docegzamin maturalny z historii
download 
Reklamacja Transkrypt
egzamin maturalny z historii
Pobrano z www.arkuszematuralne.pl / Zobacz też www.ccrpg.pl ( Crimson Creation RPG ) (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) Miejsce na naklejk z kodem KOD ZDAJ CEGO MHI-W1G1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII Arkusz I ARKUSZ I MAJ ROK 2003 Czas pracy 60 minut Instrukcja dla zdaj cego 1. Prosz sprawdzi , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny brak nale y zgłosi przewodnicz cemu zespołu nadzoruj cego egzamin. 2. Prosz uwa nie czyta wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi trzeba zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. Prosz pisa tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa ołówkiem. 5. Nie wolno u ywa korektora. 6. Bł dne zapisy trzeba wyra nie przekre li . 7. Wszelkie notatki nale y sporz dza tylko w brudnopisie, który nie b dzie oceniany. 8. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. 9. Do ostatniej kartki arkusza doł czona jest karta odpowiedzi, któr wypełnia egzaminator. yczymy powodzenia! (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma 30 punktów 2 Egzamin maturalny z historii Arkusz I Zadanie 1. (1 pkt) Z jakiego okresu dziejów ludzkich pochodzi to malowidło (ryt naskalny)? Podkre l wła ciw nazw . paleolit neolit Zadanie 2. (1 pkt) Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienionych ni ej twórców kultury greckiej „złotego wieku”. Ajschylos, Arystofanes, Demokryt, Platon, Sokrates, Tukidydes; DRAMAT Eurypides, DZIEJOPISARSTWO Fidiasz, Herodot, FILOZOFIA Poliklet, RZE BA Zadanie 3. (1 pkt) Podaj autorów poni szych charakterystycznych powiedze : A. „Wszystko płynie i niepodobna wst pi dwa razy do tej samej rzeki”. ..................................................................... B. „Przewy szałem wszystkich autorytetem, ale władzy nie miałem wi cej ni koledzy na urz dzie”. ..................................................................... C. „To wiem, e nic nie wiem”. ..................................................................... inni Egzamin maturalny z historii Arkusz I 3 Zadanie 4. (1 pkt) Podane poni ej wydarzenia uporz dkuj w kolejno ci chronologicznej: A. B. C. D. E. Konkordat wormacki, Koronacja cesarza Karola Wielkiego, Pocz tki tronu elekcyjnego w Niemczech, Zdobycie Konstantynopola przez krzy owców, Zjazd gnie nie ski. Zadanie 5. (1 pkt) W ród podanych poni ej zda znajduje si by zawierało poprawn informacj . zdanie fałszywe. Napisz je tak, A. Cesarz rzymski Henryk III i Jarosław M dry ksi kijowski pomogli ksi ciu Kazimierzowi odzyska władz w Polsce. B. Mieszko Stary został wyp dzony z Krakowa przez brata Kazimierza w roku 1177. C. W trakcie wojny z Polsk w latach 1329-1332 Krzy acy zaj li: Ziemi Dobrzy sk , Kujawy i Pomorze Gda skie. D. W dniu mierci Władysława Łokietka poza granicami pa stwa polskiego znajdowały si m.in.: Pomorze, l sk i Mazowsze. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 6. (1 pkt) Osadnictwo czynszowe na prawie niemieckim przyniosło daleko id ce przeobra enia ycia wsi w stosunkach prawnych. Podaj dwa przykłady zmian charakterystycznych dla tej sfery. • ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... • ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 4 Egzamin maturalny z historii Arkusz I Zadanie 7. (1 pkt) Wybierz dwa najwa niejsze skutki wojny trzynastoletniej dla Krzy aków. (Zakre l odpowiednie litery). A. B. C. D. E. Mo liwo wst powania Polaków do Zakonu. Utrata Pomorza Gda skiego przez Zakon. Zniszczenia wojenne. Wyludnienie pa stwa. Rozci gni cie zwierzchnictwa politycznego Polski nad Zakonem. Zadanie 8. (1 pkt) Uzupełnij schemat. Imiona monarchów wpisz w odpowiednie miejsce w schemacie, a strzałkami doko cz oznaczenie stopnia pokrewie stwa. – Aleksander – Jan Olbracht – Kazimierz Jagiello czyk – Władysław Jagiełło – Władysław III Warne czyk – Zygmunt August – Zygmunt Stary Jagiellonowie na tronie polskim Zadanie 9. (1 pkt) Obok wymienionych rodzajów wojsk polskich wpisz wiek ich utworzenia. A. Dru yna .................... B. Wojsko kwarciane .................... C. Piechota wybraniecka .................... D. Kawaleria narodowa .................... Egzamin maturalny z historii Arkusz I 5 Zadanie 10. (1 pkt) Wymie dwie najbardziej charakterystyczne cechy stylu architektonicznego budynku znajduj cego si w centrum ilustracji. • ........................................................................................................................................... • ........................................................................................................................................... Zadanie 11. (2 pkt) Posegreguj podane informacje dotycz ce odkry geograficznych, wpisuj c znajduj ce si przy nich litery we wła ciwe miejsca w tabeli. przyczyny odkry geograficznych A. B. C. D. E. F. G. H. skutki odkry geograficznych Brutalna chrystianizacja. Ciekawo wiata. Likwidacja wielkich cywilizacji Ameryki rodkowej. Napływ kruszców szlachetnych do Europy. Powstanie imperiów kolonialnych. Powstanie nowych grup społecznych w Nowym wiecie. Przej cie handlu z Dalekim Wschodem przez Turcj . Przyspieszenie rozwoju pot gi Hiszpanii i Portugalii. 6 Egzamin maturalny z historii Arkusz I Zadanie 12. (1 pkt) Napisz, jakie poj cia zostały zdefiniowane poni ej: A. Zjazd szlachty danej ziemi, jako forma demokracji bezpo redniej. .................................................... B. Szlacheckie gospodarstwo rolne o charakterze towarowo-pieni nym funkcjonuj ce w oparciu o pa szczyzn . ....................................................... C. Szlachecka ideologia XVII wieku, której podstaw był kult przywilejów stanowych, wolno ci, równo ci i chrze cija skiego mesjanizmu, ł cz cych szlacht w obr bie całego pa stwa. ...................................................... Zadanie 13. (1 pkt) Uporz dkuj władców polskich wg kolejno ci panowania, wpisuj c w wykropkowane miejsce obok postaci cyfr . A. Mieszko I .......................... B. Jan Kazimierz .......................... C. Zygmunt II August ……………….. D. Kazimierz Odnowiciel .......................... E. Władysław Herman .......................... F. Władysław Jagiełło .......................... G. Przemysł II .......................... H. Aleksander I Jagiello czyk .......................... I. August II Mocny ……………….. Egzamin maturalny z historii Arkusz I 7 Zadanie 14. (1 pkt) Napisz, jak inn nazw nosiło ka de z wymienionych wydarze historycznych. A. Epidemia d umy w Europie w 1348 roku. ...................................................... B. Bezkrwawy przewrót w Anglii w XVII wieku, w wyniku którego tron przej ł Wilhelm Ora ski. ...................................................... C. Zbuntowany parlament paryski w XVII wieku. ...................................................... Zadanie 15. (2 pkt) Uzupełnij diagram (wpisuj c daty), a nast pnie wyja nij jednym zdaniem skutki wydarzenia, którego rok jest w nim ukryty. – bitwa pod Kłuszynem – usuni cie Arian z Polski – układ w Perejasławiu – traktat w Buczaczu ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 16. (1 pkt) Spo ród wymienionych powsta podkre l te, w których działania regularnych jednostek wojskowych przewa ały nad walk partyzanck : insurekcja ko ciuszkowska, powstanie listopadowe, powstanie styczniowe, III powstanie l skie 8 Egzamin maturalny z historii Arkusz I Zadanie 17. (3 pkt) Wypełnij tabelk , a nast pnie wpisz na mapie we wła ciwym miejscu numery wszystkich rozbiorów Polski z podaniem nazwy pa stwa, które przej ło zaznaczone ziemie. Polecenie wykonaj kodem np. I-A, II-R, III-P. nr rozbioru pa stwa zaborcze BAŁTYK R O S J A P R U S Y AUSTRIA Egzamin maturalny z historii Arkusz I 9 Zadanie 18. (1 pkt) Po utracie niepodległo ci, polscy twórcy - podobnie jak politycy - zajmowali swe stanowiska wobec sprawy niepodległo ci Polski. Przyporz dkuj dzieła do koncepcji, wpisuj c w wykropkowane miejsca odpowiedni liter : Kordian Juliusza Słowackiego ..................... Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej Pan Tadeusz Adama Mickiewicza Ksi gi narodu i pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza ..................... ..................... ..................... A. Romantyczna idea powsta cza. B. Mesjanizm. C. Pozytywistyczna idea pracy organicznej. Zadanie 19. (2 pkt) Karykatura przedstawia krojenie „chi skiego ciasta” około 1900 r. jako dowód penetracji gospodarczej tego kraju przez mocarstwa. Rozpoznaj przynajmniej dwie postacie reprezentuj ce konkretne pa stwa. Nazwy pa stw wypisz pod numerami: 1. – ........................................................... 2. – ........................................................... Tymi samymi numerami oznacz postacie na ilustracji. 10 Egzamin maturalny z historii Arkusz I Zadanie 20. (1 pkt) W ród formacji polskich, walcz cych w pierwszej wojnie wiatowej podkre l t , która walczyła po stronie pa stw centralnych: Legiony Polskie, Legion Puławski, Legion Bajo ski, „Bł kitna Armia”. Zadanie 21. (1 pkt) Spo ród ni ej wymienionych cech wybierz tylko te, które charakteryzowały wielki kryzys gospodarczy w okresie dwudziestolecia mi dzywojennego. (Zakre l odpowiednie litery). A. B. C. D. E. F. G. H. Dotkn ł tylko Stany Zjednoczone. Gwałtownie spadła produkcja we wszystkich dziedzinach przemysłu. Obj ł przemysł, rolnictwo, finanse i handel. Obj ł tylko cz dziedzin gospodarki. Spadły dochody ludno ci. Zaostrzyła si sytuacja społeczna. Zmniejszyło si bezrobocie. Zmniejszyło si zatrudnienie. Zadanie 22. (1 pkt) Napisz, z czyjej biografii (imi i nazwisko) pochodz poni sze stwierdzenia. A. Działacz polskiego i mi dzynarodowego ruchu komunistycznego. Od 1926 r. przebywał w ZSRR, gdzie został kadrowym funkcjonariuszem NKWD. Przebywał tam równie w pierwszych latach II wojny wiatowej. Od 1943 r. w Warszawie, gdzie wszedł do cisłego kierownictwa PPR. Odegrał kluczow rol we wprowadzeniu władzy komunistycznej w Polsce. Stał na czele delegacji polskiej na konferencji poczdamskiej. ................................................................................................................................................. B. Działacz ruchu ludowego, polityk. Od lipca 1943 r. premier rz du RP na emigracji. Uznał realia jałta skie. Po dymisji wrócił do Polski jako wicepremier Tymczasowego Rz du Jedno ci Narodowej. Przywódca legalnej opozycji, wyst pujacej przeciwko polityce komunistów w Polsce. ................................................................................................................................................. C. Generał, polityk. W czasie I wojny wiatowej oficer kawalerii w armii rosyjskiej, uczestnik kampanii wrze niowej, internowany w ZSRR. Od sierpnia 1941 r. dowódca Armii Polskiej w ZSRR. Przeciwnik polityki kompromisów z ZSRR i polskimi komunistami. ................................................................................................................................................. Egzamin maturalny z historii Arkusz I 11 Zadanie 23. (2 pkt) Podaj daty (miesi c oraz rok) i nazwy wydarze , których wyniki zaznaczono na mapie. • linia ci gła.................................................................................................................. • linia przerywana......................................................................................................... Zadanie 24. (1 pkt) Podaj daty roczne: • wojny korea skiej ........................................... • wojny sze ciodniowej ........................................... • konfliktu falklandzkiego ........................................... 12 Egzamin maturalny z historii Arkusz I BRUDNOPIS (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) Miejsce na naklejk z kodem KOD ZDAJ CEGO MHI-W2G1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII STARO YTNO i REDNIOWIECZE Arkusz II ARKUSZ II Czas pracy 90 minut MAJ ROK 2003 Instrukcja dla zdaj cego 1. Prosz sprawdzi , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny brak nale y zgłosi przewodnicz cemu zespołu nadzoruj cego egzamin. 2. Prosz uwa nie czyta wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi trzeba zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. Prosz pisa tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa ołówkiem 5. Nie wolno u ywa korektora. 6. Bł dne zapisy trzeba wyra nie przekre li . 7. Wszelkie notatki nale y sporz dza tylko w brudnopisie, który nie b dzie oceniany. 8. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. 9. Do ostatniej kartki arkusza doł czona jest karta odpowiedzi, któr wypełnia egzaminator. yczymy powodzenia! (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma 40 punktów 2 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze ródło A Piotr z Dusburga o ustanowieniu Zakonu Domu Niemieckiego (Piotr z Dusburga (XIII/XIV w.) – historyk niemiecki, kapelan wielkiego mistrza zakonu krzy ackiego, autor kroniki dziejów zakonu krzy ackiego) Roku Jego wcielenia 1190, w tym czasie, kiedy miasto Akka było oblegane przez chrze cijan i z łask bo odzyskane z r k niewiernych, w wojsku chrze cija skim znajdowali si pewni pobo ni ludzie z miast Bremy i Lubeki, którzy, powodowani miłosierdziem, widz c cierpi cych na ró ne i ci kie niedostatki i dokuczliw n dz chorych w tym e wojsku, zało yli szpital w namiocie swoim zbudowanym z agla jakiego okr tu, nazywanego cocka w j zyku niemieckim. Gdzie zebrawszy wspomnianych chorych, słu yli im pokornie i z po wi ceniem, i zarz dzaj c dobrami przez Boga powierzonymi, miłosiernie opiekowali si [chorymi] uwa aj c, e w osobie ka dego chorego lub ubogiego podejmuj samego Chrystusa. [...] Papie , wysłuchawszy poselstwa, nakłoniony pobo nymi pro bami prosz cych, ustanowił we wspomnianym szpitalu reguł braci szpitala Jerozolimskiego wobec ubogich i chorych, [...] zezwalaj c braciom wspomnianego szpitala na u ywanie czarnego krzy a i białego płaszcza, oraz przyzwolił, aby wszystkich wolno ci, immunitetów i zwolnie u ywali. [...] W taki sposób wi c został zało ony, zatwierdzony i obdarowany licznymi przywilejami czcigodny ten Zakon Rycerski Braci Szpitala Jerozolimskiego wi tej Marii Domu Niemieckiego. ródło B Bulla papie a Celestyna III z 1196 r. Celestyn biskup, sługa sług, w Bogu umiłowanym synom, braciom szpitala Naj wi tszej Marii Niemców w Jerozolimie, tak obecnym, jak i w przyszło ci [...] wspomniany szpital Naj wi tszej Marii Niemców w Jerozolimie, w którym jeste cie oddani słu bie bo ej, pod opiek w. Piotra i nasz przyjmujemy i tym oto pismem potwierdzamy przywilej ustanawiaj c, aby wszystkie posiadło ci, wszystkie dobra, które ten szpital obecnie sprawiedliwie i kanonicznie posiada, lub które mo e otrzyma w przyszło ci z pozwolenia papie y, łaski królów i ksi t, ofiar wiernych lub innymi prawymi rodkami, pozostawały trwale i nienaruszone wam i waszym nast pcom. [...] Nikt nie o mieli si da od was lub wymusza dziesi ciny z tego, co sami pozyskacie, własnymi r kami i własnym kosztem uprawiacie albo z hodowli zwierz t waszych. ródło C Schemat organizacyjny zakonu krzy ackiego w Europie Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze 3 ródło D Nadanie dla Krzy aków w Polsce dzielnicowej (1230 r.) Ja Konrad, z Bo ego miłosierdzia ksi Mazowsza i Kujaw [...], podaj do wiadomo ci, e z uwagi na nagrod niebiesk i zbawienie duszy mojej oraz dla obrony wiernych, [...] nadałem Marii w. i braciom Zakonu Niemieckiego całe terytorium chełmi skie niepodzielnie ze wszystkimi przynale no ciami od tego miejsca, gdzie Drw ca opuszcza granice Prus, wzdłu rzeki a do Wisły, a Wisł a do Ossy i biegiem Ossy a do granicy Prus, na wieczyste posiadanie z całym po ytkiem i wszelk wolno ci [...]. Owi za bracia przyrzekli te mnie i wszystkim moim dziedzicom, e z cał wierno ci wraz z nami walczy b d ka dego czasu stosownie do woli Bo ej i wedle swej mo no ci przeciw wrogom Chrystusa i naszym, mianowicie przeciw wszystkim poganom [...]. ródło E Niemieckie pa stwa zakonne nad Bałtykiem 4 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze ródło F Zdobycie Gda ska przez Krzy aków Mistrz i Krzy acy Pruscy, j li my le o zagarnieniu całego Pomorza. Maj c przeto zebrane w znacznej liczbie i pot ne wojsko, i przygotowane do wojny zasoby, nagłym pochodem wtargn li do kraju, i miasto Gda sk, zostaj ce wtedy pod władz ksi cia Władysława, w sam dzie w. Dominika, w którym z powodu przypadaj cego jarmarku lud zazwyczaj licznie si do niego zgromadza, obl eniem cisn ł. Wstrzymało miasto przez dni kilkana cie takowe obl enie, gdy rycerstwo i szlachta walecznie go broniło; ale nareszcie przez zdrad niektórych mieszczan gda skich rodu teuto skiego, którzy o poddanie miasta z Krzy akami tajemnie si byli umówili, w nocy otwarte im zostało i nieprzyjaciele wpuszczeni jedn bram miasto opanowali. [...] Najprzód bowiem wezwani przez ksi cia Władysława Łokietka do obrony gda skiego zamku, wyp dziwszy z niego najwi ksz sromot tych, którym sta si mieli pomoc , sami zamek opanowali. [...] ródło G Z zezna wiadków w procesie polsko-krzy ackim w Warszawie w 1339 r. Piotr, proboszcz ł czycki, powiedział, e „po mierci tego (ks. Przemysława Wielkopolskiego) wszyscy rycerze Pomorza i Królestwa Polskiego przyj li Władysława na pana Pomorza i króla Polski”. [...] Mateusz, archidiakon płocki, stwierdził, e „Pomorze jest cz ci Królestwa, powiedział tak e, e jeden i ten sam j zyk jest na Pomorzu i w Polsce, poniewa wszyscy mówi po polsku”. [...] Goczwinus de Rikalicz, mieszczanin z Szadka, twierdzi, e „ksi ł czycki z Polski, który był ksi ciem Ziemi Dobrzy skiej, jest sam Polakiem i sam jego ojciec i jego przodkowie, którzy zawsze dzier yli wymienion ziemi , byli Polakami i równie uwa ali, e pochodz z Polski, a ludzie owej Ziemi Dobrzy skiej mówi po polsku, jak w ziemi, która jest cz ci Królestwa Polski i w granicach tego Królestwa”. Janisław, arcybiskup gnie nie ski, twierdzi, e „Królestwo Polski rozci ga si a do rzeki Ossy i wymieniona Ziemia Chełmi ska jest cz ci Królestwa Polski i w granicach tego Królestwa [...], e pan król jest panem wszystkich ziem pozostaj cych w obr bie Królestwa Polski i daje je komu chce i komu chce odbiera”. [...] ródło H Fragment wyst pienia Pawła Włodkowica na soborze w Konstancji Niewiernym wolno bez popełniania grzechu włada posiadło ciami i maj tkami oraz dzier y władz , gdy wszystkie te rzeczy stworzone zostały nie tylko dla wiernych [chrze cijan], ale dla wszystkich istot rozumnych [ludzi] [...]. Z tego płynie wniosek [...], e nie wolno niewiernym odbiera ich posiadło ci i maj tków ani te ich władzy, gdy rzeczami tymi władaj bez popełnienia grzechu i z woli Boskiej. Do tych wniosków doprowadza tekst z ksi gi Exodus XX, a mianowicie: „Nie zabijaj. Nie kradnij”, które to słowa zakazuj wszelkiego rabunku i wszelkiego gwałtu [...]. Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze 5 ródło I Zmiany terytorialne po wojnie trzynastoletniej ródło J Akt sekularyzacji Prus Margrabia Albrecht, ks. pruski, oraz jego nast pcy b d obowi zani składa Nam takie przyrzeczenie uległo ci, e gdyby my z racji owej ugody lub nadania lenna zostali zaatakowani przez jakiegokolwiek ksi cia lub pa stwo, wtedy margrabia Albrecht, wzgl dnie jego nast pcy maj Naszemu Królestwu przyj wsz dzie z pomoc we własnej osobie wraz ze wszystkimi swymi poddanymi i z cał sw sił . Nawzajem za My i Nasi Nast pcy b dziemy obowi zani w podobnym wypadku to samo uczyni . Gdyby za zdarzyło si , e My i Królestwo Polskie zostan napadni ci z jakiej innej przyczyny czy to ze strony niewiernych, czy to innego nieprzyjaciela, a My sami osobi cie z poddanymi Naszymi wyruszymy na wojn , wtedy margrabia Albrecht lub jego rzeczeni nast pcy maj z Nami ze stu uzbrojonymi jezdnymi wyruszy i słu y Nam w granicach ziemi pruskiej. Gdyby my za zechcieli wyprowadzi go lub jego nast pców poza granice Prus, b dziemy odt d obowi zani wypłaca owym stu jezdnym ołd, jaki wypłaca si zwykle b dzie innym Naszym najemnym jezdnym. [...] 6 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze ródło K Traktat krakowski w ocenie współczesnych historyków 1. [...] W kwietniu 1525 r. Albrecht zło ył na rynku w Krakowie hołd z dziedzicznego ksi stwa Prus. Został on zobowi zany do pomocy zbrojnej i otrzymał godno senatora królestwa. Polska uzyskiwała prawo powoływania s du apelacyjnego do rozstrzygania sporów mi dzy ksi ciem i jego poddanymi. W ziemi pruskiej przestał istnie Zakon Krzy acki, powstawał natomiast twór pa stwowy, który [...] zabezpieczał Polsk od północy. Spekulacje te w dalszej przyszło ci okazały si zawodne, na razie jednak Jagiellonowie uzyskali nad Bałtykiem powa ne znaczenie polityczne. [...] 2. [...] Traktat ten doczekał si ró nych ocen. [...] Jedno jest pewne, e był on zawarty wbrew woli szlachty, która w 1525 r. uchwaliła wysokie podatki na wcielenie ksi stwa do Korony. Tak wi c obserwatorzy rozgrywaj cych si wówczas zdarze w wielu wypadkach oceniali posuni cie króla ujemnie. Słusznie pisał dyplomata polski Dantyszek, e „nie powinno si pomin adnej sposobno ci, a eby wej w posiadanie tego kraju, sk d tyle nieszcz od dawnych czasów spadło na Polsk ”. Inni zdawali sobie spraw , jak niebezpieczne dla Polski b dzie oddanie tej prowincji przedstawicielowi mo nej rodziny ksi t niemieckich. [...] W sumie te trudno nie zgodzi si , e ten krok polityczny Zygmunta I był krokiem fałszywym [...]. Wprawdzie klauzula, e w wypadku wymarcia linii Albrechta i jego braci ksi stwo ma powróci do Polski, osłabiała w jakim stopniu zastrze enia wobec tego kroku, ale przecie w momencie zawierania traktatu trudno było przewidzie , e istotnie ta linia wymrze tak szybko. [...] 3. [...] Traktat krakowski przyniósł wi c dalsze wzmocnienie pozycji Polski nad Bałtykiem. Zamiast Zakonu lennikiem Polski stał si władca skłócony wskutek sekularyzacji Zakonu z cesarzem i papie em i tylko w Polsce mog cy liczy na opiek . [...] ródła informacji w arkuszu egzaminacyjnym cyt. za: 1. Czapli ski. W., Zarys dziejów Polski do roku 1864, Kraków 1985, 2. Dowiat J., Historia dla klasy I Liceum Ogólnokształc cego, Warszawa 1979, 3. Gierowski J., Leszczy ski J., Historia dla klasy II Liceum Ogólnokształc cego, Warszawa 1987, 4. Nanke C., Wypisy do nauki historii nowo ytnej, Lwów 1929, 5. Polska my l demokratyczna w ci gu wieków. Antologia, Warszawa 1987, 6. Samsonowicz H., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1990, 7. Teksty ródłowe do nauki historii w szkole, nr 10 i nr 12, Warszawa 1959, 8. Wiek V-XV w ródłach. Wybór tekstów ródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii i studentów. Opracowali M. Soba ska i S. B. Lenard, Warszawa 1997; Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze 7 ARKUSZ ODPOWIEDZI Zapoznaj si z materiałami ródłowymi. Odpowiedz na wszystkie pytania. Na podstawie ródła A Zadanie 25. (2 pkt) Podaj 2 cele działalno ci Zakonu na przełomie XII i XIII wieku. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródeł A i B Zadanie 26. (4 pkt) Podaj 4 przywileje, jakie uzyskał Zakon. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Zapoznaj si ze ródłem C Zadanie 27. (1 pkt) Okre l zasad organizacyjn Zakonu. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 8 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze Zapoznaj si ze ródłami D i E Zadanie 28. (1 pkt) Odpowiedz na pytanie, która z ziem polskich stała si siedzib Zakonu. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródeł D i E Zadanie 29. (3 pkt) Podaj 3 ziemie, na które była skierowana ekspansja Zakonu w XIII i XIV w. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................ Na podstawie ródła E Zadanie 30. (2 pkt) Wymie 2 pa stwa zakonne, które istniały na pocz tku XIV w. w Europie północno-wschodniej. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródła F Zadanie 31. (2 pkt) Wymie 2 okoliczno ci, które ułatwiły Zakonowi Krzy ackiemu zagarni cie Pomorza Gda skiego. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze 9 Na podstawie ródła G Zadanie 32. (4 pkt) Sformułuj 4 pytania, na jakie mogli odpowiada wiadkowie. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródła G Zadanie 33. (1 pkt) Okre l wspólny sens tych wypowiedzi. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródła H Zadanie 34. (3 pkt) Sformułuj 3 zarzuty, jakie postawił Zakonowi Krzy ackiemu Paweł Włodkowic. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 10 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze Zadanie 35. (5 pkt) Uzupełnij legend do ródła I. Na podstawie wiedzy poza ródłowej Zadanie 36. (4 pkt) Wymie 4 korzy ci gospodarcze, jakie przyniósł Polsce II pokój toru ski. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze 11 Na podstawie ródła J Zadanie 37. (4 pkt) Wymie 2 zobowi zania militarne ka dej ze stron układu. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. Na podstawie ródła K Zadanie 38. (4 pkt) Wymie 2 korzy ci i 2 zagro enia, wynikaj ce z traktatu (w opinii historyków). ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. 12 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – staro ytno i redniowiecze Brudnopis (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) Miejsce na naklejk z kodem KOD ZDAJ CEGO MHI-W2H1P-021 EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII CZASY NOWO YTNE DO ROKU 1815 ARKUSZ II Arkusz II MAJ ROK 2003 Czas pracy 90 minut Instrukcja dla zdaj cego 1. Prosz sprawdzi , czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron. Ewentualny brak nale y zgłosi przewodnicz cemu zespołu nadzoruj cego egzamin. 2. Prosz uwa nie czyta wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi trzeba zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. Prosz pisa tylko w kolorze niebieskim lub czarnym; nie pisa ołówkiem 5. Nie wolno u ywa korektora. 6. Bł dne zapisy trzeba wyra nie przekre li . 7. Wszelkie notatki nale y sporz dza tylko w brudnopisie, który nie b dzie oceniany. 8. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. 9. Do ostatniej kartki arkusza doł czona jest karta odpowiedzi, któr wypełnia egzaminator. yczymy powodzenia! (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma 40 punktów 2 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 ródło A Artykuły henrykowskie z 1573 r. l. I za ywota naszego my i potomkowie nasi królowie polscy i ci wielkie ksi ta Litewskie, Ruskie, Mazowieckie, mudzkie, Kijowskie, Woły skie, Inflanckie i innych pa stw, nie mamy mianowa ani obiera jakiego, składa adnym sposobem ani kształtem wymy lonym, króla, na pa stwo sukcesora naszego sadza , a to dlatego, aby zawdy wiecznymi czasy po zej ciu naszym i potomków naszych wolne obieranie zostało wszem stanom koronnym; dla czego i tytułu dziedzica u ywa nie mamy ani potomkowie nasi, królowie polscy. 21. A je liby my (czego Bo e uchowaj) co przeciw prawom, wolno ciom, artykułom, kondycjom wykroczyli albo czego nie wypełnili, tedy obywatele koronni obojga narodu od posłusze stwa i wiary nam powinnej wolne czyniemy i panowania. ródło B ródła ikonograficzne Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 3 ródło C Fragment Kroniki Marcina Bielskiego (Marcin Bielski (1495-1575) – kronikarz i poeta; autor Kroniki wszystkiego wiata, wydanej po raz pierwszy w Krakowie w 1551 r.) Tego roku 1573 5 miesi ca kwietnia zjechały si wszystkie stany koronne, tak duchowne, jako i wieckie, na dzie naznaczony elekcjej pod Warszaw u wsi Kamienia [...]. Województwa wszystkie osobno si zje d ały: a mi dzy nimi w po rodku rozbito namioty królewskie do obierania przyszłego króla [...]. Przesłuchawszy wszystkich poselstw do elekcjej swym porz dkiem przyst pili. [...] Tak e gdy si raz i drugi obeszli wszyscy, przyszło do tego, e i liczb głosów i wielko ci po ytków Henryk ksi andegawe ski [...] inne wszystkie przewy szał. (Było to w sobot , 9 maja. Cz senatorów i szlachty ró nowierczej w obawie przed Henrykiem, którego uwa ano za sprawc nocy w. Bartłomieja, zrobiła secesj do pobliskiej wsi Grochowa i gro c wyborem innego króla, starała si wymusi uznanie tolerancji religijnej. W poniedziałek 11 maja, pod wieczór, w ród targów mi dzy przedstawicielem secesjonistów Andrzejem Górk a arcybiskupem Ucha skim) [...] okrzyk si wielki stał, tak od tych, co w kole siedzieli, jako i od tych, co wokoło stali, a i po polu wsz dzie od ufca do ufca krzyki szły, a wszyscy: Henryk, Henryk, ksi andegawe ski – krzyczeli.(...) A zatem te ks. Arcybiskup nominował go. Zaczym dopiero wrzask, trzask, po polu wsz dzie b bnów, tr b słycha było, strzelanie z dział, co tak na godzin prawie trwało. A potem wszyscy do miasta wskok na koniech pobie eli i do ko cioła w. Jana weszli i tam „Te Deum Laudamus” piewali. Wsz dzie, gdzie pojrzał, rado była wielka ludzi. (Dopiero po zaprzysi eniu przez posłów francuskich paktów i konfederacji warszawskiej marszałek koronny Firlej, protestant, kazał obwoła Henryka królem.) 4 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 ródło D Fragmenty listu markizy de Sévigné o wyborze polskiego króla (Markiza de Sévigné - Maria de Rabutin Chantal (1626 – 1696) – pisarka francuska, autorka Listów (do córki) o wybitnej warto ci literackiej i historycznej) Pary , pi tek 22 grudnia (1673) Oto wie z Europy, która utkwiła mi w głowie: przekazuj Ci j wbrew moim obyczajom. Wiedz, moja duszko, e król Polski umarł. Ów wielki hetman, m panny d'Arquien, stoi na czele armii przeciw Turkom. Wygrał bitw tak wa n , tak znaczn , e pi tna cie tysi cy Turków zostało na placu. Wzi ł w niewol dwóch paszów; zamieszkał w generalskim namiocie, a zwyci stwo to tak jest wielkie, i nikt nie w tpi, e zostanie królem, tym bardziej, e stoi na czele armii, a los zawsze sprzyja wielkim wojownikom. ródło E Fragment Pami tników ksi cia Saint-Simona o kandydaturze ksi cia Conti do tronu polskiego i walce wyborczej (ksi Louis de Rouvroy de Saint-Simon (1675–1755) – pami tnikarz francuski, autor Pami tników, które stanowi barwn kronik ycia dworu za panowania Ludwika XIV i w okresie regencji) W tym e roku [1696] inna mier wywołała wi cej rozgłosu na wiecie i miała wi ksze nast pstwa. Mam na my li nagły zgon sławnego króla polskiego Jana Sobieskiego. [...]Król [Ludwik XIV] przyspieszył umy lnie powrót wszystkich ksi t krwi z wojska, by nie okaza , którego z nich bardziej pragnie widzie . Ksi dz de Polignac, ambasador nasz w Polsce, s dził, e uda mu si na elekcji przeprowadzi wybór ksi cia Conti. Doniósł o tym a król, który by si ch tnie pozbył ksi cia tak zasłu onego i powszechnie znanego, a przy tym niezbyt przeze lubianego, wszystkie my li obrócił na wyniesienie go na tron polski. Kandydatami byli: elektorzy bawarski, saski, palatyn, ksi Lotary ski. Pomimo e Polacy wypowiedzieli si przeciw Piastowi, synowie zmarłego króla, zarówno na skutek zwyczaju, jak i zasług tak wielkiego człowieka, jakim był Jan Sobieski, równie mieliby za sob wiele głosów. [...] Król chciał wi c zobaczy , co ksi Conti zdoła osi gn . Par razy rozmawiał z nim sam na sam, co si nigdy przedtem nie zdarzało. Sprzedał za sze set tysi cy liwrów ziemie ró nym finansistom z prawem odkupu w ci gu trzech lat za t sam cen . Pieni dze uzyskane w ten sposób posłano do Polski. [...] Z Polski zacz ły nadchodzi wie ci ju mniej pomy lne. Ze zdziwieniem dowiedziano si , i ksi dz de Polignac poszedł znacznie za daleko w obietnicach, mi dzy innymi zobowi zał si , e ksi Conti zdob dzie własnymi rodkami Kamieniec Podolski, zaj ty przez Turków, i e dokona tego przed koronacj . [...] Ksi dz de Châteauneuf, przybywaj c do Polski, zastał tu ju królewicza Jakuba pogodzonego z królow matk , a ksi dza de Polignac peroruj cego przeciwko niej i jej stronnictwu, nie licz c si z niczym, gdy zawiedziona w nadziejach co do synów, zwi zała si z cesarzem, ten za z braku pieni dzy porzucił ksi cia Lotary skiego i popierał otwarcie elektora saskiego, jedynego ju teraz rywala ksi cia Conti. Elektor saski wyrzekł si religii protestanckiej na r ce ksi cia Sachsen-Naumburg, biskupa Raab, nami tnie przywi zanego do Austrii. Obiecał dwana cie milionów, utrzymanie wielu wojsk, zwłaszcza piechoty, najpotrzebniejszej dla odzyskania Kamie ca, nast pnie zobowi zał si przył czy do Polski l sk oraz uzyska na to zgod cesarza za cen odst pienia mu pewnych ziem saskich. Zapewnił te sobie poparcie Moskwy i spokój ze strony władców skandynawskich. Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 5 ródło F Traktat tzw. Loewenwolda z 1732/1733 roku [Trzy mocarstwa postanowiły] u y wszelkich rodków zgodnych z polsk konstytucj , aby na elekcji wybrano króla, który byłby w stanie utrzyma pokój i dobre stosunki z s siaduj cymi pa stwami; do wiadczenie wykazało, e francuska partia w Polsce wznieca ci gle niepokoje przeciw cesarzowi i królowi pruskiemu, a równocze nie intrygami w Konstantynopolu zagra a Rosji [...]. W Polsce mo e powsta stronnictwo popieraj ce Stanisława i podburzaj ce do czynów bezprawnych i przeciwnych postanowieniom Rzeczypospolitej [na mocy konstytucji sejmowych Leszczy ski został ogłoszony banit , a co za tym idzie nie mógł piastowa urz dów], sojusznicy przeto zobowi zuj si w czasie elekcji wystawi na polskich granicach armie, nie w celu narzucenia wyboru sił or n , lecz aby ochrania polsk wolno od wszelkiego skr powania ze strony pa stw postronnych. ródło G Ustawa rz dowa z dn. 3 maja 1791 r. Tron polski elekcyjnym przez familie mie na zawsze chcemy i stanowimy. Doznane kl ski bezkrólewiów, periodycznie rz d wywracaj cych, powinno ubezpieczenia losu ka dego mieszka ca ziemi polskiej i zamkni cia na zawsze drogi wpływom mocarstw zagranicznych, pami wietno ci i szcz cia ojczyzny naszej za czasów familii ci gle panuj cych, potrzeba odwrócenia od ambicji tronu obcych i mo nych Polaków, zwrócenia do jednomy lnego wolno ci narodowej piel gnowania, wskazały roztropno ci naszej oddanie tronu polskiego prawem nast pstwa. Stanowimy przeto, i po yciu, jakiego nam dobro Boska pozwoli, elektor dzisiejszy Saski w Polsce królowa b dzie. Dynastia przyszłych królów polskich zacznie si na osobie Fryderyka Augusta, dzisiejszego elektora Saskiego, którego sukcesorom de lumbis[prawym nast pcom, nast pcom z prawego ło a] z płci m skiej tron polski przeznaczamy. Najstarszy syn króla panuj cego po ojcu na tron nast powa ma. ródła informacji w arkuszu egzaminacyjnym cyt. za: 1. Artykuły henrykowskie, opracował Z. Kaczmarczyk, Pozna 1946, 2. Cegielski T., Zieli ska K., Historia. Podr cznik dla 2 klasy liceum ogólnokształc cego, Warszawa 1993, 3. Gierowski J., Polska w latach 1572-1795, Kraków 2000, 4. Link-Lenczewski A., Rzeczpospolita na rozdro u 1696-1763, Kraków 1994, 5. Sczaniecki M., Wybór ródeł do historii pa stwa i prawa w dobie nowo ytnej, cz. I, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1987, 6. Teksty ródłowe do nauki historii w szkole redniej, zeszyt 33, Kraków 1928; 6 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 ARKUSZ ODPOWIEDZI Zapoznaj si z materiałami ródłowymi. Odpowiedz na wszystkie pytania. Na podstawie ródła A: Zadanie 25. (1 pkt) Nazwij sposób powoływania władców na tron polski po 1573 roku. ....................................................................................................................................................... Zadanie 26. (2 pkt) Napisz, jak mogła post pi szlachta w przypadku nieprzestrzegania przez króla prawa. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Porównaj informacje zawarte w ródłach B i C, a nast pnie: Zadanie 27. (2 pkt) Wypisz dwie najwa niejsze informacje widoczne na ilustracjach. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 28. (2 pkt) Podaj nazw budynku widocznego na ilustracji ( ródło C) i napisz jak pełnił funkcj . ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 7 Zadanie 29. (6 pkt) Opisz procedur wyboru króla. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Na podstawie ródła D odpowiedz na nast puj ce pytania: Zadanie 30. (1 pkt) O mierci, którego władcy pisze markiza? ....................................................................................................................................................... Zadanie 31. (1 pkt) Z jakim wydarzeniem zbiegła si jego mier ? ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 32. (1 pkt) Kto według autorki listu ma szans zosta królem? ....................................................................................................................................................... 8 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 Zadanie 33. (2 pkt) Wymie dwa argumenty przemawiaj ce za t kandydatur . ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Na podstawie ródła E: Zadanie 34. (4 pkt) Wska , którzy z kandydatów mieli najwi ksze szanse na wybór. Uzasadnij swoj decyzj . ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 35. (1 pkt) Podaj, kogo popierało dawne stronnictwo Jakuba Sobieskiego. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 9 Zadanie 36. (3 pkt) Jakich sfer ycia dotyczyły obietnice składane przez pretendentów do tronu polskiego? Wymie co najmniej trzy. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Na podstawie ródła F: Zadanie 37. (1 pkt) Napisz, jakie pa stwa zawarły traktat Loewenwolda. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 38. (2 pkt) Wyja nij, na czym polegała wspólnota interesów tych pa stw. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 10 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 Zadanie 39. (1 pkt) Podaj uzasadnienie zawarcia tego traktatu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Na podstawie ródła G: Zadanie 40. (2 pkt) Napisz, jak decyzj w sprawie obsady tronu polskiego zawierała Konstytucja 3 maja. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 41. (2 pkt) Zacytuj fragment wiadcz cy o odst pstwie od przyj tej zasady. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 42. (2 pkt) Wyja nij, na czym polegało to odst pstwo. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 11 Zadanie 43. (4 pkt) Na podstawie wszystkich tekstów wymie co najmniej cztery negatywne skutki wyboru króla wg sposobu ustalonego w 1573 roku. 1. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 2. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 3. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 4. ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... 12 Egzamin maturalny z historii Arkusz II – czasy nowo ytne do roku 1815 BRUDNOPIS
