W roku jubileuszu… Zjednoczone Fabryki Związków

W roku jubileuszu…
Zjednoczone Fabryki Związków Azotowych
W 1933 r. z połączenia fabryk azotowych w Mościcach i Chorzowie powstały Zjednoczone Fabryki
Związków Azotowych. Powstałe przedsiębiorstwo funkcjonował do rozpoczęcia II wojny
światowej.
Fabrykę w Mościcach budowano w okresie ożywienia koniunktury, ale już pierwszy rok jej
działalności zbiegł się z początkiem wielkiego ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego.
W początkowym okresie swego istnienia Państwowa Fabryka Związków Azotowych (PFZA) w
Mościcach produkowała ok. 60 ton amoniaku na dobę. W 1930 r. około 80% globalnej produkcji
stanowiły nawozy azotowe.
Pogłębiający się na początku lat 30. ub. stulenia kryzys gospodarczy groził drastycznym
ograniczeniem produkcji i zmniejszeniem zatrudnienia. W krytycznej dla fabryki sytuacji jej
dyrektorem naczelnym niespodziewanie został dotychczasowy Minister Przemysłu i Handlu
Eugeniusz Kwiatkowski. Dyrektor Kwiatkowski dostrzegł szansę poprawy sytuacji ekonomicznej
fabryki poprzez ekspansję na rynkach zagranicznych i działania promocyjne. Fabryka zatrudniła na
terenie kraju rejonowych przedstawicieli upoważnionych do nawiązywania bezpośrednich kontaktów
z organizacjami rolniczymi, organizowano akcje mające na celu przybliżenie wiedzy o produkcji i
zastosowaniu mościckich nawozów. Polskich rolników przyciągnąć miała także możliwość zakupu
nawozów na korzystnych warunkach kredytowych. „Mościce”, chcąc pozostawać konkurencyjnymi na
rynku, musiały poszerzyć swoją ofertę nawozową, a istniejącą zmodernizować.
Najważniejszym krokiem inwestycyjnym była decyzja o rozpoczęciu produkcji poszukiwanej na
rynkach światowych granulowanej saletry wapniowej (tzw. norweskiej). Technologię zakupiono w
Norwegii, pozostałe prace konstrukcyjne, budowę i montaż aparatury wykonano siłami własnymi.
Produkt z Mościc nie ustępował jakością słynnej saletrze chilijskiej, a jego olbrzymim atutem była
konkurencyjna cena. Inną dużą inwestycją w tym okresie było uruchomienie produkcji
grubokrystalicznego siarczanu amonu o zdolności 60 ton na dobę. Ponadto w Mościcach
uruchomiono pierwszą na świecie techniczną instalację do produkcji stężonego kwasu azotowego
98,5% metodą Wendlandta i Fischera (Ho-Ko).
Kluczową dla rozwoju PFZA w Mościcach była jednak fuzja z PFZA w Chorzowie. 1 sierpnia 1933 r.
powstało jedno skomercjalizowane przedsiębiorstwo Skarbu Państwa pod nazwą Zjednoczone
Fabryki Związków Azotowych w Chorzowie i Mościcach (ZFZA). W składzie nowo powstałego
przedsiębiorstwa znalazła się też fabryka „Azot” w Jaworznie. Siedzibą dyrekcji naczelnej ZFZA zostały
Mościce, natomiast handlowej Chorzów.
Zjednoczone Fabryki rozwinęły akcję promocyjną swoich produktów. Na terenie kraju powstała sieć
zbytu nawozów i innych produktów chemicznych składająca się z 1300 punktów sprzedaży.
Przeprowadzano szkolenia mające na celu podniesienie kultury rolnej, kursy doradztwa rolniczego,
nawiązano współpracę z instytucjami i organizacjami rolniczymi. Zarówno „Chorzów”, jak i „Mościce”
przed kryzysem były przede wszystkim wytwórniami nawozów. Kryzys spowodował gwałtowny
spadek siły nabywczej polskiego rolnictwa i częściową zmianę profilu produkcyjnego ZFZA.
Zwiększono produkcję chemicznych artykułów przemysłowych – dotąd sprowadzanych głównie z
zagranicy – których zbyt podlegał mniejszym wahaniom koniunkturalnym. Decyzje o poszerzeniu
asortymentu przyczyniły się do poprawy sytuacji finansowej fabryk.
Robert Lichwała