poradnik dla nauczyciela - Ministerstwo Edukacji Narodowej

Transkrypt

Podręcznik do szkoły podstawowej
Maria Lorek, Barbara Ochmańska, Lidia Wollman
klasa 1
część 4
Adaptacja dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Agnieszka Bajewska-Kołodziejak, Katarzyna Cichocka-Segiet, Małgorzata Czajkowska-Kisil,
Piotr Mostowski, Paweł Rutkowski, Małgorzata Skuza, Krystyna Ziątek
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA
WSTĘP
Szanowni Państwo,
przedstawiamy Państwu materiały kolejnej części adaptacji „Naszego elementarza”. Mimo mniejszej niż w poprzednich częściach
liczby stron, książka kończąca klasę I może stanowić niemałe wyzwanie w pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W podróży wzdłuż szlaku Wisły dominują czytanki i zagadnienia matematyczne. W naszej adaptacji staraliśmy się wszystkie
tematy uczynić jak najprzystępniejszymi: zgodnie z założeniami
poprzednich części modyfikacjom uległy teksty poleceń i wygląd
ilustracji. Dodatkowo każda lekcja została opatrzona odpowiednimi symbolami PCS (ang. Picture Communication Symbols) oraz
przetłumaczona na polski język migowy. Dla nauczycieli przygotowaliśmy zaś niniejszy poradnik, który co prawda nie zawiera gotowych scenariuszy zajęć, ale garść pomysłów i inspiracji na przygotowanie ciekawej (i dostępnej dla wszystkich) lekcji. Liczymy,
że dzięki poradnikowi Państwa praca w ostatnich miesiącach roku
szkolnego będzie nieco łatwiejsza i jeszcze bardziej satysfakcjonująca.
Adaptacja „Naszego elementarza” nie powstałaby bez pomocy
i rad wielu osób spoza zespołu autorskiego. Podziękowania kierujemy nie tylko do grona recenzentów, którzy wspierali nas przez
cały proces przygotowywania materiałów, lecz także do Państwa,
nauczycieli korzystających z efektów naszej pracy. Dziękujemy, że
zechcieli Państwo poświęcić swój czas na podzielenie się z nami
radami i spostrzeżeniami.
Z życzeniami energii i wytrwałości oraz udanego wypoczynku
w trakcie nadchodzących wakacji
Agnieszka Bajewska-Kołodziejak
Katarzyna Cichocka-Segiet
Małgorzata Czajkowska-Kisil
Piotr Mostowski
Paweł Rutkowski
Małgorzata Skuza
Krystyna Ziątek
2
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – WSTĘP
Justyna Bednarek
Legenda o Lechu, Czechu i Rusie
Było to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska,
rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus,
wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady.
Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stał
ogromny dąb. W jego konarach uwił gniazdo orzeł.
Gdy usłyszał rżenie koni, wzbił się w powietrze.
Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał
naprawdę pięknie. Lech zawołał braci i powiedział:
– Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się
tutaj, ziemia jest żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy
chcę zbudować swój gród.
I tak się stało. Bracia się rozdzielili. Czech pojechał
na południe, a Rus – na wschód.
Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród
nazwany Gnieznem. Na godło zaś wybrał właśnie orła.
• Tak zmieniało się godło Polski.
4
Co widzisz na ilustracji?
1. Co widzisz na ilustracji?
Co było przedtem? Co było potem?
2. Czy wiesz, dlaczego w godle Polski
jest orzeł?
3. Gdzie widziałaś/widziałeś godło
Polski? Gdzie jest w twojej szkole?
4. Lech nazwał swój gród Gnieznem.
Dlaczego?
Co było przedtem?
Co było potem?
LEGENDA O LECHU, CZECHU I RUSIE
5
Strona: 4
Strona: 5
Teksty poleceń przed adaptacją:
• Jak zmieniało się godło Polski?
Adaptacje graficzne:
» usunięto niektóre elementy tła
Propozycje pracy dla nauczyciela:
Przyswojenie treści „Legendy o Lechu, Czechu i Rusie” wymaga wielu ćwiczeń
utrwalających. Dobrym pomysłem jest przygotowanie obrazków nawiązujących
do tekstu i poproszenie uczniów o połączenie zdjęć z odpowiednimi zdaniami.
Dzieci mogą też zaproponować własne rysunki do opisanych zdarzeń. Inną formą oswojenia uczniów z tekstem będzie ułożenie przez nich zdań i obrazków
w odpowiedniej kolejności oraz stworzenie własnych historyjek. W celu ułatwienia pracy warto również przygotować mapę konturową Polski, na której dzieci
narysują drogę braci, miejsce ich postoju oraz kierunek wyprawy Czecha i Rusa.
Można wykorzystać tekst legendy do sprawdzenia umiejętności czytania ze zrozumieniem przez uzupełnianie zdań z luką lub rozróżnianie zdań prawdziwych
i fałszywych. Konieczne będzie zapewne wyjaśnienie różnicy między legendą
a zwykłym opowiadaniem.
„Legenda o Lechu, Czechu i Rusie” jest pierwszą z kilku legend przytoczonych
w tej części Naszego elementarza. Wprowadzenia (lub przypomnienia) wymaga
sam termin legenda. Dla dzieci o niższych kompetencjach językowych wiele użytych w tekście określeń może być niezrozumiałych (osady, konary, wzbić się w
powietrze, żyzna ziemia, gród, południe i wschód jako kierunki, godło) – wszystkie
wymagają wyjaśnienia i upewnienia się, że je uczeń rozumie. Pomocne będą piktogramy do większości z nich, umożliwiające opowiedzenie legendy. Dodany został
symbol rycerz, by ułatwić określenie tego, kim są bracia z legendy. Warto zwrócić
uwagę ucznia niemówiącego na nowe dla niego piktogramy wcześniej, później
oparte na symbolu czasu (można ich używać również jako przedtem i potem). Nie
jest również oczywiste, że uczeń niemówiący sam dostrzeże podobieństwo nazw
gniazdo i Gniezno.
3
1. Który fragment legendy jest przedstawiony na ilustracji? Co zdarzyło się
wcześniej? Co zdarzyło się później?
2. Porozmawiajcie o tym, dlaczego w godle Polski jest orzeł.
3. W jakich miejscach umieszczane jest godło Polski? Gdzie znajduje się w waszej
szkole?
4. Zastanówcie się, dlaczego Lech nazwał swój gród Gnieznem.
Równolegle z objaśnianiem treści legendy warto zaproponować ćwiczenia na łączenie elementów ilustracji ze zdaniami z tekstu. Na skopiowanej ilustracji uczniowie mogą wpisać imiona braci i inne wybrane wyrazy. Przydatne w czasie zajęć
będą też kontury godła Polski, które dzieci pokolorują i opiszą odpowiednimi
zdaniami.
Wszyscy uczniowie, również ci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, powinni
zapamiętać, że znak orła kojarzy się z Polską. Warto pokazać dzieciom, że orzełek
jest na czapkach i guzikach Wojska Polskiego, na polskich banknotach i monetach,
na koszulkach reprezentacji narodowych.
Dodatkowe materiały w języku migowym:
» etykiety pomocnicze
Justyna Bednarek
Było to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska,
rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech, Czech i Rus,
wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady.
Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stał
ogromny dąb. W jego konarach uwił gniazdo orzeł.
Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał
naprawdę pięknie. Lech zawołał braci i powiedział:
– Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się
tutaj, ziemia jest żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy
chcę zbudować swój gród.
I tak się stało. Bracia się rozdzielili. Czech pojechał
na południe, a Rus – na wschód.
Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród
nazwany Gnieznem. Na godło zaś wybrał właśnie orła.
• Tak zmieniało się godło Polski.
4
Co widzisz na ilustracji?
1. Co widzisz na ilustracji?
Co było przedtem? Co było potem?
2. Czy wiesz, dlaczego w godle Polski
jest orzeł?
3. Gdzie widziałaś/widziałeś godło
Polski? Gdzie jest w twojej szkole?
4. Lech nazwał swój gród Gnieznem.
Dlaczego?
LEGENDA O LECHU, CZECHU I RUSIE
Co było przedtem?
Co było potem?
5
Strona: 4
Teksty oryginalny:
Było to dawno temu. Tu, gdzie dziś jest Polska, rosły gęste lasy. Trzej bracia, Lech,
Czech i Rus, wyruszyli w poszukiwaniu miejsc na swoje osady.
Pewnego dnia dotarli do wzgórza, na którym stał ogromny dąb. W jego konarach
uwił gniazdo orzeł.
Biały ptak na tle czerwonego zachodu słońca wyglądał naprawdę pięknie. Lech
zawołał braci i powiedział:
– Ten ptak jest znakiem, na który czekałem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest
żyzna, las pełen zwierząt. W tej okolicy chcę zbudować swój gród. I tak się stało.
Bracia się rozdzielili. Czech pojechał na południe, a Rus – na wschód.
Lech, w miejscu, w którym zobaczył orła, założył gród nazwany Gnieznem. Na
godło zaś wybrał właśnie orła.
4
Adaptacja:
Było to bardzo dawno. Na ziemiach, gdzie dziś jest Polska, rósł gęsty las. Trzej
bracia, Lech, Czech i Rus, szukali miejsc na wybudowanie swoich miast.
Pewnego dnia przyjechali do miejsca, gdzie rósł ogromny dąb. W gałęziach
dębu miał swoje gniazdo biały orzeł. Orzeł usłyszał konie i pofrunął w górę. Na
czerwonym od zachodzącego słońca niebie biały ptak wyglądał pięknie. Lech
zawołał braci i powiedział:
– Ten ptak jest dla mnie znakiem. Podoba mi się tutaj, ziemia jest dobra, w lesie
pełno zwierząt. Tu chcę zbudować swój gród. I tak zrobił. Bracia się rozjechali.
Czech pojechał na popołudnie, a Rus – na wschód.
Lech zbudował gród tam, gdzie zobaczył orła. Gród nazwał Gniezno. Na godło
wybrał orła na czerwonym tle.
słowa: Józef Wybicki muzyka: autor nieznany
Mazurek Dąbrowskiego
Jeszcze Polska nie zginęła,
kiedy my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
szablą odbierzemy.
Anna Onichimowska
Dzień Flagi
Śpiewają ptaki i szumią drzewa,
na maszcie polska flaga powiewa.
– Dlaczego? – pyta ciekawie Kaja.
– To święto flagi, drugiego maja!
Biało-czerwona jest nasza flaga,
biel to uczciwość, czerwień – odwaga.
Śpiewają ptaki i szumią drzewa,
na maszcie dumnie flaga powiewa.
• Zobacz, jak zrobić biało-czerwoną
kokardę narodową.
6
refren:
Marsz, marsz Dąbrowski,
z ziemi włoskiej do Polski.
Za twoim przewodem
złączym się z narodem.
Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,
będziem Polakami.
Dał nam przykład Bonaparte,
jak zwyciężać mamy.
refren:
Marsz, marsz Dąbrowski...
1. Kiedy jest Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej?
Kiedy jest Dzień Flagi?
2. Konstytucja to zbiór najważniejszych praw.
Trzeciego maja jest rocznica uchwalenia
pierwszej polskiej konstytucji.
3. Flagę, hymn i godło trzeba szanować.
Czy wiesz, jak się zachować, kiedy jest grany hymn?
FLAGA, GODŁO I HYMN
7
Strona: 6
Strona: 7
• Jak zrobić biało-czerwoną kokardę narodową?
» usunięto refleksy świetlne na ilustracji
Temat zajęć warto wykorzystać do przygotowania flagi Polski. Uczniowie powinni samodzielnie według wzoru namalować kartkę i przykleić ją do patyczka. Dodatkowo mogą pomalować kontury flagi wręczonej przez nauczyciela
i wkleić taki rysunek do zeszytu. Pod flagą warto zapisać ułożone z dziećmi zdania.
Zapoznanie uczniów z symbolami narodowymi to dobra okazja do pokazania filmu pt. „Polak mały!”, przygotowanego przez Instytut Pamięci Narodowej i dostępnego w internecie.
Uczniowie muszą zapamiętać, że barwy Polski to biel i czerwień. Oprócz flagi
i chorągiewek można ponownie opisać wygląd stroju polskiej reprezentacji olimpijskiej, a także wygląd trybun w czasie meczów, np. Euro 2012 (biało-czerwone
stroje i szaliki jako wyraz wsparcia dla Polaków).
Uczniowie korzystający z piktogramów odnajdą biało-czerwoną flagę w symbolu
Polacy.
1. Jak uczciliście Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej w waszej szkole?
2. Trzeciego maja obchodzimy rocznicę uchwalenia pierwszej polskiej
konstytucji. Dowiedzcie się, co to jest konstytucja.
3. Porozmawiajcie o tym, w jaki sposób należy wyrażać szacunek wobec hymnu,
flagi i godła.
Rozwinięciem tematu może być rozmowa o sytuacjach, w których dzieci miały
okazję wysłuchać polskiego hymnu. Uczniowie powinni wskazać nie tylko uroczystości państwowe, lecz także wydarzenia sportowe i inne. Ważne, aby sprawdzić,
czy dzieci są świadome szczególnego zachowania w tych okolicznościach.
Omawiając godło, flagę i hymn Polski, nie sposób nie wspomnieć o konstytucji.
Uczniowie mogą wkleić do zeszytu i odpowiednio podpisać dwie okładki – współczesnej Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konstytucji 3 maja
Piktogram Polska pojawił się już w I części Naszego elementarza, jest konsekwentnie powtarzany i utrwalany. Obecnie w zmniejszonej postaci stanowi
również część symbolu hymn Polski. Symbol stać (nieruchomo) ma uświadomić
uczniom właściwą postawę przy słuchaniu lub śpiewaniu hymnu. Sytuację odpowiedniego zachowania w czasie słuchania hymnu warto z uczniami przećwiczyć,
a także zachęcić ich do nauczenia się tekstu hymnu na pamięć. Jeśli uczeń niepełnosprawny ruchowo nie może wstać, powinien sam pokazać, co jest w stanie
zrobić, by swoją postawą wyrazić szacunek (siedzieć prosto, nie ruszać się, patrzeć
w jeden punkt itp.).
Dzieci na ilustracji ubrane są w szczególny sposób – omówieniu, jak powinien wyglądać strój galowy, służą piktogram ubierać się w wersji czarno-białej oraz symbole kolorów.
Tablica piktogramów zawiera liczby 1, 2, 3, gdyż wszystkie te dni maja są świętami.
W poleceniu 2 krótko zostało wyjaśnione, co to jest konstytucja.
» wyjaśnienie, w jaki sposób należy wyrażać szacunek wobec symboli
narodowych
5
1. Ile to jest razem? Pobawcie się w grupach w podobny sposób.
10 + 0 = 10
dziesięć
10 + 1 = 11
jedenaście
10 + 2 = 12
dwanaście
10 + 7 =
?
Ile to jest razem?
10 + 3 = 13
trzynaście
10 + 4 = 14
czternaście
10 + 5 = 15
piętnaście
10 + 6 = 16
szesnaście
10 + 7 = 17
siedemnaście
10 + 8 = 18
osiemnaście
10 + 9 = 19
dziewiętnaście
10 + 10 = 20
dwadzieścia
10 jedności to 1 dziesiątka.
+
?
=
3. Dzieci robiły kokardy narodowe. Dziewczynki zrobiły 10 kokard,
a chłopcy – 7. Ile kokard zrobiły dzieci?
Ile owoców ma Gabrysia?
DRUGA DZIESIĄTKA
9
Strona: 8
Strona: 9
Wprowadzając liczby do dwudziestu, warto przeprowadzić wiele ćwiczeń utrwalających, aby dzieci wykonywały swobodne działania w tym zakresie i każdorazowo nie odliczały do dziesięciu. Taki sposób liczenia bardzo je rozprasza i nie
pozwala się skupić na działaniach. Najlepiej przy ćwiczeniach korzystać z liczydeł
lub liczmanów na patyczkach (z podręcznika) wykonanych przez dzieci. W utrwaleniu zapisu słownego liczb w obrębie drugiej dziesiątki pomocna będzie tabelka
porównująca zapis pierwszej i drugiej dziesiątki wsparty rysunkami.
Z uwagi na wzrastające kompetencje uczniów odstąpiono od zamieszczania odrębnej tablicy do każdego tematu z matematyki. Na końcu Zeszytu piktogramów
znajduje się zbiorcza tablica umożliwiająca rozwiązywanie zadań.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinni mieć możliwość
różnorodnego „doświadczenia” dziesiątki jako dziecięciu jedności (jak na ilustracji,
w formie 10 koralików na liczydełku, 10 patyczków związanych gumką itp.) – do
całej dziesiątki dodają potem jedności.
Dobrze jest zadać dzieciom pytanie: „Ile dziesiątek uczniów jest w klasie?”.
Uczniowie odliczają wówczas do 10 i ustawiają się blisko siebie, po czym tę samą
czynność powtarzają pozostałe osoby.
6
?
2. Policz klocki, policz miejsca w pudełkach. Czy wszystkie klocki zmieszczą
się w pudełku? Narysuj lub napisz działanie.
4. Gabrysia ma 2 zeszyty, 10 jabłek,
8 kredek, ołówek, 3 gruszki, banana,
piłkę, hulajnogę i śliwkę. Ile owoców
ma Gabrysia? Narysuj.
8
?
Pobawcie się w grupach tak samo.
1. Ile to jest razem? Pobawcie się w grupach w podobny sposób.
2. Jak można najłatwiej policzyć, ile jest klocków? Policzcie dowolnym
sposobem, ile klocków zmieści się w pudełku, a ile zostanie.
3. Dzieci robiły kokardy narodowe. Dziewczynki przygotowały 10 kokard,
a chłopcy – 7. Ile kokard zrobiły dzieci?
4. Rozwiążcie zadanie. Możecie wykonać rysunek pomocniczy.
Gabrysia ma 2 zeszyty, 10 jabłek, 8 kredek, ołówek, 3 gruszki, mandarynkę,
piłkę, hulajnogę i śliwkę. Ile owoców ma Gabrysia?
Ćwiczenia na uzupełnianie ciągów liczbowych od 0 do 20 wymagają wielu powtórzeń i realizacji w różny sposób. Można zaproponować uczniom ustawianie liczb
w ciągi rosnące i malejące, odliczanie liczb po kolei albo co dwie, co trzy, wpisywanie brakujących liczb w ciągach 9/…/11, 17/…/19 itd.
Przy okazji wykonywania zadania 4 warto przedstawić jego treść na tablicy i poprosić dzieci o narysowanie przedmiotów, które ma Gabrysia. Następnie uczniowie mogą zakreślić i policzyć owoce oraz zapisać odpowiednie działania.
W wykonaniu polecenia 1 dziecku z niepełnosprawnością ruchową pomaga asystent, w razie potrzeby „udostępniając” swoje palce, by uczeń niepełnosprawny
nie był wyłączony z aktywności.
Dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi mogą mieć trudność
w zrozumieniu polecenia 4. W istocie chodzi w nim nie tylko o dodawanie, lecz
także o klasyfikację – jeśli uczeń tego nie dostrzeże, trzeba mu dodać pytanie:
„jakie owoce ma Gabrysia?”.
Wisła
słowa: Edmund Wasilewski
muzyka: Kazimierz Hoffman
– Jak nazywa się najdłuższa rzeka w Polsce? – zapytała
pani Ania.
– Wisła! – odpowiedzieliśmy chórem.
– To łatwe pytanie – dodał Tomek.
– A ty o co byś zapytał, Tomku? – zaciekawiła się pani.
– Hm... Na przykład: gdzie zaczyna się Wisła?
– Bardzo dobre pytanie. Popatrzcie na mapę.
– Proszę pani, a gdzie kończy się Wisła? – zapytała Celina.
– Ja wiem! – odezwała się Natalka i zaczęła wyjaśniać.
Potem sprawdzaliśmy, przez które miasta płynie Wisła.
Nauczyliśmy się też piosenki pod tytułem „Płynie Wisła,
płynie”.
e Wisła, p
Płyni
łynie
Płynie Wisła, płynie
po polskiej krainie.
Zobaczyła Kraków,
pewnie go nie minie.
Zobaczyła Kraków,
wnet go pokochała,
a w dowód miłości
wstęgą opasała.
Co to jest Wisła?
Wielką literą piszemy:
• imiona i nazwiska, na przykład: Celina, Tomek, Anna Nowak;
• nazwy państw, miast, rzek, na przykład: Polska, Kraków, Wisła.
10
1. Co to jest Wisła? Gdzie się zaczyna, gdzie się kończy?
2. Przeczytaj tekst piosenki „Płynie Wisła, płynie”.
Naucz się jednej zwrotki na pamięć.
3. Obejrzyj, jak się tańczy krakowiaka, i spróbuj nauczyć się jakiejś figury.
4. Przyjrzyj się dzieciom w krakowskich strojach ludowych.
Jak wygląda strój dziewczynki, a jak chłopca?
WISŁA
11
Strona: 10
Strona: 11
Wielką literą piszemy:
• imiona i nazwiska, na przykład: Celina, Tomek, Anna Nowak;
• nazwy państw, miast, rzek, na przykład: Polska, Kraków, Wisła.
Realizacja tematu „Wisła” stanowi dobrą okazję do skorzystania z fizycznej mapy
Polski. Małe dzieci nie zawsze rozumieją pojęcie rzeka, a dzięki zdjęciom i mapie
można je łatwo wytłumaczyć – przykładowo uczniowie wskazują najdłuższą polską rzekę, sprawdzają, jakie są inne duże rzeki, pokazują rzekę, nad którą byli lub
w której pobliżu mieszkają. Dobrym ćwiczeniem dla dzieci będzie też „przepłynięcie” palcem po mapie od źródła do ujścia rzeki. Do zeszytu warto wkleić mapkę
konturową Polski z Wisłą (np. z internetu) i zaznaczyć w odpowiednich miejscach
źródło/początek, ujście/koniec.
Na tej stronie podręcznika została podana zasada pisowni wyrazów wielką literą.
Aby utrwalić tę regułę, można poprosić uczniów o napisanie imion kolegów z klasy – za poprawne napisanie imienia nauczyciel stawia +. Dodatkowo nagrodzony
może być poprawny zapis nazw Polska, Wisła, poznanych przez dzieci.
Począwszy od tematu „Wisła”, w podręczniku jest wprowadzana mapa Polski.
Warto zdać sobie sprawę z tego, że rozumienie i czytanie mapy wymaga bardzo
złożonej wiedzy i kompetencji. Dla dzieci nie jest oczywiste, że mapa jest swego rodzaju odwzorowaniem obrazu jakiejś powierzchni na papierze. Szczególnie
uczniowie z porażeniem mózgowym mają ogromne trudności ze zrozumieniem
mapy, m.in. ze względu na wielką liczbę szczegółów i abstrakcyjnych symboli.
Być może dobrze byłoby poprzedzić wprowadzenie mapy Polski prezentacją
planu własnej miejscowości dziecka albo nawet wycinka planu dookoła szkoły
z zaznaczonymi punktami, które uczniowie dobrze znają. Można wówczas wyjść
z dziećmi na wycieczkę wokół szkoły i w terenie odnaleźć miejsca zaznaczone na
planie. Ułatwieniem pracy z mapą będzie też wspólne narysowanie planu np. klasy,
wzbogacone zaznaczeniem miejsc przebywania uczniów i nauczyciela. Dopiero
gdy dzieci oswoją się z ideą przedstawiania rzeczywistości na planie, można wprowadzić konturową mapę Polski – trzeba wyjaśnić pojęcie granicy i zagranicy, zaznaczyć Morze Bałtyckie, narysować Wisłę i umieścić na mapie Kraków. Kolejnym
etapem będzie zaznajomienie uczniów z barwami, jakimi oznacza się na mapie
wysokości – można pokazać, gdzie są góry i zachęcić do pokolorowania odpowiedniego fragmentu konturowej mapy pomarańczową kredą, potem wskazać
niziny, które zostaną zaznaczone kredą zieloną. Dodatkową atrakcją mogą być
zdjęcia gór, krajobrazu nizinnego, morza – one także pomogą przybliżyć dzieciom
rozumienie kodu kolorów.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują systematycznego
utrwalania zasad pisowni nazw wielką literą. Można im zaproponować ćwiczenie,
w czasie którego zostaną poproszeni o przepisanie zestawu dobrze znanych wyrazów wydrukowanych samymi wielkimi literami. Dzieci samodzielnie powinny
zdecydować, gdzie użyją liter małych, a gdzie dużych, a także określić, czy przepisywany wyraz można zaliczyć do imion/nazw.
7
1. Co już wiecie o Wiśle? Czego jeszcze chcielibyście się dowiedzieć?
2. Zaśpiewajcie piosenkę „Płynie Wisła, płynie”.
3. Dowiedzcie się, jak się tańczy krakowiaka, i nauczcie się tańczyć kilka figur.
4. Przyjrzyjcie się dzieciom w krakowskich strojach ludowych.
Z jakich elementów składa się strój dziewczynki, a z jakich chłopca?
Na podstawie mapy wcześniej wklejonej do zeszytu uczniowie mogą odpowiedzieć na pytania dotyczące Wisły. Dobrze byłoby, gdyby dzieci nauczyły się jednej
zwrotki wiersza na pamięć (uczniowie, którzy nie słyszą, mogą napisać zwrotkę
utworu z pamięci). Realizowany temat otwiera cykl zajęć o miastach leżących nad
Wisłą. Ciekawym doświadczeniem dla uczniów byłoby wykorzystanie wcześniejszych doświadczeń z wykonaniem albumu liter i liczb. Pierwszą stronę albumu
może stanowić mapa Polski z zaznaczoną rzeką, górami u jej źródeł oraz morzem
przy ujściu.
Pojawienie się piosenki skłania do wprowadzenia pojęć: tytuł, autor wiersza,
autor muzyki.
Zapoznając uczniów ze strojami ludowymi, warto przypomnieć im strój góralski.
W celu zapamiętania wyglądu różnych strojów dzieci mogą umieścić na wcześniej
wykonanej mapie miniaturki osób w strojach góralskich i krakowskich.
Tablica piktogramowa do tematu „Wisła” zawiera symbole umożliwiające stwierdzenie, że źródło (początek) rzeki jest w górach, a ujście (koniec) w morzu, a także
daje szansę na wskazanie przez dzieci najdłuższej rzeki Polski. Począwszy od tej
lekcji aż do tematu „Wisła wpada do morza”, na każdej tablicy zamieszczono znak
drogowy „Wisła” tak, by uczeń zapamiętał pisownię tego wyrazu i zdawał sobie
sprawę z tego, że omawiane miasta (Kraków, Warszawa, Toruń i Gdańsk) są położone nad Wisłą. Podobnie jak w wypadku imion osób, do symbolu miasto również
jest dodawana pierwsza litera wskazująca odpowiednią nazwę.
» podstawowe informacje geograficzne o Wiśle
Kraków
Pani Ania pokazała nam zdjęcia Krakowa i powiedziała:
– Chcę zabrać was w podróż do miasta, które było kiedyś
stolicą Polski. To jest zamek na Wawelu, a to Wisła.
– Będziemy płynąć na niby aż do morza? – zapytała Natalka.
– Macie ochotę na taką podróż?
Tylko Emil nieco marudził. On wolałby płynąć naprawdę.
I tak zaczęła się nasza wyprawa: od Krakowa i legendy
o smoku wawelskim.
1.
2.
3.
4.
Dawno temu w jamie pod
Wawelem mieszkał okrutny smok.
Wszyscy się go bali. Król Krak
rozmyślał, jak pozbyć się smoka.
Pewnego dnia szewczyk Skuba
wpadł na pomysł.
Podrzucił smokowi worek z siarką,
zrobiony z owczych skór.
Pokaż na mapie Kraków.
Czy wiesz, co ciekawego można zobaczyć w Krakowie?
Poznaj legendę o smoku wawelskim.
Jak mógł wyglądać smok wawelski? Narysuj go lub ulep.
Pokaż na mapie Kraków.
12
Legenda o smoku wawelskim
Smok połknął worek i poczuł pieczenie.
Zaczął pić wodę z Wisły. Pił, pił... aż pękł.
Szewczyk ożenił się
z królewską córką.
KRAKÓW
13
Strona: 12
Strona: 13
1. Dowiedzcie się, co ciekawego można zobaczyć w Krakowie.
2. Jak wyobrażacie sobie smoka wawelskiego? Przedstawcie go w dowolny
sposób.
3. Czy znacie inne smoki? Jeśli tak, to opowiedzcie o nich.
4. Jakie legendy są związane z waszą miejscowością? O czym opowiadają?
» usunięto niektóre elementy ilustracji
Kolejny temat umożliwia rozbudowę albumu. Na pierwszej stronie dzieci dodają
w odpowiednim miejscu przy Wiśle punkt oznaczający Kraków i piszą nazwę miasta. Po przeczytaniu tekstu z nauczycielem uczniowie wykonują następną stronę
albumu. Wyraz Kraków zapisują według własnej koncepcji – dobierają kształt liter
i kolory. Oczywiście, muszą zachować poprawność ortograficzną; nauczyciel powinien zwrócić uwagę na zapis nazwy wielką literą. Następnie dzieci wykonują dowolną kompozycję ze zdjęć zabytków Krakowa, wręczonych im przez nauczyciela.
Dobrze byłoby, gdyby zdjęcia zostały przez uczniów podpisane. Na tej karcie lub
na następnej może znaleźć się też rysunek smoka wawelskiego. Ciekawymi postaciami dla dzieci prawdopodobnie okażą się lajkonik i hejnalista – warto więc
zapoznać z nimi uczniów.
Podczas pracy z widokówkami lub zdjęciami Krakowa pomocne będzie przygotowanie przez nauczyciela etykiet z nazwami miejsc i zabytków (Planty, Rynek
Główny, Sukiennice itp.). Uczniowie powinni dopasować je do odpowiednich obrazków. Tablica piktogramowa utrwala położenie Krakowa nad Wisłą oraz wskazuje
jeden z głównych zabytków – zamek na Wawelu.
8
Po przeczytaniu „Legendy o smoku wawelskim” dzieci powinny umieć nazwać
postaci występujące w historyjce. Warto, aby na podstawie obrazków samodzielnie opowiedziały legendę. Ciekawą formą pracy byłoby też opowiadanie przez
uczniów fragmentu związanego z jednym obrazkiem, wzbogaconego o więcej
szczegółów niż przedstawia to ilustracja. Jest to ćwiczenie rozwijające umiejętność wypowiadania się na dany temat. Opowiadanie legendy może być wspierane
przez układanie historyjki obrazkowej. Po cyklu lekcji na temat Krakowa uczniowie
powinni zapamiętać kilka wybranych słów związanych z tym tematem.
Do opowiadania legendy o smoku wawelskim – oprócz piktogramów zamieszczonych na tablicy do tematu „Kraków” – można skorzystać z piktogramów do
tematu „Legenda o Lechu, Czechu i Rusie”, tj. wcześniej, później.
Oblicz.
1. Żaneta zbiera czerwone nakrętki,
a Tomek – niebieskie. Policz,
ile nakrętek mają razem dzieci.
4. Turyści przyjechali do Krakowa o godzinie 9.00. Przez 3 godziny zwiedzali
Rynek Główny. Potem wysłuchali hejnału z wieży mariackiej. O której
godzinie turyści wysłuchali hejnału? Przez kolejne 2 godziny zwiedzali
Wawel. O której godzinie zakończyli zwiedzanie Wawelu?
Ja liczę tak.
9+2=9+1+1=?
A ja liczę tak.
9+2=?
5. Rozwiążcie zadanie.
2. Przyjrzyj się, jak są pokolorowane pola.
Wymyśl zadania do tych rysunków. Zapisz obliczenia.
? zł
Iwona miała 15 zł.
Kupiła smoka i widokówkę.
Zapłaciła 15 złotych.
Widokówka kosztowała 2 złote.
Ile kosztował smok?
? zł
?
3. Na rynku w Krakowie turysta
kupił 2 bukiety. W jednym
było 9 fioletowych tulipanów,
a w drugim 5 tulipanów
żółtych. Ile tulipanów
kupił turysta?
14
11
6. Rozwiąż piramidę liczbową,
a dowiesz się, ile osób zwiedziło
Smoczą Jamę w ciągu godziny.
6
2
?
4
?
4
1
?
7. Oblicz w wybrany przez siebie sposób.
9+3
9+6
9+4
9+7
9+8
DODAJEMY W ZAKRESIE 20
15
Strona: 14
Strona: 15
1. Żaneta zbiera czerwone nakrętki, a Tomek – niebieskie. Policzcie, ile nakrętek
mają razem dzieci.
2. Przyjrzyjcie się, jak są pokolorowane pola. Wymyślcie zadania do tych
rysunków. Zapiszcie obliczenia.
3. Na rynku w Krakowie turysta kupił 2 bukiety. W jednym było 9 fioletowych
tulipanów, a w drugim 5 tulipanów żółtych. Ile tulipanów kupił turysta?
4. Turyści przyjechali do Krakowa o godzinie 9.00. Przez 3 godziny zwiedzali
Rynek Główny. Potem wysłuchali hejnału z wieży mariackiej. Przez kolejne 2
godziny zwiedzali Wawel. O której godzinie zakończyli zwiedzanie Wawelu?
Iwona miała 15 zł. Kupiła smoka i widokówkę.
Ile mogła zapłacić za smoka, a ile za widokówkę?
6. Rozwiążcie piramidę liczbową, a dowiecie się, ile osób odwiedziło Smoczą
Jamę w ciągu godziny.
7. Obliczcie wybranym przez siebie sposobem.
Podane są dwa sposoby dodawania z przekroczeniem progu dziesiątkowego.
W zadaniu 1 dzieci powinny liczyć i zapisywać obliczenia, kierując się liczmanami.
Dla części uczniów przekroczenie progu dziesiątkowego może być trudne, dlatego trzeba wykonać wiele ćwiczeń utrwalających dopełnianie do 10. Można zaproponować uczniom ćwiczenia w parach z zapisem działań. Przy rozwiązywaniu
zadania tekstowego najlepiej wykonać rysunek – dodatkową trudnością dla dzieci
będzie odpowiednie dobranie kolorów do kwiatów.
Ćwiczenia dopełniania do 10 powinny nastąpić przed przekroczeniem progu dziesiątkowego. Ciekawe i bardzo kształcące jest od dawna znane ćwiczenie, do którego używa się czterech zwykłych kostek do gry i dwóch kostek „ślepych” (można
zakleić oczka na zwykłych kostkach). Nauczyciel prosi w nim o ułożenie kwadratu
z 4 kostek tak, żeby razem było 10 oczek. Ważne, by dzieci zaczynały liczyć od
największej liczby oczek, a potem dokładały oczka brakujące. Po ułożeniu kwadratu dziecko rysuje go i podpisuje, np. 6 + 4 + 0 + 0 = 10, 5 + 3 + 1 + 1 = 10 itd. Dobrze
byłoby wyczerpać wszystkie możliwości. Ten sam zestaw kostek można wykorzystać do układania działań z przekroczeniem progu dziesiątkowego (np. poprosić
o podanie wszystkich możliwości ułożenia 12).
Wartościową zabawą na dodawanie jest również nauka liczenia w pamięci z wykorzystaniem kostek. Uczniowie rzucają dwiema, a w wersji bardziej zaawansowanej
– trzema kostkami. Wygrywa ten, kto wyrzucił większą sumę oczek.
Wszystkie dzieci, a zwłaszcza ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, ponoszą
czasem porażki. Gry losowe są dobrym przygotowaniem do traktowania trudnej
sytuacji – przegranej jako czegoś zwyczajnego, co zdarza się równie często, jak
wygrana. Na ten aspekt gier warto również zwrócić uwagę na zajęciach.
9
» wyrównano układ elementów w poleceniu 5
Rozwiązanie zadania 4 warto poprzedzić ćwiczeniami na odczytywanie i wskazywanie pełnych godzin na zegarze. Pomocą byłoby przygotowanie zegara i pokazanie uczniom, jak zapisać upływ czasu w formie liczbowej. Pracując nad rozwiązaniem zadania 5, uczniowie również mogą się wesprzeć rzeczywistymi przedmiotami. Dobrze jest przygotować monety i układać je jednocześnie z zapisem liczbowym. Warto zaproponować uczniom, aby rozkładali monety według własnego
pomysłu. Każda odpowiedź ucznia jest właściwa, o ile spełnia warunek zadania.
W zadaniu 7 dzieci powinny wykazać się umiejętnością liczenia na różne sposoby.
W poleceniu 4 pojawia się określenie „hejnał z wieży mariackiej”, które może być
całkowicie niezrozumiałe dla uczniów z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Wskazane jest zaznajomienie dzieci ze zwyczajem odgrywania hejnału,
a także wysłuchanie go z radia. Kościół Mariacki widnieje na widokówce, zamieszczonej na stronie 15.
Warszawa
Dziś do naszej klasy przyszedł gość. To był dziadek Bartka.
Dziadek mieszka w Warszawie i jest przewodnikiem
miejskim. Wiele się od niego dowiedzieliśmy. Pokazał nam
zdjęcia Starego Miasta i nowoczesnych budynków stolicy.
Opowiedział też legendy związane z Warszawą.
Dowiedzieliśmy się, że są różne wersje tej samej legendy,
na przykład o Warsie i Sawie. Nikt nie wie, która z nich
jest prawdziwa, bo legenda nie musi opowiadać,
jak było naprawdę.
Stare Miasto
1. Czy wiesz, dlaczego Warszawa jest ważnym miastem?
2. Obejrzyj zdjęcia Warszawy dawnej i współczesnej. Co się zmieniło?
3. Narysuj swoją miejscowość w przyszłości.
Dlaczego Warszawa jest ważna dla Polaków?
16
WARSZAWA
17
Strona: 16
Strona: 17
1. Dlaczego Warszawa jest ważnym miastem? Porozmawiajcie o tym.
2. Obejrzyjcie zdjęcia dawnej i współczesnej Warszawy. Co się zmieniło
w wyglądzie miasta?
3. Pobawcie się w architektów. Jak wyobrażacie sobie waszą miejscowość
w przyszłości? Przedstawcie swoje pomysły w dowolny sposób.
Podejmując temat dotyczący Warszawy, warto powrócić do mapy Polski. Można
zaproponować czynności analogiczne do tych, które uczniowie wykonywali przy poznawaniu Krakowa. Trzeba zadbać o to, aby wśród zdjęć rozdawanych
dzieciom znalazły się ilustracje nie tylko zabytków, lecz także Sejmu RP, Pałacu
Prezydenckiego, Kancelarii Premiera. Uczniowie przyklejają zdjęcia i z pomocą nauczyciela opisują je w albumie.
Dobrze by było, aby przed projektowaniem miasta przyszłości dzieci mogły obejrzeć film o Warszawie w różnych okresach historycznych – przed wojną, po wojnie, w latach 70., obecnie.
Oprócz piktogramów związanych bezpośrednio z tekstem (dziadek, przewodnik,
opowiadać) tablica zawiera symbol stolica Polski i piktogramy przydatne podczas
wycieczki do Warszawy lub zwiedzania tego miasta.
10
Porównanie zdjęć miasta z czasów dawnych i współczesnych stwarza dobrą okazję
do przypomnienia uczniom różnych przymiotników, także używanych w opozycjach: stare – nowe, wysokie – niskie, zabytkowe – nowoczesne. Najlepiej byłoby,
gdyby dzieci obejrzały film o Warszawie przedwojennej i dzisiejszej, a następnie
spróbowały opisać różne obrazy. Uczniowie powinni też umieć stosować nazwy
miejscowości w różnych formach. Warto wprowadzić zapis: „Moje miasto (Moja
miejscowość) nazywa się….......... . Mieszkam w ….…......”. W czasie realizacji polecenia
związanego z planowaniem przyszłości trzeba uświadomić dzieciom, na czym polega praca architekta. Podsumowaniem tematu powinno być przygotowanie kilku
kolejnych wyrazów do zapamiętania przez uczniów.
Komentując zamieszczone zdjęcia Starego Miasta, warto opowiedzieć uczniom
o zniszczeniach w Warszawie. Dzieci powinny mieć świadomość tego, że
Warszawa została zburzona, a Stare Miasto – musiało być odbudowane (w odróżnieniu np. od Starego Miasta w Krakowie).
Wanda Chotomska
Legenda o Warsie i Sawie
Dawno, bardzo dawno temu nad brzegiem Wisły mieszkał
młody rybak Wars. Któregoś dnia, gdy szedł nad rzekę,
by zanurzyć sieci, usłyszał piosenkę:
– Siedem fal mnie strzeże i siedem błyskawic.
Kto się ich nie lęka, niech się tutaj zjawi.
Piosenkę śpiewała dziewczyna, a głos miała
tak piękny, słodki i dźwięczny,
że Wars nie zawahał się ani chwili:
– Nie boję się niczego! – zawołał.
Wskoczył do swojej łodzi i popłynął. Ledwo jednak odbił
od brzegu, rozpętała się straszliwa burza. – Roztrzaskamy
ci wiosła! – syczały błyskawice. – Porwę twoje sieci
na strzępy! – ryczał wicher. – Zatopimy łódź! – groziły fale.
Ale Wars płynął tak szybko, że ani wicher, ani fale, ani
błyskawice nie mogły go dogonić. Kiedy był już na środku
rzeki, wśród wzburzonych fal ujrzał dziwną postać –
pół rybę, pół dziewczynę. Była to syrena. Zdziwił się Wars.
Podpłynął bliżej. Wyciągnął rękę. Syrena podała mu tarczę
i miecz. I nagle... zamieniła się w piękną dziewczynę.
– Na imię mam Sawa – powiedziała. – Teraz ty broń mnie,
rzeki i miasta.
A potem było jak w bajce –
żyli długo i szczęśliwie
dzielny Wars i piękna Sawa.
Rosło miasto nad Wisłą,
dzielna, piękna Warszawa.
Fale płyną jak dawniej...
Wiatr powtarza piosenkę.
– Jaki herb ma Warszawa?
– Syrenkę.
1. Opowiedz
Czy znasz inną legendę o Warszawie?
przygodę
Warsa i Sawy.
2. Czy znasz inne
legendy o Warszawie?
3. Herb to znak miasta. Obejrzyj herb Warszawy. Czy twoja miejscowość ma herb?
18
LEGENDA O WARSIE I SAWIE
19
Strona: 18
Strona: 19
» przesunięto niektóre elementy ilustracji (ogon syrenki)
» wzmocniono czytelność tarczy i miecza
„Legenda o Warsie i Sawie” daje możliwość zwrócenia uwagi uczniów na postać
autora i znaczenie tytułu. Ważnym elementem tych zajęć jest też herb Warszawy.
Można przypomnieć dzieciom temat związany z „Legendą o Lechu, Czechu
i Rusie” oraz sprawdzić, czy pamiętają godło Polski.
Przy wyjaśnianiu pochodzenia nazwy miasta warto pokazać wynik połączenia
imion bohaterów legendy. Ciekawym wzbogaceniem zajęć byłaby tablica z herbami innych miast, na której dzieci wskażą nowo poznany herb Warszawy, a także
będą mogły poznać herb Krakowa oraz uzupełnić kartę w albumie o dodatkowe
informacje i zdjęcia. Jeżeli nauczyciel może skorzystać z „Legend warszawskich”, to
dobrze byłoby, aby przybliżył dzieciom inne symbole – Złotą Kaczkę, Bazyliszka
itd.
Należy zadbać o to, aby dzieci z obniżonymi kompetencjami językowymi zrozumiały treść legendy – trzeba wytłumaczyć znaczenia nowych wyrazów i pojęć:
rybak, strzec, zanurzyć sieci, wiosła, pół ryba, pół dziewczyna, miecz, tarcza oraz
personifikacji: ryczał wicher, groziły fale.
11
1. Opowiedzcie, co przydarzyło się Warsowi i Sawie.
2. Dowiedzcie się, jakie inne legendy są związane z Warszawą.
3. Czy wasza miejscowość ma herb? Jak wygląda i dlaczego właśnie tak? Jeśli
wasza miejscowość nie ma herbu, to może go wymyślicie?
Przygoda Warsa może być pretekstem do kolejnych ćwiczeń na opowiadanie
historii – uczniowie powinni ułożyć historyjkę obrazkową i dobrać podpisy do
ilustracji. Można też zaproponować, aby sami stworzyli odpowiednie rysunki.
Alternatywną formą opracowania legendy będzie praca ze zdaniami typu prawda/fałsz lub uzupełnianie zdań z lukami. Jeśli uczniowie nie znają innej legendy
warszawskiej, nauczyciel może im opowiedzieć legendę o Złotej Kaczce lub
Bazyliszku (będzie on bohaterem zadania tekstowego ze s. 21), urozmaicając opowieść zdjęciami związanych z nią miejsc.
Można zaproponować dzieciom kolorowanie konturu herbu Warszawy. Uczniowie
niemieszkający w stolicy prawdopodobnie chętnie też namalują herb swojej miejscowości.
W czasie wycieczki po Warszawie Maja zrobiła 8 zdjęć,
a Ola zrobiła 4 zdjęcia. Ile zdjęć mają razem dziewczynki?
To zdjęcia Mai.
3. Przed Zamkiem Królewskim stało 7 dorożek jednokonnych i 5 dwukonnych.
Ile dorożek było razem? Narysuj.
7+5= ?
• Ile koni było razem?
• Ile kół mają razem 3 dorożki?
• Ile kół mają razem 4 dorożki?
To zdjęcia Oli.
4. Maja i Ola z rodzicami planują
zwiedzanie Warszawy.
Obie dziewczynki mają po 20 zł.
Co mogą kupić dziewczynki?
• O ile mniej zdjęć ma Ola niż Maja?
2. Łazienki Królewskie to park i pałac w Warszawie.
W Łazienkach Królewskich Ola i Maja obserwowały łabędzie i kaczki.
Łabędzi było 5, a kaczek o 3 więcej. Ile ptaków było razem?
• Ile kosztują 2 bilety do muzeum?
Ile kosztuje rejs po Wiśle?
Co jest droższe?
b5i/l_e/t] d]o m?u/z_e?u/m] - 8 z/ł]
b5i/l_e/t] n]a] +(y^s5t]a?w9 - 6 z/ł]
b5i/l_e/t] n]a] $8?j^s +p]o W5i?ś=l_e] - 12 z/ł]
[(i]d]o5k]ó5(k]a] - 1 z/ł]
[p/l]a/n] W5a/r7]a?(y - 9 z/ł]
(8/l]o5c/z_e/k] - 7 z/ł]
Ola i Maja mają po dwadzieścia złotych.
Co mogą kupić?
5. Według legendy od
spojrzenia Bazyliszka
pękło lustro. Jaki kształt
ma brakująca część
lustra? Znajdź ją.
20
ĆWICZYMY DODAWANIE
21
Strona: 20
Strona: 21
Podczas wycieczki po Warszawie Maja zrobiła 8 zdjęć, a Ola – 4. Ile zdjęć mają
razem dziewczynki?
• O ile mniej zdjęć ma Ola niż Maja?
2. W Łazienkach Królewskich Ola i Maja obserwowały łabędzie i kaczki. Łabędzi
było 5, a kaczek o 3 więcej. Ile ptaków było razem?
» wyrównano elementy ilustracji w poleceniu 1
Przy rozwiązywaniu zadania 1 uczniowie powinni wykazać się opanowaniem
dwóch sposobów liczenia – z dopełnieniem do 10 i bez dopełniania (por. 8 + 2 +
+ 2 = oraz 8 + 4 = ). Ponownie przydatne mogą okazać się zdjęcia i nazwy różnych
obiektów w Warszawie. Elementy zobrazowane przy treści zadania 2 (Łazienki,
pałac Na Wodzie, łabędzie, kaczki) muszą zostać nazwane. Ważne, by dzieci policzyły, ile jest kaczek, a ile wszystkich ptaków. Zapisu obliczeń powinny dokonać
na dwa sposoby.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują wielu powtórzeń
działań. Zawsze należy pozwolić im na korzystanie z liczmanów, jednak w miarę
wzrostu kompetencji w liczeniu można sprawdzić, czy dadzą sobie radę z samymi
działaniami, bez opierania się na konkretach (tzw. „słupki”). Na początku tego typu
obliczenia na pewno muszą być bardzo łatwe – powinny dotyczyć pierwszej dziesiątki, a wcześniej nawet pierwszej piątki.
12
3. Przed Zamkiem Królewskim stało 7 dorożek jednokonnych i 5 dwukonnych.
Ile dorożek było razem? Możecie wykonać rysunek pomocniczy.
• Ile koni było razem?
4. Maja i Ola z rodzicami planują zwiedzanie Warszawy. Obie dziewczynki mają
po 20 zł. Na co mogą przeznaczyć pieniądze? Podajcie swoje propozycje.
• Co jest droższe: 2 bilety do muzeum czy rejs po Wiśle?
5. Według legendy od spojrzenia Bazyliszka pękło lustro. Jaki kształt ma brakująca część lustra? Znajdźcie ją.
» dodano zdjęcie dorożki dwukonnej
» poprawiono czytelność listy w poleceniu 4
» dodano kontury elementom w poleceniu 5
Do rozwiązania zadania 3 konieczne jest zrozumienie znaczenia pojęć: dorożki
jednokonne, dorożki dwukonne. Pomocą w wyjaśnieniu treści i policzeniu koni
będą zdjęcia dorożek jedno- i dwukonnych. Aby policzyć liczbę kół w trzech
i w czterech dorożkach, trzeba zacząć od ustalenia tego, ile jest kół w jednej dorożce.
W ćwiczeniu 4 ważne jest, aby uczniowie wypisali wszystkie możliwe propozycje
atrakcji w cenie do 20 złotych.
Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przy rozwiązywaniu zadań mogą
potrzebować asystenta, który będzie im pomagał w ustaleniu, co należy policzyć
najpierw.
Toruń
Wanda Chotomska
– Czy ktoś z was był w Toruniu? – zapytała pani.
– Proszę pani, mieszkałyśmy kiedyś z mamą w Toruniu.
Tam się urodziłam – odpowiedziała Zuzia. – Teraz często
odwiedzamy ciocię i wujka. Oni pracują w cukierni,
pieką toruńskie pierniki.
– A wiesz, Zuziu, że w tym mieście urodził się też Mikołaj
Kopernik?
Zuzia wiedziała, bo podobnie jak jej mama interesuje się
astronomią.
Dzieci stawiają pomnik
Co Kopernik robił? Wiecie?
– On coś odkrył pierwszy w świecie...
– Mnie obiło się o uszy,
że Kopernik Ziemię ruszył.
– Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię,
polskie wydało go plemię.
– Wstrzymał Słońce? Co to znaczy?
– Ja wam mogę wytłumaczyć!
– Tata mówił, że przed laty
ludzie się nie znali na tym
i nie wiedział nikt z uczonych,
jak ten świat jest urządzony.
„Słońce krąży wokół Ziemi” –
powtarzali ci uczeni
i pojęcia żaden nie miał,
że to właśnie krąży Ziemia.
Krąży, krąży i bez końca
kręci się dokoła Słońca!
To Kopernik odkrył pierwszy
i stąd właśnie jest ten wierszyk:
„Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię,
polskie wydało go plemię”.
1. Czy wiesz, kim był Mikołaj Kopernik? Czym się zajmował?
2. Czy znasz innych ważnych Polaków?
3. Co wiesz o swojej miejscowości?
Kim był Mikołaj Kopernik?
22
Czy znasz innych ważnych Polaków?
TORUŃ
23
Strona: 22
Strona: 23
Uczniowie, zwłaszcza z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi, powinni
obejrzeć zdjęcie pomnika Kopernika. Dzięki temu łatwiej też zapamiętają samą
postać. Warto, by przepisali imię i nazwisko astronoma, a następnie spróbowali napisać je z pamięci. Tablica piktogramowa zawiera symbole umożliwiające
powtórzenie przez dziecko niemówiące, że Kopernik „wstrzymał Słońce, ruszył
Ziemię”, a także przypomnienie, że jest on Polakiem.
1. Co odkrył Mikołaj Kopernik? Dlaczego mówimy o nim, że „wstrzymał Słońce,
ruszył Ziemię”?
2. Czy w waszej miejscowości żyją lub żyli ludzie, którzy zrobili dużo dobrego
dla innych? W jaki sposób możecie się tego dowiedzieć?
3. Co ciekawego możecie powiedzieć o miejscu, w którym mieszkacie?
Lekcja stwarza okazję do omówienia kolejnego miasta – Torunia. Podobnie jak
przy poprzednich miejscowościach, na pierwszej stronie albumu miast dzieci uzupełniają mapę Polski o nowy wpis. Dodatkowo, tworzą następną kartę w albumie
Polski.
Zapoznając uczniów z postacią Mikołaja Kopernika, warto przypomnieć wiedzę
dotyczącą Układu Słonecznego z I części elementarza. Interesująca dla dzieci
może być też sama praca astronoma. Osiągnięcia Kopernika można przedstawić za pomocą ryciny prezentującej sposób myślenia ludzi o budowie świata.
Przybliżeniem tych zagadnień będzie też inscenizacja.
Temat stanowi dobre wprowadzenie do rozmowy o ważnych postaciach współczesnych i historycznych.
Przy pomocy piktogramów i pytań (np. „Czym zajmuje się ciocia Zuzi?”, „Kim był
Mikołaj Kopernik?”, „Gdzie urodziła się Zuzia?”) można sprawdzić rozumienie tekstu przez ucznia niemówiącego. Nazwę Toruń, podobnie jak Wisła, warto kilkakrotnie przepisać na komputerze.
Osoba niemówiąca może mieć problem z odpowiedzią na pytanie: „Czy znasz
innych ważnych Polaków?”. Jeśli jednak potwierdzi, że kogoś zna, być może potrafi
też powiedzieć, od jakiej głoski zaczyna się imię lub nazwisko tej osoby, gdzie
widziała jej portret, czym ta osoba się zajmuje/zajmowała. Pozostali uczniowie na
tej podstawie mogą spróbować odgadnąć, kogo dziecko ma na myśli.
13
Zajęcia poświęcone Toruniowi powinny również wzbogacić zasób leksykalny
uczniów i skłonić do zapamiętania nowych wyrażeń i zwrotów: miasto nad Wisłą,
tu urodził się Mikołaj Kopernik, Mikołaj Kopernik był astronomem, w Toruniu są
najlepsze pierniki. Warto ćwiczyć z uczniami nie tylko odpowiedzi na pytania, lecz
także formułowanie pytań, np. w formie zdań z lukami i rozsypanki wyrazowej.
4. W sklepie w Toruniu było 15 kg pierników. Turyści kupili 7 kg pierników.
Ile kilogramów pierników jest teraz w sklepie?
1. Dzieci miały 11 nakrętek. Do gry wykorzystały
3 z nich. Ilu nakrętek dzieci nie wykorzystały?
Ja liczę tak.
11 – 3 = 11 – 1 – 2 = ?
5. Jola wybrała się z całą rodziną do cukierni. Byli z nią rodzice, babcia, dziadek
i 2 braci. Usiedli przy 1 stoliku. Ile osób siedziało przy stoliku?
6. Przewodnik narysował dwie trasy zwiedzania miasta. Jedną oznaczył
kolorem czerwonym, a drugą niebieskim. Która z nich jest krótsza? Sprawdź.
A ja liczę tak.
STA RT
11 – 3 = ?
2. Policz, ile pól jest przekreślonych. Wymyśl zadania do tych rysunków.
Zapisz obliczenia.
KO N I E C
3. Gabrysia i Lena miały razem 12 pierniczków. Gabrysia zjadła 3 pierniczki,
a Lena zjadła 2 pierniczki. Ile pierniczków mają teraz?
7. Oblicz w wybrany przez siebie sposób.
Gabrysia i Lena miały razem dwanaście pierniczków.
Lena zjadła dwa pierniczki.
Gabrysia zjadła trzy pierniczki.
Ile pierniczków mają teraz?
11 – 4
11 – 5
11 – 8
11 – 6
8. Przygotuj kartoniki z liczbami i znakami działań. Ułóż z wybranych liczb
i znaków poprawnie rozwiązane działanie.
12
24
11 – 7
11
9
7
5
4
3
2
=
ODEJMUJEMY W ZAKRESIE 20
Strona: 25
1. Dzieci miały 11 nakrętek. Do gry wykorzystały 3 z nich. Ilu nakrętek dzieci nie
wykorzystały?
2. Policzcie, ile pól jest przekreślonych. Wymyślcie zadania do tych rysunków.
Zapiszcie obliczenia.
3. Gabrysia i Lena miały razem 12 pierniczków. Na podwieczorek Gabrysia zjadła
3 pierniczki, a Lena – 2. Ile pierniczków im zostało?
Uczniowie powinni spróbować liczyć dwoma sposobami i sami zdecydować, który jest dla nich odpowiedni – przy wykorzystaniu liczydeł zapewne łatwiej im będzie zapisywać dopełnienie do 10.
Kiedy dzieci będą rozwiązywały zadanie 2, ponownie warto je zachęcić do dwojakiego zapisania obliczeń. Możliwość pokazania wygodniejszego i łatwiejszego
zapisu istnieje również w zadaniu 3 (12 – 2 – 3, a nie 12 – 3 – 2). Dobrze byłoby, gdyby uczniowie potrafili odpowiedzieć, dlaczego określony sposób obliczeń uznają
za lepszy.
Odejmowanie, zwłaszcza z przekroczeniem progu dziesiątkowego, sprawia trudność wielu dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Jeśli uczeń nie jest
w stanie wykonać takiego działania nawet na liczmanach, należy przedłużyć okres
operowania na pierwszej dziesiątce.
Skreślanie elementów (jak w poleceniach 2 i 3) jest umowną wizualizacją odejmowania, niekoniecznie czytelną dla uczniów ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi – należy upewnić się, czy dziecko rozumie, że skreślony element został
„zabrany”.
+
25
Strona: 24
14
–
4. W sklepie przy rynku w Toruniu było 15 kg pierników. W ciągu dnia turyści
kupili 7 kg pierników. Ile kilogramów pierników zostało?
5. Jola wybrała się z całą rodziną do cukierni. Byli z nią rodzice, babcia, dziadek i 2
braci. Zajęli miejsce przy 1 stoliku. Ile osób było przy stoliku?
6. Przewodnik przygotował dwie trasy zwiedzania miasta. Jedną oznaczył
kolorem czerwonym, a drugą niebieskim. Która z nich jest krótsza?
7. Obliczcie wybranym przez siebie sposobem.
8. Przygotujcie kartoniki z liczbami i znakami działań. Ułóżcie z wybranych liczb i
znaków przynajmniej jedno poprawnie rozwiązane działanie.
Ćwiczenie dwóch sposobów zapisu będzie ponownie możliwe w zadaniu 4.
Aby poprawnie zapisać rozwiązanie zadania 5, dzieci mogą narysować wszystkie
osoby, które poszły do cukierni.
W zadaniu 6 uczniowie powinni sami zdecydować, jak chcą sprawdzić i porównać
długość tras narysowanych przez przewodnika. Prawdopodobnie wybiorą najłatwiejszy sposób, np. liczenie kratek.
Polecenia 3, 4, 5 można przedstawić w klasie jako scenki i dopiero wtedy odpowiedzieć na zadane w nich pytania. Bardziej zaawansowani uczniowie niech najpierw
dokonają obliczeń, a potem odegrają scenki. W rozwiązaniu polecenia 6 warto
wykorzystać nie tylko liczenie kratek, lecz także np. ułożenie nitek wzdłuż tras
i porównanie ich długości.
Wisła wpada do morza
Pani pokazała na mapie Gdańsk.
– Dotarliśmy nad morze! – ucieszyła się Natalka.
– Tak. Tu, niedaleko Gdańska, Wisła kończy bieg i wpada
do Bałtyku – powiedziała pani.
– Teraz podróżowaliśmy na niby, palcem po mapie.
Ja bym wolał podróżować naprawdę. Chciałbym lecieć
samolotem – zaczął rozmowę Emil.
• Zobacz, jak zrobić żaglówkę z łupiny orzecha.
26
– Ja też! Ale najbardziej bym chciał popłynąć statkiem –
powiedział Hoan.
– Czym jeszcze można podróżować? – zapytała pani.
– Samochodem, autobusem, pociągiem, balonem... –
mówiliśmy jeden przez drugiego.
Potem długo się zastanawialiśmy,
czym będziemy podróżować,
gdy będziemy dorośli, i jakie
wtedy będą pojazdy.
1. Czym można podróżować? Wymień środki transportu lądowe,
wodne i powietrzne.
2. Po co są pasy bezpieczeństwa?
Jak można podróżować?
3. Narysuj pojazd z przyszłości.
WISŁA WPADA DO MORZA
27
Strona: 26
Strona: 27
• Jak zrobić żaglówkę z łupiny orzecha?
» poprawiono czytelność ilustracji (zmieniono kolor wybranych elementów,
wzmocniono kontrast, dodano kontury)
Temat dotyczący Gdańska może być następną stroną w albumie o Polsce. Na
pierwszej karcie uczniowie dodają oznaczenie miasta i podpis. Stronę poświęconą
Gdańskowi mogą urozmaicić zdjęciami charakterystycznych obiektów i symboli
miasta, np. pomnika Neptuna.
Czytanka „Wisła wpada do morza” pozwala na wprowadzenie nazw środków lokomocji. W tym celu dobrze jest przygotować kopię ilustracji i etykiety z odpowiednimi nazwami. Warto, by nauczyciel zachęcił dzieci do dzielenia się pomysłami
związanymi z dojazdem do Gdańska. Zależnie od wybranego środka należy pokazać z uczniami odpowiednią drogę na mapie, np. łódką po Wiśle, samochodem
po autostradzie itp. Przy okazji można wprowadzić czasowniki: jechać, lecieć,
płynąć w odpowiedniej formie, np. przez połączenie nazw środków lokomocji
z nazwami czynności. Dla ich utrwalenia można przygotować prezentację wzbogaconą dźwiękami – uczniowie niesłyszący potrzebują stymulacji słuchowej.
Miasto Gdańsk, rzeka Wisła, ujście, morze – to pojęcia ważne w podsumowaniu opowieści o Wiśle. Nowe treści dotyczą środków transportu i podróży. Na
potrzeby uczniów z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi zostały przygotowane symbole: pojazdy, statek, pociąg, samochody, samolot, balon, motocykl, a także: dworzec, lotnisko, port, bagaż, podróżować, jechać na wycieczkę,
prowadzić samochód.
1. Czym można podróżować? Pogrupujcie środki transportu na lądowe, wodne i
powietrzne.
2. Co to znaczy „bezpieczna podróż”?
3. Zaprojektujcie pojazd, którym będzie można się poruszać w przyszłości.
Wymyślcie jego nazwę.
» poprawiono czytelność ilustracji (zmieniono kolor wybranych elementów,
wzmocniono kontrast, dodano kontury)
Środki lokomocji od razu warto podzielić na: jeżdżące, pływające i latające. Takie
pogrupowanie ułatwi uczniom zapamiętanie nazw. Pomocą będą z pewnością rysunki, które dzieci mogą wkleić do zeszytu i podpisać, a następnie otoczyć odpowiednie grupy pojazdów pętlami w różnych kolorach.
Temat jest zwykle lubiany przez uczniów i stanowi dobrą okazję do samodzielnego budowania zdań, np. „To jest....., To są....., Leciałem/Leciałam....., Jechałem/
Jechałam....., Płynąłem/Płynęłam....., Lubię latać/jeździć ....., Nie lubię latać/jeździć.....”.
Wzbogaceniem zajęć będzie praca plastyczna na temat bezpiecznej podróży.
Można poszukać z uczniami ilustracji, np. pasów bezpieczeństwa, odblasków, kasku rowerowego, a następnie poprosić dzieci o wykonanie plakatu z wykorzystaniem zdjęć.
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien być zachęcany do opowiedzenia, czym sam podróżował/jeździł – niewykluczone, że przeżył jakąś wyjątkową lub trudną historię, np. jechał trójkołowym rowerem lub karetką. To dobra
okazja do wypowiadania się dzieci nawet ze znacznie ograniczonymi możliwościami komunikacyjnymi. Pomocą dla nich mogą być pytania otwarte i zamknięte,
np. „Z kim jechałeś?”, „Czy lubisz podróżować?”, „Co robiłeś w czasie jazdy?”, „Czy
się bałeś?” itp.
15
Pomyśl i oblicz.
1. Klasa 1a wróciła z wycieczki
o godzinie 12.00. Wycieczka
trwała 4 godziny. O której
godzinie klasa 1a wyjechała na
wycieczkę? Skorzystaj z zegara.
5. Autobus przywiózł na płytę lotniska 15 osób. Wysiadło już 8 osób.
Ile osób jest jeszcze w autobusie?
2. Rano na parkingu było 12 samochodów. Przed południem
kilka odjechało i zostało 7. Ile samochodów odjechało?
• Po południu odjechały 2 samochody, a przyjechało 6 innych
samochodów. Ile samochodów było po południu na parkingu?
3. Emil miał 13 naklejek z samochodami. Dał 6 naklejek bratu.
Ile naklejek zostało Emilowi? Narysuj.
4. W porcie stało 14 statków,
4 odpłynęły przed godziną
12.00. Do wieczora
odpłynęło jeszcze 5 statków.
Ile statków pozostało
w porcie?
28
6. Popatrz na obrazek. Zobacz, która jest godzina. O której godzinie odlatuje
samolot do Krakowa? Ile czasu zostało do odlotu samolotu do Krakowa?
7. Samolot do Gdańska planowo powinien odlecieć o godzinie 10.00.
Jest opóźniony o godzinę. O której godzinie odleci?
8. Mama Iwony odlatuje do Brukseli o godzinie 9.00. Na lotnisku musi być
2 godziny przed odlotem samolotu. O której godzinie mama Iwony musi
przyjechać na lotnisko?
ĆWICZYMY DODAWANIE I ODEJMOWANIE
29
Strona: 28
Strona: 29
1. Rozwiążcie zadanie. Skorzystajcie z zegara.
Klasa 1a wróciła z wycieczki o godzinie 12.00. Wycieczka trwała 4 godziny.
O której godzinie klasa 1a wyjechała na wycieczkę?
2. Rano na parkingu było 12 samochodów. Przed południem kilka z nich
odjechało i zostało 7. Ile samochodów odjechało?
• Po południu odjechały 2 samochody, a przyjechało 6 innych samochodów.
Ile samochodów było po południu na parkingu?
3. Emil miał 13 naklejek z samochodami. Dał 6 naklejek bratu. Ile naklejek zostało
Emilowi? Możecie wykonać rysunek pomocniczy.
4. W porcie cumowało 14 statków, 4 z nich odpłynęły przed godziną 12.00.
Do wieczora odpłynęło jeszcze 5 statków. Ile statków pozostało w porcie?
Kolejne zadania matematyczne wymagają przypomnienia ćwiczeń z zegarem.
Można wkleić do zeszytu zdjęcia kilkunastu zegarów i poprosić o zaznaczenie
podanych godzin. Warto rozwiązywać zadania typu: „Jest godzina 11.00. Która
godzina będzie za 3 godziny? Która godzina była 2 godziny temu?”. Do ćwiczeń
w określaniu czasu najlepiej byłoby wykorzystać prawdziwy zegar. Uczniowie powinni mieć możliwość doświadczania zmiany układu wskazówek zegara.
Przed rozwiązaniem zadań z treścią trzeba wytłumaczyć dzieciom wyrazy, które
oznaczają działania. Treść zadania 2 można pokazać w zabawie i wyjaśnić w języku migowym lub przy pomocy gestu naturalnego, zwłaszcza że wyraz odjechały
oznacza w tym wypadku odejmowanie, a przyjechało należy rozumieć jako dodawanie. Zadanie 4 wymaga wyjaśnienia wyrazu cumowały. Podczas czytania tego
ćwiczenia z uczniami warto wykonać schematyczny rysunek i pokazać, ile statków
było, a ile w sumie odpłynęło (do tego dopisać działania). Jeżeli pytanie okaże się
łatwe, można spróbować ułożyć z dziećmi odpowiedź lub zostawić miejsce do
wstawienia wyniku.
Polecenia 1, 4, 5, 6, 7, 8 dotyczą obliczeń czasowych, szczególnie trudnych dla
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Asystent może pomóc dziecku zorientować się w zadaniu, zadając dodatkowe pytania (np. „Sprawdźmy,
o której godzinie miał odlecieć samolot do Krakowa – to jest napisane na tablicy. A która godzina jest na lotnisku? Popatrz na zegar. To ile czasu zostało do
odlotu?”). Pomocna jest również tarcza zegarowa z ruchomymi wskazówkami do
samodzielnej manipulacji.
16
5. Autobus przywiózł na płytę lotniska 15 osób. Wysiadło już 8 z nich.
Ile osób zostało jeszcze w autobusie?
6. Ile czasu zostało do odlotu samolotu do Krakowa?
7. Samolot do Gdańska jest opóźniony o godzinę. O której godzinie odleci, jeśli
planowo powinien odlecieć o godzinie 10.00?
8. Mama Iwony odlatuje do Brukseli o godzinie 9.00. Na lotnisku musi być 2
godziny przed odlotem samolotu. O której godzinie mama Iwony powinna
przybyć na lotnisko?
» wyrównano układ niektórych elementów ilustracji
» zastąpiono taśmę transportującą walizki do samolotu drugim wózkiem
» usunięto refleksy świetlne
Treść kolejnych zadań jest wciąż związana z obliczeniami czasu i stanowi dobrą
okazję do utrwalenia działań na zegarach (odczytywanie pełnych godzin, obliczenia, która godzina będzie za X godzin, która godzina była X godzin temu).
Przechodząc bezpośrednio do zadań w podręczniku, warto najpierw zapytać
dzieci, którą godzinę wskazuje zegar na lotnisku. Możliwe, że trzeba będzie wytłumaczyć znaczenie połączeń: opóźniony o..., powinna być o… .
Polska w Europie
Wczoraj szósta klasa zaprosiła nas na przedstawienie pod
tytułem „Podróż po Europie”. Bardzo nam się podobało!
– Proszę pani, a może my też przygotujemy coś
o Europie? – zapytał Darek.
Pani powiedziała, że to dobry pomysł, i zapytała:
– Od czego zaczniemy?
– Może obejrzymy mapę Europy? – zaproponowała
Łucja.
– Czy Europa też ma flagę i hymn? – zapytał Sławek.
– Jakie kraje są naszymi sąsiadami? – niemal
równocześnie spytały Majka i Ola.
Każdego coś interesowało. Pani notowała nasze pytania.
Potem podzieliliśmy się na grupy.
Przez kilka dni zbieraliśmy informacje, oglądaliśmy
zdjęcia, filmy, słuchaliśmy muzyki, malowaliśmy.
Także rodzice włączyli się do pomocy. Tata Franka
podarował nam zdjęcia, które zrobił w różnych krajach.
Babcia Tomka upiekła ciasto francuskie z owocami.
Tata Roberta, który jest stolarzem, zrobił cztery tablice.
Powiesiliśmy je w klasie i umieściliśmy na nich swoje
prace.
Za tydzień odbędzie się piknik rodzinny, na którym
pokażemy rodzicom i bliskim to, co przygotowaliśmy.
Opowiemy też o naszej pracy.
30
1. Z jakimi państwami graniczy Polska? Czy wiesz, jak nazywają się ich stolice?
2. Spróbuj pokazać na ilustracji flagę Europy.
3. Czy znasz hymn Europy?
Pokaż na ilustracji flagę Europy.
Czy znasz hymn Europy?
POLSKA W EUROPIE
31
Strona: 30
Strona: 31
Wprowadzeniem do tekstu „Polska w Europie” może być przypomnienie uczniom
tego, jak wygląda mapa świata, gdzie jest Polska na mapie, gdzie Europa, co to są
kontynenty itp. Dobrze jest skupić uwagę uczniów na Europie. Wzorując się na
mapie fizycznej, warto wykonać mapę konturową i nanieść na nią państwa europejskie z wykorzystaniem różnych kolorów. Do nazwania państw na mapie konturowej można użyć przygotowanych wcześniej etykiet. Atrakcyjną formą utrwalenia wiedzy będzie też plakat z flagami państw Europy.
Temat „Polska w Europie” wprowadza nowe pojęcia geograficzne, trudne do rozróżnienia i opanowania dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Dziecko musi odróżnić pojęcie państwo od pojęcia kontynent. W wypadku objaśnienia państwa najlepiej jest odwołać się do dobrze znanego uczniowi pojęcia
Polska, sylwetkowego piktogramu Polski i mapy konturowej. Zbiorczy piktogram
państwa oprócz symbolu Polski zawiera jeszcze sylwetkowe piktogramy Francji
i Niemiec. Wprowadzenie pojęcia kontynenty jako „części świata” wymaga zaznajomienia się uczniów z globusem, wskazania poszczególnych kontynentów
i zrozumienia umowności podziału kontynentu euroazjatyckiego na dwie części:
Europę i Azję (piktogram kontynenty zawiera sylwetki Afryki i Europy).
1. Z jakimi państwami sąsiaduje Polska? Co wiecie o tych krajach? Czego byście
chcieli się dowiedzieć?
2. Jak wygląda flaga Europy? Dowiedzcie się, dlaczego jest na niej 12 gwiazd.
3. Posłuchajcie hymnu europejskiego.
4. Wyszukajcie ciekawostki o wybranym kraju Europy, a potem przedstawcie je
w dowolny sposób.
» poprawiono czytelność ilustracji (modyfikacja kolorystyki i wyostrzenie)
Przy opracowaniu mapy nie sposób zapomnieć o państwach sąsiadujących
z Polską i ich stolicach. Dla wielu dzieci będzie to trudny temat ze względu na
odległość tych państw i brak doświadczenia w nazywaniu miast. Nie należy oczekiwać, że uczniowie zapamiętają te nazwy, ale warto ich do tego zachęcać i wykonywać liczne ćwiczenia, np. w dobieraniu nazw państw do stolic przy wykorzystaniu mapy fizycznej. Dzieci mogą też nazywać państwa w języku migowym.
Uczniowie posługujący się piktogramami znajdą na tablicy flagi sąsiadów Polski
(jako symbole państw), a także flagę Europy. Jak już wspomniano przy okazji tematu „Wisła”, czytanie mapy jest szczególnie trudne dla dzieci z porażeniem mózgowym. W opanowaniu tej umiejętności pomocne mogą okazać się takie ćwiczenia,
jak wklejenie do zeszytu konturowej mapy Polski z najbliższymi sąsiadami, zapisanie nazw państw graniczących z Polską, przyporządkowanie flag do wskazanych
obszarów.
» lista sąsiadów Polski wraz ze stolicami
17
1. Klasa 1a bawiła się na boisku. Łucja, Robert i Franek rzucali woreczkami
z grochem. Każde dziecko miało 5 woreczków. Za rzut do niebieskiego
koła dostawało 5 punktów, do żółtego – 3 punkty, a za rzut poza koło
– 1 punkt. Które dziecko zdobyło najwięcej punktów?
Ł?u]c?va]
4. Dzieci grały w gry. Pola oznaczyły
liczbami. Jakich liczb brakuje? Franek
skakał tak, aby otrzymać liczbę 20.
Po jakich polach skakał Franek?
R]o=a8/rt]
5 3
5 5
5 3
5 3
1
1
5+5+3+3+1= ?
1
2. Natalka narysowała tor z działaniami. Oblicz, jaka liczba będzie na końcu toru.
20 -3
+2
-1 -8
Oblicz.
32
+4
-10
+
+7 -
-8
=?
4
3
?
1
?
3 3
2
1
Pomyśl i odpowiedz.
8
?
4
2
0
5
?
7
8
7
?
3
1
5. Dzieci zaszyfrowały litery. Każdą literę zastąpiły innym znaczkiem.
Jaki wyraz zaszyfrowały dzieci?
A
E
U
O
P
R
3. Karol ułożył kule
w pudełku. Ile kul
dotyka ścianek
pudełka? Ile nie
dotyka?
GRY I ZABAWY NA BOISKU
33
Strona: 32
Strona: 33
1. Klasa 1a bawiła się na boisku. Łucja, Robert i Franek rzucali po 5 woreczków z
grochem do ułożonych na boisku szarf. Za rzut do niebieskiej szarfy dostawali
5 punktów, do żółtej – 3 punkty, a za rzut poza szarfę – 1 punkt. Które dziecko
zdobyło najwięcej punktów?
2. Robert narysował tor z działaniami matematycznymi. Obliczcie, jaka liczba
znajdzie się na końcu toru.
3. Karol ułożył kule w pudełku. Ile kul dotyka ścianek pudełka? Ile nie dotyka?
Zadania połączone z zabawą pozwalają dobrze utrwalić zasady dodawania i odejmowania. Warto szukać łamigłówek, które ułatwią naukę liczenia, np. liczenie liczmanów w różnych kolorach, zapisywanie ilości jako sumy wielu składników, odkładanie liczmanów i zapisywanie takich działań w postaci odejmowania.
Dla dziecka niesłyszącego każda okazja do rozwijania słownictwa i ćwiczenia czytania ze zrozumieniem jest bardzo ważna. Przy zadaniach tekstowych nauczyciel
powinien sprawdzać rozumienie wyrazów, które trzeba zapisać jako działania matematyczne, oraz sensu opisanych sytuacji. Atrakcją dla dzieci może być wymyślenie własnych zabaw lub wyjście na boisko i narysowanie podobnych gier.
Polecenia i rysunki do tematu „Gry i zabawy na boisku” mogą okazać się zbyt
abstrakcyjne dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, chyba że zostaną przedstawione na boisku. Szczególnie polecenia 1 i 4 wymagają rysowania
na podłożu – jeśli wyjście na boisko jest niemożliwe, to wskazane byłoby odwzorowanie opisanej sytuacji w klasie lub na szkolnym korytarzu, najlepiej połączone z rysowaniem kredą na podłodze lub na arkuszach papieru. Taka forma zajęć
umożliwi przeprowadzenie wielu ćwiczeń na dodawanie z przekroczeniem progu
dziesiątkowego w formie zabawowej.
18
4. Dzieci grały w różne gry. Pola rysunków oznaczały liczbami. Narysujcie
kredą na boisku podobne rysunki. W miejsca znaków zapytania wpiszcie
odpowiednie liczby. Skaczcie po polach z takimi liczbami, które dadzą razem
liczbę 20.
5. Dzieci zaszyfrowały litery. Każdą literę zastąpiły innym obrazkiem. Jaki wyraz
zaszyfrowały?
Polecenie 4 jest złożone z kilku etapów. Wymaga odgadnięcia porządku, w jakim pisane są liczby, uzupełnienia liczb brakujących, a następnie rozwiązania dość
skomplikowanego równania z wynikiem 20, który wskaże, jak skakał Franek. Dzieci
ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinny mieć w tym ćwiczeniu zapewnione wsparcie asystenta. Potrzebne im też będzie wytłumaczenie zasady podstawiania liczb w miejsce znaków zapytania w poleceniu 4.
Anna Onichimowska
Posłuchaj.
Portret mamy
Wojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła,
żeby narysować mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.
– To jest smaczniejsze. – Hania podaje mu cukierek.
Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania
mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie.
Taty i mamy nie pamięta. Ma tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać,
a u mamy najwyraźniejsza jest sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy.
Jego przyszywana mama też ma jasne włosy.
coś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała się
schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko siebie.
– Pomożesz mi skończyć rysunek? – Wojtek odzyskuje głos, a Zosia kiwa głową.
Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.
A potem rysuje w prawym rogu słońce.
Hania staje za nimi.
– Chciałabym coś zmienić... – mruczy.
Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek!
W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja”
i pisze „nasza”.
– Nasza mama – czyta głośno Wojtek, a Zosia, trochę niepewnie, uśmiecha się
po raz pierwszy.
Wojtek zjada cukierek, a potem wraca do obgryzania ołówka. Hania przestała
zwracać na niego uwagę, ale wciąż jest w pobliżu. Bawi się lalkami, w dom.
Wojtka dom jest teraz tutaj. Przedtem mieszkał w różnych miejscach.
Nie wszystkie mu się podobały. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No i jeszcze
Antka, Kubę i Hanię, ich dzieci. A od dwóch tygodni Zosię, która jeszcze
nie chodzi do szkoły. Zosia jest trochę dzika. Siedzi w kącie i wcale się
nie odzywa. Mama tłumaczyła im, że muszą być dla niej mili i że Zosia
potrzebuje czasu, żeby się do nich przyzwyczaić.
Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku jest trochę okrągła,
ma jasne, kręcone włosy i niebieskie oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka.
Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak ta ze zdjęcia.
Chłopiec dodaje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami, żeby miała na czym
stać. A potem gryzmoli podpis: „Moja mama”.
– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania. Stanęła mu
za plecami.
– Twoja też – mruczy Wojtek.
– Wcale nie też! – Hania nie ustępuje. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!
Wojtek zrywa się od stołu i biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie pani
w czerwonej sukience. Wymachuje nim, a łzy same mu kapią: kap, kap. Chciałby
34
PORTRET MAMY
35
Strona: 34
Strona: 35
Przygotowania do Dnia Matki są dobrą okazją do rozmowy z dziećmi o uczuciach
i rodzinie. Uczniowie powinni znać tę ważną datę – mogą sami sprawdzić w kalendarzu, kiedy obchodzimy to święto. Tekst czytanki najlepiej będzie dzieciom
przeczytać lub zamigać, a następnie wspólnie go z nimi omówić. Niech uczniowie ustalą, jak się nazywa rodzeństwo Wojtka. Prawdopodobnie trzeba będzie
wyjaśnić, dlaczego Wojtek ma niby-mamę i niby-tatę, a także to, które z dzieci
z czytanki jest w podobnej sytuacji jak Wojtek. Sprawdzenie rozumienia treści
czytanki można zrealizować w formie zdań prawdziwych i fałszywych. Dobrym
sposobem uporządkowania treści będzie przeprowadzenie inscenizacji, w której
dzieci spróbują przedstawić uczucia postaci z tekstu. Na zakończenie ćwiczeń
warto zapisać najważniejsze zdania prawdziwe odwołujące się do czytanki, tworzące plan wydarzeń.
Temat „Portret mamy” dotyczy ważnych tematów społecznych i dlatego – chociaż nie zawiera poleceń – został szczegółowo zobrazowany piktogramami.
Oprócz znanych już dzieciom symboli: rodzina, rodzice, mama, tata, siostra, brat
wprowadzono piktogramy druga mama, drugi tata. Nazwy piktogramów zostały
celowo tak dobrane, by mogły mieć zastosowanie w różnych sytuacjach życiowych, np. druga mama to może być macocha, mama zastępcza, mama adopcyjna,
ale również, jeśli dziecko będzie miało potrzebę stosowania takiego określenia,
druga żona taty. Mamę (bez dodatkowego określenia) charakteryzuje to, że urodziła dziecko, stąd piktogram urodzić o zdecydowanie biologicznym charakterze.
Dodane zostały również piktogramy mieszkać razem i mieszkać osobno, niezbędne w wielu sytuacjach życiowych, a także dom dziecka (są w nim symbole pani
i dzieci) oraz rodzinny dom dziecka (rodzice z dzieckiem i inne dzieci). To ostatnie
pojęcie obrazuje sytuację z czytanki, ale zrozumienie go wymaga wyjaśnienia, że
zdarzają się sytuacje, gdy dzieci nie mogą mieszkać z mamą, która je urodziła (czasem chwilowo, np. gdy mama poważnie choruje, a nie ma innej osoby z rodziny,
która mogłaby zaopiekować się dziećmi) – wtedy dziećmi opiekują się specjalne
placówki lub rodziny.
19
Na podstawie tekstu dzieci mogą spróbować nazwać postaci na ilustracji oraz
opowiedzieć, jak wygląda mama na rysunku Wojtka. To dobra okazja, aby każdy uczeń narysował też portret swojej mamy. Z portretów można zrobić laurki,
wzbogacone życzeniami dla mam.
Przed napisaniem życzeń dzieci powinny wymienić przymiotniki łączące się
z rzeczownikiem mama. Uczniowie mogą migać życzenia, których treść nauczyciel zapisze na tablicy. Następnie każdy wybierze swoje życzenia, zapisze je na
kartce, ozdobi i podpisze swoim imieniem. Dobrze by było, aby dziecko przeczytało lub zamigało mamie swoje życzenia.
Tablica piktogramowa do tematu „Portret mamy” umożliwia dziecku z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi opowiedzenie historii rysowania portretu,
a także nazwanie uczuć bohatera oraz wykazanie, że uczeń rozumie jego sytuację
życiową.
Anna Onichimowska
Posłuchaj.
Portret mamy
Wojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła,
żeby narysować mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.
Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania
mieszka ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie.
Taty i mamy nie pamięta. Ma tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać,
a u mamy najwyraźniejsza jest sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy.
Jego przyszywana mama też ma jasne włosy.
coś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała się
schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko siebie.
Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.
A potem rysuje w prawym rogu słońce.
Hania staje za nimi.
W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja”
i pisze „nasza”.
po raz pierwszy.
za plecami.
34
PORTRET MAMY
35
Strona: 34–35
Tekst oryginalny:
Portret mamy
Wojtek siedzi przy stole i obgryza ołówek. Pani w szkole prosiła, żeby narysować
mamę. Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, stąd taki pomysł.
Hania od kilku miesięcy jest jego siostrą. Niby jest, a nie jest. Bo Hania mieszka
ze swoimi prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Taty i mamy nie pamięta. Ma
tylko ich zdjęcie, ale na nim taty prawie nie widać, a u mamy najwyraźniejsza jest
sukienka – czerwona w białe kropki. I jasne włosy. Jego przyszywana mama też
ma jasne włosy.
za plecami.
coś powiedzieć, ale nie może. I wtedy zza fotela pojawia się Zosia – musiała
się schować. Podchodzi do niego i bierze za rękę. Stoją tak oboje naprzeciwko
siebie.
Siadają ramię w ramię. Teraz to Zosia obgryza kredkę, żółtą.A potem rysuje w
prawym rogu słońce. Hania staje za nimi.
Chłopczyk się waha: pozwolić, nie pozwolić? To jego rysunek! W końcu kiwa
głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja” i pisze „nasza”.
po raz pierwszy.
20
Adaptacja:
Portret mamy
Zbliża się 26 maja, Dzień Matki, więc pani w szkole prosiła dzieci o narysowanie
mamy. Wojtek siedzi przy stole i gryzie ołówek. Hania podaje mu cukierek
i mówi: – To jest smaczniejsze.
Hania jest siostrą Wojtka od kilku miesięcy. To trudne. Hania mieszka ze swoimi
prawdziwymi rodzicami, a Wojtek nie. Wojtek nie pamięta swoich rodziców,
ma tylko ich zdjęcia. Na zdjęciu prawie nie widać taty, a u mamy widać tylko
czerwoną sukienkę w białe kropki. Mama ze zdjęcia ma jasne włosy. Mama Hani
też ma jasne włosy, ona jest drugą mamą Wojtka.
Wojtek zjada cukierka i dalej siedzi przy stole, ogryzając ołówek. Hania bawi się
lalkami w dom. Wojtek dawniej mieszkał w różnych miejscach, nie wszystkie mu
się podobały. Teraz Wojtka dom jest tutaj. Teraz ma niby-mamę i niby-tatę. No
i jeszcze Antka, Kubę i Hanię, ich dzieci. Jest jeszcze mała Zosia, która przyszła
do nich niedawno. Zosia siedzi w kącie i wcale się nie odzywa. Mama mówi, że
potrzebuje czasu, żeby sie do nich przyzwyczaić.
Wojtek zaczyna rysować. Mama na jego rysunku ma jasne włosy i niebieskie
oczy. Jak mama, z którą teraz mieszka. Ale jest ubrana w czerwoną sukienkę, jak
ta ze zdjęcia. Chłopiec rysuje jeszcze zieloną trawkę pod jej stopami. A potem
podpisuje: „Moja mama”.
– To wcale nie jest twoja mama, tylko moja! – złości się Hania.
– Twoja też – mówi Wojtek.
– Tylko moja! – woła Hania. – Bo ona mnie urodziła, a ciebie nie!
Wojtek biegnie do swojego łóżka, gdzie leży zdjęcie pani w czerwonej sukience.
Macha nim i płacze. Chciałby coś powiedzieć, ale nie może. Nagle schowana zza
fotela wychodzi Zosia. Podchodzi do Wojtka i bierze za rękę. Stoją tak oboje.
– Pomożesz mi skończyć rysunek? – pyta Wojtek, a Zosia kiwa głową. Siadają
razem przy stole. Teraz Zosia obgryza kredkę, żółtą. A potem rysuje słońce. Hania
staje za nimi.
– Chciałabym tu coś zmienić... – mówi, pokazując na rysunek.
W końcu kiwa głową. A Hania bierze gumkę, wyciera słowo „moja” i pisze „nasza”.
pierwszy raz.
Piknik rodzinny
Przygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień.
Na pikniku rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom
efekty naszej pracy nad projektem „Europa”.
Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy
nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż
pożarna. Tylko tego brakowało!
Z wozu wybiegli strażacy i zaczęli rozwijać wąż.
Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet
dymu. Okazało się, że to pokaz straży pożarnej.
Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam
pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą
i specjalną pianą.
36
Wreszcie przyszła pora na zawody.
– To konkurs dla dzieci i dorosłych – powiedziała pani. –
Biegniemy do mety w workach. Do biegu, gotowi... start!
Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają,
są przecież więksi i silniejsi. Tacie Darka to się udało,
ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzech
tatusiów przegrało i inni już nie chcieli startować. Szkoda!
Były też inne konkurencje. To był bardzo udany piknik.
1. Czy wiesz, kiedy są
Czy wiesz, co robią strażacy?
Dzień Matki, Dzień
Dziecka i Dzień Ojca?
2. Jakie niespodzianki
były na pikniku?
3. Czy wiesz, co robią strażacy?
4. Posłuchaj opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem
„Jak Wojtek został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.
PIKNIK RODZINNY
37
Strona: 36
Strona: 37
Kolejny tekst „Piknik rodzinny” należy również dzieciom przeczytać lub zamigać.
Warto podzielić czytankę na fragmenty i poprosić uczniów o nadanie im tytułów.
Do każdej części dzieci mogłyby mieć przygotowaną bazę wyrazów, których się
nauczą na pamięć. Temat poświęcony pracy strażaków i ich zadaniom (nie zawsze
związanym z pożarami – co trzeba podkreślić) z pewnością zaciekawi uczniów. Jest
też dobrą okazją do rozmowy o potrzebie zachowania szczególnej ostrożności
z ogniem. Ważne miejsce w trakcie pikniku zajmuje wóz strażacki. Warto więc
także od razu przypomnieć inne pojazdy uprzywilejowane i telefony alarmowe.
Uczniowie powinni znać numer ratunkowy dla niesłyszących i wiedzieć, jak mają
go używać. Trzeba również powiedzieć dzieciom o potrzebie rozważnego korzystania z numeru alarmowego. Wzbogaceniem zajęć może być film rysunkowy lub
fabularny o pracy strażaków, np. „Bolek i Lolek – Pożar” lub „Reksio strażak”.
„Piknik rodzinny” obejmuje prawdopodobnie całe rodziny, a więc i rodzeństwo
uczniów klasy 1a. Pojęcie rodzeństwo dotąd nie było używane, a jest ono znacznie
trudniejsze niż znane już wyrazy brat i siostra – dzieciom z obniżonymi kompetencjami trzeba dokładnie wyjaśnić, o jaką relację chodzi. Aby ułatwić uczniom
jej zrozumienie, warto zadawać pytania o to, kto z klasy ma rodzeństwo, kogo
dokładnie, ile sióstr, ilu braci.
Dzieci używają pojęć mama i tata, tak też są podpisane odpowiednie symbole.
Tymczasem muszą zapamiętać, że obchodzi się Dzień Matki i Dzień Ojca (także
odpowiednie piktogramy), zawierające inne formy wyrazów mama i tata – trzeba
zwrócić na to uwagę uczniom ze specjalnymi potrzebami.
21
1. Z okazji Dnia Matki, Dnia Dziecka i Dnia Ojca w szkole przy ulicy Przyjaznej
zorganizowano piknik. Jakie niespodzianki czekały tam na dzieci i dorosłych?
2. Czego mogły się dowiedzieć dzieci podczas pokazów strażackich?
3. Posłuchajcie opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem „Jak Wojtek
został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.
Dzieci powinny znaleźć w kalendarzu daty: Dnia Matki, Dnia Ojca, Dnia Dziecka.
Warto także sprawdzić rozumienie tekstu przez zadawanie uczniom pytań, uzupełnianie zdań z luką lub określanie, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
Tablica piktogramów umożliwia uczniom niemówiącym rozmowę o atrakcjach
pikniku i o straży pożarnej. Jeszcze lepszym przybliżeniem tematu będzie rzeczywiste spotkanie z zaproszonym do szkoły/klasy strażakiem – ważne jest, aby zadbać o możliwość zadawania pytań gościowi również przez ucznia niemówiącego.
Piknik rodzinny
Przygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień.
Na pikniku rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom
efekty naszej pracy nad projektem „Europa”.
Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy
nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż
pożarna. Tylko tego brakowało!
Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet
dymu. Okazało się, że to pokaz straży pożarnej.
Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam
pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą
i specjalną pianą.
36
Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają,
są przecież więksi i silniejsi. Tacie Darka to się udało,
ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzech
1. Czy wiesz, kiedy są
Czy wiesz, co robią strażacy?
Dzień Matki, Dzień
Dziecka i Dzień Ojca?
2. Jakie niespodzianki
były na pikniku?
3. Czy wiesz, co robią strażacy?
4. Posłuchaj opowiadania Czesława Janczarskiego pod tytułem
„Jak Wojtek został strażakiem” lub wiersza Jana Brzechwy „Pali się!”.
PIKNIK RODZINNY
37
Strona: 36–37
Strona: 37
Tekst oryginalny:
Adaptacja:
Piknik rodzinny
Przygotowania były długie, ale wreszcie nadszedł ten dzień. Na pikniku
rodzinnym pokazaliśmy zaproszonym gościom efekty naszej pracy nad
projektem „Europa”. Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy
nagle syrenę alarmową, a po chwili na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego
brakowało!
Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. Okazało się, że
to pokaz straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam
pokazali. Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.
Byliśmy przekonani, że tatusiowie nas pokonają, są przecież więksi i silniejsi. Tacie
Darka to się udało, ale tylko dlatego, że Darek się potknął. Potem trzech
22
Piknik rodzinny
Długo się przygotowywaliśmy do pikniku rodzinnego. Chcieliśmy pokazać
wszystkim efekt naszej pracy nad projektem „Europa”.
Kiedy ostatnia grupa przedstawiła swoją pracę, usłyszeliśmy nagle syrenę
strażacką. Potem na plac wjechała straż pożarna. Tylko tego brakowało – pożar!
Rozglądaliśmy się, gdzie się pali, ale nie było widać nawet dymu. To był pokaz
straży pożarnej. Strażacy pozwolili nam wsiąść do wozu i wszystko nam pokazali.
Potem mogliśmy na niby gasić ogień: wodą i specjalną pianą.
Później były zawody.
Myśleliśmy, że tatusiowie nas pokonają, są więksi i silniejsi. Tacie Darka to udało
się wygrać, bo Darek się potknął. Potem trzech tatusiów przegrało i inni już nie
chcieli startować. Szkoda!
Były też inne zawody. To był bardzo udany piknik.
10
1 dziesiątka to dziesięć
20
2 dziesiątki to dwadzieścia
30
3 dziesiątki to trzydzieści
1. Porównaj liczby. Która z nich ma najwięcej dziesiątek.
Która ma najmniej
50 90 20 80
dziesiątek?
2. Dzieci zrobiły latawce.
Jakie liczby można
napisać na kokardach,
aby razem otrzymać
liczby zapisane
?
w kółkach?
Wkładam
10 fasolek
do każdego
woreczka.
40
4 dziesiątki to czterdzieści
50
7 dziesiątek to siedemdziesiąt
Robert
0
10
80
40
20
10
70
60
20
?
9 dziesiątek to dziewięćdziesiąt
10 dziesiątek to sto
Karol
10 10
20 30 30
90
70
8 dziesiątek to osiemdziesiąt
38
?
10
?
?
10
20
?
3. Robert, Karol i Franek ułożyli dywaniki z puzzli.
Dodaj liczby na każdym dywaniku. Porównaj wyniki.
5 dziesiątek to pięćdziesiąt
6 dziesiątek to sześćdziesiąt
100
40
>
20
?
Franek
40 30 10
?
10
50
?
4. Rozwiąż zadanie.
Na nagrody w konkursach przeznaczono 20 książek
i 10 gier planszowych. Ile nagród jest razem?
Których nagród jest więcej? O ile więcej?
80
0
100
5. Ula, Ala, Wojtek i Karol zabrali
ze sobą na piknik różne produkty.
Dziewczynki nie przyniosły owoców.
Ula przyniosła coś słodkiego.
Wojtek coś, co rośnie na drzewie.
Co przyniosło każde dziecko?
LICZYMY DZIESIĄTKAMI
39
Strona: 38
Strona: 39
Kolejne zajęcia poświęcone liczeniu powinny być wsparte różnymi pomocami.
Warto przygotować z uczniami dziesięcioelementowe wiązki liczmanów, które
pomogą dzieciom zrozumieć, czym jest ciąg dziesiątek. W zeszytach uczniów
dobrze jest wkleić kopię strony z podręcznika. Ćwiczenia na rozumienie nowych
pojęć mogą polegać na dobieraniu wiązek liczmanów i etykiet do nazw liczb.
Wartościowym zajęciem będzie też kolorowanie przez dzieci odpowiedniej
liczby dziesiątek w przygotowanych wcześniej kwadratach z papieru w kratkę
(o wymiarach 5 cm x 5 cm).
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują wielu różnych
wizualizacji dziesiątek – np. patyczków w pęczkach po 10, słupków złotówek lub
nakrętek, liczydełek, 10 opakowań gum do żucia lub innych artykułów pakowanych
po 10 itp., a także wielu przeliczeń (jeśli możliwe, to na głos) dziesiątkami do 100.
1. Porównajcie liczby. Która z nich ma najwięcej dziesiątek, a która najmniej?
2. Jakie liczby można umieścić w miejscach znaków zapytania, aby liczby na obu
kokardach każdego latawca dały wynik podany w kółku?
3. Robert, Karol i Franek ułożyli dywaniki z puzzli. Dodajcie liczby na każdym
dywaniku. Porównajcie wyniki.
Na nagrody w konkursach przeznaczono 20 książek i 10 gier planszowych.
Ile nagród jest razem?
Których nagród jest więcej? O ile więcej?
5. Ula, Ala, Wojtek i Karol zabrali ze sobą na piknik różne produkty. Dziewczynki
nie przyniosły owoców. Ula przyniosła coś słodkiego. Wojtek coś, co rośnie na
drzewie. Co przyniosło każde dziecko?
W zadaniu 1 trzeba zapisać z dziećmi liczbę dziesiątek w każdej wymienionej
liczbie, np. 50 – pięć dziesiątek, 90 – dziewięć dziesiątek. To dobry sposób na
utrwalenie zapisu słownego liczebników i budowy liczby dwucyfrowej. Następnie
warto poprosić o ułożenie liczb w ciąg rosnący lub malejący z użyciem znaków
większości i mniejszości.
Rozkład dziesiątek można poprzedzić ćwiczeniami na liczmanach przy użyciu
wiązek, począwszy od rozkładu liczby 10 (analogicznie w kolejnych dziesiątkach).
Ćwiczenia związane z dodawaniem najlepiej przeprowadzić na liczydłach, przeliczając dziesiątki i nazywając je znakiem migowym. Utrwaleniem nowych pojęć
będzie też porównywanie dziesiątek. Zadania z logicznego myślenia mogą sprawiać uczniom niesłyszącym trudność, dlatego warto je rysować i zachęcać dzieci
do konstrukcji własnych ćwiczeń. Przy poleceniu 5 nauczyciel powinien przenieść
treść i rysunki na tablicę. Dobrze jest poprosić któregoś z uczniów o wypisanie
imion dzieci z zadania i narysowanie produktów przyniesionych na piknik.
Dodawanie pełnych dziesiątek musi być wprowadzane stopniowo, zaczynając od
10 + 10 tak, by dziecko zobaczyło podobieństwo do dodawania jedności w pierwszej dziesiątce. Dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą potrzebować wsparcia asystenta. Asystent jest również potrzebny do zadawania dodatkowych pytań przy poleceniu 5 i eliminowania już przyporządkowanych produktów.
23
Agnieszka Frączek
Takie miasteczko
Jest w okolicy miasteczko... Jakie?
Cóż, inne miasta zwą je dziwakiem.
Czemu? Dlaczego? Z powodów stu –
choćby dlatego, że nie ma tu
szkół ani poczty, kin ani banku,
ruchliwych ulic ani przystanków.
Brak tu też dworca, lecz jest kolejka –
nie zabawkowa i nie maleńka,
tylko potężna i jak wiatr szybka,
a na dodatek bajecznie gibka.
Jest tu zjeżdżalnia i zamek strachów,
koń na biegunach i dom na dachu,
trzy karuzele i pan sklepikarz,
który sprzedaje żarty w słoikach
i nadziewane frajdą bułeczki,
ma też na półkach trzy śmiechu beczki
oraz łaskotek cały kociołek.
Takie miasteczko... Jakie? Wesołe!
Czy byłaś/byłeś w wesołym miasteczku?
40
1. Czy byłaś/byłeś w wesołym miasteczku?
Co najbardziej lubisz w wesołym miasteczku?
2. Kto napisał ten wiersz? Jaki jest jego tytuł?
3. Wykonaj z dowolnych materiałów wesołe miasteczko.
Co lubisz najbardziej w wesołym miasteczku?
TAKIE MIASTECZKO
41
Strona: 40
Strona: 41
» poprawiono czytelność ilustracji
Uczniowie niesłyszący mogą mieć poważny problem ze zrozumieniem treści
wiersza. Omawianie tekstu warto poprzedzić prezentacją elementów, o których
mowa, tj. szkoła, poczta, bank, ulice, przystanki, dworzec, a także opisem ilustracji związanych z wesołym miasteczkiem: kolejka, zjeżdżalnia, zamek strachu itp.
Elementy powinny być pogrupowane przez dzieci oraz omówione, nawet jeśli odbędzie się to tylko na zasadzie skojarzeń. Należy też zachęcić uczniów do odpowiedzi na pytanie o to, dlaczego o miasteczku mówi się „wesołe”. To kolejna lekcja,
po której uczniowie zostaną poproszeni o zapamiętanie kilku wybranych słów.
Treść wiersza „Takie miasteczko” jest tylko w niewielkim stopniu dostępna dla
dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Wyjaśnienia będzie wymagało to, że „miasteczko” to małe miasto, a „wesołe miasteczko” to nazwa większego placu zabaw dla dzieci i dorosłych (na tablicy piktogramowej odpowiednie
symbole sąsiadują ze sobą).
1. Wyobraź sobie, że jesteś w miasteczku, które opisuje poetka. Które miejsce
w nim najbardziej ci się podoba? Dlaczego?
2. Dlaczego o takim miasteczku mówimy „wesołe”?
3. Zaprojektujcie i wykonajcie z dowolnych materiałów wesołe miasteczko.
» poprawiono czytelność ilustracji
Utwór „Takie miasteczko” jest kolejną okazją do wskazania przez uczniów autora
tekstu i zwrócenia uwagi na zapis tytułu.
Dzieci z różnymi niepełnosprawnościami nie zawsze są sprawne manualnie, więc
wykonanie wesołego miasteczka może okazać się dla nich prawdziwym wyzwaniem. Warto poszukać w różnych pomocach rysunków przedstawiających budowle i sprzęty z wesołego miasteczka. Dzieci wybiorą te, które podobają się im
najbardziej, wytną je i ozdobią według własnego pomysłu. Do wykonania projektu
przydadzą się też różne materiały, np. pudełka po butach, szmatki, folia aluminiowa (jako lustro) itp.
W poleceniu 1 należy się odwołać do doświadczeń ucznia ze specjalnymi potrzebami. Jeśli był w wesołym miasteczku, może o tym opowiedzieć, również używając piktogramów. Dziecku, które nigdy nie miało okazji skorzystać z takiej formy
rozrywki, nauczyciel może pokazać ilustracje poszczególnych atrakcji i zadać pytanie o nastrój osób, które korzystają z tych zabaw. Warto sprawdzić, czy uczeń wie,
co się robi na różnych urządzeniach, czy jest w ogóle świadomy tego, czym jest
wesołe miasteczko, dlaczego można się tam dobrze bawić itp.
W poleceniu 2 wprowadzone zostały pojęcia autor i tytuł, wymagające wyjaśnienia nauczyciela (nie ma do nich piktogramów). „Miasteczko marzeń” powinno być
projektowane zespołowo, ale uczeń niemówiący musi mieć szansę na wskazanie
jakiegoś elementu, który chciałby tam umieścić.
W poleceniu 3 uczeń, który nie miał za sobą wcześniejszych doświadczeń zabawy w wesołym miasteczku, może potrzebować wsparcia w postaci dodatkowych
pytań. Będzie to szczególnie ważne w przypadku dziecka z niepełnosprawnością
ruchową, w którego wyobrażeniu zabawy w wesołym miasteczku mogą jawić się
jako nie w pełni bezpieczne.
24
4. Na kapeluszach zapisany jest wynik
dodawania. Jakie liczby trzeba wpisać
zamiast znaków zapytania?
Pomyśl i oblicz.
20
?
10
50
30
10
?
60
20
?
30
40
30
20
?
100
80
5. Klaun wrzucił do 2 kapeluszy po tyle samo piłeczek. Potem przełożył
z pierwszego kapelusza do drugiego 5 piłeczek. O ile więcej piłeczek jest
w drugim kapeluszu? O ile mniej pileczek jest w pierwszym kapeluszu?
6. Franek z kolegą, rodzicami i babcią wybrali się do wesołego miasteczka.
Postanowili wejść do zamku strachu. Bilet dla jednej osoby kosztuje 10 zł.
Ile razem zapłacą za bilety?
7. Jola i Franek rzucali lotkami do tarczy. Jola rzucała czerwonymi lotkami,
a Franek zielonymi. Ile punktów zdobyła w pierwszej rundzie Jola?
Ile punktów zdobył Franek w pierwszej rundzie? Kto miał więcej punktów?
O ile więcej?
1. Policz balony na ilustracji. Ile jest razem balonów czerwonych i niebieskich?
O ile więcej jest balonów czerwonych i niebieskich niż żółtych?
2. Z karuzeli może korzystać jednocześnie 20 osób. Ile osób skorzysta z karuzeli
w 2 turach, jeśli za każdym razem zajęte będą wszystkie miejsca?
3. Po pierwszym uderzeniu młotem Antek zdobył 10 punktów. Ile punktów
będzie miał razem, jeżeli uderzy jeszcze dwa razy i za każdym razem
zdobędzie po 10 punktów?
42
Jola
Franek
I runda
II runda
30
20
10
30
20
10
• Kto zdobył więcej punktów w drugiej rundzie? O ile więcej?
ĆWICZYMY LICZENIE DZIESIĄTKAMI
43
Strona: 42
Strona: 43
1. O ile więcej jest razem balonów czerwonych i niebieskich niż żółtych?
2. Z karuzeli może korzystać jednocześnie 20 osób. Ile osób skorzysta z karuzeli
w 2 turach, jeśli za każdym razem zajęte będą wszystkie miejsca?
3. Po pierwszym uderzeniu młotem Antek zdobył 10 punktów. Ile punktów
będzie miał razem, jeżeli w dwóch kolejnych uderzeniach uzyska tyle samo
punktów, ile za pierwszym razem?
Przed ustaleniem liczby balonów w różnych kolorach trzeba powtórzyć pojęcia
związane z porównywaniem i porównywaniem różnicowym z użyciem liczmanów.
Warto pamiętać o konieczności matematycznego zapisywania zadań. Uczniowie
mogą ułożyć własne zadanie np. związane z liczbą dziewczynek i chłopców lub
dorosłych i dzieci na ilustracji. Pomocą w rozwiązaniu zadań 2 i 3 będą liczmany
lub liczydła. Po raz kolejny należy przypilnować, by wszystkie działania zostały odpowiednio zapisane. Przy zadaniach tekstowych ważne będzie zwrócenie uwagi
uczniów na zapis pytań.
Prezentując polecenie lub zadanie uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, najlepiej posługiwać się zdaniami pojedynczymi, tak aby w odpowiedzi
uczeń mógł wykonać konkretną operację. Dopiero po zakończeniu jednego etapu
wykonywanego zadania należy przejść do kolejnego – można wtedy zapytać, czy
dziecko wie, co trzeba zrobić dalej, lub bezpośrednio poinformować, jakie będzie
następne działanie (przeczytać pozostałą część polecenia).
25
Jola
Franek
4. Liczby na piłeczkach po dodaniu powinny dać wynik zapisany na kapeluszu.
Jakie liczby należy umieścić w miejscach znaków zapytania?
5. Klaun wrzucił do 2 kapeluszy po tyle samo piłeczek. Potem przełożył z
pierwszego kapelusza do drugiego 5 piłeczek. O ile więcej piłeczek jest w
drugim kapeluszu niż w pierwszym?
6. Franek razem z kolegą, rodzicami i babcią wybrali się do wesołego miasteczka.
Postanowili wejść do zamku strachu, do którego bilet kosztuje 10 zł. Ile razem
zapłacą za bilety?
7. Jola i Franek rzucali lotkami do tarczy. Jola rzucała czerwonymi lotkami, a
Franek zielonymi. Ile punktów zdobyła w pierwszej rundzie Jola? Ile zdobył
Franek? Kto miał więcej punktów? O ile więcej?
• Kto zdobył więcej punktów w drugiej rundzie? O ile więcej?
Zadanie 5 jest nieco inne od wcześniejszych i może okazać się bardzo trudne.
Pomocą dla uczniów będzie więc pokaz jego treści przy wykorzystaniu dwóch
kapeluszy lub imitujących je pojemników. Zawsze warto też rysować treść zadań
w sposób symboliczny, np. w poleceniu 6 dzieci mogą przedstawić na rysunku
wszystkie osoby, które chcą zwiedzać zamek strachu. Dodatkowe ćwiczenia tego
typu oswajają uczniów z treścią zadań. Dzieci powinny zawsze same czytać pytania i układać odpowiedzi. W zadaniu 7 wyjaśnienia może wymagać pojęcie runda
– uczniowie łatwo je zrozumieją w czasie rzutów kostką w parach i zliczania wyników uzyskanych przez każdego z nich w I, II i III rundzie.
Dla wielu dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza z obniżoną
sprawnością intelektualną, łatwiejsze może okazać się dodawanie pełnych dziesiątek sposobem pisemnym, a nie w pamięci. Trzeba pokazać uczniom, jak się podpisuje jeden składnik pod drugim, a następnie dodaje rząd jedności i rząd dziesiątek.
Takie działania wymagają wielokrotnych powtórzeń.
słowa: Anna Bernat
muzyka: Barbara Kolago
Piosenka o marzeniach
Marzę o tym, aby lecieć
rakietą do nieba.
A ja marzę, żeby w deszczu
po kałużach biegać.
Ty i ja, ty i ja,
każdy swe marzenia ma!
Marzę, aby wszystkim dzieciom
było z nami miło.
Marzę, aby za nic w świecie
marzeń nie ubyło.
Dokończ zdanie.
Jestem szczęśliwa/szczęśliwy, gdy…
Ty i ja, ty i ja,
A ciekawe, o czym marzą
nasi przyjaciele?
Może kiedyś się dowiemy,
marzeń jest tak wiele.
Dokończ zdanie.
Jestem smutna/smutny, gdy…
Ty i ja, ty i ja,
• Zobacz, jak zrobić klasowy kuferek marzeń.
44
1. O czym marzą dzieci z ilustracji? A o czym ty marzysz?
2. Dokończ zdania: „Jestem szczęśliwa/szczęśliwy, gdy…”,
„Jestem smutna/smutny, gdy…”.
3. Namalujcie swoje marzenia. Wrzućcie rysunki do kuferka.
Sprawdźcie pod koniec trzeciej klasy, czy się spełniły.
PIOSENKA O MARZENIACH
45
Strona: 44
Strona: 45
• Jak zrobić klasowy kuferek marzeń?
» zmodyfikowano układ elementów ilustracji
1. O czym marzą dzieci przedstawione w wierszu i na ilustracji? Jakie są wasze
marzenia?
2. Dokończcie zdania: „Czuję się szczęśliwy/szczęśliwa, gdy…”, „Jest mi smutno,
gdy…”.
3. Zapiszcie lub namalujcie swoje marzenia i wrzućcie je do kuferka marzeń.
Pod koniec trzeciej klasy wyjmijcie je i sprawdźcie, czy marzenia się spełniły.
Przed zapoznaniem dzieci z treścią wiersza warto je poprosić o zapisanie tytułu
i autora oraz zwrócenie uwagi w czasie czytania na powtarzający się fragment.
Treść zwrotek może być dla uczniów trudna do zrozumienia. Migając ją, trzeba
pamiętać o wyjaśnieniu różnicy między wyrazami sen i marzenia. Podkreślenia
będą zapewne wymagały różnice między wyrazami: chcieć – realnym, bliskim,
możliwym do zrealizowania, marzyć – nieograniczonym, o wszystkim, planować
– realnie, konkretnie.
Po przeczytaniu i miganiu treści wiersza nauczyciel może poprosić dzieci o dobranie zdań pasujących do dwóch rysunków. Wzbogaceniem zajęć będą rysunki
uczniów przedstawiające marzenia.
Pojęcie marzyć może nie być oczywiste dla dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi, między innymi dlatego, że o marzeniach zwykle mówi się
w trybie warunkowym, na co dzień rzadziej używanym. Omówienie wiersza
i ilustracji powinno stanowić wystarczające zobrazowanie tego pojęcia; jeśli
wciąż będą wątpliwości co do jego znaczenia, to można posłużyć się historyjką:
„Wyobraź sobie, że spotykasz wróżkę, która spełnia życzenia. O co byś ją poprosiła/poprosił?”. Istotne jest jednak rozgraniczenie marzenia od planu. Marzeniem
dziecka z niepełnosprawnością ruchową, przemieszczającego się na wózku z konieczną pomocą drugiej osoby, może być udział w biegach. Warto wówczas się zastanowić, jakie inne działanie, bliskie temu marzeniu, będzie dla dziecka dostępne
i jednocześnie satysfakcjonujące. Ważne jest to, aby uczeń z niepełnosprawnością
poznawał jak najwcześniej swoje ograniczenia; trzeba to jednak sugerować z dużym wyczuciem i delikatnością.
Należy też zwrócić uwagę dzieci na tytuł utworu i nazwisko autora, by utrwalać te
pojęcia. Jeśli uczniowie mają możliwość wysłuchania piosenki, można wprowadzić
również pojęcie autora muzyki.
Marzenia bywają sprawą intymną, ale jeszcze bardziej osobistych spraw może dotykać polecenie dotyczące dokończenia zdania „Jestem smutny, kiedy…”. Należy
dać dzieciom możliwość niewypowiadania się na ten temat na forum klasy (można zachęcić dziecko, by dokończyło zdanie w myślach lub po cichu). Odwrotny
przekaz powinien zaś mieć miejsce w wypadku zdania „Jestem szczęśliwa/szczęśliwy, kiedy…” – warto nawet sporządzić listę tego, co uczniom sprawia radość,
i zawiesić ją w klasie. Lista będzie stanowić doskonałą podpowiedź tego, w jaki
sposób uczniowie mogą sobie wzajemnie poprawiać humor w wypadku obniżenia
nastroju.
» definicje słów: marzenie, sen
26
W temacie marzeń zapewne pojawi się dyskusja, w której dzieci będą stosować
różne konstrukcje. Warto wcześniej przygotować uczniów do uzupełniania zdań
typu: „Marzę o.........”, „Chciałabym/Chciałbym dostać.........”, „Chciałabym/Chciałbym
mieć.........”. Jeżeli uzupełnienie zdań wyrazami byłoby zbyt trudne dla uczniów
pierwszej klasy, mogą pozostać przy narysowaniu swoich marzeń.
Policz, ile jest złotych.
Policz, ile jest groszy.
To monety groszowe.
To banknoty złotowe.
1 złoty to 100 groszy.
1 z/ł] = 100 g^r
4. Oblicz, ile to razem złotych.
1. Ile groszy jest razem w każdej grupie?
10 zł + 50 zł = ? zł
2. Policz grosze w każdej parze monet.
Sprawdź, gdzie jest więcej groszy, a gdzie mniej.
? zł + ? zł = ? zł
3. Jakie monety można położyć pod kredką, żeby było razem tyle samo
groszy, ile jest nad kredką?
?
46
20 zł + ? zł = ? zł
? zł + ? zł = ? zł
5. Zosia kupiła w sklepie
zeszyt za 3 zł, gumkę za 2 zł
i ołówek za 1 zł.
Ile ma zapłacić razem?
Podała sprzedawcy
banknot 20-złotowy.
Ile dostała reszty?
?
MONETY I BANKNOTY
47
Strona: 46
Strona: 47
1. Ile groszy jest razem w każdej grupie?
2. Policzcie grosze w każdej parze monet. Sprawdźcie, gdzie jest więcej groszy,
a gdzie mniej.
3. Jakie monety można położyć pod kredką, żeby było razem tyle samo groszy,
ile jest nad kredką?
Do obliczeń pieniężnych warto przygotować prawdziwe – ewentualnie wydrukowane – monety groszowe, które dzieci zapewne będą chętniej liczyły. Przy okazji
trzeba zwrócić uwagę na sprawy higieny (mycie rąk po liczeniu monet). Dobrze
jest wykonać dużo ćwiczeń w rozkładzie 1 zł na grosze, początkowo przy użyciu
dziesiątek, później włączając złote grosze. Dzieciom często trudno jest zrozumieć,
że jedna moneta może mieć wartość zarówno 10 gr czy 20 gr, jak i 50 gr. Poznanie
monet i utrwalenie ich rozróżniania wymaga wielu ćwiczeń.
Byłoby wskazane, aby dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ustawiły
wieżę ze 100 jednogroszówek (ewentualnie wrzucały je do słoika, kolejno odliczając) i porównały ją z 1 złotówką. Podobnie warto postąpić ze 100 monetami
złotowymi i banknotem stuzłotowym.
Umiejętność dokonywania obliczeń pieniężnych jest dla tych uczniów szczególnie użyteczna, ale też bardzo trudna, ważne jest więc, by dziecko opanowywało ją
krok po kroku. Konieczna będzie duża liczba powtórzeń oraz obrazowanie wartości pieniędzy przez liczne zabawy z ich użyciem.
27
4. Obliczcie, ile to razem złotych.
5. Zosia kupiła w sklepie zeszyt za 3 zł, gumkę za 2 zł i ołówek za 1 zł. Podała
sprzedawcy banknot 20-złotowy. Ile dostała reszty?
Poznawanie wartości banknotów, podobnie jak i monet, wymaga różnorodnych
ćwiczeń. Najlepszym sposobem nauczenia się obliczeń pieniężnych jest zabawa
w sklep. Dzieci mogą założyć sklepik, którego towarami będą różne przedmioty
z klasy. Warto, aby uczniowie na karteczkach napisali nazwy towarów, a nauczyciel
określił ich cenę. Taka zabawa jest okazją do bogacenia lub ćwiczenia słownictwa.
Nauczyciel powinien sprawdzać poprawność obliczeń, tzn. kontrolować sumy
płacone za zakupy oraz ilość wydawanej reszty (na początek niech będą to tylko
sumy jednomianowe).
Przy wykonywaniu poleceń 1, 2, 3 uczniowie mogą korzystać z dodawania sposobem pisemnym (jeśli został wprowadzony).
Polecenie 4 wymaga wykonania najpierw dodawania, a potem odejmowania –
dziecko ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi może potrzebować pomocy
asystenta, który uświadomi mu przebieg tego działania.
Tęcza
3. Zmocz białą kartkę czystą wodą. Namaluj
na niej tęczę. Zaobserwuj, jak łączą się kolory
farb. Porównaj swoje rysunki ze zdjęciem
powiększonego fragmentu tęczy.
Kiedy jednocześnie świeci słońce i pada deszcz,
na niebie można zaobserwować wielobarwny łuk.
Jest to tęcza. Zastanawialiście się,
jak ona powstaje? Kiedy światło
słoneczne przechodzi przez krople
wody, rozdziela się
na wiele kolorów.
Dzięki temu widać,
z jakich kolorów
składa się światło
słoneczne.
1. Przyjrzyj się powiększonemu
fragmentowi tęczy. Nazwij
jej kolory. Czy jest ich tylko
siedem? Spróbuj odnaleźć
i nazwać więcej kolorów.
2. Zobacz, jak Żaneta zrobiła
tęczę. Co udaje deszcz?
Kiedy świeci słońce i pada deszcz, światło słoneczne rozdziela się na kolory tęczy.
48
Powiedz, jakie są kolory tęczy.
4. Żanecie i Darkowi udało się zrobić tęczę.
Wykorzystali do tego płytę CD,
białą kartkę i latarkę. Spróbujcie
przeprowadzić podobne
doświadczenie. Zobaczcie,
jak robią to dzieci na ilustracji.
Płyta CD ma niewidoczne
gołym okiem rowki.
Światło odbija się od nich
i rozdziela na wiele kolorów.
Na kartce powstaje obraz
przypominający tęczę.
JAK POWSTAJE TĘCZA
49
Strona: 48
Strona: 49
1. Przyjrzyjcie się powiększonemu fragmentowi tęczy. Nazwijcie jej kolory.
Czy jest ich tylko siedem? Spróbujcie odnaleźć i nazwać więcej kolorów.
2. Zastanówcie się, w jaki sposób Żanecie udało się wywołać tęczę. Co w tym
eksperymencie udaje deszcz?
Praca z „Tęczą” wymaga odpowiedniego wprowadzenia. Nauczyciel może pokazać dzieciom kilka zdjęć tęczy i poprosić o nazwanie tego, co widzą, zapytać, czy
uczniowie widzieli kiedyś tęczę i jaka pogoda poprzedziła jej wystąpienie. Temat
jest dobrą okazją do nazwania kolorów – przydatne do tego będą odpowiednie
etykiety. Rysunki, które wykonają uczniowie, powinny zostać wklejone do zeszytu
z kilkuzdaniowym opisem, np. „To jest tęcza. Tęcza jest bardzo kolorowa. Tęczę
można zobaczyć na niebie po deszczu”. Wskazane byłoby, aby dzieci nauczyły się
czytać i migać te zdania.
Temat „Jak powstaje tęcza” ma charakter eksperymentalny, uczniowie ze specjalnymi potrzebami będą mieli więc okazję obserwować doświadczenia. Dla łatwiejszego zapamiętania okoliczności powstania zjawiska tęczy zostały one zapisane
piktogramami (Kiedy świeci słońce i pada deszcz, światło słoneczne rozdziela się
na kolory tęczy). Odpowiednie symbole znajdują się na tablicy piktogramowej.
Dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dużym odkryciem będzie
to, że kolory zielony, fioletowy, pomarańczowy powstają z połączenia dwóch innych barw. Unaocznienie uczniom tego, w jaki sposób kolory tęczy przechodzą
w siebie (z wykorzystaniem farb), może zachęcić dzieci do twórczej aktywności –
wyjścia poza schematyczne rozwiązania i poszukiwania nowych inspiracji podczas
tworzenia pracy plastycznej.
28
3. Zmoczcie białą kartkę czystą wodą. Namalujcie na niej tęczę. Zaobserwujcie,
jak łączą się kolory farb. Porównajcie swoje rysunki ze zdjęciem
powiększonego fragmentu tęczy.
4. Żanecie i Darkowi udało się rozdzielić białe światło na różne kolory.
Wykorzystali do tego płytę CD, białą kartkę i latarkę. Spróbujcie
przeprowadzić podobne doświadczenie. Płyta CD ma niewidoczne gołym
okiem rowki. Światło odbija się od nich i rozdziela na wiele kolorów. Na kartce
powstaje obraz przypominający tęczę.
Doświadczenie z podręcznika będzie ciekawą formą nauki dla dzieci. Tęczę warto namalować rozwodnionymi kolorami, które dadzą efekt przechodzenie barw.
Łatwiej jest wtedy zaobserwować zmiany i nowo powstałe kolory.
Kolory tęczy są przedstawione na tablicy piktogramowej w takiej kolejności, w jakiej rzeczywiście występują (na końcu został umieszczony biały jako suma wszystkich barw). W zapamiętaniu kolejności występowania barw tęczy pomaga dzieciom wierszyk od dawna wykorzystywany w tym celu: „Czemu patrzysz, żabko
zielona, na głupiego fanfarona?”.
Agnieszka Frączek
Czerwony
Czerwień pachnie porzeczkami,
muchomorem i makami,
dżemem z truskawkową nutką
i pomidorową zupką.
Pomarańczowy
Mała cytrynowa kropla
do czerwieni maków: hopla!
i już świat całymi dniami
pachnie nam pomarańczami.
Niebieski
Mieszka w niezapominajkach,
w oczach – takich jak ma Majka –
w sercach starych kałamarzy
i wśród morskich fal przy plaży.
Żółty
Czasem ciepły jest jak słońce,
czasem kwaśny jak cytryna,
raz – jak banan – ma dwa końce,
raz ser w dziury przypomina.
Zielony
Szczyptę błękitnego nieba
z blaskiem słońca zmieszać trzeba
– mieszać... mieszać... nie przestawać!... –
i już wkoło rośnie trawa.
• Złóż na pół kartkę. Na
połowie kartki namaluj
skrzydło motyla. Złóż
kartkę i mocno dociśnij.
Potem delikatnie ją rozłóż.
50
Co namalowała mama Oli i Mai?
Jakich kolorów użyła mama?
1. Co namalowała mama Oli i Mai? Jakich kolorów użyła?
2. Co się stanie, gdy pomieszamy farby: żółtą z niebieską, żółtą z czerwoną,
niebieską z czerwoną? Sprawdź to.
3. Namaluj obrazek. Używaj tylko farb: żółtej, czerwonej i niebieskiej.
4. Dokończ zdania: „Czerwony jak...”, „Zielony jak…”, „Żółty jak…”, „Niebieski jak…”.
KOLORY
51
Strona: 50
Strona: 51
• Złóżcie na pół kartkę. Na połowie rozłożonej kartki namalujcie skrzydło
motyla, nakładając dużo farby. Złóżcie kartkę i mocno dociśnijcie. Potem
delikatnie ją rozłóżcie.
» usunięto niektóre elementy ilustracji (tło, pędzle, paleta)
Dobrym nawykiem w pracy z wierszem powinno być ustalanie jego tytułu i autora. Uczniowie niesłyszący lubią mieć zapewniony stały i przewidywalny schemat
różnych działań. Z uwagi na to, że treścią wiersza są kolory i wywołane przez nie
skojarzenia, najlepszym sposobem zrozumienia utworu będzie wykonanie pracy
plastycznej. Warto byłoby opisać elementy ilustracji z podręcznika etykietami,
które ułatwia zrozumienie treści wiersza.
Uczniowie klasy pierwszej powinni już dysponować pewną bazą słownikową,
dlatego można zachęcić ich do zabawy słowami i tworzenia konstrukcji: „Żółty
jak....., Niebieski jak.....”. Do uzupełniania zdań warto wykorzystać też słownictwo
z wiersza (część wyrazów będzie wymagała wyjaśnienia). Nauczyciel może również zapytać o ulubiony kolor uczniów oraz o kolory pasujące do określnych pór
roku – dobrze jest wesprzeć się różnymi obrazami.
Temat „Kolory” można wykorzystać do przypomnienia dzieciom pojęcia autor,
tym razem również w połączeniu autor obrazu.
29
1. Co przedstawia obraz namalowany przez mamę Oli i Mai? Obejrzyjcie obrazy
znanych malarzy. Który zawiesilibyście w swoim pokoju? Dlaczego?
2. Co się stanie, gdy jeden kolor farby pomieszamy z innym? Sprawdźcie to.
3. Namalujcie obrazki, wykorzystując tylko farby: żółtą, czerwoną, niebieską.
4. Dokończcie zdania: „Czerwony jak...”, „Zielony jak…”, „Żółty jak…”, „Niebieski
jak…”.
» usunięto niektóre elementy ilustracji (tło, pędzle, paleta)
Dzieci uwielbiają zabawy kolorami, dlatego warto poświęcić trochę czasu na eksperymentowanie. Pomocą zawsze będą etykiety z nazwami kolorów podstawowych; kolory pochodne można nazwać w języku migowym. Dodatkowo, zajęcia
zachęcają do pogłębiania wiedzy ze sztuki – przy prezentowaniu obrazów znanych malarzy trzeba zwrócić uwagę uczniów na autora i tytuł oraz poprosić dzieci
o opisanie tego, co przedstawia dane dzieło.
W tablicy piktogramowej zamieszczono po jednym przedmiocie wybranym przez
autorkę wiersza jako przykład danej barwy.
Uczeń z niepełnosprawnością ruchową może wymagać pomocy w mieszaniu farb.
skowronek
bocian
dziewanna
jaskier
ważka
trzmiel
pszczoła
motyl
koniczyna
niezapominajka
mrówki
biedronka
kret
żaba
dżdżownica
Projekt „Łąka”
1. Dzieci z klasy 1a poszły na łąkę. Obserwowały rośliny i zwierzęta.
2. Jedna grupa obserwowała rośliny, druga obserwowała owady, trzecia
obserwowała ptaki.
3. Do obserwacji potrzebne
Dzieci z klasy 1a poszły na łąkę.
im były lupy, lornetki
i aparat fotograficzny.
52
4. Co dzieci widziały przez lupę, a co przez lornetkę?
Do czego użyły aparatu fotograficznego?
5. Po powrocie dzieci zrobiły zielnik. Czy wiesz, co to jest zielnik?
6. Dzieci rozmawiały o tym, co się udało,
a co można poprawić
Czy wiesz, co to jest zielnik?
następnym razem.
ŁĄKA
53
Strona: 52
Strona: 53
1. Dzieci z klasy 1a postanowiły się wybrać na łąkę, żeby obserwować rośliny
i zwierzęta. Zapisały pytania, na które będą szukać odpowiedzi.
2. Potem dzieci podzieliły się na grupy i ustaliły, co będzie robić każda z grup.
W grupach zaplanowały, jakie zadanie będzie miało każde dziecko i co ze
sobą zabierze.
» zmodyfikowano wielkość i układ niektórych elementów ilustracji
Realizacja tematu „Łąka” może być wzbogacona zabawą „Co widzę?”. Wskazane
dziecko opisuje jeden element ilustracji, pozostali zgadują, o czym mowa. Warto
zapisywać elementy nazwane w języku migowym, korzystając z dużej ilustracji
i etykiet. Od razu można dokonać podziału na rośliny i zwierzęta, a wśród zwierząt
wyodrębnić owady i ptaki, np. podkreślając ich nazwy różnymi kolorami. Lekcja
daje kolejną szansę na wzbogacenie słownictwa uczniów. Trzeba wybrać nazwy
roślin i zwierząt do zapamiętania, niektóre z nich warto dodatkowo opisać kolorami, np. „motyl jest żółty i niebieski, biedronka jest czerwona, a niezapominajka
– niebieska”. Podsumowaniem zajęć mogą być ćwiczenia związane z liczbą mnogą,
np. dobieranie nazw do ilustracji.
W projekcie „Łąka” najważniejsze jest uczestnictwo. Istotne, aby uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wziął udział w wycieczce i dostał zadanie, któremu
może sprostać. Dla dziecka z autyzmem samo wyjście na łąkę może być trudne
(nawet za trudne) – nie należy stawiać mu wymagań ponad jego możliwości, ale
można np. powierzyć mu opiekę nad sprzętem zabieranym na łąkę. Możliwe też,
że uczeń na wózku nie da rady wjechać na łąkę. Warto wówczas, by gromadził
okazy i zbiory, które będą mu przynosiły inne dzieci, obserwował niebo i informował kolegów o dostrzeżonych ptakach.
30
3. W czasie wycieczki dzieci korzystały z lupy, lornetki i aparatu fotograficznego,
robiły notatki.
4. Po powrocie zrobiły zielniki i na różne sposoby przedstawiły mieszkańców
łąki. Swoje prace zaprezentowały koleżankom i kolegom z innych klas.
Dyskutowały o tym, co im się udało, a co można poprawić. Zastanawiały się,
co chcą robić na następnej wycieczce.
» zmodyfikowano wielkość i układ niektórych elementów ilustracji
Projekt „Łąka” zachęca do wyprawy na wycieczkę i dokonania podobnych obserwacji do tych przedstawionych w elementarzu. Miejscem docelowym nie musi
być jednak łąka, można udać się np. do parku. Ważne jest to, aby wspólnie zaplanować, co będzie potrzebne w czasie wyprawy, i razem podsumować wyjście. Po
powrocie można zebrać obserwacje w kilkuzdaniową wypowiedź lub zaproponować uzupełnianie gotowego tekstu z lukami.
Przy omawianiu wyprawy na łąkę i jej efektów trzeba zadbać o to, by uczeń niemówiący również mógł się wypowiedzieć. Należy zarezerwować dla niego więcej
czasu albo poprosić go o wcześniejsze ustalenie wypowiedzi z asystentem, który
przytoczy jej treść w czasie dyskusji. Dziecku z obniżonymi możliwościami poznawczymi warto zapewnić dostęp do zdjęć lub innych przedmiotów przyniesionych z wycieczki – bez nich może mieć kłopot z przypomnieniem sobie, co
dokładnie widziało w czasie wyjścia. Możliwość opowiedzenia o wycieczce na
podstawie wybranej pamiątki ułatwi uczniowi skupienie się na budowanej wypowiedzi.
3. Dodawaj i odejmuj liczby. Zacznij od liczb na czerwonych płatkach.
Zapisz działania.
1. W czasie spaceru po łące dzieci liczyły owady.
• Ile owadów zobaczyła Ula? Ile owadów zobaczył Franek?
– 10
• Których owadów dzieci zobaczyły najmniej?
Których owadów dzieci
zobaczyły najwięcej?
Ula
5
6
5
Franek
7
4
6
Ile owadów zobaczył Franek?
2. Oblicz i zapisz wyniki
od najmniejszego
do największego.
Przeczytaj zdanie.
16
18 –
–9
cy
9
wej
8
6+
8
kań
7
łą
14 –
7+
6
9+
3
54
+ 10
?
?
15
16
–4
+2
?
?
+9
– 10
4. Wujek Witek w maju zebrał 16 litrów miodu,
a w czerwcu o 9 litrów miodu mniej.
Ile litrów miodu zebrał wujek w czerwcu?
+5
–6
1l
30 zł
60 zł
2l
Ile kosztują trzy litry miodu?
• Ile kosztują trzy litry miodu?
ki
jo
8+
sz
16
15
+3
• Wujek napełniał miodem zebranym
w czerwcu słoiki jednolitrowe
i dwulitrowe. Ile słoików
mógł napełnić?
ma
Mie
11 –
–7
10
?
?
+4
Ile owadów zobaczyła Ula?
+4
9
9
5. Zgadnij, ile komórek jest w każdym plastrze miodu. Następnie policz, ile
komórek jest w każdym plastrze miodu. W którym jest więcej komórek?
W którym jest mniej komórek?
Ile komórek będą miały plastry,
jeśli do każdego z nich dodamy
po 2 komórki?
6. Lena rysuje kolorowe kwiatki w takiej kolejności:
żółty, czerwony, niebieski, różowy. Potem jeszcze raz w takiej kolejności:
żółty, czerwony, niebieski, różowy. I jeszcze raz tak samo.
Jakiego koloru będzie jedenasty kwiatek? Narysuj.
ĆWICZYMY DODAWANIE I ODEJMOWANIE
55
Strona: 54
Strona: 55
1. W czasie spaceru po łące dzieci liczyły zauważone owady.
• Ile owadów zobaczyła Ula, a ile Franek?
• Których owadów dzieci zauważyły najmniej, a których najwięcej?
2. Wykonajcie działania. Ułóżcie wyniki od najmniejszego do największego.
Zapiszcie pod nimi odpowiadające im sylaby. Odczytajcie hasło.
» zmodyfikowano kolor niektórych elementów ilustracji
Odczytywanie tabel jest ulubioną aktywnością uczniów z wadą słuchu. Po spacerze można zatem wykonać tabelę, w której zostaną umieszczone obserwacje
własne dzieci.
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi będą potrzebowali pomocy
asystenta do wykonania kolejnych etapów polecenia 2 (wykonanie czterech działań dodawania i czterech odejmowania; uszeregowanie wyników od najmniejszego do największego; odnalezienie sylaby i przyporządkowanie do każdego wyniku, podpisanie sylab pod uszeregowanymi wynikami; odczytanie hasła). Ucznia ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi należy przeprowadzić przez zadanie krok
po kroku, zadając mu pytania pomocnicze.
3. Dodawajcie i odejmujcie liczby. Zacznijcie od liczb na czerwonych płatkach.
Zapiszcie działania.
4. Wujek Witek w maju zebrał 16 litrów miodu, a w czerwcu o 9 litrów miodu
mniej. Ile litrów miodu zebrał wujek w czerwcu?
• Wujek napełniał czerwcowym miodem słoiki jednolitrowe i dwulitrowe.
Ile słoików mógł napełnić?
• O co jeszcze można zapytać?
5. Oszacujcie, ile komórek jest w każdym plastrze miodu. Następnie policzcie
komórki i powiedzcie, w którym plastrze jest ich więcej. Ile komórek będą
miały plastry, jeśli dodamy do nich po 2 komórki?
6. Lena rysuje kolorowe kwiatki w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski,
różowy. Potem jeszcze raz w takiej kolejności: żółty, czerwony, niebieski,
różowy. I jeszcze raz tak samo. Jakiego koloru będzie jedenasty kwiatek?
» zmodyfikowano kolor i układ niektórych elementów ilustracji
Wykonując złożone obliczenia, warto korzystać z liczydeł i zapisywać kolejno
działania w formie ćwiczeń z okienkami. Rozwiązanie zadania 4 wymaga symbolicznego narysowania i jednoczesnego zapisu matematycznego. Dzieci niesłyszące są bardzo przywiązane do konkretu, dlatego dobrze jest ćwiczyć szacowanie.
Wstępem do tego może być ćwiczenie szacowania na konkretnych przedmiotach.
Większość uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi na tym etapie
nauczania nie osiągnęła biegłości w pamięciowym dodawaniu i odejmowaniu
z przekroczeniem progu dziesiątkowego. Mając to na uwadze, trzeba zapewnić dzieciom dostatecznie dużo czasu, by mogły obliczyć 12 działań przy użyciu
pomocy do liczenia (jak w poleceniu 3). Byłoby również wskazane, aby dla uniknięcia pomyłek i większej pewności, uczniowie rozpisali polecenie na działania
(15 + 4 = ; 19 - 10 = ; 9 + 4 = itd.).
31
Kolorowe bajki
W niebieskiej bajce...
W różowej bajce...
W różowej bajce
różowe wróżki
po obu stronach
różowej dróżki
sadziły róże –
tylko różowe.
Gdy rak Makary
przybył w te strony
i spojrzał wokół,
był zachwycony.
Miał okulary
całkiem baśniowe.
W jakim kolorze?
Były różowe!
W czerwon
ej bajce...
W żółtej
bajce...
W zielonej
bajce...
Wymyśl, co było dalej w kolorowej bajce.
• Zobacz, jak z płatków kwiatów można zrobić wróżki.
56
1. Wymyśl dalszy ciąg jednej z kolorowych bajek.
2. „Patrzeć na świat przez różowe okulary” to znaczy być optymistą.
Czy znasz kogoś, kto patrzy na świat przez różowe okulary?
3. Opowiedz przygodę raka Makarego w żółtej bajce.
4. Przepisz wiersz, zamieniając kolor różowy na zielony.
KOLOROWE BAJKI
57
Strona: 56
Strona: 57
• Jak z płatków kwiatów wyczarować wróżki?
Wiersze zwykle sprawiają uczniom niesłyszącym trudność ze względu na nasycenie figurami stylistycznymi. Warto zatem przygotować kopię strony
z podręcznika oraz etykiety: różowa wróżka, różowa dróżka, różowe róże,
którymi dzieci opiszą ilustrację. Można też poprosić uczniów o przepisanie
fragmentu wiersza oraz opis raka Makarego. Dzieci pewnie zwrócą uwagę na
różowe okulary – trzeba wyjaśnić im podwójne znaczenie tego wyrażenia, bo
wszelkie przenośnie są dla nich zwykle niezrozumiałe. Przy realizacji polecenia 4
można poprosić o narysowanie treści wiersza.
Rytmiczny wierszyk „W różowej bajce” doskonale nadaje się do nauczenia na
pamięć – warto go wykorzystać, gdyż ćwiczenia pamięci są bardzo potrzebne
dzieciom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dziecko niemówiące może
użyć prostego urządzenia z nagranym tekstem jego roli, ale samo powinno być
odpowiedzialne za włączenie sprzętu w odpowiednim momencie. W ten sposób
nauczyciel będzie miał pewność, że uczeń rzeczywiście śledzi tok wypowiedzi.
Pomocą dla ucznia będą też przygotowane wcześniej ilustracje przedstawiające
kolejne elementy wiersza. Dzięki ułożeniu ich we właściwej kolejności dziecko
również ćwiczy zapamiętanie treści utworu.
32
1. Przeczytajcie wiersz, zamieniając kolor różowy na zielony.
2. Porozmawiajcie w parach, co to znaczy „patrzeć na świat przez
różowe okulary”.
3. Co mogłoby się przydarzyć rakowi Makaremu w żółtej bajce?
4. Wymyślcie jedną z kolorowych bajek. Opowiedzcie ją.
» zmieniono kolorystykę i układ niektórych elementów ilustracji
Pracę nad kolejnymi kolorowymi bajkami można wzbogacić o ćwiczenia rozwijające słownictwo uczniów. Pomocą będą na pewno etykiety opisujące elementy
ilustracji, np. niebieski wieloryb, żółte ryby, niebieski balonik. Po przeczytaniu ich
treści uczniowie, kierując się też znanymi kolorami, powinni podjąć próbę dopasowania etykiet do odpowiednich obrazków. Jeśli opowiedzenie dalszego ciągu
bajki okaże się zbyt trudne, warto poprosić o przedstawienie go na 2, 3 obrazkach.
Ciekawym ćwiczeniem będzie też zbiorowe tworzenie bajki w formie łańcucha
wypowiedzi poszczególnych osób w klasie.
Zadanie dokończenia bajki jest bardzo trudne dla dzieci z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi. Aby je nieco ułatwić, kolory niektórych piktogramów
zostały dopasowane do koloru bajki. Do zaproponowania nawet krótkiej treści
kolorowej bajki dziecko niemówiące będzie potrzebowało czasu na pracę z asystentem, który pomoże wybrać bohatera i jego działanie, odszukać niezbędne
piktogramy w książce do komunikacji lub w Zeszycie piktogramów, a następnie
w imieniu ucznia przekaże klasie przygotowany tekst.
Po każdym dniu jest noc.
Tydzień ma 7 dni.


















B
DO ILET
KIN
A










Tydzień ma siedem dni.
6. Maja i Ola czytają codziennie po kilka stron książki.
Oblicz, ile stron przez cały tydzień przeczytała Maja.
Oblicz ile stron przez tydzień przeczytała Ola.
Po każdym dniu jest noc.
1. W poniedziałek Żaneta jeździła na rowerze.
Co robiła we wtorek? Co robiła w środę? Co robiła w inne dni tygodnia?
• Co będziesz robić jutro?
2. Których nazw dni tygodnia brakuje?
poniedziałek
wtorek
?
?
piątek
sobota
?
Maja
Ola
poniedziałek
3 strony
2 strony
wtorek
4 strony
4 strony
środa
5 stron
0 stron
czwartek
2 strony
2 strony
piątek
0 stron
5 stron
sobota
4 strony
3 strony
niedziela
2 strony
4 strony
3. Powiedz, jaki dzień tygodnia:
był wczoraj
jest dzisiaj
będzie jutro
4. Powiedz, jaki to będzie dzień tygodnia:
• Dziś jest wtorek, za 3 dni będzie…
• Dziś jest czwartek, za 2 dni będzie…
• Dziś jest sobota, za 4 dni będzie…
5. Darek zjada każdego dnia 2 jabłka. Ile jabłek zje w poniedziałek,
wtorek i środę razem? Ile jabłek Darek zje w ciągu tygodnia?
58
• Którego dnia tygodnia najwięcej stron przeczytała Maja,
a którego dnia najwięcej stron przeczytała Ola?
• Którego dnia tygodnia dziewczynki przeczytały po tyle samo stron książki?
• Kiedy dziewczynki w ogóle nie czytały książki?
TYDZIEŃ
59
Strona: 58
Strona: 59
1. W poniedziałek Żaneta jeździła na rowerze. Co robiła w pozostałe dni
tygodnia?
• Zaplanujcie swoje zajęcia na najbliższy tydzień.
2. Których nazw dni tygodnia brakuje?
3. Powiedzcie, jaki dzień tygodnia: był wczoraj, jest dzisiaj, będzie jutro.
4. Powiedzcie, jaki to będzie dzień tygodnia:
• Dziś jest wtorek, za 3 dni będzie…
• Dziś jest czwartek, za 2 dni będzie…
• Dziś jest sobota, za 4 dni będzie…
5. Darek zjada każdego dnia 2 jabłka. Ile jabłek Darek zje w ciągu tygodnia?
Utrwaleniem kolejności dni tygodnia może być porządkowanie etykiet. Warto
zrobić z uczniami „zegar tygodniowy”, który ułatwi zapamiętanie następstwa dni.
Dla lepszego zrozumienia przez dzieci określeń typu „za 2 dni” trzeba wykonać
wiele ćwiczeń z kalendarzem, zegarem lub osią i strzałkami imitującymi ruch
słońca. Użycie odpowiedniego znaku języka migowego będzie bardzo pomocne,
jednak sam zapis słowny wymaga ćwiczeń. W kontekście planowania warto zachęcić dzieci do przedstawienia tygodniowego rozkładu zajęć w postaci rysunku
z podpisami.
Można się spodziewać, że na tym etapie uczniowie potrafią bez pomyłek wymienić kolejno dni tygodnia. W wypadku osób niemówiących trzeba to sprawdzić,
polecając ułożenie etykiet z nazwami dni we właściwym porządku. Takie ćwiczenie będzie również sprawdzianem czytania, a przynajmniej rozpoznawania nazw
dni (w tym celu etykiety powinny być takiego samego koloru).
33
6. Obliczcie, ile stron książki przez cały tydzień przeczytała Maja, a ile Ola.
• Którego dnia tygodnia najwięcej stron przeczytała Maja, a którego Ola?
• Którego dnia tygodnia dziewczynki przeczytały po tyle samo stron książki?
• Czy były takie dni, kiedy dziewczynki nie czytały? Które to dni?
Dobrze jest wykonać kilka ćwiczeń związanych z sumowaniem większej liczby
składników. Pojawienie się zera jest okazją do powtórzenia i sprawdzenia rozumienia pojęcia liczby. Pytanie o to, kiedy dziewczynki w ogólnie nie czytały książki,
może okazać się trudne. W ćwiczeniach powinno być stale obecne porównywanie różnicowe. Można rozszerzyć polecenia podręcznikowe, bazując na zadaniu,
i zapytać: „Ile stron przeczytała Maja od poniedziałku do czwartku? Ile w tym
czasie przeczytała Ola? Która przeczytała więcej, a która mniej?”. Związek między
pojęciami więcej a mniej nie zawsze jest dla uczniów niesłyszących oczywisty –
trzeba go utrwalać. Zadanie 6 ćwiczy umiejętność czytania tabel. Warto wykonywać jak najwięcej tego typu ćwiczeń, np. powrócić do zadania 5 ze s. 58 i poprosić
uczniów o zapis danych w tabelce.
Tablica piktogramowa zawiera odrębne symbole: był, jest, będzie z oznaczeniem
czasu oraz symbole: wczoraj, dziś, jutro, pomagające uczniowi niemówiącemu
w przyswojeniu tych pojęć. Możliwość zapytania przez dziecko ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi o to, co będzie, często stanowi bardzo ważny element
zapewnienia mu poczucia bezpieczeństwa. Uczeń może dostrzec, że tablica pozwala mu na zadawanie tego rodzaju pytań, np. przez wskazanie symbolu będzie
lub jutro także w oderwaniu od kontekstu zajęć. Należy zwrócić na to uwagę
i zapytać: „Czy pytasz o to, co będzie?”.
Pożałował obłoczek lasu. Spuścił rzęsisty deszcz. Napoił drzewa, ożywił zwiędłe
Wiera Badalska
liście i lekki, radosny, chociaż trochę mniejszy, powędrował dalej.
Obłoczek
A gdy przelatywał nad łąką, kwiaty i trawy wołały do niego:
– Z utęsknieniem czekaliśmy na ciebie! Nie zapominaj, obłoczku, o nas!
Daj nam pić!
I obłoczek pokropił łąki, aż zazieleniły się i zapachniały świeżością. A on, jeszcze
mniejszy, niż był poprzednio, dalej popłynął po niebie. I bardzo był z siebie dumny.
Pewnego ranka nad najwyższą górą narodził się mały obłoczek.
Piękny był. Różowy od wschodzącego słońca, a lekki i puszysty jak łabędzie pióro.
– Śliczny jesteś – podziwiali go wszyscy: i wiatr, i słońce, i księżyc.
A chmury, które ciężko przeciągały niebem, mruczały:
Chociaż wcale przecież nie błyskał piorunami ani nie sypał gradem.
Na polu właśnie siano zboże. Kiedy ludzie ujrzeli obłoczek, zawołali radośnie:
– Ach, jakże się cieszymy! Zaraz pewnie spadnie deszcz! Ziarna, gdy dostaną wody,
pięknie nam zakiełkują! Będziemy mieć dużo, dużo chleba!
– Zuch z niego wyrośnie! Będzie pioruny ciskał i zapalał ognie! Będzie gradem
sypał i kwiaty obijał z drzew! Będą ludzie drżeli.
Czyż mógł obłoczek odmówić ludziom, kiedy go tak pięknie witali?
Spłynął równiutkim, rzęsistym deszczem na spragnione pola. Nasycił wilgocią glebę.
Obłoczek słuchał tego, co mówiły chmury, i rósł z dumy.
Wykiełkowały ziarna, wystrzeliły zielonymi źdźbłami.
Pewnego dnia, kiedy już był duży, tak duży, że zasłaniał słońce,
postanowił wyruszyć w świat.
Ale co stało się z obłoczkiem? Stawał się coraz
mniejszy i mniejszy... aż zupełnie znikł.
– Idź – zahuczał wiatr – a pamiętaj o tym, co mówiły chmury.
Czyżby zginął bez śladu? Nie! Nie zginął!
– Idź – powiedziała góra, która była bardzo stara i bardzo mądra. – Ale bądź dobry
Można go znaleźć w liściach drzew.
i pożyteczny. Kochaj kwiaty, drzewa i ludzi. A oni będą także ciebie kochali.
W zielonej trawie na łące. W pachnących
I popłynął obłoczek w dal.
koronach kwiatów. W kłosach zboża...
Kiedy przelatywał nad lasem, usłyszał żałosny szept. To szumiały drzewa:
i w kromce chleba, którą wam mama
– Obłoczku! Obłoczku miły, pokrop nas. Liście nasze zwiędły, korzenie nasze
na śniadanie ze świeżego bochenka ukroi.
usychają... Zginiemy, jeśli nam nie pomożesz.
1. Kto prosił obłoczek o deszcz?
Co się stało z obłoczkiem?
2. Czy deszcz zawsze jest potrzebny?
3. Czy wiesz, co to jest prośba? Odegrajcie
scenki, w których o coś prosicie.
60
Co to jest prośba?
Kto prosił obłoczek o deszcz?
OBŁOCZEK
61
Strona: 60
Strona: 61
1. Opowiedzcie, jakie przygody przeżył obłoczek w czasie wędrówki po świecie.
2. Zastanówcie się, czy deszcz zawsze jest potrzebny.
3. Porozmawiajcie w klasie o tym, co to jest prośba i czy każdą prośbę trzeba
spełnić.
» poprawiono czytelność ilustracji (zmiana kolorystyki, wzmocnienie kontrastu)
Wstępem do pracy z czytanką może być wskazanie przez uczniów jej autora
i tytułu. Wyjaśnienia będzie wymagało pojęcie obłoczek. Warto je przedstawić
przez zabawę w dobieranie wyrazów parami, np. sok – soczek, obłok – obłoczek.
Dobrze byłoby, aby nauczyciel zapoznał uczniów z migową wersją opowiadania i przygotował z dziećmi obrazki ilustrujące wydarzenia z tekstu. Po podpisaniu ich wcześniej ułożonymi zdaniami powinien powstać plan opowiadania.
W celu utrudnienia ćwiczenia można włączyć między zdania prawdziwe kilka zdań
fałszywych. Jeśli dzieci będą miały trudność z przeczytaniem zdań, trzeba je zamigać. Po raz kolejny uczniowie powinni otrzymać listę wyrazów do zapamiętania.
Aby upewnić się, że dobrze rozumieją treść tekstu i pamiętają nowe słowa, warto
zadać serię precyzyjnych pytań, a następnie zachęcić klasę do przygotowania inscenizacji.
Tekst „Obłoczek” zawiera treści z różnych poziomów. Z jednej strony są to informacje o tym, że woda jest niezbędna roślinom, a co za tym idzie, konieczna
do produkcji żywności, z drugiej – treści na temat postawy altruistycznej, która
sprzyja akceptacji przez otoczenie. Zrozumienie tego może być trudne dla osób
z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi i wymagać wyjaśnień, a także
sprawdzenia, czy tekst został właściwie zrozumiany.
34
» poprawiono czytelność ilustracji (zmiana kolorystyki, wzmocnienie kontrastu)
Przy okazji czytanki „Obłoczek” należy zadbać o wiedzę uczniów na temat konsekwencji nadmiernych opadów. W tym celu warto sięgnąć do zasobów internetu
i pokazać film z akcji powodziowej, uważając, aby nie wywołał lęku drastycznymi
obrazami. Można też wykonać doświadczenie obrazujące, co dzieje się z roślinami
bez wody – przygotować dwie rośliny i przez pewien czas podlewać tylko jedną
z nich.
Sytuacja proszenia jest szczególnie ważna dla osób ze specjalnymi potrzebami
edukacyjnymi, które nie są w pełni samodzielne w codziennych czynnościach –
muszą one nauczyć się prosić o pomoc bez skrępowania, ale też bez roszczeniowości, w sposób akceptowany społecznie i po prostu miły. Tacy uczniowie
powinni wziąć udział w odgrywaniu scenki proszenia o pomoc po obu stronach
(jako proszący i proszony) oraz mieć okazję opowiedzenia o swoich odczuciach.
1. Nalej tyle samo wody
na talerz i do szklanki.
Sprawdź, po jakim czasie
woda zniknie. Skąd
zniknęła szybciej? Co się
stało z wodą?
Obejrzyj doświadczenia.
5. Sławek i Żaneta powiesili na sznurku mokre ubranka.
Które ubranka wyschły szybciej? Dlaczego?
Woda wyparowała, czyli
zamieniła się w parę.
2. Wyjmijcie z lodówki schłodzoną butelkę.
Po pewnym czasie na jej ściankach pojawią się
krople wody. Skąd one się wzięły?
W powietrzu jest woda w postaci pary. Gdy para
zetknie się z zimną butelką, zamienia się w krople
wody.
3. Przygotujcie słoik z gorącą
wodą. Przykryjcie go spodkiem
z kostkami lodu. Obserwujcie,
co się stanie.
Doświadczenie
przeprowadźcie
z osobą dorosłą.
62
4. Zróbcie
miniszklarnię
w słoiku.
Podlejcie
roślinę
i zamknijcie
słoik
zakrętką.
Sprawdźcie,
co się stanie
po dwóch
godzinach.
Zobacz, jak woda krąży w przyrodzie.
6. Zobacz, jak woda
krąży w przyrodzie.
7. Powiedz, w jakiej postaci występuje woda w przyrodzie.
KRĄŻENIE WODY W PRZYRODZIE
63
Strona: 62
Strona: 63
1. Nalejcie trochę wody na talerz i do szklanki. Sprawdźcie, po jakim czasie
woda zniknie. Z którego naczynia woda zniknie szybciej? Co się stało z wodą?
W otaczającym nas powietrzu znajduje się woda w postaci pary. Gdy para
zetknie się z zimną powierzchnią butelki, zamieni się w krople wody. Woda
wyparowała, czyli zamieniła się w parę wodną.
2. Wyjmijcie z lodówki schłodzoną butelkę. Po pewnym czasie zauważycie,
że na jej ściankach pojawiają się krople wody. Skąd one się wzięły?
3. Przygotujcie słoik z gorącą wodą. Przykryjcie go spodkiem z kostkami lodu.
Obserwujcie, co się będzie działo. Doświadczenie przeprowadźcie z osobą
dorosłą.
4. Zróbcie miniszklarnię w słoiku. Podlejcie roślinę i zamknijcie słoik zakrętką.
Sprawdźcie, co się stanie po dwóch godzinach.
Przeprowadzanie doświadczeń jest bardzo istotnym elementem nabywania wiedzy przez dzieci. Uczniowie niesłyszący dodatkowo potrzebują wsparcia przez
nazwanie obserwowanych zjawisk słowami (etykietką, migiem). Wskazane byłoby zaprezentowanie wszystkich omawianych zjawisk – zwrócenie uwagi na parę
unoszącą się z czajnika, pokazanie i nazwanie kostek lodu, opisanie temperatury
pokazywanych przedmiotów (przymiotniki: gorące, zimne, lodowate).
Tablica piktogramowa została odmiennie zaprojektowana, aby ułatwić uczniom
ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi zrozumienie zasady krążenia wody
w przyrodzie. Wskazane są dodatkowe wyjaśnienia, np.: woda wsiąka w ziemię,
pod ziemią spływa do rzek; paruje nie tylko gorąca woda w garnku, lecz także
chłodne morza i inne zbiorniki wodne; pod wpływem zimna para się skrapla.
35
5. Żaneta i Darek powiesili na sznurku mokre ubranka dla lalek. Żaneta zawiesiła
ubranka obok włączonego wentylatora. Które ubranka wyschły szybciej? Jak
myślicie, dlaczego?
6. Przyjrzyjcie się ilustracji pokazującej, jak woda krąży w przyrodzie.
Zastanówcie się, jak powstają chmury, z których potem pada deszcz.
Dowiedzcie się, w jakich postaciach występuje woda.
» dodano nowe elementy na ilustracji (strzałki)
Dobrym sposobem zapamiętania procesu krążenia wody w przyrodzie będzie plakat. Można wcześniej skopiować rysunek z podręcznika i dorysować odpowiednie strzałki. Uzupełnieniem obrazu powinno być wyjaśnienie w języku migowym:
„Słońce jest gorące, woda jest zima. Ogrzana woda paruje… itd.”.
Opisane powyżej zjawiska są pokazane w doświadczeniach, jednak dla dziecka ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ich związek z krążeniem wody w przyrodzie
nie jest oczywisty. Trzeba uczniowi zwrócić uwagę na to, że w doświadczeniu 4
woda wsiąka w ziemię, a następnie paruje (podobnie paruje w doświadczeniu 1),
w doświadczeniu 2 para skrapla się na zimnej butelce, w doświadczeniu 5 ruch
powietrza przyspiesza parowanie, a więc wysychanie ubranek. Bardzo istotne
jest upewnienie się, czy uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a szczególnie komunikacyjnymi, rzeczywiście śledzi tok doświadczeń. Takie dziecko nie
zawsze zdaje sobie sprawę z tego, że czegoś nie rozumie; czasem więc niepytane po prostu nie zadaje pytań. W wypadku uczniów niemówiących należy pamiętać, że mogą oni nie mieć odpowiednich narzędzi do tego, aby samodzielnie
zadać pytanie. Nauczyciel powinien zatem uważnie obserwować reakcje dziecka
oraz zastanawiać się, czy na danym etapie doświadczenia uczeń może mieć wątpliwości lub napotkać jakąś trudność.
1. Przepisz nazwy kolejnych
miesięcy i je ponumeruj.
Rok ma
12 miesięcy.
luty
2. Których nazw miesięcy brakuje?
styczeń
?
marzec
?
?
marzec
kwiecień
styczeń
wrzesień
?
?
listopad
czerwiec
lipiec
sierpień
Ma najmniej liter
w nazwie.
4. Patryk urodził się w lutym, a Ula w czerwcu
tego samego roku. Kto jest starszy?
5. Rok kalendarzowy zaczyna się w styczniu,
a teraz jest czerwiec. Ile miesięcy minęło
od początku roku?
czerwiec
grudzień
3. Dzieci z klasy 1a wymyślały zagadki o miesiącach. Rozwiążcie je. Wymyślcie
podobne zagadki.
Jest pierwszym
miesiącem roku.
maj
?
Rok ma dwanaście miesięcy.
Patryk ma urodziny w lutym.
Ula ma urodziny w czerwcu.
6. Sprawdź w kalendarzu, jakie liczby powinny
się znaleźć w miejscu znaków zapytania.
wrzesień
październik
STYCZEŃ
listopad
grudzień
MAJ
CZERWIEC
CZERWIEC
?
?
?
?
NOWY
DZIEŃ
DZIEŃ
DZIEŃ
ROK
MATKI
DZIECKA
OJCA
Kto jest starszy?
7. Iwona, Mila i ich rodzice byli wczoraj w zoo. Postanowili pójść tam jeszcze
raz w czasie wakacji. W których miesiącach dzieci mogą pójść do zoo?
64
ROK MA 12 MIESIĘCY
65
Strona: 64
Strona: 65
1. Zapiszcie nazwy kolejnych miesięcy i je ponumerujcie.
Nazwy miesięcy warto przepisać do zeszytu w trzy linie oraz ponumerować cyframi arabskimi i rzymskimi (jak w poleceniu). Dodatkowo można zaznaczyć pory
roku, miesiące wakacji, koniec i początek roku szkolnego. Ciekawą formą ćwiczeń
będzie też zaproponowanie przez uczniów różnych ikonek odwołujących się do
cech charakterystycznych poszczególnych miesięcy. Takie symbole ozdobią karton z wypisanymi nazwami. Oznaczanie miesięcy jest okazją do powtórzenia znaków rzymskich i powiązania ich z liczbami arabskimi. Aby utrwalić nazwy miesięcy
i ich kolejność, można też wykonać puzzle wyrazowe – każdą nazwę dzieli się na
dwie części i tworzy rozsypankę.
Uczniowie powinni uczyć się wymieniać kolejno miesiące. W tablicy piktogramowej zostały one umieszczone w kolumnach (w II części Zeszytu piktogramów przedstawiono je według pór roku). Uczniowie niemówiący mogą układać
w kolejności skserowane piktogramy miesięcy lub etykiety z samymi ich nazwami. Trudniejszym sprawdzianem znajomości miesięcy następujących po sobie,
a zarazem ćwiczeniem na czytanie, byłoby poprawne ułożenie wszystkich nazw
z rozsypanki sylabowej.
2. Których nazw miesięcy brakuje?
3. Dzieci z klasy 1a zadawały sobie zagadki o miesiącach. Rozwiążcie je. Ułóżcie
podobne zagadki.
4. Patryk urodził się w lutym, a Ula w czerwcu tego samego roku. Kto jest starszy
i o ile miesięcy?
5. Rok kalendarzowy zaczyna się w styczniu, a teraz jest czerwiec. Ile miesięcy
upłynęło od początku roku?
6. Jakie liczby powinny się znaleźć w miejscach znaków zapytania? Sprawdźcie
w kalendarzu.
7. Iwona, Mila i ich rodzice byli wczoraj w zoo. Postanowili pójść tam jeszcze raz
w czasie tegorocznych wakacji. W których miesiącach mogą ponownie wybrać
się do zoo?
Do rozwiązania zadań 5, 6 i 7 warto rozdać uczniom kalendarze, w których wszystkie miesiące znajdują się na jednej kartce. Dzieciom będzie wtedy łatwiej wykonywać obliczenia. Takie ćwiczenia wymagają wcześniejszego przygotowania – najlepiej już na początku roku zgromadzić przeróżne kalendarze (także te z wyrywanymi kartkami), które pomogą w czasie zajęć.
Porównanie wieku jest dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi bardzo trudnym zadaniem. Na obecnym etapie nauki powinno dotyczyć tylko dzieci
z tego samego rocznika i być ćwiczone w parach. Przy odpowiadaniu na pytania 2–7 pomocą dla uczniów będzie roczny kalendarz (wydrukowany na jednej
stronie). Jeśli w klasie są uczniowie używający piktogramów, warto do kalendarza przykleić symbole miesięcy obok ich nazwy. Dobrym ćwiczeniem będzie też
wprowadzenie klasowego kalendarza, w którym zostaną zaznaczone urodziny
dzieci oraz ważne święta – w ten sposób łatwiej będzie śledzić upływający czas
w skali tak dużej dla uczniów.
36
Namaluj, jaką pogodę lubisz latem.
Zgadnij.
Zagadki
Gdy się złości, łamie drzewa
i po niebie chmury gna.
Kiedy w dobrym jest humorze,
to w zielone z liśćmi gra.
Konstanty Ildefons Gałczyński
Spływają krople z ula.
Woda z jabłoni kapie.
Hej, deszcz po polach hula,
bo nie ma żadnych zmartwień.
Błyski, pioruny,
rzęsista ulewa.
Jak się nazywa
to trzęsienie nieba?
Płacze chmura, płacze,
przestać płakać nie chce.
Jak te łzy nazwiemy?
Zobaczyć ją możesz
Oczywiście...
wysoko na niebie.
Ile ma kolorów?
Czy na pewno siedem?
Błyska się. Piorun broi.
Lasowi moknie broda.
O, przyjaciele moi,
jutro znowu pogoda.
fragment „Kroniki olsztyńskiej”
1. O jakiej pogodzie opowiada wiersz? Dlaczego burza jest niebezpieczna?
2. Jak zachować się w czasie burzy?
3. Namaluj, jaką pogodę lubisz latem.
Pokaż swój obrazek koleżankom i kolegom.
4. Rozwiąż zagadki.
66
• Zrób wiatraczek jak na zdjęciu.
DESZCZOWA POGODA
67
Strona: 66
Strona: 67
1. O jakiej pogodzie opowiada wiersz? Dlaczego burza jest niebezpieczna?
2. Jak należy postępować w czasie burzy?
3. Jaką pogodę lubicie latem, a jaką zimą? Namalujcie obrazki, a potem wspólnie
je obejrzyjcie.
4. Rozwiążcie zagadki. Pobawcie się w układanie zagadek o pogodzie.
Wiersz Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego zapewne okaże się bardzo trudny
dla dzieci niesłyszących z klasy pierwszej. Można zatem skupić się na opisie ilustracji i nazwać jej elementy (deszcz, błyskawica, chmury). Temat skłania do rozmowy i pytań o to, czy dzieci widziały burzę, co wtedy czuły, co chciały zrobić.
Warto pokazać prezentację o właściwym zachowaniu w czasie burzy, zwłaszcza
gdy zaskoczy nas ona na dworze. Można wydrukować i wkleić do zeszytu ilustracje, które uczniowie podpiszą krótkimi zdaniami, np. „Nie stawaj pod drzewem”,
„Nie pływaj w jeziorze”.
Temat pogody daje wiele możliwości aktywizowania dzieci. Uczniowie mogą porównać pogodę zimą i latem, powiedzieć, jaką pogodę chcieliby mieć w wakacje,
co można robić, gdy pada deszcz, a co, gdy świeci słońce. Jako ćwiczenie utrwalające warto zaproponować wybór zdań prawdziwych spośród różnych twierdzeń
dotyczących pogody.
Temat „Deszczowa pogoda” stanowi kolejną okazję do przypomnienie pojęcia autor – niech uczniowie znajdą jego nazwisko na ilustracji.
37
• Zróbcie wiatraczek zgodnie z instrukcją.
Zaproponowane zagadki można rozwiązywać, korzystając z rysunków na stronach
elementarza. Forma zapisu słownego sprawia, że dla uczniów niesłyszących są one
całkowicie niezrozumiałe. Dopiero tłumaczenie zagadek na język migowy pozwoli
wyjaśnić uczniom treść i da im możliwość udzielenia odpowiedzi, także w formie
pisemnej.
Uczeń z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi może uczestniczyć w rozwiązywaniu zagadek, wskazując symbole w Zeszycie piktogramów.
INSTYTUT
LOGICZNEGO MYŚLENIA
INSTYTUT
MIAR I WAG
Zmierz, zważ i zaplanuj.
1. To magiczny
kwadrat. Jakie cyfry
trzeba wpisać
zamiast znaków
zapytania, aby
wynikiem
dodawania było
zawsze 15?
2
?
9
5
?
?
3
8
2. Jakie
kie liczby
trzeba wstawić?
Oblicz.
15 – ? = 5
+
+
+
1 – 1 = ?
=
=
=
16 – 11 = 5
6
4. Pod każdym
trójkątem ukryła się
liczba 5. Jakie liczby
ukryły się pod
innymi figurami?
+
+
+
+
= 14
+
= 10
+
= 20
3. Na kartonikach
zapisz cyfry od 1
do 4. Ułóż z nich
numery rejestracyjne
6 samochodów tak,
aby każdy numer
rejestracyjny
był inny.
1
2
3 4
5. Tata Maćka ma czterech synów. Trzej z nich to Antek, Franek i Olek.
Jak ma na imię czwarty syn?
68
1. Zmierzcie długość
swoich stóp i dłoni.
Porównajcie wyniki.
2. Masz 20 złotych. Zrób zakupy
na podwieczorek dla 6 osób.
Wybierz, co chcesz.
3. Co więcej waży:
kilogram kamieni
czy kilogram cukierków?
4. Zważcie,
ażcie, które przedmioty
w klasie ważą od 1 kg do 5 kg.
Ułóżcie te przedmioty od
najcięższego do najlżejszego.
5. Zróbcie plakat na temat
„Co jest lekkie, a co ciężkie?”.
10 zł
2 zł
3 zł
4 zł
2 zł
2 zł
4 zł
STACJE BADAWCZE
69
Strona: 68
Strona: 69
1. Jakie cyfry należy wpisać zamiast znaków zapytania, żeby powstał kwadrat
magiczny, w którym wynik dodawania będzie zawsze wynosił 15?
2. Co należy wstawić zamiast znaków zapytania? Obliczcie.
3. Na kartonikach zapiszcie cyfry od 1 do 4. Ułóżcie z nich numery rejestracyjne
6 samochodów tak, aby każdy numer rejestracyjny był inny.
4. Pod każdym trójkątem ukryła się liczba 5. Jakie liczby ukryły się pod innymi
figurami?
5. Tata Maćka ma czterech synów. Trzej z nich to Antek, Franek i Olek. Jak ma na
imię czwarty syn?
» wyrównano układ elementów ilustracji
Zagadki nie powinny kojarzyć się uczniom z trudnymi zadaniami, lecz raczej z dobrą zabawą. Ważne, by zachęcać dzieci do samodzielnego rozwiązywania łamigłówek lub po prostu zadawania pytań, jeśli czegoś nie rozumieją. Dobrą motywacją
do pracy mogą być drobne nagrody.
Przy kolejnych zadaniach warto przypomnieć, co to jest kwadrat magiczny, zaznaczyć, że takie same figury oznaczają takie same liczby, i poprosić o przygotowanie
sześciu kompletów cyfr od 1 do 4, które ułatwią ułożenie numerów rejestracyjnych. Nauczyciel może zaproponować w klasie podobne zadania, opierając się
na znajomości treści sprawiających trudność w danym zespole. Będzie to dobre
podsumowanie rocznej pracy i źródło inspiracji na rok następny.
W wykonywaniu zadań Instytutu Logicznego Myślenia uczniowi ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi powinien towarzyszyć asystent. Zadaniem asystenta
będzie przede wszystkim pomoc w ustaleniu kolejności wykonywania działań.
38
3 zł
1. Zmierzcie długość swoich stóp i dłoni. Porównajcie wyniki.
2. Zaplanujcie podwieczorek dla 6 osób. Macie do dyspozycji 20 zł. Możecie
kupić owoce, napoje i słodycze.
3. Powiedzcie, co więcej waży: kilogram kamieni czy kilogram cukierków?
4. Sprawdźcie za pomocą wagi, które przedmioty w klasie ważą od 1 kg do 5 kg.
Ułóżcie listę tych przedmiotów.
5. Przygotujcie pracę plastyczną na temat „Co jest lekkie, a co ciężkie?”.
» wyrównano układ elementów ilustracji
Przed podjęciem przez uczniów decyzji o wyborze rzeczy na podwieczorek dobrze jest uzupełnić ilustracje etykietami. Warto zachęcać uczniów do czytania zadań z treścią – ważna jest każda możliwość kształcenia sprawności czytania. Jeżeli
dzieci mają problem z przeczytaniem treści, można ją zamigać, ale bez tłumaczenia. Coraz częściej powinno się wzmacniać samodzielność uczniów i pamiętać
o rozwijaniu logicznego myślenia.
Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinien być włączony do zespołu, wspólnie wykonującego polecenia. Asystent zadba, aby dziecko również
zaangażowało się w zadania i nie pozostawało bierne.
INSTYTUT
CZASU I POGODY
INSTYTUT
KSZTAŁTÓW
Popatrz, policz i dopasuj.
Pomyśl, policz i odpowiedz.
1. Na obrazkach są pory roku. Co tu nie pasuje?
1. Który cień
pasuje
do żaby?
2. Ile ścianek
ma pudełko
po soku?
3. Ułóż z patyczków swoje imię.
Ilu patyczków użyłaś/użyłeś?
4. Zabierz 3 patyczki tak,
aby zostały 4 kwadraty.
5. Ile jest trójkątów?
2. Ustawcie się w grupach kolejno według dat
urodzin. Kto jest najstarszy, a kto najmłodszy?
4. Zobacz w kalendarzu, ile dni
świątecznych jest w czerwcu.
70
3. Ka
Karol poszedł do
kolegi o godzinie
9.00. Wrócił do
domu o godzinie
11.00. Ile czasu nie
było Karola w domu?
STACJE BADAWCZE
71
Strona: 70
Strona: 71
1. Znajdźcie właściwy cień żaby.
2. Ile ścianek ma pudełko po soku?
3. Ułóżcie z patyczków swoje imiona, tak jak zrobiła to Zuzia. Porównajcie
w parach, kto wykorzystał więcej patyczków.
4. Usuńcie 3 patyczki tak, aby zostały 4 kwadraty.
5. Ile jest trójkątów?
1. Co na rysunkach nie pasuje do przedstawionych pór roku?
2. Ustawcie się w grupach kolejno według dat urodzin. Kto jest najstarszy, a kto
najmłodszy?
3. Karol poszedł do kolegi, gdy zegar wskazywał godzinę 9.00. Wrócił do domu,
gdy na zegarze była godzina 11.00. Ile czasu nie było Karola w domu?
4. Obejrzyjcie różne kalendarze. Sprawdźcie, ile dni świątecznych jest w czerwcu.
5. Ułóżcie i rozwiążcie zadanie z wykorzystaniem zegara.
Pracując z tablicą Instytutu Kształtów, warto powtarzać nazwy figur geometrycznych i ćwiczyć ich konstruowanie z patyczków.
Przy odpowiedzi na pytanie 2 uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
powinien mieć do dyspozycji prawdziwe pudełko po soku. Do ułożenia wyrazu
(jak w poleceniu 3) pomocny może okazać się wzór w postaci kartki z imieniem
napisanym na komputerze. Bez tego układanie imienia z patyczków prawdopodobnie będzie dla dziecka bardzo trudne. Odpowiadając na pytanie 5, dobrze byłoby rysować z uczniem trójkąty, a następnie policzyć, ile zostało narysowanych,
a ile powstało dodatkowo.
Kolejne zajęcia w instytucie zachęcają do powtórzenia nazw pór roku i ich cech
charakterystycznych. Jako podsumowanie wiedzy na ten temat warto wykonać
z uczniami plakat składający się z 4 podstawowych rysunków, np. drzewo z gniazdem na gałęzi, w tle łąka i jezioro. W zależności od pory roku na ilustracji nastąpią zmiany: koloru liści, zawartości gniazda, wyglądu łąki i jeziora. Ważne, by to
uczniowie proponowali te zmiany i uzupełniali ilustracje etykietami z nazwami kolejnych miesięcy. Uporządkowanie wiedzy na temat czasu może polegać na przygotowaniu zegara i wykonaniu na nim ćwiczeń dotyczących odczytywania godzin.
Polecenie 2 może obejmować dzieci z dwóch roczników, dlatego najpierw powinny się one ustawić według swoich lat, następnie w każdym z roczników określać,
kto jest ze stycznia, kto z lutego itd. W czasie ustawiania się wszyscy uczniowie
mogą skorzystać z PCS-owych (skserowanych i wyciętych) nazw miesięcy. To dodatkowo umożliwi unaocznienie dzieciom, że np. urodziły się w tych samych miesiącach, a także ułatwi porządkowanie zgodnie z kolejnością urodzin. Ustalając
kolejność, należy pamiętać nie tylko o miesiącu urodzenia, lecz także o konkretnym dniu.
39
Smoki na wakacjach
Hura,
wyruszamy
na wakacje!
Uwaga,
trzymamy się
razem.
Ojej, jaki
wodospad!
W drogę!
Urocze
miejsce.
Widać,
że mieszkańcy dbają
o swoją planetę.
Już widać Zieloną
Planetę.
Zróbmy zdjęcia.
Szkoda,
że tego nie widzą
Kamila i Kamil!
Jak tu pięknie!
Hm...
Ale jak wysłać
pozdrowienia
na inną planetę?
Ile zieleni!
72
Wyślijmy im
pozdrowienia!
SMOKI NA WAKACJACH
73
Strona: 72
Strona: 73
Ostatnia część komiksu o smokach jest okazją do powtórzenia dotychczasowych
przygód smoczej rodziny. Dzieci powinny chętnie odtworzyć dotychczasowe historie.
Pojęcie wakacji oraz zwyczaj wysyłania widokówek z pozdrowieniami mogą być
nowe dla większości pierwszoklasistów. Przy okazji rozmowy o adresowaniu warto sprawdzić, czy uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi znają swój
adres.
40
Zapewne większość uczniów ma dostęp do Internetu. Jeśli rodzice wyrażą zgodę, może warto wymienić się adresami e-mailowymi i jeszcze przed wakacjami
wypróbować działanie poczty elektronicznej. Dzieci mogą w ten sposób komunikować się również w czasie wakacji. Chęć porozumiewania się z kolegami bardzo
sprzyja ćwiczeniu umiejętności czytania i pisania, bardzo też motywuje dzieci ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Dzień dobry!
Czy jest u was poczta?
Chcemy wysłać widokówkę
z pozdrowieniami.
Mam pomysł!
Zróbmy wspólne zdjęcie
i prześlijmy Kamili i Kamilowi
z pozdrowieniami
z Zielonej Planety.
Ale jak je
prześlemy?
Jeśli nie ma tu
poczty, to prześlemy
je e-mailem*!
Dzień dobry!
A co to są
pozdrowienia?
* czytaj: imejlem.
Nie wysyłacie
sobie pozdrowień?
To są takie wyrazy sympatii,
które możemy przesłać komuś,
kto jest daleko.
Kiedy je komuś
wysyłamy, to znaczy,
że o nim myślimy.
74
A jak wyglądają
pozdrowienia?
One nie wyglądają –
można je powiedzieć
albo napisać!
1. Dokąd smoki poleciały
na wakacje?
2. Czy mieszkańcy Zielonej
Planety dbają o nią?
3. Namaluj bajkową planetę.
4. Dlaczego przesyłamy
pozdrowienia z wakacji?
Jak możemy to zrobić?
Dokąd smoki poleciały na wakacje?
Dlaczego wysyłamy kartki z wakacji?
SMOKI NA WAKACJACH
75
Strona: 74
Strona: 75
W czasie zajęć wprowadzających w temat wakacji nauczyciel może zaproponować uczniom projektowanie pozdrowień mówionych oraz pisanych. Dobrą zabawą będzie też odgrywanie scenek związanych z pozdrowieniami.
1. Dokąd smoki wybrały się na wakacje?
2. Czy można powiedzieć, że mieszkańcy Zielonej Planety dbają o nią? Co o tym
świadczy?
3. Na jaką bajkową planetę byście chcieli się wybrać? Namalujcie lub wykonajcie
makietę z dowolnych materiałów.
4. Dlaczego przesyłamy pozdrowienia z wakacji? Jak możemy to zrobić?
Nauczyciel może zaproponować uczniom zabawę, w której każdy wylosuje jedną osobę z klasy i przygotuje dla niej kartkę z pozdrowieniami. Następnie dzieci
wrzucą kartki do klasowej skrzynki na listy, zaprojektowanej na potrzeby lekcji.
Na koniec zajęć jeden z uczniów może wcielić się w postać listonosza i każdemu
wręczyć przeznaczoną dla niego kartkę. W ten sposób dzieci będą musiały zastanowić się, jak zaadresować swoją przesyłkę, oraz samodzielnie opracować pozdrowienia – mogą pisać, rysować, przyklejać naklejki. Po odczytaniu pozdrowień
nauczyciel może zapytać uczniów, jak się czuli, gdy dostali kartkę, i co najbardziej
im się w niej podobało.
41
Wak a c j e
Natalia Usenko
Ten dzień niezwykły jest, bo ostatni!
Od jutra pusto już będzie w szatni.
Pytacie czemu?
Jak to?! Nie wiecie?
Po nim wakacje zaczną się przecież!
Jakie? Zielone!
Morzem pachnące...
Przyniosą tęczę, przygody, słońce,
noce w namiocie,
turlanie w trawie.
Nowych przyjaciół.
Kijanki w stawie!
Dzieciaki już się tłoczą przed drzwiami
i każdy kwiaty dał pani Ani.
Pani im pięknie dziękuje za to.
A na podwórku czeka już... LATO!
1. Dokończ zdania o bezpiecznych wakacjach: „Kiedy jestem na słońcu,
pamiętam o...”, „Kąpię się tylko...”, „Pamiętam o tym, by...”.
2. Popatrz na obrazek. Opowiedz, co można robić podczas wakacji.
Opowiedz, co można robić w wakacje.
76
WAKACJE
77
Strona: 76
Strona: 77
» zmodyfikowano układ elementów na ilustracji
Treść wiersza „Wakacje” jest wyjątkowo trudna. Trzeba docenić ucznia już za
samo odnalezienie autora i tytułu oraz przepisanie do zeszytu pierwszej zwrotki.
Omawiając utwór, warto sięgnąć po kalendarz i wskazać ostatni dzień roku szkolnego, a także wyjaśnić, czym będą kolejne dni. Na podstawie ilustracji w podręczniku uczniowie mogą spróbować wskazać i nazwać niektóre wakacyjne formy
wypoczynku – to pomoże im udzielić odpowiedzi na pytania ze s. 77.
Wzbogaceniem zajęć byłaby też praca z fizyczną mapą Polski, opisaną etykietami:
morze, jeziora, góry, lasy, wieś. Można porozmawiać z dziećmi o tym, gdzie planują spędzić swoje wakacje; dyskusję ułatwią rozsypanki wyrazowe, np. „Na wakacje
wyjadę…....... (gdzie?)”.
Ostatni temat „Wakacje” został zilustrowany w tablicach piktogramowych propozycjami symboli różnych miejsc i aktywności, z którymi dzieci mogą się zetknąć
w czasie wakacji, zarówno w miejscu zamieszkania, jak i na wczasach.
42
1. Dokończcie zdania w taki sposób, żeby były wskazówkami, jak bezpiecznie
spędzić wakacje: „Kiedy przebywam na słońcu, pamiętam o...”, „Kąpię się
tylko...”, „Kiedy jestem w lesie...”, „Pamiętam o tym, by...”, „Szanuję przyrodę,
ponieważ...”.
2. Zastanówcie się, co to znaczy „szanować przyrodę”.
3. O czym jeszcze należy pamiętać w czasie wakacyjnych zabaw i podróży? Adaptacje graficzne:
» zmodyfikowano układ elementów na ilustracji
Ciekawą formą pracy na koniec roku będzie wspólne wykonanie z uczniami plakatu „Wakacyjne rady”, ilustrującego wybrane bezpieczne zachowania w czasie
wakacji. Plakat warto uzupełnić kilkoma zdaniami w formie rad, np. „Pływaj pod
opieką ratownika”, „Pamiętaj o czapce”.
Realizacja ostatnich tematów jest dobrą okazją do wprowadzenia uczniów w wakacyjny klimat. Można powiesić na tablicy piktogramy: Ostatni dzień szkoły! Jutro
wakacje! i zachęcić dzieci, aby korzystając z piktogramów, opowiedziały o tym, co
chciałyby robić w wakacje.
Do zobaczenia w drugiej klasie!
78
DO ZOBACZENIA W DRUGIEJ KLASIE
Strona: 78–79
W czasie omawiania ilustracji uwagę uczniów powinny zwrócić ubrania dzieci. To
dobra okazja do wprowadzenia nazwy strój galowy i wyjaśnienia, w jakich sytuacjach go zakładamy, z czego zwykle się składa, w jakich jest kolorach. Można
przygotować zdjęcie dziecka i wspólnie z uczniami „ubrać” je raz na galowo, raz
wakacyjnie. Przydatne będzie powtórzenie nazw elementów garderoby (etykiety)
i przygotowanie zdań, którymi uczniowie opiszą postaci.
Wprowadzane przez cały rok piktogramy umożliwiają uczniowi niemówiącemu
pożegnanie z kolegami z klasy na czas wakacji. Warto zorganizować zajęcia, podczas których każdy uczeń w klasie będzie miał okazję życzyć pozostałym udanych
wyjazdów, wspaniałych przygód czy po prostu powiedzieć coś od siebie przed
wakacyjną przerwą. Takie zatrzymanie się będzie miało istotny wymiar społeczny
dla całej klasy.
43
79
ZASADY ADAPTACJI NASZEGO ELEMENTARZA
DLA UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Nasz elementarz ma z założenia służyć rozpoczynającym naukę
w klasie I tym uczniom ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
którzy zgodnie z badaniami poradni psychologiczno-pedagogicznych (PPP) i z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanymi przez działające przy PPP zespoły orzekające, są
w stanie realizować podstawę programową kształcenia ogólnego.
Uczniowie ci mogą być włączani w proces nauczania w szkołach
ogólnodostępnych, w szkołach i klasach integracyjnych i w szkołach specjalnych realizujących podstawę programową kształcenia ogólnego, a więc w różnych typach placówek oświatowych,
z kadrą nauczycielską o różnym stopniu przygotowania do pracy
z uczniami ze specjalnymi potrzebami, w placówkach z możliwością zatrudniania asystentów nauczyciela lub bez takiej możliwości. Grupa uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi,
którzy mogą realizować podstawę programową, jest także bardzo
zróżnicowana – obejmuje uczniów niewidomych i słabowidzących, głuchych i słabosłyszących, z niepełnosprawnością ruchową
(w tym z afazją ruchową, a więc niemówiących), z niepełnosprawnością intelektualną lekkiego stopnia oraz uczniów z autyzmem.
Niejednokrotnie niepełnosprawności są sprzężone, np. częste
u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym jest sprzężenie
niepełnosprawności ruchowej różnego stopnia, w tym całkowitej niepełnosprawności ruchowej pochodzenia neurologicznego,
uniemożliwiającej wykonanie jakichkolwiek ruchów celowych,
z niepełnosprawnością intelektualną stopnia lekkiego. Niektórym
rodzajom niepełnosprawności towarzyszy brak mowy głosowej
(afazja ruchowa, atetotyczna postać mózgowego porażenia, niektóre postaci autyzmu).
Przyjęte w niniejszym opracowaniu zasady adaptacji dotyczą
wszystkich rodzajów niepełnosprawności z wyjątkiem uczniów
niewidomych i słabowidzących (dla nich zostały wykonane odrębne adaptacje). Uczniowie głusi i słabosłyszący korzystają z adaptacji wspólnej dla pozostałych grup uczniów, lecz wzbogaconej
o tłumaczenie na polski język migowy (PJM).
I. ZASADY ZWRACANIA SIĘ DO UCZNIÓW
» Polecenia i zadania, kierowane do uczniów w oryginalnym Naszym elementarzu, mają formę liczby mnogiej i są niezróżnicowane ze względu na płeć. W wersji adaptowanej została przy-
44
jęta forma liczby pojedynczej – bezpośrednie zwrócenie się do
ucznia/uczennicy jako łatwiejsze i bardziej zrozumiałe (np. Zrób
plamę i powiedz, co to jest). Jeśli pytanie zostało sformułowane
w czasie przeszłym, konieczne było przyjęcie formy męskiej lub
żeńskiej oddzielonych ukośnikiem (np. Gdzie widziałaś/widziałeś te obrazki w elementarzu?).
» Jeżeli polecenie dotyczyło aktywności zespołowej w grupach
lub w parach, zachowywano liczbę mnogą (np. Pobawcie się
w teatr. Odegrajcie scenki wręczania obrazków).
» W Naszym elementarzu często jest używana forma pytania:
Co wiecie o…? Czego jeszcze chcecie się dowiedzieć? lub polecenia: Dowiedzcie się, co to jest… Choć w zamierzeniu ma ona
sprzyjać aktywnemu poszukiwaniu informacji przez dzieci, to
wydaje się nieodpowiednia dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, a zwłaszcza z obniżonymi kompetencjami
komunikacyjnymi. Zastąpiono ją pytaniem: Czy wiesz…? po to,
aby uczeń czuł, że jeśli czegoś nie wie, może to śmiało zgłosić;
otrzyma wtedy odpowiedź lub dostosowaną do swoich możliwości wskazówkę, gdzie i jak szukać informacji.
II. Treść poleceń
» Podstawowym założeniem adaptacji jest zgodność treści z oryginalnym zamierzeniem Autorek. Zmiany w pytaniach/poleceniach dotyczą przede wszystkim formy, by były zrozumiałe dla
uczniów z niższymi kompetencjami językowymi. Przykładowo
zamiast: Wakacje spędzamy w różnych miejscach. Możemy
zostać w mieście lub na wsi albo wyjechać. Opowiedzcie, jak
spędziliście lato. Co ciekawego wam się przydarzyło? w podręczniku adaptowanym jest: Gdzie byliście latem? Co robiliście
latem? – oba rodzaje pytań prowadzą do podobnych odpowiedzi.
» Pytania/polecenia powinny być możliwie krótkie. W pierwszej
części adaptacji Naszego elementarza dominują wypowiedzi
zbudowane ze zdań pojedynczych, w miarę nabywania przez
dzieci kompetencji językowych pojawiają się zdania złożone.
Przykładowo zamiast: Jak inaczej można pokolorować 5 kratek, aby każda z nich stykała się z przynajmniej jedną kratką?
jest: Popatrz na rysunek. Pomaluj 5 kratek. Pamiętaj, że kratki
muszą się stykać.
» Unika się trybu warunkowego jako szczególnie trudnego.
PORADNIK DLA NAUCZYCIELA – ZASADY ADAPTACJI NASZEGO ELEMENTARZA
» W pierwszej części adaptacji Naszego elementarza wyrażenia
i zwroty rzadziej używane są zastępowane przez częstsze, bardziej znane dziecku, np. zrób zamiast wykonaj; pokaż zamiast
zaprezentuj. Stopniowo są wprowadzane wyrazy trudniejsze.
» Polecenia szczególnie trudne pojęciowo i/lub gramatycznie zastępuje się takimi, które prowadzą do analogicznych wniosków,
np. zamiast: Co by było, gdyby nie wynaleziono koła? jest: Do
czego potrzebne są koła?
» W wyjątkowych wypadkach jedno z oryginalnych poleceń
może zostać pominięte w wersji adaptowanej. Dzieje się tak
wtedy, gdy pozostałe polecenia do danego tematu wyczerpują
jego cele dydaktyczne, a samo polecenie wymaga wykazania
się szczególną kreatywnością w obszarze ograniczonych kompetencji uczniów, np. Wymyślcie smocze pismo. Napiszcie tym
pismem list do smoków lub Jak rozumiecie słowa: „czas płynie”, „czas biegnie”? Porozmawiajcie o tym.
» Należy wziąć pod uwagę wolniejsze tempo pracy uczniów ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, zwłaszcza w czasie wykonywania zadań arytmetycznych. W wielu wypadkach mogą
oni wykonać tylko jedno z zaproponowanych działań, co ma
odzwierciedlenie w poleceniach, np. zamiast: Ułóżcie zadania
do kart, które przygotowały dzieci jest: Wybierz jedną z kart.
Ułóż do niej zadanie.
» Udzielenie ostatecznej odpowiedzi w zadaniach arytmetycznych, zwłaszcza w części III i IV, wymaga wykonania kilku działań
następujących po sobie. W zadaniach adaptowanych proponuje się uczniom udzielanie odpowiedzi po każdym kolejnym
działaniu, zwłaszcza na początku, gdy takie złożone działania są
wprowadzane. Czasami wskazane są też dodatkowe polecenia.
» Na tym etapie nauczania należy unikać zdań, w których pojawią się liczbowe odniesienia zarówno do przedmiotów, jak i do
innych treści, np. określeń czasu (w zdaniu: W porcie cumowało 14 statków, 4 z nich odpłynęły przed godziną 12.00 zamiast:
przed godziną 12.00 zaproponowano: przed południem).
III. Szata graficzna
Adaptacja strony graficznej Naszego elementarza była możliwa
jedynie częściowo. Możliwości percepcyjne uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi są zróżnicowane. Najbardziej
uniwersalna, czyli odpowiednia dla największej liczby dzieci, byłaby jednorodna szata graficzna w postaci czytelnych i dobrze
wyodrębnionych rysunków, jednakowego liternictwa, dużych
odstępów między linijkami tekstu, stałego układu strony. Wielu
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi ma poważne
problemy z postrzeganiem ilustracji zawierających liczne szczegóły, przedstawiających przedmioty i zdarzenia na różnych planach, zlewających się ze sobą. Niekorzystne w odbiorze jest też
łączenie rysunków i fotografii, zwłaszcza o bogatej kolorystyce.
Tego typu trudności dotyczą uczniów z mózgowym porażeniem
dziecięcym, a także z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Szczegółowe rady na temat pomocy dzieciom znajdują się w Poradniku
dla nauczyciela (np. należy przysłaniać nieomawiane fragmenty
strony czy ilustracji białą kartką, w razie konieczności pokazywać
uczniowi wersję czarno-białą). W wersji adaptowanej podręcznika, przeznaczonej dla wszystkich widzących dzieci ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi, uwzględniono następujące dostosowania:
» wyraźniejszy kontur, np. umeblowania w klasie,
» redukowanie zbędnych wzorów, np. jednolity kolor podłogi zamiast szachownicy, koszula taty o stonowanym wzorze,
45
» usuwanie nadmiaru ozdób, elementów drugiego planu, np. jeden obrazek na ścianie zamiast kilku,
» usuwanie cieniowania, światłocienia, niedookreślonych plam na
podłożu,
» uwypuklanie tych elementów, o których mowa w tekście, np.
listków i motyli za oknem,
» rozdzielanie elementów zachodzących na siebie, np. pamiątek
z wakacji i wakacyjnych zdjęć,
» przyciemnienie całości komiksu,
» dodanie etykiet z nazwami na niektórych ilustracjach, np. do
tematów Nasza szkoła, Nasza klasa (zgodnie z potrzebami
dzieci głuchych) oraz opcjonalnie do innych tematów w wersji
elektronicznej,
» upraszczanie abstrakcyjnych ilustracji w konwencji żartu, np. do
tematu Alfabet.
IV. Znaki graficzne systemu PCS
Nasz elementarz jest pierwszym w Polsce podręcznikiem,
w którym zostały uwzględnione potrzeby uczniów z trudnościami
w porozumiewaniu się, korzystających w procesie komunikowania ze znaków graficznych. W adaptacji posłużono się znakami
systemu PCS (Picture Communication Symbols).
Znaki zostały umieszczone w samym Naszym elementarzu –
w każdej lekcji przynajmniej jedno zadanie/polecenie/pytanie
przedstawiono za pomocą piktogramów – oraz w dodatkowym
Zeszycie piktogramów.
Zeszyt piktogramów
Zeszyt piktogramów nie stanowi indywidualnej pomocy do komunikacji dziecka niemówiącego – ta bowiem jest tworzona
przez terapeutę mowy. Poszczególne karty książki odnoszą się do
kolejnych tematów Naszego elementarza. Zamieszczone w nich
znaki systemu PCS mają na celu ułatwienie dziecku zrozumienia
przedstawionych treści oraz umożliwienie mu aktywnego udziału
w lekcji, w tym odpowiedzi na pytania. Piktogramy pomagają też
w przyswojeniu nowego materiału i formułowaniu wypowiedzi
przez uczniów mówiących o obniżonym poziomie funkcjonowania intelektualnego.
» Zeszyt piktogramów powinien leżeć na stoliku ucznia obok
Naszego elementarza, tak by dziecko mogło korzystać z obu
książek jednocześnie. Zeszyt jest drukowany jednostronnie na
grubszym papierze i bindowany, dzięki czemu w razie potrzeby można swobodnie przeglądać piktogramy zamieszczone na
poprzednich stronach.
» Zakłada się, że każdy uczeń niemówiący posiada własną pomoc
komunikacyjną, dzięki której może się porozumieć z nauczycielem we wszystkich ważnych sprawach. Gdyby jednak tak nie
było, Zeszyt piktogramów powinien dać mu taką możliwość.
Z tego powodu dwie początkowe strony pierwszej części Zeszytu mają wyjątkowo charakter tablic do komunikacji.
» Tablice w Zeszycie piktogramów mają układ poziomy, rozmiar
komórki jest dobrany tak, by był możliwie uniwersalny. Odstępstwa od przyjętego układu mają charakter wyjątkowy i są
stosowane tylko po to, by ułatwić dziecku przyswojenie konkretnych treści (np. zmniejszenie komórek było konieczne do
pomieszczenia wszystkich dni tygodnia w jednym rzędzie).
» Układ kolumn w tablicach jest ujednolicony, zgodny z zasadami budowania zdań (zwroty/pytania, osoby, czynności, rzeczy/miejsca/zjawiska, określenia). Poszczególne części zdania
zaznaczono kolorem tła (tylko zwroty) lub ramki (pytania –
ramki różowe, osoby – pomarańczowe, czynności – zielone,
określenia – niebieskie, rzeczy/miejsca/zjawiska pozostawiono
w ramkach czarnych).
» W tablicach mogą być wykorzystywane zdjęcia, napisy, logo
z zachowaniem praw autorskich.
» Konkretny symbol może być opatrzony różnymi podpisami
zgodnie z użytym znaczeniem, np. patrzeć/widzieć/oglądać,
kartka/strona, tablet/ekran.
» Ze względu na ikoniczny charakter niektórych znaków, zwłaszcza określeń, muszą być one wprowadzane parami, np. młody
– stary, pusty – pełny, mały – duży.
» W Zeszycie piktogramów symbole zwykle reprezentują liczbę
pojedynczą, wyjątek stanowią symbole zbiorcze, np. ludzie,
zwierzęta, klasa/uczniowie, dzieci.
» Czynności są zwykle opisane w formie niedokonanej.
» W tablicach do tematów, w których są wprowadzane litery lub
liczby, pojawiają się odpowiednie oznaczenia.
» Zeszyty piktogramów mogą zawierać dodatkowe tablice tematyczne, np. z alfabetem, z nazwami świąt związanych z daną
porą roku, do składania życzeń, do wykonywania działań arytmetycznych. Są one umieszczane na końcu Zeszytu i mogą
mieć inną strukturę niż pozostałe.
» Postaci występujące w tekstach są oznaczane symbolem
dziewczynki/chłopca/pani z dodatkiem pierwszej litery imienia
po prawej stronie. Podobnie oznaczone są miasta, o których
mowa w tekstach.
Podręcznik
Przy każdym temacie Naszego elementarza jedno z poleceń kierowanych do uczniów jest formułowane w postaci zdania piktogramowego.
Umieszczenie w podręczniku pytań/poleceń zapisanych za pomocą znaków ma na celu:
- kształtowanie umiejętności odczytywania sekwencji znaków,
- pokazanie uczniowi i nauczycielowi możliwości tworzenia wypowiedzi wieloznakowych, będących odpowiednikiem zdania,
- kształtowanie umiejętności zadawania pytań.
» Struktura pytań/poleceń zmienia się wraz z nabywaniem przez
dziecko kompetencji komunikacyjnych, od form bardzo prostych do rozwiniętych.
» Począwszy od części drugiej Naszego elementarza, zostały
wprowadzone opcjonalnie podstawowe struktury gramatyczne: liczba mnoga przez podwojenie (w odniesieniu do rzeczowników), oznaczenia czasu przeszłego i przyszłego przy
czynnościach, wyrażenie trybu rozkazującego w zdaniach
rozkaźnikowych, stopień wyższy i najwyższy przymiotników
i przysłówków. Nauczyciel może wykorzystywać te struktury
w zależności od stopnia gotowości ucznia.
» Zdania piktogramowe mają charakter różnorodny tak, aby
dziecko mogło zapoznać się z wieloma rodzajami zdań. Są to
polecenia, np. Oblicz., Namaluj.; pytania, np. Czy ty lubisz święta? Jak ludzie wypoczywają?; wyjaśnienia, np. pojęcia agroturystyka – Ludzie z miasta odpoczywają na wsi.; treść zadań
tekstowych, np. Lena miała pięć złotych. Kupiła jogurt za dwa
złote. Ile ma teraz pieniędzy?
46
V. Poradnik dla nauczyciela
Poradnik dla nauczyciela stanowi integralną część adaptacji dla
uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W zamyśle jest pomocą dla nauczycieli, którzy nie mają doświadczenia
w pracy z uczniami o określonym rodzaju niepełnosprawności,
i są zatrudnieni np. w szkole ogólnodostępnej lub w charakterze
nauczyciela wspomagającego w szkole integracyjnej. Poradnik
może też być wsparciem dla rodziców ucznia z niepełnosprawnością, którzy chcieliby towarzyszyć swojemu dziecku w nauce.
Książka jest dostępna w formie elektronicznej na stronie internetowej Ministerstwa Edukacji Narodowej (nie ma wersji drukowanej). Aby była użyteczna, powinna zostać właściwie oznakowana,
łatwa do odszukania i do odróżnienia od wersji ogólnej Poradnika
dla nauczyciela klasy pierwszej szkoły podstawowej (a nie jest).
Jest to szczególnie istotne w wypadku tych dzieci ze specjalnymi
potrzebami komunikacyjnymi, które nie mają dostępu do alternatywnych i wspomagających metod komunikacji. Dobrym rozwiązaniem byłoby umieszczenie wskazówek Poradnika dotyczących
dzieci z trudnościami w porozumiewaniu się na odwrocie stron
Zeszytów piktogramów.
Przyswojenie wiadomości i umiejętności zawartych w Naszym
elementarzu jest poważnym wyzwaniem dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, wymaga usilnej ich pracy oraz
umiejętnego wsparcia przez nauczycieli i rodziców. Poradnik dla
nauczyciela, który zawiera propozycje ćwiczeń i wskazówki do
każdego tematu, może być pomocą w następujących aspektach:
» Zwrócono w nim uwagę na pojęcia, które mogą okazać się
nowe lub niezrozumiałe, zaproponowano, jak je przybliżyć/wytłumaczyć uczniowi. Uczeń z obniżonymi kompetencjami komunikacyjnymi może mieć trudności w przekazaniu, że czegoś
nie rozumie, lub nawet nie zdawać sobie z tego sprawy.
» Przedstawiono propozycje objaśniania pojęć abstrakcyjnych –
dzieci z obniżonymi kompetencjami językowymi i/lub intelektualnymi potrzebują konkretnych wyobrażeń i skojarzeń, aby
zrozumieć i zapamiętać nowe pojęcie (pomocne są też piktogramy).
» Nowe dla dziecka piktogramy odnotowano każdorazowo, by
mogły zostać odpowiednio wprowadzone.
» Podano konkretne sposoby sprawdzenia, czy uczeń przyswoił
daną umiejętność (np. czytania przez osobę niemówiącą).
» Zaznaczono umiejętności, które wymagają większej liczby powtórzeń przez dziecko ze specjalnymi potrzebami.
» Zaproponowano dodatkowe ćwiczenia i typy zadań, zwłaszcza
w zakresie matematyki.
» Wyjaśniono, które zadania mogą okazać się szczególnie trudne,
i pokazano, w jaki sposób uczniowie mogą je łatwiej rozwiązać.
» Podano sposoby włączania ucznia z niepełnosprawnością w aktywności, które są pozornie dla niego niedostępne, np. dziecka niemówiącego w przedstawienie szkolne, dziecka na wózku
w grę terenową.
Poradnik nie jest jednak podręcznikiem ani przewodnikiem metodycznym do pracy z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – stosowne kompetencje nauczyciel zdobywa w toku
specjalistycznych studiów.
„Nasz elementarz.
Podręcznik do szkoły podstawowej. Klasa 1.”
składa się z czterech części:
The Picture Communication Symbols ©1981–2014 by Mayer-Johnson LLC.
All Rights Reserved Worldwide. Used with permission.
Boardmaker™ is a trademark of Mayer-Johnson LLC.
Warszawa 2014
ISBN 978-83-64735-22-6 (całość)
ISBN 978-83-64735-26-4 (część 4)

poradnik dla nauczyciela - Ministerstwo Edukacji Narodowej

Transkrypt

Podobne dokumenty

Zagadnienia do sprawdzianu dla klasy V Odkrycia geograficzne