Czerwiec 2013 - Prognozowanie Zatrudnienia

Projekt „Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy
i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej”
realizowany przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
w partnerstwie z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
00-697 Warszawa, Al. Jerozolimskie 65/79
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą, podejmującą
problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka pozycja naukowa
IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz konsekwentnego realizowania celu stałego dostosowywania kierunków prac badawczych do bieżących potrzeb polityki społecznogospodarczej Polski. Wyniki prac Instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów,
wywiadów, konferencji naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach
społecznych.
Broszura bezpłatna
numer siódmy
Czerwiec 2013
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne
1
O projekcie 2
Produkty projektu
2
Nad czym pracowaliśmy III str. okładki
Zadanie 2. Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego
umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia
Projekt Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w ob-
szarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej
Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna
Działanie 1.1. Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego
Lider projektu: Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
Partner projektu: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Redaktor informatora: Beata Kaczyńska
Projekt graficzny okładki: Luiza Daab
Redakcja techniczna: Beata Kaczyńska
Skład komputerowy: Luiza Daab
Copyright by IPiSS, Warszawa 2013
Wszelkie praw zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej
publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotograficzej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy.
Druk: TOP DRUK Ryszard Zelkowski
ul. Nowogrodzka 151 A, 18-400 Łomża
SŁOWO WSTĘPNE
Szanowni Państwo, Drodzy Czytelnicy!
Z satysfakcją zespół realizujący Zadanie 2 projektu Analiza procesów zachodzących na polskim
rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej przekazuje Państwu siódmy już numer Informatora.
Chciałbym przede wszystkim zarekomendować Państwu zapoznanie się z pierwszymi wynikami naszego
głównego zadania. Wykonaliśmy bowiem prognozy zatrudnienia ogółem dla Polski oraz w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych na lata 2012–2020. Prognoza liczby pracujących do 2020 r. w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych została wykonana w trzech
etapach. W pierwszym opracowano prognozę liczby pracujących ogółem, wykorzystując wielorównaniowy
model ekonometryczny POLMOD.2013. W drugim prognozę liczby zatrudnionych w wielkich grupach zawodowych opracowano z wykorzystaniem jednorównaniowych modeli przyczynowo-skutkowych. W trzecim
natomiast – prognozę liczby pracujących w średnich i dużych grupach zawodowych.
Prezentujemy też informacje o tym, nad czym pracował zespół w ostatnich miesiącach. Tutaj chcę podkreślić prace nad przygotowaniem prognozy popytu na pracę według grup zawodów do 2020 r. dla poszczególnych województw oraz dla czterech sektorów gospodarki narodowej.
Rekomenduję Państwu lekturę tego numeru Informatora ze względu na jego zawartość, a następnie zapoznanie się ze szczegółami uzyskanych wyników prognozy. W razie pytań proszę o kontakt z zespołem
badawczym. Jesteśmy do Państwa dyspozycji.
prof. dr hab. Zbigniew Strzelecki
Koordynator merytoryczny
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
1
O PROJEKCIE
O
pracowanie systemu prognozowania zatrudnienia w Polsce jest niezbędne z punktu widzenia poprawy instytucjonalnej obsługi polskiego rynku pracy i równoważenia rynku w wymiarze kwalifikacyjno-zawodowym, co ma
istotne znaczenie dla osiągania celów zapisanych w strategii Europa 2020. Jest to zadanie niezwykle trudne
i wielowymiarowe, bowiem wymaga zastosowania rozbudowanego instrumentarium statystyczno-ekonometrycznego do zbudowania modelu, na podstawie którego generowana będzie prognoza zatrudnienia. Ponadto opracowany model musi zostać poddany korektom eksperckim. System prognozowania zatrudnienia musi być również łatwo
dostępny dla różnych aktorów rynku pracy, tak aby mogli oni sięgnąć do prognoz i na ich podstawie podejmować
racjonalne decyzje.
adanie to podjęto w ramach umowy partnerskiej zawartej przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich (lider)
oraz Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (partner), realizującej projekt „Analiza procesów zachodzących
Z
na polskim rynku pracy i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki
gospodarczej” – Zadanie 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego
umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia (Priorytet I. Zatrudnienie i integracja społeczna, Działanie 1.1.
Wsparcie systemowe instytucji rynku pracy, Program Operacyjny Kapitał Ludzki, współfinansowany z Europejskiego
Funduszu Społecznego).
a dalszych stronach tego Informatora przedstawiamy obszerną informację o dotychczasowych pracach naukowo-badawczych zespołu realizującego Zadanie 2 i wynikach tych prac. Zachęcamy do zapoznania się z tym
materiałem.
N
PRODUKTY PROJEKTU
Już opublikowano...
Iwona Kukulak-Dolata, Halina Sobocka-Szczapa, Raport V
Synteza wyników badania mikropodmiotów w kraju, seria
„Studia i Monografie”, CRZL-IPiSS, Warszawa 2013, stron
152. Publikacja dostępna bezpłatnie.
R
aport prezentuje wyniki przeprowadzonych badań na losowej próbie 1000 pracodawców z kraju, w których liczba zatrudnionych wynosiła od 0 do 9 osób. Składa się
z sześciu rozdziałów. W pierwszym opisano metodologię badania oraz wskazano
jego cel główny i cele szczegółowe. W rozdziale drugim szczegółowo określono
przedmiot badania. W trzecim rozdziale zawarto wyniki ilustrujące opinie badanych na
temat kondycji ekonomicznej firmy. Rozdział czwarty obejmuje szeroką ocenę potencjału kadrowego mikroprzedsiębiorstw w przekroju ilościowym i jakościowym, a analiza miała charakter retrospektywny i prospektywny. Kolejny,
piąty rozdział dotyczy zamierzeń inwestycyjnych mikroprzedsiębiorstw w ciągu najbliższego roku. Szósty rozdział
zawiera wyniki pozwalające określić podejście mikroprzedsiębiorstw do planowania zatrudnienia jako działania czy
też narzędzia wspierającego ich funkcjonowanie. Część ostatnia zawiera podsumowanie, w którym przedstawiono wnioski wypływające z analizy istotne dla zespołu projektującego modele prognoz zatrudnienia według grup
zawodów w ujęciu globalnym.
2
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
PRODUKTY PROJEKTU
W
G
Prognoza liczby pracujących w Polsce
według grup zawodów do 2020 r.
ramach Zadania 2 Opracowanie zintegrowanego systemu prognostyczno-informacyjnego
umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia wykonano już prognozy zatrudnienia ogółem dla Polski
oraz w przekroju wielkich, dużych i średnich grup zawodowych na lata 2012–2020.
łówne krajowe doświadczenia dotyczące prognozowania popytu na pracę związane są z inicjatywą utworzenia
systemu prognozowania popytu na pracę (SPPP), podjętą w 1998 r. w ramach prac Rządowego Centrum Studiów Strategicznych (RCSS zostało zlikwidowane w 2006 r.). System, który dostarczał prognoz popytu na pracę
w różnych przekrojach (grup zawodowych, płci, poziomu wykształcenia, sekcji PKD, województw), został uruchomiony
w listopadzie 2004 r. Był on dostępny na stronie www.sppp.gov.pl i umożliwiał użytkownikowi dostęp do wyników analiz,
baz danych oraz zdalne generowanie wielowariantowych prognoz. Wraz z likwidacją RCSS system prognozowania
popytu na pracę został przeniesiony do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej i od czerwca 2006 r. przestał działać.
Praktycznie od tego momentu zaprzestano prac nad rozbudową metodologii prognozowania popytu na pracę w Polsce.
Podejmowane od tego czasu inicjatywy prognostyczne na poziomie regionalnym, w większości realizowane w ramach
projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, nie były w stanie wypełnić powstałej luki.
W 2011 r. powrócono do idei zbudowania ogólnopolskiego systemu prognostycznego, rozpoczynając realizację wspomnianego wyżej Zadania 2.
Wdrażany system prognozowania zatrudnienia oparto na kilku założeniach:
a) trzon systemu stanowią modele ekonometryczne – wyniki uzyskane przy ich wykorzystaniu poddawane są korektom
eksperckim i dopiero skorygowane prognozy są wprowadzane do systemu prognostycznego;
b) horyzont prognozy ustalono na 2020 r.;
c) prognozy generowane są w trzech przekrojach: zawodów na poziomie grup średnich (kody 3-cyfrowe KZiS 2010),
sektorów ekonomicznych (PKD 2007) oraz obszarów statystycznych NUTS II (województwa).
Głównym odbiorcą prognoz są publiczne służby zatrudnienia. Prognozy mają stanowić punkt odniesienia do kształtowania polityki rynku pracy na poziomie krajowym, regionalnym, a nawet lokalnym.
N
O
a system prognostyczno-informacyjny składają się dwa główne elementy: infrastruktura modeli ekonometrycznych, na podstawie których generowana jest prognoza zatrudnienia, oraz narzędzie prognostyczne, które stanowi graficzny interfejs, poprzez który użytkownik systemu prognozowania może
w sposób interaktywny zapoznać się z wynikami prognoz. Narzędzie prognostyczne dostępne będzie na portalu
www.prognozowaniezatrudnienia.pl.
pracowanie prognozy zatrudnienia na poziomie krajowym zakłada wykorzystanie hierarchicznego podejścia
do modelowania ekonometrycznego przy zapewnieniu spójności prognoz na każdym poziomie dezagregacji
(dla każdego przekroju). Model globalny (A), będący wielorównaniowym modelem ekonometrycznym, generuje
ogólną prognozę zatrudnienia. Model globalny według województw (B) – zawierający interakcje przestrzenne oraz
model globalny według sektorów (C) – wielorównaniowy model przekrojowy umożliwiają niezależne prognozowanie
liczby pracujących w przekrojach przestrzennym i sektorowym, przy uwzględnieniu prognoz uzyskanych w modelu
globalnym (A). Natomiast modele globalne według wielkich, dużych i średnich grup zawodowych umożliwiają prognozowanie struktury pracujących, która jest wykorzystana do wyznaczenia prognoz liczby pracujących w wielkich, dużych
i średnich grupach zawodowych na podstawie modelu globalnego (A), wojewódzkiego (B) i sektorowego (C).
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
3
PRODUKTY PROJEKTU
Rysunek 1. Struktura modelu prognostycznego
P
W
Tabela 1. Wyniki ostatecznej prognozy liczby pracujących ogółem w latach 2013–2020 (w tys. osób)
Wyszczególnienie
2012*
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
Liczba pracujących
15 635,9
15 401,1
15 360,0
15 446,5
15 473,3
15 513,1
15 583,5
15 561,5
15 585,9
* dane faktyczne.
Źródło: B. Suchecki, E. Kwiatkowski, A. Gajdos, P. Włodarczyk, Opracowanie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w kraju według grup zawodów do
2020 r., maszynopis, IPiSS, Warszawa 2013.
Z
godnie z wynikami ostatecznej prognozy liczby pracujących ogółem, przedstawionymi w tab. 1, w analizowanych
latach 2012–2020 należy przewidywać względną stabilizację liczby pracujących w Polsce. W 2020 r. wyniesie
ona 15 585,9 tys. osób, co stanowi spadek o 50 tys. osób w porównaniu z 2012 r.
4
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
Model według dużych (43)
i średnich (132) grup zawodowych
Model globalny
według wielkich grup
zawodowych (10)
(A) Model globalny (krajowy)
Model dla województw
(16) i sektorów (4)
według wielkich grup
zawodowych (10)
rognoza liczby pracujących w przekroju wielkich,
dużych i średnich grup zawodowych została wykonana w trzech etapach. W pierwszym opracowano prognozę liczby pracujących ogółem, wykorzystując
wielorównaniowy model ekonometryczny POLMOD.2013
(B) Model globalny według
oraz opracowane przez ekspertów scenariusze dotycząwojewództw (16)
ce kształtowania się wartości podstawowych zmiennych
makroekonomicznych w okresie 2012–2020. Drugi etap
(C) Model globalny
polegał na prognozie liczby zatrudnionych w wielkich
według sektorów (4)
grupach zawodowych na podstawie uzyskanej prognozy zatrudnienia ogółem, zdezagregowanej do poziomu
wielkich grup zawodowych. Prognozę tę opracowano
z wykorzystaniem jednorównaniowych modeli przyczynowo-skutkowych, pozwalających na zachowanie
Źródło: opracowanie A. Gajdos na podstawie: E. Kwiatkowski, W. Kwiatkowska,
dotychczasowych tendencji rozwojowych zatrudnienia
A. Gajdos, Stworzenie koncepcji modeli prognoz zatrudnienia według zawodów
w poszczególnych grupach. Ostatni etap był poświęcony
dla wybranego województwa, maszynopis, IPiSS, Warszawa 2011, s. 76.
prognozie liczby pracujących w średnich i dużych grupach
zawodowych, którą uzyskano poprzez ekstrapolację trendów dotyczących udziałów poszczególnych średnich grup zawodowych w liczbie zatrudnionych ogółem oraz agregację wyników do poziomu dużych grup zawodowych. Estymację
parametrów wszystkich modeli prognostycznych przeprowadzono na podstawie danych rocznych z lat 1995–2011.
Model makroekonomiczny był testowany również na próbie 1995–2012.
stępne wyniki prognozy zostały poddane korekcie eksperckiej, która obejmowała ocenę metodologii prognozowania, a w szczególności modeli wykorzystanych w celu uzyskania prognozy liczby pracujących ogółem oraz metod zastosowanych w celu uzyskania prognoz liczby pracujących w przekroju wielkich, dużych
i średnich grup zawodowych, analizę przyjętych założeń makroekonomicznych prognozy oraz wyników prognoz wstępnych. W proponowanych korektach wzięto pod uwagę zarówno dotychczasowe tendencje rozwojowe prognozowanych
kategorii, jak i oceny eksperckie dotyczące przewidywanych zmian podstawowych zmiennych makroekonomicznych
i rozmiarów zatrudnienia w analizowanym okresie, oparte na dostępnych publikacjach specjalistycznych i intuicyjnej
ocenie możliwości przyszłego rozwoju sytuacji społeczno-gospodarczej. Korekty eksperckie zostały uwzględnione
w ostatecznej wersji prognozy.
PRODUKTY PROJEKTU
Wykres 1. Prognoza liczby pracujących w Polsce w latach 2013–2020 (w tys. osób)
N
ależy jednak zauważyć, że w horyzoncie prognozy liczba pracujących
15635
będzie podlegała pewnym waha15600
niom, wynikającym przede wszystkim ze
15585
zmian sytuacji makroekonomicznej kraju
15500
(wykres 1). Z tego punktu widzenia horyzont
15400
ten możemy podzielić na dwa podokresy.
15360
Pierwszy z nich obejmuje lata 2012–2014,
15300
w których należy przewidywać spadek liczby
15200
pracujących z poziomu 15 635,9 tys. osób
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
w 2012 r. do poziomu 15 360 tys. osób
w 2014 r., czyli o około 276 tys. osób. ZmiaŹródło: jak w tab. 1.
na ta będzie spowodowana przede wszystkim spowolnieniem wzrostu gospodarczego,
wywołanym przez globalny kryzys gospodarczy. Natomiast w kolejnych latach (2015–2020) na sytuację na polskim
rynku pracy powinny przekładać się w sposób pozytywny: wychodzenie gospodarki światowej z fazy kryzysu, napływ
środków unijnych w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014–2020 oraz ograniczenie tempa inflacji związane ze staraniami o przystąpienie Polski do strefy euro. W związku z powyższym należy w tym okresie oczekiwać
wzrostu liczby pracujących o około 226 tys. osób do poziomu 15 585,9 tys. osób w 2020 r.
15700
W
tabeli 2 (s. 6) przedstawione zostały rezultaty prognozy zatrudnienia dla Polski na lata 2012–2020
w przekroju wielkich grup zawodowych, według Klasyfikacji Zawodów i Specjalności. Zgodnie z opracowaną prognozą w skali całego analizowanego okresu należy oczekiwać wzrostu liczby pracujących w stosunku do 2011 r. w grupach: 0 – siły zbrojne o 4,4 tys. osób, 2 – specjaliści o 784,9 tys. osób,
5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy o 198,8 tys. osób, 8 – operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń o 131,9 tys. osób. Natomiast spadki zatrudnienia w stosunku do 2011 r. powinny być obserwowane
w grupach: 1 – przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy o 9,1 tys. osób, 3 – technicy i inny
średni personel o 13,9 tys. osób, 4 – pracownicy biurowi o 78,1 tys. osób, 6 – rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
o 535,4 tys. osób, 7 – robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy o 453,5 tys. osób oraz 9 – pracownicy przy pracach prostych
o 57,1 tys. osób.
Niektóre z prognozowanych tendencji mogą się wydawać zaskakujące. Dotyczy to zwłaszcza prognoz dla 5. i 7. wielkiej
grupy zawodowej. Jeśli chodzi o grupę 5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy, to założona tendencja wzrostu
wielkości prognozowanych wynika nie tylko z przewidywań wzrostu liczby sprzedawców (ze względu na rozwój handlu
wielkopowierzchniowego tendencja ta nie powinna być bardzo silna), ale również ze wzrostu liczby pracowników usług
osobistych i innych w związku ze zwiększonym zapotrzebowaniem na te usługi, do czego przyczynia się starzenie się
ludności i wzrost poziomu dochodów.
Jeśli chodzi o prognozowany spadek zatrudnienia w grupie 7 – robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, to warto zauważyć, że tendencja ta nie oznacza bynajmniej równie silnego spadku zatrudnienia w przemyśle. Oznacza jedynie, że spadać będzie w przemyśle liczba pracowników o stosunkowo niskich kwalifikacjach. Zgodnie z przyjętą prognozą powinna
natomiast rosnąć liczba pracowników o stosunkowo wysokich kwalifikacjach (grupa 2 – specjaliści; grupa 8 – operatorzy
i monterzy maszyn i urządzeń), którzy częściowo znajdą również zatrudnienie w przemyśle.
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
5
PRODUKTY PROJEKTU
Tabela 2. Wyniki ostatecznej prognozy liczby pracujących dla Polski w przekroju wielkich grup zawodów (KZiS) na lata 2012–2020 (w tys. osób)
Grupy
wielkie
KZiS
2011*
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
0
82,0
85,3
85,0
85,2
85,5
85,8
86,0
86,2
86,3
86,4
1
953,0
953,6
939,4
936,1
940,0
940,7
942,1
945,3
943,3
943,9
2
2752,0
2841,7
2891,7
2972,8
3076,5
3169,2
3264,0
3364,7
3446,4
3536,9
3
1713,0
1698,0
1687,0
1686,3
1691,9
1693,8
1696,1
1699,7
1698,3
1699,1
4
1050,0
1010,9
992,5
985,3
985,8
982,8
980,7
980,4
974,8
971,9
5
2181,0
2240,6
2240,8
2256,2
2281,0
2301,0
2321,7
2344,5
2360,5
2379,8
6
1786,0
1723,3
1639,5
1576,2
1525,5
1469,7
1415,4
1363,8
1305,2
1250,6
7
2398,0
2399,4
2266,1
2197,1
2170,1
2123,8
2082,2
2050,8
1989,9
1944,5
8
1623,0
1619,6
1614,8
1628,3
1654,2
1674,4
1695,8
1720,3
1735,3
1754,9
9
1075,0
1063,5
1044,3
1036,5
1036,0
1032,1
1029,1
1027,8
1021,5
1017,9
* dane faktyczne
Źródło: jak w tab. 1.
T
N
rzeba również zwrócić uwagę na zróżnicowany charakter reakcji zatrudnienia w poszczególnych grupach zawodowych na zmiany koniunktury gospodarczej (wykres 2). Sprawia to, że w niektórych grupach możemy oczekiwać wystąpienia w okresie prognozy zdecydowanie większych wahań liczby pracujących niż w pozostałych.
a poziomie grup wielkich za takie możemy uznać grupy: 3 – technicy i inny średni personel (w okresie osłabienia koniunktury gospodarczej 2012–2014 spadek liczby pracujących o 11,7 tys. osób i wzrost o 7,2 tys. osób
w okresie 2015–2020), 4 – pracownicy biurowi (2012–2014 spadek o 25,6 tys. osób i w okresie dobrej koniunktury 2015–2020 znacznie słabszy spadek o 13,9 tys. osób), 5 – pracownicy usług osobistych i sprzedawcy (w 2012–2014
wzrost o 15,6 tys. osób oraz w okresie dobrej koniunktury 2015–2020 znacznie szybszy wzrost o 98,8 tys. osób), 7 – robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy (2012–2014 spadek o 202,3 tys. osób i w 2015–2020 wolniejszy spadek o 225,6 tys.
osób) oraz 9 – pracownicy przy pracach prostych (2012–2014 stosunkowo szybki spadek o 27 tys. osób i w 2015–2020
znacznie wolniejszy spadek o 18,1 tys. osób). Charakteryzują się one dość wysokim udziałem pracowników o niskich
kwalifikacjach, których stosunkowo łatwo jest zastąpić nowymi pracownikami w okresie ożywienia gospodarczego,
a także niskim poziomem uzwiązkowienia oraz relatywnie niższym poziomem ochrony zatrudnienia.
Z
a bardziej stabilne wobec zmian koniunktury gospodarczej należy uznać te grupy zawodowe, w których pracownicy charakteryzują się stosunkowo wysokim poziomem kwalifikacji, co sprawia, że utrata pracownika może się
wiązać ze znacznymi kosztami poszukiwań osoby zdolnej do pracy na zwolnionym stanowisku lub wysokimi
kosztami rekrutacji i długim czasem szkolenia do tej roli nowego pracownika. Do kategorii tej możemy zaliczyć osoby
należące do grup: 2 – specjaliści oraz 8 – operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń, a częściowo również osoby z grupy
1 – przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy. Osłabioną reakcją na zmiany koniunktury gospodarczej charakteryzują się również te grupy, w których zatrudnienie jest wynikiem decyzji o charakterze politycznym,
czyli grupa 0 – siły zbrojne oraz częściowo grupa 1 – przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy.
Stosunkowo małą wrażliwość koniunkturalną wykazują też pracownicy z grupy 6 – rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy,
ze względu na stosunkowo niski odsetek pracowników najemnych w tej grupie.
6
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
PRODUKTY PROJEKTU
Wykres 2. Prognoza liczby pracujących w Polsce w przekroju wielkich grup zawodowych w latach
2012–2020 (w tys. osób)
0 - Siły zbrojne
1 - Przedstawiciele władz publicznych, wyżsi urzędnicy i kierownicy
2 - Specjaliści
3 - Technicy i inny średni personel
4 - Pracownicy biurowi
5 - Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy
6 - Rolnicy, ogrodnicy, leśnicy i rybacy
7 - Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy
8 - Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń
9 - Pracownicy przy pracach prostych
Uwaga: 2011 – dane faktyczne, 2012–2020 – prognoza.
Źródło: opracowanie A. Gajdos.
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
7
PRODUKTY PROJEKTU
P
odsumowując, bieżące wyniki badań prowadzonych w ramach budowy systemu prognostycznego pozwalają
na sformułowanie następujących wniosków dotyczących rozwoju przyszłej sytuacji na rynku pracy. Przy założeniu, że w latach 2013–2014 nastąpi korekta liczby pracujących wynikająca ze spowolnienia gospodarczego,
a następnie liczba pracujących wzrośnie, osiągając w 2020 r. poziom zbliżony do obserwowanego w 2012 r. (15,6 mln
osób) oraz że kontynuowane będą procesy rozwoju usług (szczególnie rynkowych) oraz przemysłu (wysokiej techniki),
przy ograniczaniu liczby pracujących w rolnictwie i przemyśle tradycyjnym, to należy się spodziewać spadku liczby
pracujących: rolników, ogrodników, leśników i rybaków, robotników przemysłowych i rzemieślników i pracowników przy
pracach prostych oraz wzrostu liczby pracujących: specjalistów, operatorów i monterów maszyn i urządzeń oraz pracowników usług osobistych i sprzedawców. Wśród średnich grup zawodowych, w których obserwowane powinny być
najdynamiczniejsze przyrosty liczby pracujących, należy wymienić grupy: analitycy systemowi i programiści, specjaliści
do spraw baz danych i sieci komputerowych, inżynierowie, specjaliści do spraw finansowych, specjaliści do spraw
administracji i zarządzania, architekci, geodeci, projektanci i pokrewni, pracownicy usług ochrony, kierowcy ciężarówek
i autobusów. Najsilniejsze spadki liczby pracujących przewidywane są natomiast w następujących średnich grupach
zawodowych: rolnicy produkcji roślinnej i zwierzęcej, w tym pracujący na własne potrzeby, kowale, ślusarze i pokrewni,
mechanicy maszyn i urządzeń, rzemieślnicy, robotnicy produkcji odzieży i pokrewni, malarze, pracownicy czyszczący
konstrukcje budowlane i pokrewni, pomoce i sprzątaczki domowe, biurowe, hotelowe, pracownicy pomocniczy przygotowujący posiłki, pozostali pracownicy przy pracach prostych. Realizacja przewidywanych zmian warunkowana jest
oczywiście spełnieniem założeń przyjętych w procesie prognostycznym.
Drugim elementem systemu prognostyczno-informacyjnego jest narzędzie prognostyczne. Jest to system informatyczny, który, bazując na infrastrukturze modeli ekonometrycznych, umożliwia wizualizację wyników prognoz. Obecnie trwają prace nad projektem tego narzędzia.
Z
akłada się wprowadzenie trzech poziomów dostępu do narzędzia prognostycznego. Na poziomie podstawowym (poziom I) użytkownik będzie biernym odbiorcą mającym dostęp do zasobów informacyjnych (dane historyczne oraz prognozy), bez możliwości wprowadzania jakichkolwiek zmian lub prowadzenia
analiz, a jedynie z możliwością pobierania wyników zapytań na dysk twardy swojego komputera w postaci pliku PDF
lub arkusza kalkulacyjnego.
Poziom II dedykowany będzie przede wszystkim pracownikom publicznych służb zatrudnienia (województwo i powiat), którzy do planowania działań w ramach polityki rynku pracy potrzebują bardziej szczegółowych analiz, w tym
analiz scenariuszowych. Na tym poziomie użytkownik będzie mógł prowadzić na własny użytek analizy scenariuszowe
poprzez modyfikacje wartości zmiennych egzogenicznych bazowej wersji modelu.
Natomiast poziom III dedykowany będzie pracownikom Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, innych resortów
i instytucji publicznych odpowiedzialnych za prowadzenie analiz strategicznych oraz ekspertom rynku pracy i badaczom
naukowym. Na tym poziomie, dodatkowo w stosunku do poziomu II, będzie istniała możliwość modyfikacji parametrów
i struktury modelu wykorzystywanego do prognozowania. Modyfikacje te będą zapamiętywane na komputerze użytkownika i będą „zewnętrzne” w stosunku do modelu bazowego. Taki zakres uprawnień umożliwi prowadzenie wielowariantowych analiz scenariuszowych dotyczących wielkości i struktury zatrudnienia.
8
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
NAD CZYM PRACOWALIŚMY
M
inęliśmy już półmetek realizacji Zadania 2, które ma się zakończyć w październiku 2014 r. Za nami jest
większość prac naukowo-badawczych związanych z przygotowaniem systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia. Są to prace zakrojone na dużą skalę, czego wymaga
cel i zakres, a przede wszystkim unikalny charakter podjętego przedsięwzięcia.
Po zamknięciu etapu pierwszego (przygotowanie prognozy zatrudnienia według grup zawodów w województwie
łódzkim do 2020 r.) i drugiego (opracowanie raportu z pilotażową prognozą dla województwa łódzkiego), w 2013 r.
punkt ciężkości prac naukowo-badawczych położony został na etapy trzeci i czwarty.
E
tap trzeci poświęcony został przygotowaniu trzech prognoz popytu na pracę według grup zawodów do 2020 r.: (1) dla całego kraju, (2) dla poszczególnych województw oraz (3) dla czterech sektorów gospodarki narodowej. By prognozy te miały solidne podstawy merytoryczne, wcześniej przeprowadzono i opracowano wyniki dwóch badań, z których jedno dotyczyło cech i poziomu użyteczności modelu
prognozowania popytu na pracę według grup zawodów w ujęciu globalnym, zaś drugie objęło tzw. mikropodmioty, czyli podmioty zatrudniające od 0 do 9 osób w kraju. Sporządzono również konceptualizację założeń merytorycznych do prognoz oraz koncepcję ich modeli. Następnie – dysponując niezbędnymi podstawami koncepcyjnymi oraz bazą danych statystycznych – przystąpiono do opracowania trzech prognoz popytu na pracę
w kraju. Pierwszą w kolejności była prognoza zatrudnienia w kraju według grup zawodów do 2020 r. Po opracowaniu
wersji wstępnej, opartej głównie na ekonometrycznych modelach tendencji rozwojowych oraz modelach przyczynowo-skutkowych, dokonano jej weryfikacji, uwzględniającej wpływ na przyszły popyt na pracę w Polsce zjawisk
i czynników przede wszystkim jakościowych o charakterze niekwantyfikowalnym, niepoddających się procesom modelowania ilościowego. Weryfikacji tej dokonał zespół specjalistów w obszarze funkcjonowania gospodarki i rynku pracy.
Umożliwiła ona sporządzenie ostatecznej wersji prognozy zatrudnienia w kraju według grup zawodów do 2020 r. Po
zakończeniu prac nad tą prognozą przystąpiono do opracowania wstępnej prognozy zatrudnienia w kraju według grup
zawodów i obszarów statystycznych NUTSII (województw) do 2020 r. Wersja ta również została poddana weryfikacji
dokonanej przez specjalistów i obecnie opracowywana jest wersja ostateczna prognozy. Dalej zostaną podjęte prace
nad trzecią prognozą dla całego kraju, jaką jest prognoza zatrudnienia według grup zawodów i sektorów do 2020 r.
O
P
pracowanie raportu końcowego zawierającego wyniki prognozy zatrudnienia w kraju według grup zawodów
do 2020 r. w ramach etapu czwartego umożliwiła pierwsza z trzech prognoz popytu na pracę. Po uzyskaniu pozytywnej recenzji zostanie on opublikowany i udostępniony zainteresowanym.
race naukowo-badawcze prowadzone w ramach Zadania 2 służą oczywiście nie tylko osiągnieciu celów poznawczych, podporządkowane są bowiem przede wszystkim celowi nadrzędnemu, jakim jest przygotowanie
systemu prognostyczno-informacyjnego umożliwiającego prognozowanie zatrudnienia. Dostęp do niego będzie możliwy przez portal internetowy zawierający globalne prognozy popytu na pracę z ogólnym dostępem on-line,
którego uruchomienie jest przedmiotem prac podjętych w etapie piątym Zadania 2. Pod kątem tego uruchomienia
przygotowywane są więc równolegle założenia wdrożenia narzędzia prognozowania popytu na pracę w ujęciu globalnym, co jest również przedmiotem prac. Założenia wdrożenia narzędzi prognostycznych posłużą w dalszej fazie prac
opracowaniu specjalistycznego narzędzia do zamieszczenia na stronie portalu.
www.prognozowaniezatrudnienia.pl
Projekt „Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy
i w obszarze integracji społecznej w kontekście prowadzonej polityki gospodarczej”
realizowany przez Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
w partnerstwie z Instytutem Pracy i Spraw Socjalnych.
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
00-697 Warszawa, Al. Jerozolimskie 65/79
Instytut Pracy i Spraw Socjalnych od 50 lat jest placówką naukowo-badawczą, podejmującą
problemy pracy i polityki społecznej w sposób interdyscyplinarny. Wysoka pozycja naukowa
IPiSS to efekt myśli grona wybitnych profesorów oraz konsekwentnego realizowania celu stałego dostosowywania kierunków prac badawczych do bieżących potrzeb polityki społecznogospodarczej Polski. Wyniki prac Instytutu są upowszechniane w formie książek, artykułów,
wywiadów, konferencji naukowych, seminariów oraz głosów w dyskusjach i debatach
społecznych.
Broszura bezpłatna
numer siódmy
Czerwiec 2013