Wsparcie rodziny w kontekście wczesnego wspomagania rozwoju

Wsparcie rodziny w kontekście
wczesnego wspomagania rozwoju
dziecka
Paweł Wakuła
Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
w Białymstoku
1
Już przed narodzeniem dziecka rodzina
zmienia się i przygotowuje do tego wydarzenia

Zmiany w przestrzeni fizycznej np. przygotowanie pokoju.

Przygotowywanie bliskich osób na zmiany – rozmowy ze starszymi
dziećmi czy też przyszłymi dziadkami.

Zmienia się także myślenie oraz emocje. Pojawiają nowe plany, radość,
zaciekwanenie kim będzie ta nowa osoba?
2
Zaburzenia rozwojowe i niepełnosprawność
 Wyczekiwanie na dziecko wiąże się z niepokojem, lecz jednocześnie budzi
nadzieje i oczekiwania. Nie sposób oprzeć się różnego rodzaju wizjom oraz
pragnieniom. Jeśli wymarzony i wyczekiwany obraz okazuje się być odmienny,
pojawia się rozczarowanie i cała paleta związanych z tym nieprzyjemnych uczuć,
myśli i zachowań.
 W zależności od rodzaju niepełnosprawności ten etap może pojawić się tuż po
porodzie jak na przykład w zespołąch gentycznych np. Zespół Downa lub po
3
Kryzys psychologiczny

Rodzice przeżywają wiele uczuć; dużo miejsca w ich życiu zajmuje lęk,
ból,rozpacz i inne uczucia składające się na poczucie cierpienia.

Pojawia się zjawisko żałoby – rozumaniej jako stan po utracie marzeń
i planów – utratą zdrowego dziecka.
4
Fazy przeżyć rodziców dziecka
niepełnosprawnego
5
Faza szoku

Obejmuje najbardziej krytyczny okres, w którym dominuje lęk, żal,
rozpacz, poczucie krzywdy, bezradności i beznadziejności;
funkcjonowanie całej rodziny jest zdezorganizowane.
6
Faza kryzysu emocjonalnego
Rodzice nie mogą pogodzić się z faktem niepełnosprawnego dziecka,
występuje wzajemne obwinianie się, często doprowadzające do rozpadu rodziny
lub ucieczki jednego z rodziców (najczęściej ojca) od funkcji tzw. trudnego
rodzicielstwa (ucieczka w alkoholizm, pracoholizm, wyjazdy zagraniczne, praca
społeczna). Zjawisko to może wynikać z nieumiejętnego włączania ojca do
procesu opiekuńczo-wychowawczego.
7
Faza pozornego przystosowania się do sytuacji
Rodzice odrzucają niepełnosprawność dziecka, usiłują zaprzeczyć diagnozie
lekarzy i poszukują specjalistów, którzy by nie potwierdzili przerażającego ich
rozpoznania. U części rodziców istnieje charakterystyczny zespół podwyższonego
napięcia, wyrażający się wędrówkami po specjalistach. W tej aktywności rodziców
często widać tylko sposób zaradzenia własnym lękom i niepokojom, z
pomniejszeniem dobra dziecka, dla którego nie jest dobre przeżywanie w ogromnej
ilości stresów, różnych wizyt, badań i kolejnych terapii.
8
Faza konstruktywnego przystosowania
Okres, w którym to rodzice poszukują realnych metod pomocy dziecku. W
tym czasie następuje zbliżanie się do pogodzenia z niepełnosprawnością, tzn.
widzenie dziecka takim, jakie ono jest - niepowtarzalną osobą z właściwymi
sobie problemami oraz specyficznymi wartościami.
9
Wczesna interwencja polega na działaniach dwutorowych

skoncentrowanych na dziecku

na wsparciu rodziny.
10
Ujęcie systemowe
Pomiędzy zachowaniami członków rodziny istnieją wzajemne
zależności, tzn. pojawienie się zmian w zachowaniu jednej z osób wpływa na
zachowanie wszystkich pozostałych i na funkcjonowanie systemu rodzinnego, jako
spójnej całości.
11
Zagrożenia

Rodzina boryka się z wieloma problemami. Każdy rodzaj niepełnosprawności
dziecka jest czynnikiem zaburzającym dotychczasowy układ w rodzinie.

Długotrwała opieka oraz przebywanie z dzieckiem niepełnosprawnym niesie ze
sobą wiele zagrożeń dla funkcjonowania rodziny. Pojawia się: wyczerpanie
emocjonalne, osłabienie miłości do dziecka, zmienność nastroju, utrata
energii i sił oraz poczucie zmęczenia psychicznego i fizycznego.
12
Ważne jest aby rodzice dbali własne zdrowie psychiczne w
szczególny sposób

Osoby te narażone są na silne obciążenia psychiczne ponosząc koszty
emocjonalne i fizyczne związane z wychowaniem dziecka niepełnosprawnego.

Mogą odczuwać konflikt pełnionych ról społecznych, które wykonują
jednocześnie. Miedzy innymi konflikt dotyczący pogodzenia obowiązków
rodzicielskich i zawodowych.

Może też się pojawiać frustracja związane zapewnieniem wystarczajcych
warunków bytowych rodziny.
13
Co jest istotne w kontekście pracy z rodziną?
 Poszczególni członkowie rodziny inaczej reagują na kryzys np. Jedni zamykają się
w sobie - są smutni, inni tłumią emocjie lub się złoszczą, stają się pracoholikam.
 Dodatkowo, indywidualne różnice - przeżywanie sytuacji może nasilać oraz
wzmagać kryzys małżeński i kryzys w rodzinie.
 Starsze dzieci mogą również doświadczać trudności pozornie nie związanych z
sytuacją np. pogorszenie wyników w nauce lub starają się przyjmować rolę
idealnego dziecka (mali dorośli) ale tym samym ponoszą ogromny koszt.
14
Co jest potrzebne rodzinie?
Wsparcie to proces, który przedstawia się następująco:

wyjaśnia się rodzinie co właściwie się stało w związku z narodzinami niepełnosprawnego
dziecka m.in. Udziela się interwencji kryzysowej, wparcia emocjonlanego, wsparcia
psychicznego, w szczególnych przypadkach – specjalistycznej pomocy
psychoterapeutycznej lub psychiatrycznej – szczególnie w fazie kryzysu emocjonalnego.
Ważne jest aby obejmować całą rodzinę pomocą terapeutyczną,
nie wykluczając żadnego z nich.
15







dostarcza się wiedzy o chorobie lub problemach dziecka poprzez wykład,
podanie odnośników do stron internetowych, polecenie artykułów, książek
rozmawia się z rodziną jako całością i uczy sie wszystkich członków rodziny
radzenia sobie w nowej sytuacji m.in poprzez terapię rodzinną
udziela się porad w zakresie opieki i pracy z dzieckiem m.in. konsultacje,
instruktaż podczas zajęć
udziela się informacji o przystosowaniu warunków w środowisku domowym
do potrzeb dziecka
informuje się o możliwościach pozyskania i wykorzystania w pracy z
dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i niezbędnego sprzętu
rodzinę wspiera się w rozpoznawaniu zachowań dziecka i utrwalaniu
właściwych reakcji na te zachowania poprzez warsztaty rozwijające
umiejętności
stwarza sie szansę wspólnych zajęć dla dzieci i rodziców w celu rozwijania
wzajemnej więzi i akceptacji w rodzinie m.in. metoda Veroniki Sherboure
16




tworzy się plan mający na celu poprawę sytuacji
monitoruje się system oddziaływań mających na celu wspomaganie rozwoju dziecka i
wsparcie rodziny
organizuje się grupy samopomocowe np. grupy wsparcia dla rodziców dzieci z
zaburzeniami rozwoju( stanowią szansę do bycia wysłuchanym i zrozumianym, do
poradzenia sobie z trudnymi uczuciami związanymi z chorobą dziecka, stanowią
okazje do podzielenia się swoimi troskami i radościami, zmniejszają wątpliwości
rodziców, ich niepkoje)
wspomaga się we współpracy środowiska domowego, placówek opiekuńczych i
terapeutycznych w celu stosowania ujednoliconych sposobów postępowania i zaleceń
w stosunku do dziecka
17
Dziękuję za uwagę