lub procesy
w określonym zastosowaniu.” Biotechnologie są w stosunku do tradycyjnych (chemicznych) znacznie
mniej energochłonne, bezodpadowe lub niskoodpadowe, tańsze i wydajniejsze oraz często mniej
obciążające środowisko, znajdują zastosowanie także w działalności służącej ochronie środowiska
(w oczyszczaniu ścieków, neutralizacji odpadów, w produkcji biogazu).
Organizmy Modyfikowane Genetycznie (GMO) są to rośliny lub zwierzęta, które dzięki modyfikacji
w ich genomie - materiale genetycznym - uzyskały nowe cechy. Modyfikacja genetyczna zwykle
polega na wstawieniu nowego genu (co fizycznie jest fragmentem DNA) do genomu modyfikowanego
organizmu. Jednak można także i wyciszać geny poprzez wprowadzenie komplementarnego genu
kodującego tzw. nonsensowne RNA, czy też za pomocą kierowanej mutagenezy, wywołać mutacje
w konkretnym genie, co może doprowadzić do jego inaktywacji (dokładnie inaktywacji produktu tego
genu).
Na świecie ma miejsce dynamiczny rozwój badań w zakresie inżynierii genetycznej i rozwój
przemysłu opartego na biotechnologiach. Produkty nowoczesnej biotechnologii (organizmy
59
genetycznie zmodyfikowane) coraz częściej pojawiają się na rynku, budząc wiele kontrowersji,
szczególnie w odniesieniu do problematyki bezpieczeństwa tych produktów dla zdrowia człowieka
i ewentualnego ich wpływu na inne organizmy w środowisku. W związku z powyższym zachodzi
potrzeba dokonywania oceny stopnia zagrożenia tych produktów dla zdrowia ludzi i środowiska.
Procedury i mechanizmy oceny ryzyka związanego z wykorzystywaniem genetycznie
zmodyfikowanych organizmów są ciągle doskonalone.
Biotechnologie i rozwój przemysłu opartego na biotechnologiach daje nowe możliwości rozwoju.
Korzystanie z osiągnięć biotechnologii związane może być jednak z nieznanym dotąd zagrożeniem
bezpieczeństwa biologicznego.
7.2. Zagrożenia naturalne
Zagrożenia środowiska mogą mieć również charakter naturalny. Rodzaj i intensywność zagrożeń
wiąże się ze specyfiką danego obszaru. Nadzwyczajnymi zagrożeniami dla środowiska, jakie mogą
wystąpić na terenie gminy są: pożary, susze, powodzie, gradobicia i silne wiatry.
 zagrożenie powodziowe
Zagrożenie powodziowe na terenie gminy może pochodzić z następujących źródeł:

zagrożenie spowodowane podniesieniem się stanu wody w jeziorze Drużno; może być ono
spowodowane cofką (wpływem wód z Zalewu Wiślanego), jak też dużymi przepływami
w ciekach uchodzących do jeziora; w przypadku wystąpienia powodzi należy się spodziewać
bardzo szybkiego zalania terenu do rzędnej 0,0 m (kilka do kilkunastu godzin), natomiast czas
zalania od strony któregoś z dopływających cieków jest dłuższy, wynosi niekiedy nawet kilka
dni; najbardziej zagrożone są tereny bezpośrednio przylegające do jeziora oraz ujściowe odcinki
rzek; zagrożenie powodziowe od strony jeziora występuje także przy niskich stanach wody, gdyż
tereny wokół niego leżą poniżej lustra wody tego akwenu;

zagrożenie ze strony rzek spływających z wysoczyzny, podczas roztopów oraz po dużych
opadach atmosferycznych; przerwanie wału w takim przypadku powoduje zatopienie terenów
depresyjnych; największe straty powodują powodzie w okresie wegetacyjnym;

zagrożenia wewnątrzpolderowe, które są wynikiem dużych, nawalnych opadów w obrębie
polderu lub są skutkiem awarii pomp czy dłuższych przerw w dostawie energii elektrycznej.

zagrożenie ze strony Zalewu Wiślanego i zlewni jeziora Drużno, spowodowane zakłóceniem
równowagi między wodami w Zalewie i jeziorze Drużno; największe zagrożenie następuje przy
intensywnym dopływie wody do jeziora, spowodowanym znacznymi opadami na terenie zlewni,
przy jednoczesnym spiętrzeniu wody w Zalewie Wiślanym, spowodowanym wzrostem poziomu
wód w Zatoce Gdańskiej i wiatrem północnym i północno wschodnim.
Efektywność ochrony przeciwpowodziowej zależy od stanu sieci melioracyjnej oraz wydajności
przepompowni. Znaczący wpływ na obniżenie sprawności systemu melioracyjnego wywiera
zarastanie roślinnością oraz zamulanie rowów melioracyjnych. Powodzie wewnątrzpolderowe mogą
być przyczyną znacznych strat materialnych, szczególnie gdy wystąpią w okresie wegetacyjnym.
60
Rycina 21. Tereny objęte zagrożeniem powodziowym na terenie gminy Elbląg
Źródło: Hydroportal publikujący mapy zagrożenia powodziowego. Informatyczny System Osłony Kraju
Rycina 22. Tereny zagrożone podtopieniami
Źródło: psh.gov.pl
61
 zagrożenie pożarowe
Największe zagrożenie pożarowe na obszarach leśnych powodowane są przez osoby korzystające
z letniego wypoczynku na tych obszarach oraz przez osoby zbierające owoce runa leśnego. Zagrożenie
pożarowe lasów jest związane z nagminnym naruszaniem przepisów przeciwpożarowych, a przede
wszystkim z używaniem ognia otwartego w lasach, to jest paleniem papierosów, ognisk,
użytkowaniem grilli, w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Ponadto pożary lasów powstają
w wyniku wyrzucania niedopałków papierosów z przejeżdżających przez tereny leśne samochodów.
Podatność lasów na pożar zależy przede wszystkim od warunków pogodowych. Wpływają one
na wilgotność ściółki, której spadek poniżej 28% znacznie zwiększa podatność na zapalenie ściółki.
W przypadku utrzymującego się zagrożenia pożarami, wprowadzane są okresowe zakazy wstępu
do lasu. Wystąpienie 5 dniowego okresu, w którym wilgotność ściółki mierzona o godz. 9.00 jest
niższa od 10% nadleśniczy wprowadza zakaz wstępu do lasu. Podstawą do wprowadzenia zakazu
są określane codziennie prognozy zagrożenia pożarowego lasu.
 zagrożenie suszą
Susza jest zjawiskiem meteorologicznym, charakteryzującym się brakiem lub ostrym niedoborem
opadów atmosferycznym, wysoką temperaturą i niską wilgotnością powietrza. Jest ona skutkiem
dysproporcji między ilością opadów, a zużyciem wody przez rośliny. Zakłócenie bilansu wodnego
danego obszaru spowodowane jest okresem bezopadowym (30, 50 i 60 dni) który powstaje na skutek
niesprzyjających cyrkulacji atmosferycznych. W danych IUNG w Puławach na analizowanym terenie
deficyt wody waha się w granicach 160-179 mm Wartości KBW (Klimatyczny Bilans Wody)
są bliskie wartościom krytycznym, ale nie zostały one przekroczone, co oznacza że średnie straty
w plonach w gminach na terenie Polski, w tym także w gm. Elbląg nie przekroczą 20% Ważny jest
zatem prawidłowy sposób prowadzenia gospodarki rolnej w gminie zgodny z kodeksem dobrej
praktyki rolniczej oraz ciągła edukacja rolników w zakresie nowych technologii i sposobów
prowadzenia gospodarki rolnej zgodnych z zachowaniem właściwych bilansów wodnych.
W perspektywie zmian klimatu i pogłębiania ujemnych bilansów wodnych w sezonie wegetacyjnym,
adaptacja do tych warunków wymaga zwiększenia ilości wody retencjonowanej w krajobrazie.
Istotnym w tym zakresie, szczególnie na użytkach zielonych będzie retencjonowanie wody na terenach
już zmeliorowanych, poprzez odbudowę i modernizację istniejących już systemów melioracyjnych
z szerszym ich przystosowaniem do nawodnień. Realizacja nowych inwestycji melioracyjnych winna
wykorzystywać obszary gdzie występują sprzyjające warunki retencjonowania wody w krajobrazie.
Budowa nowych zbiorników retencyjnych winna uwzględniać w pierwszej kolejności możliwość
wykorzystania retencjonowanej wody do celów nawodnień.
8.
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Warunkiem koniecznym i niezbędnym do realizacji celów związanych z ochroną środowiska zgodną
z zasadą zrównoważonego rozwoju jest właściwie zaplanowany, zorganizowany i realizowany proces
powszechnej edukacji, obejmujący nie tylko dzieci i młodzież, ale też całe społeczeństwo.
Edukacja ekologiczna, to koncepcja kształcenia i wychowywania społeczeństwa w duchu
poszanowania środowiska przyrodniczego. Obejmuje ona wprowadzanie do programów szkół
wszystkich szczebli tematyki z zakresu ochrony i kształtowania środowiska, umożliwiającej łączenie
wiedzy przyrodniczej z postawą humanistyczną, tworzenie krajowych i międzynarodowych systemów
kształcenia specjalistów i kwalifikowanych pracowników dla różnych działów ochrony środowiska,
nauczycieli ochrony środowiska, dokształcanie inżynierów i techników różnych specjalności oraz
menedżerów gospodarki, a także powszechną edukację szkolną i pozaszkolną. W potocznym
rozumieniu są to wszelkie formy działalności skierowanej do społeczeństwa, ze szczególnym
uwzględnieniem dzieci i młodzieży, które mają na celu wpływanie na poziom świadomości
62
ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego,
upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Działania te prowadzone są przez szkoły, przez specjalistyczne
placówki edukacyjne, zarówno publiczne, jak i niepubliczne, a także przez liczne organizacje
ekologiczne.
Edukacja ekologiczna może przyjmować różne formy:
 kształcenie ustawiczne (wykłady, seminaria, rozdawanie ulotek i programy edukacyjne),
 kształcenie dzieci i młodzieży w zakresie ekologii,
 zielone szkoły.
Podstawą tworzenia systemu edukacji ekologicznej może być Narodowy Program Edukacji
Ekologicznej, będący rozwinięciem i konkretyzacją zapisów Narodowej Strategii Edukacji
Ekologicznej. System edukacji ekologicznej powinien eliminować działania pozorne i mało
efektywne, propagować zaś działania, które przyczynią się, aby zachować środowisko oraz jego
walory dla przyszłych pokoleń zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z zapisami Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, edukacja ekologiczna na obszarze
województwa warmińsko-mazurskiego regulowana jest m.in. zapisami Programu Ochrony
Środowiska Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2014 priorytet I: Doskonalenie
działań systemowych. W dokumencie założono wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa,
poprzez:
 podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, a w tym:
- podejmowanie akcji i działań na rzecz aktywnej ochrony środowiska w regionie oraz
upowszechnianie informacji o jego walorach przyrodniczych i kulturowych,
- prowadzenie zajęć terenowych, „zielonych lekcji”, wykładów, prelekcji, prezentacji
multimedialnych, pokazów filmów dla różnych grup odbiorców,
- organizowanie konkursów, wystaw, akcji, kampanii i festynów ekologicznych,
- popularyzację wiedzy o środowisku i jego ochronie przez media, publikacje i Internet,
- szkolenia metodyczne dla nauczycieli i animatorów edukacji ekologicznej,
- propagowanie sprzyjających ochronie środowiska zachowań konsumenckich,
- promocję proekologicznych form gospodarowania, agroturystyki, zdrowej żywności
i zdrowego trybu życia;
 wspieranie działalności edukacyjnej prowadzonej przez samorządy i ich jednostki
organizacyjne, ekologiczne organizacje pozarządowe, grupy obywatelskie, Lasy Państwowe,
parki krajobrazowe;
 wspieranie istniejących oraz tworzenie nowych ośrodków edukacji i informacji ekologicznej
o zasięgu regionalnym i ponadregionalnym, w tym tzw. „zielonych szkół”;
 opracowanie i realizacja lokalnych programów edukacyjnych uwzględniających specyfikę
środowiska, lokalną tożsamość i tradycję kulturową, dla różnych grup odbiorców;
 rozwój infrastruktury terenowej służącej poznawaniu przyrody: ścieżek edukacyjnych, tras
rowerowych, muzeów przyrodniczych i izb edukacyjnych.
Edukacja ekologiczna nie ogranicza form stosowanych przy jej realizacji. Warunek atrakcyjności,
niezbędny w procesie przebudowy postaw i utrwalania dobrych nawyków każe stosować możliwie
bogatą gamę stymulatorów. Planowane formy edukacji ekologicznej to: akcje, festiwale, święta,
manifestacje oraz inne imprezy uliczne, protesty, interpelacje i procedury odwoławcze, aukcje,
63
festyny, happeningi, pokazy i zloty, olimpiady, targi, wystawy i dni otwarte w miejscach
(instytucjach) związanych z ekologią, wycieczki, turystyka kwalifikowana, ścieżki dydaktyczne
i przyrodnicze, publikacje, strony internetowe.
Edukacja powinna być akceptowana i realizowana przez ogół nauczycieli, poprzez właściwe
wykorzystanie treści ekologicznych zawartych w programach nauczania danego szczebla szkolnictwa.
Treści związane z nauczaniem i wychowaniem pro środowiskowym należy prezentować w sposób
interesujący, aby w następstwie uczyły one nowego podejścia do problemów związanych z ekologią.
Szkolną edukację ekologiczną w województwie warmińsko-mazurskim wspierają Centra Edukacji
Ekologicznej w Olsztynie, Elblągu i Działdowie, działające w strukturze Ośrodków Doskonalenia
Nauczycieli oraz Mazurskie Centrum Edukacji Ekologicznej.
W ramach doskonalenia zawodowego nauczycieli prowadzone są szkolenia i warsztaty tematyczne
z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska naturalnego. Jednostki oświatowe doposażone
są w materiały dydaktyczne do prowadzenia zajęć lekcyjnych. Corocznie organizowane są programy
i akcje edukacyjne. Na Warmii i Mazurach istnieje kilka „zielonych szkół” z bazą noclegową.
Umożliwiają one nauczanie całościowe, zintegrowane. Zajęcia dydaktyczne prowadzi w nich
wyspecjalizowana kadra. Najbardziej znany jest Ośrodek Szkoleniowo - Wypoczynkowy ZHP
„PERKOZ” koło Olsztynka. Ważną rolę w kształtowaniu postaw proekologicznych pełni Ośrodek
Edukacji Ekologicznej w Piaskach.
Ważną rolę w edukacji ekologicznej odgrywają w regionie pozarządowe organizacje ekologiczne.
Niektóre z nich, osiągnęło znaczne rezultaty i stworzyło sprawny ośrodek edukacyjny, wpływający
także na kształtowanie lokalnej polityki ekologicznej. Inspirującą rolę odgrywa Liga Ochrony
Przyrody, wspierająca szkolne koła LOP literaturą przyrodniczą udziałem w ogólnopolskich
konkursach. Dla edukacji ekologicznej, wiodące znaczenie w obszarze „szkolenia” ma działalność
dydaktyczna Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, w ramach której, organizowane są seminaria,
konferencje, kursy i studia podyplomowe. Są one adresowane do szerokiej grupy odbiorców,
obejmującej nauczycieli, urzędników, pracowników różnych zakładów i firm, do wszystkich
zainteresowanych zdobywaniem wiedzy na temat rozwoju gospodarki w poszanowaniu zasobów
środowiska.
Ośrodkami prowadzącymi edukację przyrodniczą i ekologiczną są też parki krajobrazowe, posiadające
ofertę ścieżek dydaktycznych dla szkół, Muzeum Przyrody w Olsztynie oraz Warmińsko- Mazurski
Ośrodek Doradztwa Rolniczego.
Edukacja powinna być akceptowana i realizowana przez ogół nauczycieli, poprzez właściwe
wykorzystanie treści ekologicznych zawartych w programach nauczania danego szczebla szkolnictwa.
Treści związane z nauczaniem i wychowaniem pro środowiskowym należy prezentować w sposób
bardzo interesujący, aby w następstwie uczyły one nowego podejścia do problemów związanych
z ekologią.
Najpowszechniejszą formą edukacji ekologicznej jest edukacja prowadzona w większości szkół
podstawowych oraz gimnazjach. Działają tam koła i kluby ekologiczne, a młodzież bierze czynny
udziałw różnego rodzaju akcjach i konkursach proekologicznych. Ponadto placówki oświatowe same
organizują konkursy wiedzy z zakresu ochrony środowiska. Szkoły organizują także wycieczki
krajoznawcze w celu lepszego poznania walorów przyrodniczych okolicy, a także obiektów takich jak
składowisko odpadów czy oczyszczalnia ścieków. Ponadto biorą udział w akcjach sadzenia lasów,
zbiórkach surowców wtórnych, zimowym dokarmianiu zwierząt, organizują wystawy prac o tematyce
ekologicznej i projekcje filmów przyrodniczych. Edukacja sformalizowana prowadzona jest również
w przedszkolach.
Działania w zakresie edukacji ekologicznej na terenie gminy często realizowane są przy współpracy
kilku jednostek, zarówno samorządowych, jak również spółek, np. Zakładu Unieszkodliwiania
64
Odpadów w Elblągu, RDOŚ, Lasów Państwowych, Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej,
WFOŚiGW w Olsztynie, itd.
Wśród działań edukacyjnych
m.in. o następujących zadaniach: :
realizowanych
przez
gminę
Elbląg
warto
wspomnieć
 spotkania informacyjno-edukacyjne z lokalną społecznością, np. dotyczące nowego systemu
gospodarowania odpadami, festyny ekologiczne promujące selektywne zbieranie odpadów;
 kolportaż ulotek informacyjnych, dotyczących m.in. prawidłowego segregowania odpadów;
 publikacje informacji związanych ze środowiskiem, gospodarowaniem odpadami na stronach
internetowych urzędów.
W procesie edukacji ekologicznej na terenie gminy istotną rolę pełni Park Krajobrazowy Wysoczyzny
Elbląskiej. Wśród licznych działań w tym zakresie wymienić należy następujące formy edukacji:
 kolportaż plakatów, kalendarzy;
 publikacje: książki, przewodniki,
informacyjne dla lokalnych mediów;
mapy, foldery,
biuletyn informacyjny,
materiały
 cykliczny konkurs wiedzy przyrodniczej (zasięg: cały powiat elbląski);
 cykliczny konkurs plastyczno-fotograficzny oraz wystawa prac;
 organizacja obchodów Międzynarodowego Dnia Ziemi oraz Światowego Dnia Ochrony
Środowiska (festyny, pikniki, konkursy);
 akcja „Sprzątanie Świata” z turniejem wiedzy przyrodniczo-ekologicznej;
 rajdy i biwaki ekologiczne;
 zajęcia terenowe i „zielone” lekcje głównie na ścieżkach dydaktycznych na terenie Parku14.
Większość obiektów związanych z edukacją ekologiczną wiąże się z działalnością Lasów
Państwowych w ramach edukacji leśnej społeczeństwa. Lasy Państwowe, za pośrednictwem
poszczególnych nadleśnictw, realizują szereg działań na rzecz wzrostu wiedzy
i świadomości ekologicznej, zarówno dzieci i młodzieży, jak również dorosłych. W ofercie
edukacyjnej nadleśnictw znajdują się przede wszystkim: punkty edukacji leśnej oraz ścieżki
dydaktyczne, wyposażone w tablice edukacyjne, często również w wiaty, miejsca odpoczynku
i rekreacji. Leśnicy oferują także zajęcia terenowe, „zielone” lekcje w siedzibach leśnictw, jak również
w szkołach15.
14
15
http://www.pkwe.pl/?p=p_83&sName=edukacja-ekologiczna [Stan na: 10.07.2015r.]
http://www.gdansk.lasy.gov.pl/, http://www.olsztyn.lasy.gov.pl/ [Stan na: 10.07.2015 r.]
65
9. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY JEGO OCHRONY
Organy samorządu gminy mogą prowadzić własną politykę, której kluczowym instrumentem
powinien być miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – dokument dotyczący polityki
przestrzennej, ale o ogromnym wpływie również na kwestie ochrony środowiska. Dodatkowo organy
gminy opracowują program ochrony środowiska, jak też regulamin utrzymania czystości i porządku
w gminie. Ponadto wydają niektóre decyzje z zakresu ochrony środowiska, choć ich kompetencje
są dużo mniej znaczące niż decyzje wydawane na szczeblu powiatu lub przez wojewodę w zakresie
pozwoleń emisyjnych.
 zadania i kompetencje Wójta Gminy:
 może nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania
ze środowiska lub eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności
zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko;
 może wstrzymać, w drodze decyzji, użytkowanie instalacji lub urządzenia, jeżeli osoba
fizyczna nie dostosowała się do powyższych wymagań;
 może występować do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie
odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli stwierdził
naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje
uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić;
 jest uprawniony do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach
o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.
 zadania i kompetencje Rady Gminy:
Rada gminy jest organem stanowiącym. Na tym poziomie nie funkcjonują obecnie organy
odpowiadające zarządowi województwa lub powiatu. Organem wykonawczym jest wójt, burmistrz lub
prezydent miasta. W szczególności rada gminy:
 uchwala gminny program ochrony środowiska;
 może ustanawiać ograniczenia, co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania
z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko;
 ustala szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy,
 zatwierdza plan gospodarowania na gruntach położonych na obszarach ograniczonego
użytkowania, istniejących wokół zakładów przemysłowych po uzyskaniu opinii izby
rolniczej;
 opiniuje projekt planu ochrony parku narodowego, rezerwatu przyrody oraz parku
krajobrazowego;
 uzgadnia projekt rozporządzenia w sprawie wyznaczenia lub powiększenia obszaru
chronionego krajobrazu;
 opiniuje likwidację lub zmianę granic obszaru chronionego krajobrazu;
 uzgadnia utworzenie, zmianę granic lub likwidację parku krajobrazowego;
 opiniuje projekt listy obszarów Natura 2000;
 opiniuje utworzenie i prowadzenie ośrodka rehabilitacji zwierząt;
 znosi ustalone przez siebie formy ochrony przyrody;
66

może brać udział w pracach związanych ze sporządzaniem planów ochrony dla obszarów
Natura 2000;
 ustanawia pomnik przyrody, stanowisko dokumentacyjne, użytek ekologiczny lub zespół
przyrodniczo-krajobrazowy;
 opiniuje wnioski Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych o uznanie lasu za ochronny
lub pozbawienie go tego charakteru – w odniesieniu do lasów stanowiących własność
Skarbu Państwa;
 zatwierdza zestawienia przychodów i wydatków gminnego funduszu ochrony środowiska
i gospodarki wodnej na dany rok.
10. PODSUMOWANIE OCENY STANU ŚRODOWISKA I INFRASTRUKTURY
TECHNICZNEJ
Poniższa tabela zawiera podsumowanie części diagnostycznej niniejszego Programu. W tabeli ujęto
syntetyczne podsumowanie oceny stanu środowiska oraz stanu infrastruktury technicznej,
bezpośrednio lub pośrednio oddziałującej na stan środowiska na terenie Gminy Elbląg.
Tabela 26. Podsumowanie oceny stanu środowiska i infrastruktury technicznej
Lp.
Wyszczególnienie
Ocena
Stan środowiska
1.
2.
Wody podziemne
Wody powierzchniowe
 dobry stan jakościowy jednolitych części wód podziemnych (JCWPd)
 zasoby wód podziemnych oceniane jako dobre




pogorszenie stanu wód
zły stan JCW rzecznych
zły stan wód jeziora Drużno
zły stan wód Zalewu Wiślanego
Powietrze atmosferyczne
 ilość zanieczyszczeń gazowych i pyłowych utrzymuje się
na podobnym poziomie
 przekroczenia poziomu b(a)p dla kryterium ochrony zdrowia
Powierzchnia ziemi
 niewielki procent gleb marginalnych
 średnia zawartość potasu, niska fosforu i bardzo wysoka magnezu
 zakwaszenie gleb w granicach 41-60%
Zasoby przyrodnicze
 występowanie obszarów i obiektów objętych ochroną, w tym Natura
2000
 niski poziom lesistości, na poziomie 9,5%
6.
Hałas i wibracje
 niewielkie przekroczenia dla pory dnia i nocy poziomu hałasu –
komunikacyjnego
 brak przekroczeń dla hałasu przemysłowego
7.
Promieniowanie
elektromagnetyczne
3.
4.
5.
 brak przekroczeń wartości dopuszczalnych pola
elektromagnetycznego
67
Lp.
Wyszczególnienie
Ocena
Stan infrastruktury technicznej
8.
Sieć wodociągowa
9.
Sieć kanalizacyjna
i oczyszczanie ścieków
10.
11.
12.
13.
14.
 98,7% poziom zwodociągowania
 dobry stan wody do spożycia przez ludzi
 33,8% mieszkańców korzysta z sieci kanalizacyjnej
 5 mechaniczno - biologicznych oczyszczalni ścieków
Gospodarka odpadami
 potrzeba usprawnienia funkcjonowania nowego systemu gospodarski
odpadami, w tym podniesienia poziomów odzysku i recyklingu
Gazownictwo
 przez teren gminy przebiega gazociąg średniego ciśnienia
 jedna z nielicznych gmin w powiecie i województwie posiadająca sieć
gazową – 13,5%
Energetyka
Drogi
Infrastruktura turystyczna
 sieć pokrywa zapotrzebowanie mieszkańców na energię elektryczną
 na terenie gminy zlokalizowane są 2 siłownie wiatrowe, 1 kotłownia
opalana biomasą, 1 elektrownia wodna oraz planowana jest budowa
farmy wiatrowej
 dobrze rozwinięta sieć dróg powiatowych i gminnych
 konieczność poprawy nawierzchni dróg
 obecność linii kolejowej o znaczeniu ponadregionalnym
i międzynarodowym
 dość duża różnorodność szlaków turystycznych, zarówno pieszych,
jak również rowerowych oraz wodnych (w tym szlaki rangi
międzynarodowej)
 występowanie terenów średniej atrakcyjności krajoznawczej
 stosunkowo uboga baza noclegowa
Źródło: Opracowanie własne.
68
11.
CELE I ZADANIA Programu
Podstawą przyjętą w Programie Ochrony Środowiska Gminy Elbląg na lata 2016-2019
z uwzględnieniem perspektywą do 2023 jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca
efektywniejsze zagospodarowanie istniejącego potencjału gminy.
Na podstawie kompleksowych danych o stanie środowiska oraz źródłach jego przekształcenia
i zagrożenia, poniżej przedstawiono propozycję działań programowych umożliwiających spełnianie
zasady zrównoważonego rozwoju poprzez koordynację działań w sferze gospodarczej, społecznej
i środowiskowej. Daje to możliwość planowania przyszłości gminy w perspektywie kilkunastu lat
i umożliwia aktywizację lokalnego społeczeństwa – zwiększenie inicjatyw i wpływu społeczeństwa
na realizację działań rozwojowych.
Priorytety, kierunki i działania proponowane w Programie powinny posłużyć do tworzenia warunków
dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności
na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na danym terenie, a następnie na jego poprawie.
Realizacja wytyczonych kierunków w Programie powinna spowodować zrównoważony rozwój
gospodarczy, poprawę warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska
naturalnego na terenie gminy.
Nadrzędnym celem strategicznym, wspomagającym zrównoważony rozwój, przyjętym w niniejszym
opracowaniu, jest:
Zachowanie wysokiej jakości środowiska w gminie poprzez zrównoważony rozwój
oraz bezpieczeństwo ekologiczne.
Na podstawie opracowanej diagnozy i analizy dokumentów wyższego rzędu, zarówno na szczeblu
europejskim i krajowym, a szczególnie priorytetów zawartych w powiatowym i wojewódzkim
programie ochrony środowiska zaproponowano osiem celów strategicznych.
Obejmują one najważniejsze obszary problemowe (społeczeństwo, gospodarka i ochrona środowiska),
które mają wpływ na rozwój i przyszły kształt gminy.
Osiągnięciu celu nadrzędnego mają sprzyjać zdefiniowane poniżej cele strategiczne (długookresowe)
– do roku 2022, realizowane przez cele krótkoterminowe – do roku 2018.
Priorytet I: Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Kierunek nr 1.1.: Ochrona powietrza atmosferycznego
realizowany poprzez:
o
opracowanie przez gminę projektu założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe oraz planu gospodarki niskoemisyjnej;
o
promocję wykorzystania odnawialnych źródeł energii;
o
tworzenie warunków do rozwoju oze;
o
realizację działań zapisanych w wojewódzkim programie ekoenergetycznym;
o
prowadzenie gospodarki leśnej w sposób zapewniający przyrost zasobności drzewostanów;
69
Kierunek nr 1.2.: Ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych
o
utrzymanie i modernizację systemów melioracyjnych, w tym urządzeń piętrzących wodę,
umożliwiających sterowanie odpływem i zmniejszeniem nierównomierności przepływu
cieków;
o
utrzymanie i odnawianie urządzeń melioracji szczegółowej;
o
dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych przeznaczonych na cele
przemysłowe i konsumpcyjne;
o
propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody;
o
utrzymanie, modernizacja, remonty i rozbudowa infrastruktury przeciwpowodziowej:
kanałów, przepustów wałowych, stacji pomp i budowli piętrzących, wałów
przeciwpowodziowych i koryt ustanowienie obszarów ochrony słabo izolowanych
zbiorników wód podziemnych i stref ochrony ujęć wód oraz ich właściwe użytkowanie;
o
likwidację nieczynnych ujęć wody.
Kierunek nr 1.3.: Racjonalne użytkowanie zasobów kopalin, gleb i powierzchni ziemi
o
upowszechnianie zasad dobrej praktyki rolniczej oraz promocja rolnictwa ekologicznego
i integrowanego;
o
przeciwdziałanie erozji gleb poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów agrotechnicznych
oraz ochrona przed erozją wodną;
o
zapobieganie ruchom masowym ziemi i ich skutkom;
o
przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno – błotnych przez czynniki
antropogeniczne, w szczególności zapobieganie dewastacji gleb hydrogenicznych;
o
zwiększenie skali rekultywacji gleb zdewastowanych i zdegradowanych;
o
opracowanie dokumentacji hydrogeologicznych dla ważnych ujęć komunalnych oraz dla ujęć
na obszarach podatnych na zanieczyszczania z powierzchni terenu;
o
budowę i modernizację sieci wodociągowych oraz stacji uzdatniania wody;
o
eliminację nielegalnych eksploatacji kopalin.
Kierunek nr 1.4.: Ochrona bogactw przyrodniczych i krajobrazowych
o
budowę przejść dla zwierząt na trasach komunikacyjnych;
o
właściwe zagospodarowanie lądowych i wodnych korytarzy ekologicznych;
o
ochronę tradycyjnych zadrzewień wzdłuż alei i dróg;
o
ochronę i renaturalizację zbiorników roślinnych towarzyszących ciekom wodnym,
otaczających zbiorniki wodne i obszary podmokłe;
o
wspieranie działań mających na celu restytucję znikłych i zagrożonych gatunków roślin
i zwierząt;
o
monitorowanie działań związanych z użytkowaniem organizmów modyfikowanych
genetycznie;
70
o
powoływanie (w miarę potrzeb) nowych form ochrony przyrody;
o
promocję i realizację programów rolnośrodowiskowych, wdrażanie na obszarach cennych
przyrodniczo proekologicznych form gospodarowania;
o
zachowanie i odtwarzanie śródpolnych remiz, zadrzewień, zakrzaczeń i małych zbiorników
wodnych;
o
utrzymanie i tworzenie różnych form zadrzewień nierozerwalnie związanych z przestrzenią
krajobrazu kulturowego;
o
kontynuację zalesień z uwzględnieniem potrzeb ochrony wartościowych siedlisk nieleśnych,
kształtowanie korytarzy ekologicznych i rekultywację terenów zdegradowanych.
Priorytet II: Poprawa jakości środowiska
Kierunek nr 2.1.: Spełnienie wymagań jakości powietrza.
o
likwidację lokalnych kotłowni o dużej emisji;
o
rozbudowę sieci gazowej, tam gdzie jest to technicznie i ekonomicznie uzasadnione;
o
stosowanie energooszczędnych technologii w gospodarce;
o
termomodernizację budynków;
o
poprawę jakości dróg i organizacji ruchu kołowego;
o
wymianę taboru samochodowego na nowszy, bardziej ekologiczny.
Kierunek nr 2.2.: Poprawa jakości wód
o
modernizację oczyszczalni ścieków;
o
budowę systemów kanalizacji sanitarnej;
o
budowę kanalizacji deszczowej na terenach zurbanizowanych
już istniejących sieci w urządzenia podczyszczające;
o
realizację działań wskazanych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy
oraz programie wodnośrodowiskowym kraju;
o
wyposażenie gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe oraz
przydomowe oczyszczalnie ścieków;
o
utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej i ograniczenie zabudowy strefy brzegowej wód.
oraz
doposażenie
Kierunek nr 2.3.: Ochrona przed hałasem i polem elektromagnetycznym
o
remont nawierzchni dróg;
o
tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem źródła hałasu
oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów,
a także urządzeń emitujących pole elektromagnetyczne;
o
budowę tras rowerowych.
71
Kierunek nr 2.4.: Ochrona przed substancjami chemicznymi w środowisku oraz ograniczenie
zagrożeń środowiskowych dla zdrowia i życia mieszkańców
o
kontynuację programu usuwania azbestu;
o
propagowanie produktów z substancjami ulegającymi biodegradacji;
o
zbieranie i udostępnianie informacji na temat zagrożeń dla zdrowia lokalnego społeczeństwa;
o
doposażenie miejscowych jednostek w sprzęt do wykrywania i lokalizacji awarii.
Kierunek nr 2.5.: Racjonalna gospodarka odpadami przyjazna środowisku
Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami zawarte są w obowiązującym Planie
Gospodarki Odpadami Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2016, Programie
usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata
2011-2015 z perspektywą do roku 2020 oraz Programie usuwania wyrobów zawierających azbest
dla Gminy Elbląg na lata 2011-2032 (Uchwała Nr XX/145/2012 Rady Gminy Elbląg z dnia 13
września 2012r.).
Zgodnie z nowelizacją ustawy o odpadach sporządzane będą jedynie wojewódzkie plany gospodarki
odpadami, w których to zapisane będą cele i kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami.
Priorytet nr III: Działania systemowe w zakresie ochrony środowiska
Kierunek nr 3.1.: Dostęp społeczeństwa do działań na rzecz ochrony środowiska
o
zapewnienie dostępu do informacji o stanie środowiska;
o
wspieranie rozwoju szkolnej edukacji w zakresie ochrony przyrody i środowiska;
o
rozwój współpracy z organizacjami pozarządowymi
upowszechniania informacji o środowisku i jego ochronie.
oraz
mediami
w
zakresie
Kierunek nr 3.2.: Aktywizacja rynku pracy na rzecz ochrony środowiska
o
stosowanie systemu „zielonych zamówień” publicznych;
o
promocję tworzenia „zielonych miejsc pracy”;
o
promowanie ekologicznego stylu produkcji i konsumpcji;
o
promowanie wśród przedsiębiorców i instytucji systemów zarządzania środowiskiem.
Kierunek nr 3.3.: Uwzględnienie aspektów ochrony środowiska w dokumentach planistycznych
o
uwzględnianie w strategiach rozwoju, studiach i planach zagospodarowania przestrzennego
wymagań w zakresie ochrony środowiska, gospodarki wodnej i ochrony
przeciwpowodziowej;
72
o
wdrożenie koncepcji korytarzy ekologicznych oraz zasad ochrony krajobrazu naturalnego
i kulturowego;
o
uwzględnienie w dokumentach planistycznych wyników monitoringu środowiska,
w szczególności w zakresie walorów przyrodniczych, jakości powietrza i wód oraz
zagrożenia hałasem.
Kierunek nr 3.4.: Edukacja ekologiczna mieszkańców
o
podejmowanie akcji i działań na rzecz aktywnej ochrony środowiska w gminie;
o
prowadzenie tzw. „zielonych lekcji” w szkołach;
o
organizowanie/ współudział w konkursach, wystawach, akcjach, kampaniach i festynach na
rzecz ochrony środowiska;
o
szkolenia metodyczne dla animatorów edukacji ekologicznej;
o
wspieranie działalności edukacyjnej prowadzonej przez: jednostki organizacyjne samorządu,
ekologiczne organizacje pozarządowe, grupy obywatelskie, Lasy Państwowe itp.;
o
rozwój infrastruktury terenowej służącej poznawaniu przyrody: ścieżek edukacyjnych, tras
rowerowych, muzeów przyrodniczych i izb edukacyjnych.
73
12.
HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ
12.1. Zadania programowe
Zadania programowe obejmują przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo
ze środków pozostających w dyspozycji samorządu gminnego. Obejmują one zarówno zadania
o charakterze organizacyjno -prawnym jak i inwestycyjnym. Zadania inwestycyjne wynikają głównie
z konieczności dofinansowania własnych jednostek organizacyjnych, w celu realizacji zadań
nałożonych przepisami prawa z zakresu ochrony środowiska oraz dyspozycji programów wyższego
szczebla.
Tabela 27. Zadania Programowe
Cele krótkoterminowe
Okres realizacji
Priorytet I Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych
Kierunek nr 1.1.: Ochrona powietrza atmosferycznego
opracowanie przez gminę projektu
założeń do planów zaopatrzenia w
ciepło, energię elektryczną i paliwa
2016-2019
gazowe oraz planu gospodarki
niskoemisyjnej
promocja wykorzystania odnawialnych
2016-2019
źródeł energii
tworzenie warunków do rozwoju oze
2016-2019
realizacja działań zapisanych
w wojewódzkim programie
2016-2019
ekoenergetycznym
prowadzenie gospodarki leśnej w sposób
zapewniający przyrost zasobności
2016-2019
drzewostanów
Jednostka realizująca
Gmina
Gmina, podległe
jednostki
Gmina
Gmina, podległe
jednostki
Gmina, podległe
jednostki
Kierunek nr 1.2.: Ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych
utrzymanie i modernizacja systemów
melioracyjnych, w tym urządzeń
Gmina, ŻZMiUW,
piętrzących wodę, umożliwiających
2016-2019
Powiat
sterowanie odpływem i zmniejszeniem
nierównomierności przepływu cieków
utrzymanie i odnawianie urządzeń
Gmina, ŻZMiUW,
2016-2019
melioracji szczegółowej
Powiat
dążenie do maksymalizacji oszczędności
Gmina, podległe
zasobów wodnych przeznaczonych na
2016-2019
jednostki,
cele przemysłowe i konsumpcyjne
użytkownicy
propagowanie zachowań sprzyjających
Gmina, podległe
2016-2019
oszczędzaniu wody
jednostki
utrzymanie, modernizacja, remonty
i rozbudowa infrastruktury
przeciwpowodziowej, ustanowienie
ŻZMiUW, RZGW,
obszarów ochrony słabo izolowanych
2016-2019
Gmina, Powiat
zbiorników wód podziemnych i stref
ochrony ujęć wód oraz ich właściwe
użytkowanie
likwidacja nieczynnych ujęć wody
2016-2019
Gmina
Kierunek nr 1.3.: Racjonalne użytkowanie zasobów kopalin, gleb i powierzchni ziemi
upowszechnienie zasad dobrej praktyki
2016-2019
Gmina, WMODR
rolniczej oraz promocja rolnictwa
Źródła finansowania
środki własne
środki pozabudżetowe
środki własne
środki własne
środki własne
środki własne
środki własne jednostek
środki własne
środki własne
74
ekologicznego i integrowanego
przeciwdziałanie erozji gleb poprzez
stosowanie odpowiednich zabiegów
agrotechnicznych oraz ochrona przed
erozją wodną
zapobieganie ruchom masowym ziemi i
ich skutkom
przeciwdziałanie degradacji terenów
rolnych, łąkowych i wodno – błotnych
przez czynniki antropogeniczne, w
szczególności zapobieganie dewastacji
gleb hydrogenicznych
zwiększenie skali rekultywacji gleb
zdewastowanych i zdegradowanych
opracowanie dokumentacji
hydrogeologicznych dla ważnych ujęć
komunalnych oraz dla ujęć
na obszarach podatnych na
zanieczyszczania z powierzchni terenu
budowa i modernizacja sieci
wodociągowych oraz stacji uzdatniania
wody
eliminacja nielegalnych eksploatacji
kopalin
Okres realizacji
2016-2019
Gmina, WMODR,
rolnicy
2016-2019
Gmina, Powiat
2016-2019
Gmina, WMODR,
rolnicy
2016-2019
Gmina, Powiat
2016-2019
Gmina
2016-2019
Gmina
2016-2019
Gmina, Powiat
budżet samorządu
Kierunek nr 1.4.: Ochrona bogactw przyrodniczych i krajobrazowych
budowa przejść dla zwierząt na trasach
właściciele/ zarządcy
2016-2019
komunikacyjnych
dróg
właściwe zagospodarowanie lądowych i
2016-2019
Gmina
wodnych korytarzy ekologicznych
Gmina,
ochrona tradycyjnych zadrzewień
2016-2019
właściciele/zarządcy
wzdłuż alei i dróg
dróg
ochrona i renaturalizacja zbiorników
roślinnych towarzyszących ciekom
Gmina, zarządcy
2016-2019
wodnym, otaczających zbiorniki wodne i
terenów chronionych
obszary podmokłe
wspieranie działań mających na celu
Gmina, zarządcy
restytucję znikłych i zagrożonych
2016-2019
terenów chronionych
gatunków roślin i zwierząt
monitorowanie działań związanych z
użytkowaniem organizmów
2016-2019
WIOR
modyfikowanych genetycznie
powoływanie (w miarę potrzeb) nowych
2016-2019
Gmina
form ochrony przyrody
promocja i realizacja programów
rolnośrodowiskowych, wdrażanie na
2016-2019
Gmina, WMODR
obszarach cennych przyrodniczo
proekologicznych form gospodarowania
zachowanie i odtwarzanie śródpolnych
remiz, zadrzewień, zakrzaczeń i małych
2016-2019
Gmina, osoby prywatne
zbiorników wodnych
utrzymanie i tworzenie różnych form
Gmina, Konserwator
2016-2019
zadrzewień nierozerwalnie związanych z
Zabytków, osoby
środki własne
środki własne środki
pozabudżetowe
środki własne
środki własne
75
przestrzenią krajobrazu kulturowego
kontynuacja zalesień z uwzględnieniem
potrzeb ochrony wartościowych siedlisk
nieleśnych, kształtowanie korytarzy
ekologicznych i rekultywacja terenów
zdegradowanych
Okres realizacji
prywatne
2016-2019
Gminy, właściciele
gruntów, Lasy
Państwowe
Priorytet II: Poprawę jakości środowiska
Kierunek nr 2.1.: Spełnienie wymagań jakości powietrza.
likwidacja lokalnych kotłowni o dużej
emisji
rozbudowa sieci gazowej, tam gdzie jest
to technicznie i ekonomicznie
uzasadnione
stosowanie energooszczędnych
technologii w gospodarce
termomodernizacja budynków
2016-2019
Gmina, wspólnoty
mieszkaniowe, osoby
prywatne
2016-2019
Gmina, przedsiębiorcy,
osoby prywatne
2016-2019
Gmina, przedsiębiorcy
2016-2019
poprawa jakości dróg i organizacji ruchu
kołowego
wymiana taboru samochodowego
na nowszy bardziej ekologiczny
2016-2019
2016-2019
Gmina, wspólnoty
mieszkaniowe, osoby
prywatne
dróg
osoby prywatne
Kierunek nr 2.2.: Poprawa jakości wód
modernizacja oczyszczalni ścieków
2016-2019
Gmina, przedsiębiorcy
budowa systemów kanalizacji sanitarnej
2016-2019
osoby prywatne
2016-2019
osoby prywatne
2016-2019
Gmina, zarządcy
terenów
2016-2019
Gmina, osoby
prywatne, WMODR
budowa kanalizacji deszczowej na
terenach zurbanizowanych oraz
doposażenie już istniejących sieci
w urządzenia podczyszczające
realizacja działań wskazanych w planach
gospodarowania wodami na obszarach
dorzeczy oraz programie
wodnośrodowiskowym kraju
wyposażenie gospodarstw rolnych
w zbiorniki na gnojowicę i płyty
obornikowe oraz przydomowe
oczyszczalnie ścieków
utrzymanie trwałej pokrywy roślinnej
i ograniczenie zabudowy strefy
brzegowej wód
2016-2019
Gmina
Kierunek nr 2.3.: Ochrona przed hałasem i polem elektromagnetycznym
remont nawierzchni dróg
2016-2019
dróg
tworzenie planów zagospodarowania
przestrzennego z uwzględnieniem źródła
hałasu oraz wprowadzeniem zapisów
2016-2019
Gmina
odnośnie standardów akustycznych dla
poszczególnych terenów, a także
urządzeń emitujących pole
środki własne
budżet samorządu
76
Okres realizacji
elektromagnetyczne
Gmina, Powiat,
Marszałek,
Stowarzyszenia
Kierunek nr 2.4.: Ochrona przed substancjami chemicznymi w środowisku oraz ograniczenie zagrożeń
środowiskowych dla zdrowia i życia mieszkańców
wspólnoty
kontynuacja programu usuwania azbestu
2016-2019
mieszkaniowe, osoby
prywatne
propagowanie produktów z substancjami
środki własne
2016-2019
Gmina
ulegającymi biodegradacji
zbieranie i udostępnianie informacji na
temat zagrożeń dla zdrowia lokalnego
2016-2019
Gmina
środki własne
społeczeństwa
doposażenie miejscowych jednostek
środki własne
w sprzęt do wykrywania i lokalizacji
2016-2019
Gmina
awarii
Kierunek nr 2.5.: Racjonalna gospodarka odpadami przyjazna środowisku
Szczegółowe informacje na temat gospodarki odpadami zawarte są w obowiązującym Planie Gospodarki Odpadami
Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2016, Programie usuwania wyrobów zawierających azbest
z terenu Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2011-2015 z perspektywą do roku 2020 oraz Programie
usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy Elbląg na lata 2011-2032 (Uchwała Nr XX/145/2012 Rady
Gminy Elbląg z dnia 13 września 2012r.). Zgodnie z nowelizacją ustawy o odpadach sporządzane będą jedynie
wojewódzkie plany gospodarki odpadami, w których to zapisane będą cele i kierunki działań w zakresie gospodarki
odpadami.
budowa tras rowerowych
2016-2019
Priorytet nr III: Działania systemowe w zakresie ochrony środowiska
Kierunek nr 3.1.: Dostęp społeczeństwa do działań na rzecz ochrony środowiska
zapewnienie dostępu do informacji
2016-2019
Urząd Gminy
o stanie środowiska
wspieranie rozwoju szkolnej edukacji
w zakresie ochrony przyrody
2016-2019
Gmina
i środowiska
rozwój współpracy z organizacjami
pozarządowymi oraz mediami
2016-2019
Gmina
w zakresie upowszechniania informacji
o środowisku i jego ochronie
Kierunek nr 3.2.: Aktywizacja rynku pracy na rzecz ochrony środowiska
stosowanie systemu „zielonych
Gmina, podległe
2016-2019
zamówień” publicznych
jednostki
Gmina, podległe
promocja tworzenia „zielonych miejsc
2016-2019
jednostki,
pracy”
Stowarzyszenia
Gmina, podległe
promowanie ekologicznego stylu
2016-2019
jednostki,
produkcji i konsumpcji
Stowarzyszenia
promowanie wśród przedsiębiorców
i instytucji systemów zarządzania
2016-2019
Gmina
środowiskiem;
budżet samorządu
środki własne
środki własne
budżet samorządu
środki własne
Kierunek nr 3.3.: Uwzględnienie aspektów ochrony środowiska w dokumentach planistycznych
uwzględnianie w strategiach rozwoju,
budżet samorządu
2016-2019
Gmina
studiach i planach zagospodarowania
77
przestrzennego wymagań w zakresie
ochrony środowiska, gospodarki wodnej
i ochrony przeciwpowodziowej
wdrożenie koncepcji korytarzy
ekologicznych oraz zasad ochrony
krajobrazu naturalnego i kulturowego
uwzględnienie w dokumentach
planistycznych wyników monitoringu
środowiska, w szczególności w zakresie
walorów przyrodniczych, jakości
powietrza i wód oraz zagrożenia hałasem
Okres realizacji
2016-2019
Gmina
środki własne
2016-2019
Gmina
budżet samorządu
Kierunek nr 3.4.: Edukacja ekologiczna mieszkańców
podejmowanie akcji i działań na rzecz
aktywnej ochrony środowiska w gminie
prowadzenie tzw. „zielonych lekcji”
w szkołach
organizowanie/ współudział
w konkursach, wystawach, akcjach,
kampaniach i festynach na rzecz ochrony
środowiska
szkolenia metodyczne dla animatorów
edukacji ekologicznej
wspieranie działalności edukacyjnej
prowadzonej przez jednostki
organizacyjne samorządu, ekologiczne
organizacja pozarządowe, grupy
obywatelskie, Lasy Państwowe itp.
rozwój infrastruktury terenowej służącej
poznawaniu przyrody: ścieżek
edukacyjnych, tras rowerowych,
muzeów przyrodniczych i izb
edukacyjnych
2016-2019
2016-2019
Gmina, podległe
jednostki,
Stowarzyszenia,
Powiat, ZUO Sp. z o.o.,
WFOŚiGW
podległe jednostki
oświatowe
2016-2019
Gmina, podległe
jednostki
2016-2019
Gmina, podległe
jednostki
2016-2019
Gmina
2016-2019
Gmina,
Stowarzyszenia,
zarządcy terenów
chronionych
środki własne
Źródło: Opracowanie własne
78
12.2. Zadania inwestycyjne gminy planowane do realizacji w latach 2016-2019
W okresie objętym programowaniem, przewidziano do realizacji szereg działań związanych
bezpośrednio lub pośrednio z ochroną środowiska.
Tabela 28. Zadania inwestycyjne Gminy Elbląg na lata 2016-2019
Szacowany
koszt
(w zł)
Finansowanie ze środków:
własnych, WFOŚiGW,
NFOŚiGW, funduszy
unijnych
Lata
realizacji
Budowa kanalizacji sanitarnej w Gronowie
Górnym
Budowa kanalizacji sanitarnej w Nowym
Dworze i Drużnie
Budowa kanalizacji sanitarnej w Nowakowie,
Bielniku Pierwszym, Bielniku Drugim, Kępie
Rybackiej
95 000 000
środki własne
i dofinansowanie zewnętrzne
2016-2023
Budowa oczyszczalni ścieków w Batorowie
Budowa oczyszczalni ścieków w Bogaczewie
Modernizacja oczyszczalni ścieków w
Przezmarku Osiedle
4 500 000
środki własne
2016-2023
210 000
środki własne
2016-2023
Budowa kanalizacji deszczowej w m. Janów
Budowa kanalizacji deszczowej w Gronowie
Górnym
8 000 000
środki własne
2016-2023
Budowa sieci wodociągowej na odcinku
Gronowo Górne-Nowina-PrzezmarkCzechowo
Budowa sieci wodociągowej w Sierpinie
Budowa sieci wodociągowej w Klepie
Budowa sieci wodociągowej w Myślęcinie
60 000 000
środki własne
2016-2023
Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy
Elbląg
Termomodernizacja Szkoły Podstawowej w
Pilonie
Termomodernizacja budynku gminnego w
Przezmarku
2 200 000
środki własne
2016-2013
Stopniowe usuwanie wyrobów azbestowych
zlokalizowanych na nieruchomościach
gminnych, osób fizycznych i prawnych przy
wsparciu WFOŚiGW
245 000
środki własne, środki
WFOŚiGW
2016-2023
Remonty i budowa nowych dróg gminnych
oraz powiatowych na terenie gminy we
współpracy z Powiatem
13 100 000
środki własne, fundusze
unijne, FOGR
2016-2023
7 000
środki własne
2016-2023
Opis przedsięwzięcia
Dotacje do zainstalowania przydomowych
oczyszczalni ścieków na terenach gdzie nie
istnieje możliwość przyłączenia do sieci
kanalizacji zbiorczej
Plakaty, ulotki z informacjami na temat
segregacji odpadów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie ankiety przekazanej przez gminę
79
12.3. Możliwości finansowania zadań inwestycyjnych planowanych na lata 2015-2022
 lista priorytetowych programów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Olsztynie na 2016r.:
I. OCHRONA WOD I GOSPODARKA WODNA:
1) Wspieranie zadań uwzględnionych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych lub
określone programem kryteria;
2) Poprawa dostępności mieszkańców regionu do wody pitnej – rozpatrywana łącznie z rozwiązaniem
gospodarki wodno – ściekowej na danym obszarze;
3) Wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w ramach programów realizowanych przez
gminy;
4) Realizacja projektów związanych z wdrożeniem Programu ochrony jezior Polski Północnej.
II. OCHRONA POWIETRZA:
1) Wspieranie budowy instalacji wykorzystujących oze;
2) Wspieranie projektów z zakresu efektywności energetycznej;
3) Wsparcie przedsięwzięć w zakresie niskoemisyjnej gospodarki i zrównoważonego rozwoju
III. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI;
1) Wspieranie zadań z zakresu racjonalnej gospodarki odpadami, realizowanych zgodnie z WPGO;
2) Unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych;
3) Rekultywacja zamkniętych składowisk i wysypisk odpadów oraz terenów zdegradowanych;
4) Zagospodarowanie osadów ściekowych;
5) Wspieranie działań zabezpieczających proces recyklingu pojazdów;
6) Energetyczne wykorzystanie odpadów.
IV. OCHRONA PRZYRODY:
1) Ochrona bioróżnorodności na obszarach prawnie chronionych ze szczególnym uwzględnieniem
obszarów Natura 2000;
2) Ochron obszarów wodno – błotnych;
3) Ochrona zagrożonych gatunków flory i fauny;
4) Wspieranie funkcjonowania ośrodka rehabilitacji zwierząt;
5) Wspieranie organów ochrony przyrody w zakresie zarządzania obszarami prawnie chronionymi.
V. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU:
1) Profilaktyka przeciwpowodziowa;
2) Działania w sektorze gospodarki wodnej mającej na celu dostosowanie do zmian klimatu
w warunkach nadmiaru, jak i niedoboru wody;
3) Podniesienie potencjału służb ratowniczych;
4) Zapobieganie poważnym awariom, w tym współfinansowanie usuwania skutków klęsk żywiołowych
i poważnych awarii;
5) Wspieranie rozbudowy i funkcjonowania systemu opłat za korzystanie ze środowiska.
VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA, MONITORING I BADANIA NAUKOWE:
1) Wspieranie państwowego monitoringu środowiska na poziomie regionalnym;
80
2) Dofinansowanie funkcjonowania Centrów Edukacji Ekologicznej;
3) Realizacja programów edukacji ekologicznej, m.in. poprzez akcje prasowe i medialne;
4) Dofinansowanie organizacji konferencji, seminariów, wyjazdów studyjnych istotnych dla spraw ochrony
środowiska;
5) Wspieranie działań parków krajobrazowych i leśnych kompleksów promocyjnych;
6) Dofinansowanie działalności wydawniczej i promocyjnej o tematyce ekologicznej;
7) Wspieranie projektów badawczych dotyczących ochrony środowiska w województwie warmińsko –
mazurskim.
VII. INNOWACYJNOŚĆ;
1) Wspieranie Projektów wdrażających rozwiązania nowatorskie w zakresie ochrony środowiska.
 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: LEMUR
– Energooszczędne Budownictwo Użyteczności Publicznej
Dofinansowaniem będą przedsięwzięcia mające polegające na projektowaniu i budowie lub tylko budowie
nowych budynków użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego.
 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: BOCIAN
– Rozproszone, odnawialne źródła energii
Celem programu jest ograniczanie lub uniknięcie emisji CO2 poprzez zwiększenie produkcji energii
z instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii tj.:

elektrowni wiatrowych o mocy od 40 kWe do 3 MWe;

systemy fotowoltaiczne o mocy od 40 kWe do 1 MWp;

pozyskiwanie energii z wód geotermalnych moc do 5 MWt do 20 MWt;

małe elektrownie wodne o mocy od 300 kWt do 5 MW;

źródła ciepła opalane biomasą o mocy od 300 kWt do 20 MWt;

wieloformatowe kolektory słoneczne od 300 kWt do 2 MWt wraz z akumulatorem ciepła
o mocy od 3 MWt do 20 MWt;

biogazownie rozumiane jako obiekty wytwarzania energii
z wykorzystaniem biogazu rolnego o mocy od 40 kWe do 2 MWe;

instalacje wytwarzania biogazu rolniczego celem wprowadzenia go do sieci gazowej dystrybucji
i bezpośredniej;

wytwarzanie energii
od 40 kWt do 2MWt.
elektrycznej
w
wysokosprawnej
elektrycznej
kogeneracji
na
lub
biomasę
ciepła,
o
mocy
 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie: PROSUMENT – linia
dofinansowania z przeznaczeniem na zakup i montaż mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii
Celem programu jest osiągnięcie efektu ekologicznego polegającego na ograniczeniu lub uniknięciu emisji CO2
w wyniku zwiększania produkcji energii ze źródeł odnawialnych poprzez zakup i montaż małych lub
mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii. Rodzaje przedsięwzięć:

źródła ciepła opalane biomasą, pompy ciepła oraz kolektory słoneczne o zainstalowanej mocy cieplnej
do 300 kWt;

systemy fotowoltaiczne, małe elektrownie wiatrowe oraz mikrokogeneracja o zainstalowanej mocy
elektrycznej do 40 kWe.
 POIŚ (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020) – projekt
Przedsięwzięcia w ramach osi priorytetowej:
81
I. Promocja Odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, przewiduje się wsparcie
w szczególności na budowę:
 farm wiatrowych,
 instalacji na biomasę,
 instalacji na biogaz,
 sieci przesyłowych i dystrybucyjnych umożliwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii
elektrycznej ze źródeł odnawialnych do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego,
 ociepleniem obiektów, wymianą okien, drzwi zewnętrznych oraz oświetleń energooszczędnych,
 budowę i przebudowę systemów grzewczych, systemów wentylacji i klimatyzację,
 wymianę źródeł ciepła;
II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, przewiduje się wsparcie następujących obszarów:
 działania dotyczące zabezpieczenia obszarów miejskich przed niekorzystnymi zjawiskami
pogodowymi i ich następstwami,
 rozwój systemu wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń oraz wsparcie systemów
ratownictwa chemiczno – ekologicznego i służb ratowniczych na wypadek wystąpienia zjawisk
katastrofalnych lub poważnych awarii,
 projekty z zakresu małej retencji realizowane na obszarze więcej niż jednego województwa,
 wsparcie
projektów
nakierowanych
i przeciwdziałaniu suszy,
na
poprawę
bezpieczeństwa
powodziowego
 instalacje do termicznego przetwarzania odpadów komunalnych oraz frakcji palnej
z odpadów komunalnych z odzyskiem energii wraz z infrastrukturą powiązaną w celu zapewnienia
kompleksowej gospodarki odpadami komunalnymi,
 realizacja gospodarki odpadami, w tym odpadami niebezpiecznymi, przez przedsiębiorców,
 kompleksowej gospodarki wodno – ściekowej w aglomeracjach co najmniej 10 000 RLM (systemy
odbioru ścieków komunalnych, zaopatrzenia w wodę, przetwarzanie osadów ściekowych),
 racjonalizacji gospodarowania wodą w procesach produkcji oraz poprawa procesu oczyszczania
ścieków,
 utrzymanie lub zwiększanie drożności korytarzy ekologicznych lądowych i wodnych mających
znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej i adaptacji do mian klimatu, w tym rozwoju
zielonej infrastruktury,
 prowadzenie działań informacyjno – edukacyjnych
i efektywnego wykorzystania jego zasobów,
w
zakresie
ochrony
środowiska
 wsparcie dla zanieczyszczonych/ zdegradowanych terenów.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego 2014-2020 – projekt
W ramach osi priorytetowej 2.5 Środowisko przyrodnicze i racjonalne wykorzystanie zasobów, realizowane
będą następujące inwestycje:
Działanie 5.1. Gospodarka odpadami (Priorytet inwestycyjny 6.1.):
 kompleksowe projekty skierowane na poprawę gospodarki odpadami przez zapobieganie powstawaniu
odpadów,
promowanie
ponownego
użycia,
wdrożenia
w tym recyklingu i ostatecznego unieszkodliwiania odpadów;
technologii
odzysku
 kompleksowa poprawa gospodarki odpadami niebezpiecznymi;
 tworzenie przez gminy Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych oraz Punktów
Dobrowolnego Gromadzenia Odpadów.
82
Działanie 5.2. Gospodarka wodna (Priorytet inwestycyjny 6.2.):
 kompleksowe wsparcie gospodarki wodno – ściekowej, z uwzględnieniem inteligentnych systemów
zarządzania
sieciami
wodociągowymi,
w
tym
wyposażenie
aglomeracji
w odpowiednie systemy odbioru ścieków komunalnych, budowę oczyszczalni ścieków bądź poprawa
parametrów jeż istniejących oczyszczalni, wsparcie dla gospodarki osadami ściekowymi;
 kompleksowe wsparcie budowy systemów indywidualnych oczyszczalni ścieków na terenach
zabudowy rozproszonej (budowa przydomowych luz przyzakładowych oczyszczalni ściekówna obszarach gdzie budowa sieci kanalizacyjnej jest ekonomicznie lub technicznie nieuzasadniona);
 budowa i modernizacja linii wodociągowych (systemy zaopatrzenia w wodę, ujęcia i stacje uzdatniania
wody);
 zakup urządzeń i aparatów, zakup i remont urządzeń służących gromadzeniu, odprowadzeniu,
uzdatnianiu i przesyłowi wody, wdrożenie nowych technologii służących oszczędzaniu wody
i odnowie wody.
Działanie 5.4 Racjonalne wykorzystanie zasobów (Priorytet inwestycyjny 6.4):
 podniesienie standardu bazy technicznej i wyposażenia parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody
(w tym położonych na obszarze Natura 2000);
 inwestowanie w niezbędną infrastrukturę związaną z ochroną, przywróceniem właściwego stanu
siedlisk przyrodniczych i gatunków (również na terenach chronionych);
 tworzenie miejsc ochrony różnorodności biologicznej na obszarach miejskich i pozamiejskich
w oparciu o gatunki rodzime, np. banki genetyczne, rewaloryzacja i rewitalizacja parków miejskich,
ogrody botaniczne, eko-parki;
 projekty
dotyczące
działalności
wykorzystującej
wraz z promocją, np. zagospodarowane na cele turystyczne;
lokalne
zasoby
przyrodnicze
 rozwój publicznie dostępnej podstawowej infrastruktury uzdrowiskowej;
 edukacja ekologiczna w celu zwiększenia świadomości w zakresie potrzeb i właściwych metod ochrony
środowiska, przyrody i krajobrazu wraz z adaptacją pomieszczeń na ten cel.
Działanie 5.5. Zapobieganie i zarządzanie ryzykiem (Priorytet inwestycyjny 5.2.):
 rozwój infrastruktury, w tym budowa lub remont urządzeń służących retencjonowaniu wód (jazów,
zastawek, zbiorników i stopni wodnych);
 wsparcie na rzecz bezpieczeństwa powodziowego i przeciwdziałanie suszy poprzez naturalną retencję
wód i terenów zalewowych, zalesienia dla zwiększa retencji gruntowej;
 rozwój systemów zintegrowanego monitoringu i ostrzegania, prognozowania zagrożeń i reagowania
w sytuacjach nagłego wystąpienia zjawisk katastrofalnych lub poważnych awarii;
 wyposażenie i wzmocnienie służb ratowniczych.
83
13.
UWARUNKOWANIA REALIZACYJNE Programu
13.1. Uwarunkowania
Jako założenia wyjściowe do "Programu Ochrony Środowiska Gminy Elbląg na lata 2016-2019
z perspektywą do 2023" przyjęto uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne, wynikające
z obowiązujących aktów prawnych, programów wyższego rzędu oraz dokumentów planistycznych
uwzględniających problematykę ochrony środowiska. Niezbędne było również uwzględnienie
zamierzeń rozwojowych powiatu, zarówno w zakresie gospodarczym jak też przestrzennym,
oraz społecznym.
Uwarunkowania te, w powiązaniu z aktualnym stanem środowiska w mieście były podstawą
do zdefiniowania priorytetów i celów w zakresie ochrony środowiska oraz racjonalnego użytkowania
zasobów naturalnych.
Główne założenia kształtujące cele ochrony środowiska w Polsce wynikają z polityki ekologicznej
państwa. Polityka ekologiczna państwa zmierza do zharmonizowania i rozwoju kraju poprzez
równoważenie celów ochrony środowiska z celami gospodarczymi i społecznymi. Opiera się na
konstytucyjnej zasadzie zrównoważonego rozwoju, dlatego jej zalecenia muszą być uwzględniane
we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach, których realizacja może mieć wpływ
na stan środowiska. Polityka ekologiczna państwa przyjmowana jest na 4 lata z perspektywą na
kolejne 4 lata.
W dniu 22 maja 2009r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z dnia 4 czerwca 2009r.)
przyjął dokument pod nazwą Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012, z uwzględnieniem
perspektywy do 2016, będący uszczegółowieniem i uaktualnieniem II Polityki ekologicznej państwa
z 2000 r., który został skierowany do Sejmu. Potrzeba aktualizacji polityki ekologicznej państwa
wynikała m.in. z uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej i konieczności spełnienia
wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki
ekologicznej. Polityka ekologiczna państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do 2016
zawiera powyższe zobowiązania.
Nadrzędnym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego
kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw
do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego.
Celami realizacyjnymi polityki ekologicznej państwa są:
 wzmocnienie systemu zarządzania ochroną środowiska,
 ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody,
 zrównoważone wykorzystanie materiałów wody i energii,
 dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia
mieszkańców Polski,
 ochrona klimatu.
Podstawowe cele i kierunki działań o charakterze systemowym, to:
 uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych – doprowadzenie
do sytuacji w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów
gospodarki, będą zgodne z obowiązującym w tym zakresie prawem,
 aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska – uruchomienie takich mechanizmów
prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju
proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,
84
 zarządzanie środowiskowe – przystępowanie do systemu EMAS rozpowszechnianie
wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm
i instytucji będących w systemie,
 udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska, poprzez podnoszenie
świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie działaj
lokalnie” prowadzącą do m.in.: proekologicznych zachowań konsumenckich, organizacja
akcji lokalnych służących ochronie środowiska,
 rozwój badań i postęp techniczny – zwiększanie roli polskich placówek badawczych
we wdrażaniu eko-inowacji w przemyśle oraz produkcji wyrobów przyjaznych dla
środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu
środowiska,
 odpowiedzialność za szkody w środowisku – stworzenie systemu prewencyjnego,
mającego
na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość występowania
szkody,
 aspekt ekologiczny – przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze
całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, które winny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji.
Pozostałe cele średniookresowe polityki ekologicznej (do 2016r.) dotyczą:
 ochrony przyrody – zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody
na różnych poziomach organizacji: wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym
oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) wraz z umożliwieniem zrównoważonego
rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje
z różnorodnością biologiczną;
 ochrona i zrównoważony rozwój lasów – zakłada prace w kierunku racjonalnego
użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej
i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego; oznacza to rozwijanie idei trwale
zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej;
 racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi – racjonalne gospodarowanie zasobami
wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową
od deficytów wód i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększanie
samofinansowania gospodarki wodnej; dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów
wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz
skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem;
 ochrona powierzchni ziemi – w szczególności dla ochrony gruntów użytkowanych
rolniczo: rozpowszechnienie dobrych praktyk rolniczych i leśnych, przeciwdziałanie
degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno- błotnych, zwiększanie skali rekultywacji
gleb zdegradowanych i zdewastowanych;
 gospodarowanie zasobami geologicznymi – zaopatrzenie ludności oraz sektorów
gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną
poprzez ilościową i jakościową degradacją; doskonalenie prawodawstwa dotyczącego
ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin,
wzmocnienie niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego
itp.;
 środowisko a zdrowie – poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych
działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad
85
wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych
powodujących zanieczyszczenie środowiska;
 jakość powietrza – dążenie do pełnienia przez RP zobowiązań wynikających z Traktatu
Akcesyjnego oraz dwóch dyrektyw unijnych. do roku 2016 zakłada się całkowitą
likwidację emisji substancji niszczących warstwę ozonową przez wycofanie ich z obrotu
i stosowania na terytorium Polski;
 ochrona wód – utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również
zachowanie i przywracanie całości ekologicznej cieków; opracowanie dla każdego
wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu
wodno-środowiskowego kraju;
 gospodarka odpadami – utrzymanie tendencji oddzielania ilości wytwarzanych odpadów
od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostkę produktów, mniej
opakowań, dłuższe okresy życia produktów itp.), zwiększeni odzysku energii z odpadów
komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięci wszystkich składowisk
które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, eliminacja i kierowanie
na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii
i akumulatorów itp.;
 oddziaływanie hałasu i pół elektromagnetycznych – dokonanie wiarygodnej oceny
narażenia społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia
tego zagrożenia tam, gdzie jest on największy;
 substancje chemiczne w środowisku – stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad
substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnie z zasadami Rozporządzenia
REACH.
13.2. Limity ujęte w Polityce ekologicznej państwa
W Polityce ekologicznej państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do 2016, przyjętej przez Radę
Ministrów w lutym 2009 r., a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w maju 2009r., ustalone
zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów
naturalnych i poprawą jakości środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej
do 2016r.):
 ochrona przyrody:
 zestawienie pełnej listy obszarów ptaków i ochrony siedlisk w sieci Natura 2000,
 ochrona i zrównoważony rozwój lasów:
 zalesienie do 2010r. około 50 tysięcy hektarów w tym 75% w sektorze prywatnym,
 dostosowanie składu gatunkowego drzewostanów do siedliska oraz zwiększenie
różnorodności genetycznej i gatunkowej biocenoz leśnych,
 racjonalne gospodarowanie zasobami wody:
 stopniowe wprowadzanie odpłatności przez użytkowników wód za korzystanie przez nich
z zasobów wodnych, z uwzględnieniem oddziaływania na środowisko,
 opracowanie oceny ryzyka powodziowego, opracowanie map zagrożenia i map ryzyka
powodziowego do 2013r.
 ochrona powierzchni ziemi:
 opracowanie krajowej strategii ochrony gleb, w tym walki z ich zakwaszeniem,
86
 rozwój monitoringu środowiska,
 gospodarowanie zasadami geologicznymi:
 uzupełnienie mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1: 50 000 o nowe warstwy
tematyczne,
 zakończenie prac nad systemem osłony przeciwosuwiskowej SOPO i utworzenie
centralnego rejestru osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi
 środowisko a zdrowie:
 zbieranie i udostępnianie informacji na temat zagrożeń dla zdrowia społeczeństwa
(zarówno nagłych jak i długotrwałych),
 opracowanie zasad analizy ryzyka
z dopuszczaniem inwestycji do realizacji
zdrowotnego
dla
procedur
związanych
 jakość powietrza:
 emisja z dużych źródeł energii o mocy powyżej 50 MWc dla roku 2010 wynosi dla SO2
– 426 tysięcy ton, dla NOx – 251 tysięcy ton, a dla roku 2012 wynoszą dla SO2
– 358 tysięcy ton, NOx- 239 tysięcy ton,
 całkowita likwidacja do 2016r. emisji substancji niszczących warstwę ozonową,
 ochrona wód:
 budowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków z podwyższony usuwaniem biogenów
dla wszystkich aglomeracji powyżej 15 000 RLM oraz rozbudowa dla nich sieci
kanalizacyjnych do 2012,
 wyposażenie jak największej liczby gospodarstw rolnych w zbiorniki na gnojowicę i płyty
obornikowe do 2012,
 ustanowienie obszarów chronionych dla głównych zbiorników wód podziemnych oraz
strefy ochrony ujęć wód podziemnych,
 gospodarka odpadami:
 osiągnięcie w 2014 r. odzysku min. 60% i recyklingu 55%odpadów opakowaniowych,
 osiągnięcie w 2010r. odzysku co najmniej 25% odpadów biodegradowalnych tak, aby nie
trafiły na składowiska, a w 2013r. odzysku 50% tych odpadów,
 zebranie w 2012r. 25% zużytych baterii i akumulatorów, a w 2016r. 45% tych odpadów,
 takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych,
aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do odpadów
wytworzonych w gospodarstwach domowych,
 do końca 2010r. dokończenie akcji likwidacji mogilników, zawierających
przeterminowane środki ochrony roślin i inne odpady niebezpieczne oraz eliminacja PCB
z transformatorów i kondensatorów,
 oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych:
 pilne sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla
dróg krajowych i lotnisk,
 likwidacja źródeł hałasu poprzez tworzenie stref wolnych od transportu, ograniczenie
szybkości ruchu, wymianę taboru tramwajowego na mniej hałaśliwy budowa ekranów
akustycznych,
87
 zobowiązanie operatorów telefonii komórkowej do zgłaszania organowi ochrony
środowiska instalacji stanowiących źródła promieniowania,
 substancje chemiczne w środowisku:
 usuwanie PCB z transformatorów, kondensatorów i innych urządzeń zawierających
te związki wraz z dekontaminacją tych urządzeń, usuwanie azbestu, likwidacja
mogilników.
Powyższe limity powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich
dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów na szczeblu regionalnym i lokalnym.
Jednak dotychczas nie dokonano podziału na limity regionalne (dane liczbowe należy traktować więc
jako orientacyjne i służące do porównań międzyregionalnych i określenia tempa realizacji polityki
ekologicznej państwa). W zakresie gospodarowania odpadami dla gminy należy przyjąć limity
określone w Planie gospodarki odpadami dla województwa warmińsko - mazurskiego.
88
14.
MONITORING Programu
Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska,
do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania
polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi
prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom.
Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe
i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich
działań na rzecz ochrony środowiska. Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie
Programu będzie podlegało regularnej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: określenie stopnia
wykonania działań, określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy
przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem oraz analizę przyczyn tych rozbieżności.
Rada Gminy co dwa lata będzie oceniać stopień wdrożenia Programu, w tym przygotowywany
będzie raport z jego wykonania. Wyniki dwuletniej oceny będą stanowiły podstawę do aktualizacji
listy przedsięwzięć przyjętych w opracowaniu. Dodatkowo w cyklach czteroletnich zostanie poddany
ocenie stopień realizacji celów ekologicznych i kierunków działań.
Dla prawidłowej oceny realizacji Programu należy przyjąć system mierników jego efektywności,
które można podzielić na trzy zasadnicze grupy: mierniki ekonomiczne (związane z procesem
finansowania inwestycji i ochrony środowiska, są to np.: koszty uzyskania efektu ekologicznego),
mierniki ekologiczne (określają stan środowiska, stopień zmian w nim zachodzących, skutki
zdrowotne dla mieszkańców danego obszaru, w tym np.: jakość wód powierzchniowych
i podziemnych, emisje zanieczyszczeń, emisje hałasu, ilość wytworzonych odpadów, długość sieci
wodno-kanalizacyjnej), społeczne (są miernikami świadomości społecznej, określanej między innymi
poprzez: udział społeczeństwa w działaniach związanych z ochroną środowiska, formy edukacji
ekologicznej - akcje, kampanie, uczestnictwo mediów lokalnych itp.). Wskaźniki monitorowania
Programu zaproponowano wzorując się na wskaźnikach określonych na poziomie wojewódzkim.
Tabela 29. Wskaźniki monitorowania Programu
Lp.
Nazwa wskaźnika
Jednostka
1. Długość czynnej sieci wodociągowej
km
2.
szt.
Przyłącza wodociągowe do budynków mieszkalnych
Stan na
2014r.
187,7
1506
19,8
3. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej
km
4. Przyłącza kanalizacyjne do budynków mieszkalnych
szt.
5. Korzystający z sieci kanalizacyjnej
%
6. Korzystający z sieci wodociągowej
%
7. Komunalne oczyszczalnie ścieków
szt.
5
8. Ścieki oczyszczone w ciągu roku, odprowadzane za pomocą sieci
kanalizacyjnej
dam3
91,0
9. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków
osoba
216
27,8
98,7
3048*
89
Lp.
Nazwa wskaźnika
10. Ładunek zanieczyszczeń w ściekach z oczyszczalni: BZT5
ChZT
zawiesina ogólna
11. Zmieszane odpady komunalne zebrane w ciągu roku z gospodarstw
domowych
Jednostka
mg/dm3
258
2123
409
Mg
2069,23*
12. Zbiorniki bezodpływowe
szt.
13. Przydomowe oczyszczalnie ścieków
szt.
14. Obszary chronione ogółem
ha
15. Ilość wody dostarczonej do mieszkańców, za pośrednictwem sieci
wodociągowej, na potrzeby bytowo-gospodarcze
Stan na
2014r.
dam3
815
46
13916,2*
199,4
Źródło: Opracowanie własne
* - dane GUS (stan na 2013r.)
90
15.
SPIS TABEL I RYCIN
 spis tabel
Tabela 1. Ludność gminy Elbląg w latach 2013 – 2014
Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własnościowych
Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej, na terenie gminy Elbląg zarejestrowane
w rejestrze REGON według sekcji PKD (2009 r.)
Tabela 4.Jednolite części wód powierzchniowych w obrębie gminy Elbląg
Tabela 5. Wyniki badań wód Zalewu Wiślanego w latach 2010-2013
Tabela 6. Jakość JCW Zalew Wiślany w latach 2010-2013
Tabela 7. Bilans wodny w JCWPd w obrębie gminy Elbląg
Tabela 8. Zestawianie informacji o stacjach hydrogeologicznych sieci obserwacyjno-badawczej wód
podziemnych Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego
Tabela 9. Ogólna ocena stanu chemicznego JCWPd wg danych z 2012r.
Tabela 10. Emisja zanieczyszczeń powietrza w latach 2010 – 2014
Tabela 11. Klasyfikacja stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia,
uzyskanych w rocznej ocenie jakości powietrza
Tabela 12. Klasyfikacja stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń ozonu,
z uwzględnieniem poziomu celu długoterminowego
Tabela 13. Poziomy dopuszczalne dla ternu kraju dla kryterium ochrona zdrowia
Tabela 14. Poziomy dopuszczalne dla ternu kraju dla kryterium ochrona roślin
Tabela 15. Poziomy docelowe dla kryterium ochrona zdrowia i ochrona roślin
Tabela 16. Poziomy celów długoterminowych dla kryterium ochrona zdrowia i ochrona roślin
Tabela 17. Klasyfikacja stref poszczególnych zanieczyszczeń: kryterium ochrony zdrowia
Tabela 18. Klasyfikacja stref poszczególnych zanieczyszczeń: kryterium ochrony roślin
Tabela 19. Kierunku użytkowania powierzchni w gminie
Tabela 20. Odczyn i potrzeby wapnowania gleb użytków rolnych w latach 2009-2012
Tabela 21. Zasobność gleb w przyswajalne formy makroelementów użytków rolnych
w latach 2009-2012
Tabela 22. Złoża surowców na terenie gminy
Tabela 23. Powierzchnia gruntów leśnych i lasów
Tabela 24. Obszary i obiekty cenne przyrodniczo, objęte ochroną na terenie gminy Elbląg
Tabela 25. Sieć drogowa gminy Elbląg
Tabela 26. Podsumowanie oceny stanu środowiska i infrastruktury technicznej
Tabela 27. Zadania Programowe
Tabela 28. Zadania inwestycyjne gminne na lata 2016-2019
Tabela 29. Wskaźniki monitorowania Programu
91
 spis rycin
Rycina 1. Gmina Elbląg na tle powiatu elbląskiego
Rycina 2. Ocena stanu/potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzecznych
Rycina 3. Ocena stanu jednolitych wód rzecznych
Rycina 4. Schemat planu batymetrycznego jeziora Drużno (badania w 2013 r.)
Rycina 5. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych
Rycina 6. JCWPd w obrębie gminy Elbląg
Rycina 7. Profil JCWPd-19 (symbol Q1-2, Pg)
Rycina 8. Profil JCWPd-18 (symbol Q(1-2) – (Pg) – Cr(z))
Rycina 9. Profil JCWPd-16 (symbol Q(z), (Ng+Pg) – Cr(z))
Rycina 10. Emisja zanieczyszczeń gazowych ze źródeł szczególnie uciążliwych [t/rok]
Rycina 11. Emisja zanieczyszczeń pyłowych ze źródeł szczególnie uciążliwych [t/rok].
Rycina 12. Kierunki użytkowania gruntów w gminie
Rycina 13. Stopień zakwaszenia gleb w województwie warmińsko – mazurskiego
Rycina 14. Obszary chronione w obrębie gminy Elbląg
Rycina 15. Położenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej
Rycina 16. Obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000
Rycina 17. Obszary Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty
Rycina 18. Korytarze ekologiczne na terenie gminy Elbląg
Rycina 19. Położenie obszaru Zielone Płuca Polski
Rycina 20. Układ dróg powiatowych w gminie Elbląg
Rycina 21. Tereny objęte zagrożeniem powodziowym na terenie gminy Elbląg
Rycina 22. Tereny zagrożone podtopieniami
92

Gmina Elbląg Program Ochrony Środowiska dla Gminy Elbląg na

Transkrypt

Podobne dokumenty

Centrum Radiologii Niepubliczny Zaklad Opieki

Car Audio http://www.MEGAzlot.elblag.com.pl

PĄGE Ei Zwy

Megane Classic ,

Brange Dariusz Henryk Beata Uslugi

Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Olsztynie cykl spotkań

ul. Robotnicza 246 82-300 Elbląg

Adres: Telefony i poczta e-mail - Centrum Kształcenia Praktycznego