Językoznawstwo … porównawcze - Nicole Nau

Językoznawstwo
… porównawcze
Prof. Nicole Nau
UAM, IJ 2015/2016
Językoznawstwo i nauka o informacji, III rok
Piąte zajęcie
03.11. 2015
Typologia morfologiczna
Stopień syntezy:
typ izolujący
|
typ inflektywny
|
typ polisyntetyczny
Kryterium?
morfemy : wyrazy
Powszechna deklaracja praw człowieka, artykuł 1:
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem
swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem
i sumieniem i powinni postępować wobec innych w
duchu braterstwa.
wyrazy
polski
28
angielski 30
fiński
23
morfemy
80
43
52
m:w
2,86
1,43
2,26
http://wals.info/feature/22A#2/26.7/151.9
Podtypy typu inflektywnego
typ fleksyjny / typ aglutynacyjny:
kryterium morfemy : morfy
polski:
wszysc-y ludzi-e = 7:4,
swych praw
= 6:3 => 13: 7
fiński:
kaikki ihmise-t = 3:3,
oike-uks-i-lta-an = 5:5 => 8:8
polski: po-stęp-owa-ł-a-by-m = 7:7 = 1
= 1,86
= 1,0
Kategorie gramatyczne
(Majewicz 1989)
„Wszystkie znaczenie gramatyczne mogą być
poklasyfikowane w wymiary gramatyczne […],
będące skończonymi niepustymi zbiorami takich
znaczeń.” (193)
„Zbiór wszystkich wyrazów niosących […]
znaczenia należące do tego samego wymiaru
gramatycznego, stanowi kategorię gramatyczną
tego wymiaru.”
Przykłady
Znaczenia gramatyczne:
liczba mnoga, czas teraźniejszy, dopelniacz…
Wymiary gramatyczne:
CZAS, OSOBA, RODZAJ, LICZBA, PRZYPADEK,
ASPEKT, STRONA, STOPIEŃ OKREŚLONOŚCI,
STOPIEŃ INTENSYWNOŚCI, KLASA
NOMINALNA, KLASYFIAKTOR itp.
Kategorie gramatyczne:
rodzaj, liczba, czas, aspekt, strona, tryb,
przypadek, osoba, określoność, kauzatywność, itp.
"Naturalnie, taka lista kategorii gramatycznych nie
jest ani uniwersalna, ani skończona – każdy język
należy traktować jako posiadający swój własny
sobie tylko właściwy zbiór kategorii
gramatycznych.” (194)
„Każda kategoria gramatyczna w danym języku
posiada swój formalny wykładnik kategorialny, lub
zbiór takich wykładników. Niewystępowanie
formalnego wykładnika jakiejś kategorii
gramatycznej w danym języku definitywnie
przesądza o nieistnieniu owej kategorii w tym
języku” (198)
http://wals.info/feature
Wykładniki formalne kategorii
Majewicz 1989
pozycja wyrazu w stosunku do innych wyrazów,
wyrazy posiłkowe,
intonacja,
reduplikacja,
afiksacja
prefiksacja
infiksacja
sufiksacja
konfiksacja
złożenia
iloczas
zmiany tonu
akcent
modyfikacja osnowy
Payne 2006:
The "big 10" morphological processes
prefixation
suffixation
infixation
circumfixation
stem modification
autosegmental variation
reduplication
non-concatenative morphology
compounding
http://pl.languagesindanger.eu/book-of-knowledge/languagestructures/#ch3s22
Metody analizy (Payne 2006)
Przykład: język Sierra Nahuatl
Step 1: Isolate the roots.
Step 2: Estimate the affix positions.
Step 3: Begin to analyze prefixes.
Step 4. Analyze the suffixes.
Step 5: Label the columns.