Polityka 11_12 korekta 2.indd - Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

rozporządzeniami 1408/72 a 883/2004 oraz wynikające z nich
implikacje. Dostrzegł także konieczność dalszej współpracy
bilateralnej i multilateralnej.
Podsumowania seminarium dokonali prof. G. Uścińska
i prof. B. Schulte. Przedstawiciel strony niemieckiej podkreślił
znaczenie współpracy poszczególnych państw, szukania porozumienia i wzajemnego wsparcia w podejmowanych działaniach. Instrumentem, który może pomóc w zakresie szeroko
rozumianej współpracy, jest otwarta metoda koordynacji. Europejskie prawo koordynacyjne, według niego, powinno być modernizowane i upraszczane, a nie komplikowane, jak to miało
miejsce wcześniej wbrew intencjom stron.
Prof. Uścińska podkreśliła, że każdy podjęty w ramach seminarium temat zasługiwał na uwagę. Nadrzędną wartością
spotkania jest kontakt przedstawicieli różnych instytucji właściwych stron polskiej i niemieckiej. Dzięki wzmocnieniu współpracy i dialogowi różne aspekty koordynacji mogą być sprawniej
załatwiane. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że seminaria
w ramach projektu trESS są bardzo dobrą platformą wzajemnego uczenia się rozwiązywania problemów koordynacyjnych
i należy do Komisji Europejskiej skierować wniosek o ich kontynuowanie. Podziękowała zgromadzonym gościom z Niemiec
oraz Polski, wszystkim referentom i dyskutantom oraz organizatorom przedsięwzięcia.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki
reprodukcji (drukarskiej, totograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Wydawcy
DYLEMATY WSPÓŁCZESNEGO RYNKU PRACY
KONFERENCJA NAUKOWA W TARGANICACH
Radosław Jeż
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
W dniach 12–14.09. r. w Ośrodku Wczasowo-Wypoczynkowym „Kocierz” w Targanicach odbyła się III konferencja naukowa pt. Dylematy współczesnego rynku pracy. Konferencję zorganizowała Katedra Rynku Pracy Uniwersytetu Ekonomicznego
w Katowicach, a patronat nad nią objął Instytut Pracy i Spraw
Socjalnych w Warszawie.
Obrady rozpoczęło wystąpienie prof. D. Kotlorz, która stwierdziła, że dyskusja nad problemami wynikającymi z niedopasowań podaży zasobów pracy i popytu na pracę, zmian w strukturze zatrudnienia, bezrobociem strukturalnym oraz szeregiem
innych dylematów współczesnego rynku pracy powinna stać się
przyczynkiem do wypracowania jednolitego stanowiska niezbędnego dla dalszego rozwoju badań naukowych oraz procesu dydaktycznego. Spotkanie stanowi odpowiedź na potrzebę integracji środowiska naukowego, które za priorytety swoich badań
naukowych obrało problematykę rynku pracy oraz kwestie ekonomiczno-społeczne z tym związane.
W imieniu patrona konferencji głos zabrał prof. nadzw. M. Bednarski. Nadmienił, że znaczna część badań prowadzonych w IPiSS
obejmuje problematykę rynku pracy. Temat konferencji daje podstawy do interesujących obrad i wniosków.
Sesji I Rynek pracy – kontekst europejski przewodniczył
prof. nadzw. M. Bednarski (IPiSS). Pierwszy referat pt. Cele zatrudnieniowe Strategii Lizbońskiej a rozwój gospodarki opartej
na wiedzy w krajach Unii Europejskiej wygłosił prof. E. Kwiatkowski (UŁ). Referent podjął próbę odpowiedzi na pytanie, czy
w krajach Unii Europejskiej między celem zatrudnieniowym
a rozwojem gospodarki opartej na wiedzy występuje zbieżność
czy też wymienność. Dla oceny stopnia rozwoju gospodarki
opartej na wiedzy wykorzystano indeksy gospodarki opartej na
wiedzy (Knowledge Economy Indexes), zaś oceny realizacji celów zatrudnieniowych Strategii Lizbońskiej dokonano na podstawie wskaźników stóp zatrudnienia.
W referacie Wprowadzenie euro a reformy rynku pracy aspekcie łagodzenia skutków szoków asymetrycznych dr M. Gajda-Kantorowska (UE Kraków) podkreśliła, że stabilność strefy euro
zależy od wielu czynników. Reforma rynków pracy prowadząca
do ich większej elastyczności pozwoli zwiększyć konkurencyjność niektórych gospodarek strefy euro, co jest warunkiem koniecznym dla możliwości przeciwdziałania skutkom negatywnych szoków asymetrycznych w ramach unii walutowej. Brak
koordynacji polityki rynków pracy i w efekcie zróżnicowana oraz
relatywnie niska elastyczność tych rynków stanowią poważny
powód, dla którego strefa euro nie stanowi optymalnego obszaru
walutowego.
W wystąpieniu Zatrudnialność – definicja, ewolucja koncepcji i metody pomiaru dr M. Wojdyło-Preisner (UMK w Toruniu)
Polityka Społeczna nr 11–12/2011
stwierdziła, że istotnym narzędziem w walce ze zjawiskami bezrobocia i wykluczenia społecznego jest koncepcja zatrudnialności. Prelegentka podjęła próbę zdefiniowania i przedstawienia
ewolucji tej koncepcji oraz zaprezentowała ramy do analiz i pomiaru zatrudnialności oparte na szeroko pojętych czynnikach
indywidualnych, sytuacji osobistej i czynnikach zewnętrznych.
O sytuacji na rynkach pracy krajów UE po światowym kryzysie mówiła dr I. Ostoj (UE Katowice). Stwierdziła, że lata 2008–
–2009 okazały się dla światowej gospodarki trudnym doświadczeniem, którego skutki są wciąż odczuwalne. Ostatni kryzys
zrodził się w sektorze finansów, ale szybko rozprzestrzenił się na
pozostałe rynki, naruszając ich równowagę. Nowe cechy ostatniego kryzysu skłaniają do tego, by przyjrzeć się jego skutkom
w odniesieniu do rynków pracy.
Referat pt. Zmiany w zatrudnieniu mieszkańców województwa opolskiego po akcesji Polski do UE w świetle badań empirycznych wygłosiła dr D. Rokita-Poskart. Zaprezentowano w nim
zmiany ilościowe, jakie dokonały się na przestrzeni lat 2006–
–2010 w zatrudnieniu w kraju i za granicą wśród ludności wiejskiej województwa opolskiego po akcesji Polski do UE. Dokładne określenie tych zmian było możliwe dzięki przeprowadzeniu
ilościowych badań terenowych na tej samej próbie badawczej
i z wykorzystaniem tej samej metody w 2006 r. oraz powtórzeniu
ich w 2010 r.
Dr S. Kubiciel-Lodzińska (Politechnika Opolska) zaprezentowała referat pt. Czynniki stymulujące i blokujące zatrudnienie
cudzoziemców w Polsce w opinii pracodawców oraz zagranicznych pracowników (w świetle badań prowadzonych w woj.
opolskim). Referentka przedstawiła wyniki badań przeprowadzonych w woj. opolskim wśród pracodawców zatrudniających
cudzoziemców oraz wśród zagranicznych pracowników. Poza
warunkami formalnoprawnymi, które zarówno pracodawcy, jak
i pracownicy wskazali za czynnik blokujący, obie grupy wymieniały także trudności językowe jako element utrudniający korzystanie z zagranicznej siły roboczej i w podejmowaniu pracy
w Polsce. Badania objęły legalną sferę zatrudnienia.
Sesję II Rynek pracy w Polsce prowadził prof. A. Rączaszek
(UE Katowice).
O dylematach polityki rynku pracy w Polsce mówił prof.
Z. Wiśniewski (UMK w Toruniu). Stwierdził on, że obecnie zmierza się do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu przez
pracę, przeciwstawiając to podejście jego zwalczaniu przez
świadczenia kompensacyjne. W tym kontekście istotne staje się
pytanie: w jakim zakresie i za pomocą jakich instrumentów należy skutecznie stosować instrumenty polityki rynku pracy? Nowelizacja ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
z 2008 r. umożliwiła rozszerzenie zakresu oddziaływania progra-
37
mów zatrudnienia i objęcie nimi większej liczby bezrobotnych.
Badania pokazują, że pozytywne efekty zatrudnieniowe netto
przynoszą tylko szkolenia zawodowe, staże, przygotowania zawodowe w miejscu pracy i wsparcie działalności gospodarczej,
zaś negatywne – prace interwencyjne i roboty publiczne. Niską
skutecznością charakteryzuje się też pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe.
W referacie Kryteria doboru uczestników programów rynku
pracy a bezrobocie w Polsce dr P. Kubiak (UŁ) dokonał syntetycznej prezentacji kryteriów doboru uczestników aktywnych
programów i zmian w nich zachodzących oraz stwierdził, że
efekty aktywnych programów rynku pracy w znaczny sposób
zależą od doboru ich uczestników, preferuje się bowiem pewne
grupy bezrobotnych zgodnie z określonymi kryteriami stanowiącymi kryteria wejścia dla tych programów publicznych.
Dr M. Maksim (UMK w Toruniu) przedstawiła referat pt. Wybrane problemy adresowania aktywnych instrumentów polityki
rynku pracy w Polsce. Skupiła się na poprawności adresowania
aktywnych polityk rynku pracy zgodnie zaleceniami ustawowymi
oraz na słuszności reguł adresowania aktywnych programów
rynku pracy zawartych w ustawie. Do oceny poprawności adresowania aktywnych polityk rynku pracy wykorzystano szereg
dwumianowych modeli logitowych, w których zmienna objaśniana przyjmuje wartość 0 lub 1.
Potencjał zatrudnieniowy przemysłów kreatywnych w Polsce zaprezentował dr K. Zawadzki (UMK w Toruniu). Przedstawił
analizę strony popytowej rynku pracy przemysłów kreatywnych
w Polsce i perspektyw rozwoju tych sektorów. Przeanalizował
czynniki ekonomiczne, demograficzne i kulturowe, które determinują potencjał zatrudnieniowy przemysłów kreatywnych
w krajach rozwiniętych.
Dr R. Nowak-Lewandowska (WSH w Szczecinie) przedstawiła referat nt. Edukacyjne uwarunkowania rynku pracy
w Polsce. Dokonała analizy i próby oceny systemu kształcenia w Polsce, w tym kształcenia ustawicznego, jako jednego
z głównych uwarunkowań rynku pracy. Zwróciła uwagę na
kwestię jakości kształcenia oraz na główne korzyści i bariery
w procesie edukacji.
Sesji III Underempolyment – ekonomiczne i społeczne konsekwencje zjawiska przewodniczył prof. E. Kwiatkowski (UŁ).
Wystąpienia w tej sesji powstały w ramach projektu o tym samym tytule, realizowanego w IPiSS.
Pierwszy referat wygłosił prof. nadzw. K.W. Frieske (IPiSS)
pt. Underemployment – dekonstrukcja „społecznego”. Prof. Frieske wskazał, iż podstawowa teza sprowadza się do stwierdzenia,
że praca na czas określony to zinstytucjonalizowana formuła
produkcji ryzyka/niepewności. Jest to zabieg, który prowadzi
do dekonstrukcji tego, co w życiu zbiorowym ludzi „społeczne”,
bo pomniejsza możliwości ich kooperacji. Stwierdził także, że
w odróżnieniu od zwolenników tezy o nieuchronnym nadejściu
„późnej nowoczesności” utrzymuje się, że jest to rezultat świadomie podejmowanych decyzji służących zaradzeniu bieżącym
emergencies.
Dr P. Poławski (IPiSS) przedstawił referat pt. Underemployment – szansa czy stabilizacja w gorszym segmencie rynku
pracy. Dokonał analizy problemu deprywacji szans rozwoju zawodowego i kariery zawodowej związanej z warunkami zatrudnienia w „gorszych” segmentach rynku pracy. Podstawowa teza
wystąpienia dotyczyła zróżnicowania mechanizmów stabilizacji
pracowników w gorszym segmencie rynku pracy ze względu na
zmienne: demograficzne, opisujące kapitał ludzki i charakteryzujące lokalne rynki pracy.
O zbiorowych stosunkach pracy w świetle poronnych form
zatrudnienia mówił dr D. Zalewski (IPiSS). Stwierdził on, że rozwój form zatrudnienia na czas określony czy w niepełnoetatowym
wymiarze, które składają się na zjawisko określane mianem underemployment, zmienił sytuację w stosunkach pracy. Stabilna
egzystencja pracownika nie jest już funkcją jakiegokolwiek za-
38
trudnienia, ale zatrudnienia pewnego, tj. takiego, które chronione
jest nie tylko stosowną umową o pracę, ale także określoną konfiguracją interesów, w których związki zawodowe odgrywają znaczącą rolę. Zauważył, że w polskich realiach taki luksus socjalnego
bezpieczeństwa mają pracownicy wybranych branż, np. paliwowo-energetycznej, w których większościowym udziałowcem jest
Skarb Państwa, a związki zawodowe są w stanie wynegocjować
odpowiednio korzystne dla załóg pracowniczych zbiorowe umowy
pracy. Dodał, że uczucie niepewności związane z brakiem zawodowej stabilizacji jest coraz bardziej powszechne.
Mgr J. Dzierzgowski (IPiSS) w referacie Kobiety w sferze
underempolyment przedstawił zróżnicowaną sytuację pracowników zatrudnionych na czas określony ze względu na płeć.
W wystąpieniu skupił się na dwóch problemach: czy występują
problemy specyficzne wyłącznie dla kobiet pracujących na czas
określony i oraz czy pod jakimiś względami sytuację takich kobiet można uznać za lepszą aniżeli sytuację mężczyzn.
Referat pt. Każdemu własne „M”. Szanse partycypacji
w rynku nieruchomości pracowników zatrudnionych na czas
określony wygłosił mgr P. Teisseyre (UW). Stwierdził, że podejmowanie pracy na czas określony sprzyja procesom społecznej marginalizacji przejawiającej się w nieuprzywilejowanym
dostępie do kluczowych instytucji życia społecznego. Szczególne miejsce zajmuje przy tym możliwość korzystania z instytucji mortgage – kredytów hipotecznych. Jednym z ważniejszych
wyznaczników miejsca w strukturze społecznej jest bowiem posiadanie własnego domu lub mieszkania.
O przyczynach zawierania umów o pracę na czas określony
z perspektywy pracodawców mówił prof. M. Bednarski (IPiSS).
Sformułował tezę, że popularność takich umów to rezultat nałożenia się na siebie trzech czynników: interesu pracodawców,
gotowości pracowników do przyjęcia tej formy zatrudnienia
i przyzwolenia ze strony państwa. Następnie wskazał na powody
wprowadzania elastycznych form zatrudnienia oraz na załamanie
się fordowskiego systemu produkcji, wynikające z globalizacji,
serwicyzacji i upowszechnienia gospodarki opartej na wiedzy.
Podjął też próbę wyjaśnienia zachowań przedsiębiorstw w kwestii trwałości zatrudnienia z perspektywy różnych modeli teoretycznych przedsiębiorstw.
Sesji IV Kapitał ludzki, intelektualny, społeczny przewodniczyła prof. Agata Zagórowska (PO).
Dr A. Jarosz-Angowska w referacie nt. Kapitał intelektualny
czynnikiem konkurencyjności regionu. dokonała teoretycznej
weryfikacji znaczenia kapitału intelektualnego w konkurencyjności regionu na podstawie dostępnej literatury polskiej i zagranicznej. Przedstawiła także analizę zmian wyposażenia województwa lubelskiego w kapitał intelektualny w okresie 10 lat na
podstawie badań wtórnych przy wykorzystaniu wskaźników
skonstruowanych.
Prof. J. Wilsz (Akademia im. J. Długosza) przedstawiła referat pt. „Kapitał intelektualny” przedsiębiorstwa w kontekście
stałych indywidualnych cech osobowości pracowników. Zaznaczyła w nim, że podstawowymi czynnikami, które determinują
kapitał intelektualny, są stałe indywidualne cechy osobowości
człowieka w dziedzinie funkcji intelektualnych i w dziedzinie stosunków interpersonalnych. Oddziaływania na człowieka zindywidualizowane ze względu na wartości tych cech stymulują jego
przedsiębiorcze i kreatywne zachowania.
Dr A. Barczyński (Politechnika Częstochowska) omówił aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych w przekroju terytorialnym. Dokonał analizy skuteczności realizowanych w Polsce
rozwiązań systemowych w zakresie aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych.
Po każdej sesji odbywała się ożywiona dyskusja.
Konferencję zakończyła prof. D. Kotlorz, dziękując prelegentom i uczestnikom. Wyraziła nadzieję, iż wiedza i doświadczenia
zdobyte podczas tegorocznego spotkania będą przydatne w dalszej pracy naukowo-badawczej.
Polityka Społeczna nr 11–12/2011