poczet królów i książąt polskich

POCZET KRÓLÓW I KSIĄŻĄT POLSKICH
Panowanie
Władca
Daty
IX w.
Siemowit
Lestek
Siemomysł
przodkowie Mieszka I z plemienia Polan
X w.
D
960 – 1138
POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW
X w.
960 – 992
X/XI w.
992 – 1025
MIESZKO I
BOLESŁAW CHROBRY
1025 – 1031
MIESZKO II
1031 – 1032
BEZPRYM
1034 – 1058
1058 – 1079
1000 r. – zjazd w Gnieźnie
do Polski przyłączono Łużyce i Milsko
oraz Grody Czerwieńskie
uniezależniło się od Polski Pomorze
Zachodnie
1025 r. – koronacja
1025 r. – koronacja
XI w.
1032 – 1034
budowniczy państwa polskiego
(„państwa gnieźnieńskiego”)
966 r. – chrzest Polski
972 r. – bitwa pod Cedynią
MIESZKO II
1031 r. – odesłanie przez Bezpryma
insygniów koronacyjnych cesarzowi
niemieckiemu
utrata ziem: do Niemiec przyłączono
Milsko i Łużyce, do Rusi Grody
Czerwieńskie
KAZIMIERZ
ODNOWICIEL
chaos w państwie: upadek władzy
monarszej, powrót do pogańskich praktyk
1039 r. – najazd czeskiego księcia
Brzetysława: utrata Małopolski i Śląska,
zniszczenie Gniezna
odbudowa państwa polskiego
przeniesienie stolicy do Krakowa
rozwiązanie drużyny książęcej
(nadanie wojom ziemi – wykształcenie się
rycerstwa)
BOLESŁAW II ŚMIAŁY
(SZCZODRY)
przystąpił do obozu gregoriańskiego –
w sporze pomiędzy papieżem Grzegorzem
VII a cesarzem Henrykiem IV poparł
papieża i uzyskał zgodę na koronację
(1076 r.)
D
Y
N
A
S
T
I
A
P
I
A
S
T
Ó
W
troszczył się o kościół (ufundował klasztor
benedyktyński w Tyńcu)
1079 r. – zabójstwo biskupa krakowskiego
Stanisława, bunt poddanych i ucieczka
monarchy z kraju
Polska ponownie stała się księstwem
podległym cesarstwu niemieckiemu
wzrost znaczenia możnowładztwa (na
czele z palatynem Sieciechem)
książę podzielił kraj pomiędzy swoich
dwóch synów (dla siebie zatrzymał
Mazowsze) – Zbigniew otrzymał
Wielkopolskę, Bolesław Krzywousty
Śląsk i Małopolskę
XI/XII w.
1079 – 1102
XII w.
1102 – 1138
WŁADYSŁAW I HERMAN
BOLESŁAW III
KRZYWOUSTY




1109 r. – obrona Głogowa podczas wojny
polsko-niemieckiej (krewni mieszkańców
grodu przywiązani do machin
oblężniczych)
do 1122 r. podbił Pomorze
1138 r. – testament Bolesława
Krzywoustego (ustawa sukcesyjna)
Podział Polski na dzielnice:
Władysław Wygnaniec (senior) – dzielnica
senioralna (ziemia krakowska, sieradzka,
wschodnia Wielkopolska i część Kujaw),
Śląsk i Pomorze
Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze
Mieszko Stary – Wielkopolska
Henryk – ziemia sandomierska
1138 – 1320
ROZBICIE DZIELNICOWE W POLSCE
XII w.
XIII w.
Władysław II Wygnaniec
Bolesław IV Kędzierzawy
Mieszko III Stary
Kazimierz Sprawiedliwy
Leszek Biały
Władysław Laskonogi
Konrad Mazowiecki
Henryk I Brodaty
Henryk Pobożny
Bolesław V Wstydliwy
Leszek Czarny
1226 r. – sprowadzenie Krzyżaków
1241 r. – bitwa pod Legnicą
XIII w.
PRZEMYSŁ II
1295 r. – koronacja
D
Y
N
A
S
T
I
A
P
I
A
S
T
Ó
W
XIII/XIV w.
WACŁAW II
1300 r. – koronacja
» król z czeskiej dynastii Przemyślidów
1308 r. – Krzyżacy zagarnęli Pomorze
Gdańskie
1320 r. – koronacja w Krakowie
(symboliczny koniec rozbicia
dzielnicowego Polski)
1331 r. – bitwa pod Płowcami
(pierwsze zwycięstwo wojsk polskich
nad Krzyżakami)
XIV w.
1306 – 1333
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK
»
»
»
1333 – 1370
KAZIMIERZ III WIELKI
(ostatni władca z dynastii
Piastów)
1370 – 1382
LUDWIK
ANDEGAWEŃSKI
(WĘGIERSKI)
1384 – 1399
JADWIGA
ANDEGAWEŃSKA
»
»
1343 r. – pokój z Krzyżakami w Kaliszu
Polska odzyskała Kujawy i ziemię
dobrzyńską, Kazimierz Wielki zrzekł się
praw do ziemi chełmińskiej,
michałowskiej i Pomorza Gdańskiego
ujednolicenie prawa w Polsce
„Statut piotrkowski” (dla Wielkopolski)
„Statut wiślicki” (dla Małopolski)
1364 r.
założenie Akademii Krakowskiej
zjazd monarchów europejskich
w Krakowie (uczta u Wierzynka)
1366 r. – przyłączenie do Polski Rusi
Halicko-Włodzimierskiej
rozbudowanie systemu obronnego państwa
zakładanie nowych miast i nadawanie
przywilejów miastom już istniejącym
„król chłopów”
fundator kościołów
„zastał Polskę drewnianą, a zostawił
murowaną”
1374 r. – przywilej generalny
w Koszycach (dla całej szlachty)
1384 r. – koronacja
1385 r. – unia polsko-litewska w Krewie
(unia personalna)
1386 r. – ślub z księciem litewskim
Jagiełłą
Jadwiga zapisała swój majątek Akademii
Krakowskiej
A
N
D
E
G
A
W
E
N
I
1386 r. – chrzest i koronacja
1400 r. – odnowienie Akademii Krakowskiej
XIV/XV w.
1386 – 1434
WŁADYSŁAW II
JAGIEŁŁO
1409-1411 – wielka wojna z Zakonem
Krzyżackim
» 1410 r. – bitwa pod Grunwaldem
najdłużej panujący król Polski, zasiadał na
tronie przez 48 lat
XV w.
1434 – 1444
WŁADYSŁAW III
WARNEŃCZYK
1444 r. – bitwa pod Warną (śmierć króla
w walce z Turkami)
1454-1466 – wojna trzynastoletnia
1447 – 1492
KAZIMIERZ
JAGIELLOŃCZYK
z Krzyżakami
» 1466 r. – II pokój polsko-krzyżacki
w Toruniu (Polska odzyskała Pomorze
Gdańskie i stała się najsilniejszym
państwem w Europie Środkowej
jeden z najdłużej panujących władców
Polski, zasiadał na tronie 45 lat, liczne
potomstwo – „ojciec królów”
XV/XVI w.
1492 – 1501
1493 r. – pierwszy sejm walny
w Piotrkowie
JAN OLBRACHT
1505 r. – Konstytucja Nihil novi (początek
demokracji szlacheckiej)
KONSTYTUCJA NIHIL NOVI
XVI w.
1501 – 1506
ALEKSANDER
JAGIELLOŃCZYK
„nic nowego bez zgody ogółu” – potocznie
tłumaczy się jako „nic o nas bez nas”
W 1505 r. sejm w Radomiu uchwalił konstytucję
praw Nihil novi według której król praktycznie
nie mógł nic nowego postanowić bez zgody izby
poselskiej i senatu. Na tymże sejmie zatwierdzono
również tzw. "Statut Łaskiego" – dokument
będący zbiorem wszystkich statutów
i przywilejów obowiązujących w Królestwie
Polskim, spisany przez kanclerza wielkiego
koronnego Jana Łaskiego (statut stał się
fundamentalnym źródłem prawa aż do rozbiorów)
1525 r. – hołd pruski
»
1507 – 1548
ZYGMUNT I STARY
wielki mistrz zakonu krzyżackiego
Albrecht Hohenzollern złożył hołd
Zygmuntowi I Staremu na rynku w Krakowie
mecenas sztuki (przebudowa rezydencji na
Wawelu w stylu renesansowym)
żona Bona Sforza
1543 r. – dzieło Mikołaja Kopernika
o „O obrotach sfer niebieskich”
D
Y
N
A
S
T
I
A
J
A
G
I
E
L
L
O
N
Ó
W
1548 – 1572
ZYGMUNT II AUGUST
(ostatni władca z dynastii
Jagiellonów)
1573 – 1574
HENRYK WALEZY
(z francuskiej dynastii
Walezjuszy)
ANNA JAGIELLONKA
1576 – 1586
XVI/XVII w.
1587 – 1632
XVII w.
1632 – 1648
1648 – 1668
STEFAN BATORY
(książę Siedmiogrodu)
ZYGMUNT III WAZA
(ze szwedzkiej dynastii
Wazów)
WŁADYSŁAW IV
JAN KAZIMIERZ
1569 r. – unia polsko-litewska
w Lublinie (unia realna – powstała
Rzeczpospolita Obojga Narodów)
umocnił tolerancję religijną w Polsce
(„nie jestem królem sumień waszych”, po
jego śmierci w 1573 r. szlachta podpisała
akt konfederacji warszawskiej, który stał
się podstawą tolerancji religijnej
w Rzeczpospolitej)
1573 r. – pierwsza wolna elekcja
w Polsce
» artykuły henrykowskie
» pacta conventa
1576 r. – ślub ze Stefanem Batorym
1576 r. – koronacja
twórca piechoty wybranieckiej
1579 r. – założenie Akademii Wileńskiej
1582 – wygrana wojna polsko-rosyjska
o Inflanty
1605 r. – wygrana bitwa ze Szwecją pod
Kircholmem
1609 r. – król przeniósł swą siedzibę
z Krakowa do Warszawy
1610 r. – wygrana bitwa z Rosją pod
Kłuszynem
1620 r. – przegrana bitwa z Turcją pod
Cecorą
1621 r. – wygrana bitwa z Turcją pod
Chocimiem
1610-1613 – car Rosji
1648 r. – powstanie Chmielnickiego na
Ukrainie
1648 r. – powstanie Chmielnickiego na
Ukrainie
» 1651 r. – wygrana bitwa z Kozakami
pod Beresteczkiem
1655 r. – potop szwedzki
» udana obrona Jasnej Góry
1656 r. – śluby lwowskie (król oddał
Rzeczpospolitą pod opiekę Matki Boskiej)
1668 r. – abdykacja króla
D
Y
N
A
S
T
I
A
W
A
Z
Ó
W
1669 – 1673
1674 – 1696
MICHAŁ KORYBUT
WIŚNIOWIECKI
1672 r. – upadek Kamieńca Podolskiego
i haniebny traktat z Turcją w Buczaczu
(Rzeczpospolita płaciła Turcji coroczny
haracz, co stawiało ją w równym rzędzie
z innymi lennikami tureckimi)
JAN III SOBIESKI
1673 r. – zwycięska bitwa z Turkami
pod Chocimiem
1683 r. – zwycięska bitwa z Turkami
pod Wiedniem
przez Turków zwany Lwem Lechistanu,
a przez chrześcijan Obrońcą Wiary
Pałac w Wilanowie – letnia rezydencja
króla w stylu barokowym
AUGUST II MOCNY
(z saskiej dynastii Wettynów –
unia personalna pomiędzy
Polską a Saksonią (jednym
z najlepiej rozwiniętych krajów
niemieckich)
wplątanie Rzeczpospolitej w Wielką
Wojnę Północną pomiędzy Rosją
a Szwecją o Inflanty (1700 – 1721)
1717 r. – tzw. sejm niemy (król i szlachta
pod naciskiem Rosji zostali zmuszeni do
porozumienia)
1706 r. – abdykacja króla po wyborze na
tron Stanisława Leszczyńskiego
1709 r. – powrót na tron
1732 r. – traktat „trzech czarnych orłów”
(podpisany przez Rosję, Prusy i Austrię
celem podporządkowania sobie Polski)
od czasów Wielkiej Wojny Północnej
i sejmu niemego rozpoczął się okres
uzależniania Rzeczypospolitej od Rosji)
STANISŁAW
LESZCZYŃSKI
wybrany na tron Polski przy poparciu
Szwecji
po wygranej Rosji w walce ze Szwecją
podczas Wielkiej Wojny Północnej musiał
zrzec się tronu
1733 r. – ponownie wybrany na króla
Polski (podwójna elekcja, został wybrany
na tron obok Augusta III Sasa – „od Sasa
do Lasa”)
autor broszury „Głos wolny wolność
ubezpieczający” (propozycje reform
ustrojowych)
XVII/XVIII w.
1697 – 1706
1709 – 1733
XVIII w.
1704 – 1709
1733 – 1736
1733 – 1763
AUGUST III SAS
(z saskiej dynastii Wettynów)
„Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa”
rozwój nauki i kultury:
» 1740 r. – założenie przez Stanisława
Konarskiego postępowej szkoły
w Warszawie – Collegium Nobilium
» 1447 r. – otwarcie Biblioteki Załuskich
w Warszawie
»
»
»
1764 – 1795
STANISŁAW AUGUST
PONIATOWSKI
(ostatni król Polski)
»
–
–
»
»
»
»
»
1764 r. – koronacja w Warszawie
1765 r.
król założył w Warszawie Szkołę
Rycerską (kształcącą młodzież w duchu
patriotycznym)
zadbał o powstanie Teatru Narodowego
w Warszawie
1767-1768 – obrady sejmu w Warszawie,
na którym uchwalono prawa kardynalne
(podstawowe zasady ustroju demokracji
szlacheckiej, gwarantujące szlachcie:
wolną elekcję, liberum veto, prawo
wypowiadania posłuszeństwa królowi,
nietykalność osobistą, wyłączne prawo
szlachty do piastowania urzędów
i posiadania ziemi, niemal nieograniczoną
władzę nad chłopami)
1768-1772 – konfederacja barska
zbrojny związek szlachty polskiej
utworzony w Barze w obronie
wiary katolickiej i niepodległości
Rzeczpospolitej, skierowany przeciwko
Rosji i królowi Stanisławowi Augustowi
Poniatowskiemu
1772 r. – I rozbiór Polski
1773 r. – sejm rozbiorowy (protest
Rejtana)
reformy stanisławowskie
1773 r.
stworzenie Rady Nieustającej
(pierwszego w dziejach Polski rządu)
powołanie Komisji Edukacji
Narodowej (KEN)
1788-1792 – Sejm Wielki (Czteroletni)
1791 r. – uchwalenie
Konstytucji 3 maja
1792 r. – konfederacja targowicka
i wojna polsko-rosyjska
1793 r. – II rozbiór Polski;
sejm rozbiorowy w Grodnie
(ostatni sejm w Rzeczypospolitej)
1794 r. – powstanie kościuszkowskie
1795 r. – III rozbiór Polski
abdykacja króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego
mecenas sztuki
„obiady czwartkowe” – spotkania króla
z ludźmi nauki i kultury
znakomita kolekcja malarstwa
Łazienki Królewskie – letnia rezydencja
króla w stylu klasycystycznym