Fotograf w liturgii

Ks. Stanisław Hołodok
Obecność fotografa i kamerzysty w zasięgu wzroku wiernych konkuruje z funkcją
przewodniczącego zgromadzenia liturgicznego i osób w liturgii usługujących.
FOTOGRAF I KAMERZYSTA PODCZAS CELEBRACJI LITURGII
W naszych czasach zauważamy niemalże stałą obecność w czasie sprawowanej liturgii
fotografów, kamerzystów, innych operatorów sprzętu audiowizualnego: podczas liturgii chrzcielnej,
uroczystości Pierwszej Komunii św., bierzmowania, ślubów, także pogrzebów. Fotografowanie i
filmowanie osób spełniających funkcje liturgiczne wynika z pewnością z pragnienia jakiegoś
utrwalenia ich czynności i zachowania ich pamiątki na przyszłość, aby można było do nich wracać
myślą i odnawiać ich przeżycie. Jednakże takie dokumentowanie (fotografie, kasety itp.) nie może
utrwalić naszych przeżyć, a także działania Boga w Trójcy Świętej Jedynego w sprawowanej
liturgii.
Nierzadko fotografowie i kamerzyści nie wiedzą, czym jest liturgia, jakie jest jej znaczenie, że
jest czynnością ze wszech miar świętą, stąd ich czynności są często przeszkodą w sprawowaniu
liturgii, w odpowiednim jej przeżyciu przez osoby w niej uczestniczące. Do tego nagminnie
dołączają się, szczególnie podczas liturgii chrzcielnej i ślubnej, inne osoby ze swoimi aparatami
fotograficznymi, co jeszcze bardziej utrudnia sprawowanie świętych obrzędów i właściwe oraz
owocne ich przeżywanie. Stąd też, aby „zagwarantować sacrum liturgii przez usunięcie z naszych
kościołów wszelkich praktyk i zachowań utrudniających świadome, wewnętrzne i zewnętrzne,
czynne, pobożne i owocne uczestnictwo w czynnościach liturgicznych” Komisja Episkopatu Polski
ds. Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego wydała w Sandomierzu, 5 grudnia 1994 roku,
Wskazania dotyczące fotografowania podczas celebracji liturgii. W ślad za tym dokumentem
biskupi ordynariusze wydawali w swoich diecezjach odpowiednie dokumenty, instrukcje, zarządzali
specjalne kursy dla fotografów i kamerzystów. Tak też było w Archidiecezji Białostockiej, a nasz I
Synod z roku 2000 opublikował w tej kwestii instrukcję. W artykule pragnę tę ważną problematykę
przypomnieć.
Otóż w synodalnej instrukcji podano m.in., że w żadnym dokumencie Kościoła dotyczącym
liturgii nie wspomina się o fotografie lub operatorze filmowym jako członku zgromadzenia
liturgicznego. Często jednak zdarza się, że fotografowie i kamerzyści tak zachowują się, jakby to
oni byli przewodnikami zgromadzenia i ośrodkami jego uwagi.
Poruszanie się tych osób wewnątrz kościoła podczas sprawowanej liturgii, także manipulowanie
sprzętem technicznym stwarza dodatkowe, całkiem zbyteczne bodźce wzrokowo-słuchowe,
zakłócając uwagę uczestników.
Ich działanie stwarza podświadomą presję w kierunku „pozowania”, a więc i niebezpieczeństwo
fałszowania postaw uczestników liturgii. Szczególnie jest to zauważalne podczas uroczystości
Pierwszej Komunii św., ponieważ dzieci mają ograniczoną zdolność na misterium liturgii oraz
podatność na rozproszenie uwagi przez drugorzędne, przypadkowe i zbyteczne czynności.
Następnie w synodalnej instrukcji przytoczono ustalenia ze Wskazań Komisji Episkopatu ds.
Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego (5 grudnia 1994), a mianowicie:
Zawodowi fotografowie, operatorzy sprzętu audiowizualnego, kamerzyści, którzy
okazjonalnie lub na sposób stały zamierzają wykonywać swoje czynności podczas
celebracji liturgii są zobowiązani uprzednio ukończyć specjalny kurs zorganizowany przez
Diecezjalne Komisje ds. Liturgii i otrzymać pisemne upoważnienie miejscowej władzy
diecezjalnej.
Osoby duchowne występujące w roli fotografa lub kamerzysty powinny swoje czynności
wykonywać że szczególną wrażliwością na obecność Boga w świętych obrzędach. Powinny być tu
wzorem dla innych, a nie antyświadectwem. Osoba duchowna nie może fotografować ani filmować,
będąc w szatach liturgicznych.
Fotograf lub kamerzysta ma obowiązek odpowiednio wcześniej zgłosić się do
proboszcza lub rektora oraz do księdza, który ma przewodniczyć celebrze, aby z nim
uzgodnić wszystkie szczegóły dotyczące miejsca i sposobu wykonywania swoich
czynności.
Wszyscy inni fotografowie, kamerzyści i operatorzy nie mogą samowolnie korzystać ze
swojego sprzętu podczas sprawowanej liturgii. Przed rozpoczęciem liturgii odpowiedzialny
za kościół powinien poinformować zgromadzonych o tym, że w czasie celebracji mogą
fotografować lub filmować jedynie osoby do tego upoważnione.
Osoby upoważnione do fotografowania lub filmowania podczas czynności liturgicznych
powinny być odpowiednio i godnie ubrane.
Fotograf lub kamerzysta nie powinien zajmować miejsca w prezbiterium, a więc w strefie
przeznaczonej dla przewodniczącego zgromadzenia liturgicznego i osób pełniących swoje
funkcje przy ambonie i ołtarzu.
Wyklucza się ustawianie w prezbiterium dodatkowych źródeł oświetlenia (np. halogenów,
reflektorów itp.) skierowanych w stronę zgromadzonych wiernych czy też rażących wzrok osób
bezpośrednio uczestniczących w obrzędach sakramentalnych (dzieci podczas uroczystości
Pierwszej Komunii św., bierzmowani, usługujący).
UWAGA:
Podczas danej czynności może być dopuszczony do jej rejestrowania tylko jeden operator
kamery filmowej lub wideo. Winien on zawsze zajmować w kościele stałe miejsce i ograniczać do
minimum ruchy związane z obsługą sprzętu tak, aby nie rozpraszać uwagi uczestników nad tym, co
w liturgii jest istotne.
W wyjątkowych przypadkach w uzgodnieniu z o. Proboszczem dopuszcza się fotografowanie
przez osoby nie legitymujące się wymaganym zezwoleniem. W takim przypadku muszą to być
osoby gwarantujące poszanowanie dla liturgii i swoim zachowaniem niezakłócający jej przebiegu.
W celu uniknięcia niepotrzebnych trudności i ewentualnych nieporozumień duszpasterze
powinni w odpowiednim czasie omówić planowany udział fotografa, operatora sprzętu
audiowizualnego, kamerzysty z osobami, które mają zamiar ich zaprosić na swoje uroczystości (np.
chrzest, Pierwsza Komunia św., bierzmowanie, ślub, pogrzeb, uroczystość prymicyjna).
Na zakończenie warto przypomnieć, że fotograf bądź kamerzysta pragnący wykonać zdjęcia lub
filmować podczas sprawowanej liturgii, powinien nade wszystko pamiętać o dwóch naczelnych
zasadach, mianowicie brać godnie udział w liturgii i nie przeszkadzać w jej sprawowaniu, a także
zachować się jak przystało na osobę wierzącą i zdającą sobie sprawę ze świętości liturgii.
Fotografowanie lub filmowanie wyżej wspominanych uroczystości nie może nigdy zatrzeć,
zagłuszyć lub też przesłonić sensu świętych czynności. Nie może również zniweczyć świętości
chwili, powagi wydarzenia i głębi spotkania człowieka z Bogiem i Boga z człowiekiem, które
dokonuje się pod osłoną świętych znaków. Takie zachowanie fotografa, operatora, kamerzysty lub
przygodnych fotografów mogłoby zachwiać lub nawet zniszczyć klimat wiary, modlitwy, godności
liturgii, być powodem chaosu, zamętu, roztargnienia, rozproszenia i podenerwowania uczestników
liturgii, usługujących i jej przewodniczącego (E. Stencel). Fotograf, kamerzysta powinien
występować ze swoimi czynnościami jako człowiek wierzący, modlący się, biorący udział w liturgii i
w ten sposób oddający cześć Bogu Ojcu przez Chrystusa w Duchu Świętym oraz zasługujący na
własne uświęcenie.
Tak jak kapłan celebrans, usługujący, podobnie fotograf, kamerzysta powinni przed liturgią
skupić się, może znaleźć chwilę czasu, aby być przed Panem obecnym w tabernakulum, pomodlić
się, a wtedy jest nadzieja, że wszystko będzie wykonywane w sposób właściwy, godny i piękny.
Źródło: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAL/w_sluzbie_12-08_foto.html
W naszej parafii obowiązuje zakaz fotografowania uroczystości liturgicznych przez
fotografów (kamerzystów) zawodowych i okazjonalnych, którzy nie posiadają wymaganego
zezwolenia władz kościelnych.
Szczególnie w trakcie uroczystości Pierwszej Komunii św. oraz bierzmowania rodzice dzieci i
młodzieży winni uzgodnić udział fotografa (kamerzysty), aby ograniczyć ich liczbę do najwyżej
dwóch fotografów oraz 2 kamerzystów.
Osobom okazjonalnie fotografującym zwracamy uwagę, a fotografom posiadającym
zezwolenia władz kościelnych przypominamy, że poza czynnością fotografowania są oni
uczestnikami liturgii tak jak wszyscy inni zgromadzeni. Z tego też powodu winni oni maksymalnie
ograniczyć przemieszczanie się (chodzenie po kościele) oraz przyjmować postawy i czynić
gesty właściwe dla przebiegu liturgii.
W trakcie przeistoczenia (podniesienia) poza wyjątkowym przypadkiem jakim jest msza
św. prymicyjna obowiązuje bezwzględny zakaz fotografowania (filmowania).
Osoby fotografujące winny znać przebieg obrzędów. Absolutnie wyklucza się powtórzenie
jakiegokolwiek gestu (np. w trakcie ślubu: wiązania rąk stułą lub nakładania obrączek) tylko z tego
powodu, że fotograf (kamerzysta) nie utrwalił tego momentu.
Fotograf (kamerzysta) winien znać przebieg liturgii (obrzędów) w takim stopniu, aby potrafił
przed rozpoczęciem uroczystości zająć w kościele miejsce, z którego będzie fotografował
(filmował), aby w trakcie jej trwania bez istotnej przyczyny nie musiał go zmieniać.
Osoby fotografujące (filmujące) również te, które posiadają zezwolenie władz kościelnych lecz
które by w sposób rażący zakłócały przebieg liturgii (obrzędów) w każdej chwili mogą być
poproszone o wyłączenie aparatów lub kamer i zajęcie miejsca wśród zgromadzonych w kościele.
Zastrzegamy sobie prawo odmowy dopuszczenia osoby lub osób do fotografowania
(filmowania) liturgii i obrzędów bez podania przyczyn.