prof_-Piotr-Bledowski_Wyklad-nt_-wspolpracy-miedzy-PUP

Zadania polityki pomocy społecznej
i polityki rynku pracy w zwalczaniu
wykluczenia społecznego
Piotr Błędowski
Instytut Gospodarstwa Społecznego
Szkoła Główna Handlowa
Warszawa, 18.11.2010 r.
© Piotr Błędowski2010
Struktura
1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego
2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia
społecznego
3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne
4. Podsumowanie
Struktura
1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego
2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia
społecznego
3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne
4. Podsumowanie
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (1)
Brak możliwości lub ograniczenie udziału w życiu
społecznym w następstwie ograniczenia
konsumpcji, udziału w produkcji i w aktywności
politycznej i udziału w życiu społecznym,
rodzinnym i przyjacielskim.
Główną przyczyną nasilenia procesów wykluczenia
w Polsce jest kumulacja trzech procesów:
• transformacji,
• globalizacji,
• wprowadzania nowych technologii.
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (2)
We współczesnym świecie wykluczenie społeczne
uwarunkowane jest przede wszystkim sytuacją na
rynku pracy i niskim poziomem dochodów.
Niski poziom dochodów może być spowodowany
nie tylko brakiem zatrudnienia, ale i niskim
wynagrodzeniem za wykonywaną pracę.
Wobec demograficznego starzenia się
społeczeństw wzrasta zagrożenie wykluczeniem
osób niesamodzielnych i ich opiekunów .
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (3)
Wymiary wykluczenia:
– Niski poziom dochodów i ubóstwo
– Pozycja na rynku pracy
– Sytuacja zdrowotna
– Sytuacja mieszkaniowa
– Dostęp do usług społecznych
– Partycypacja społeczna
– E- wykluczenie
– Wykluczenie finansowe
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (4)
Samoocena
stanu
Grupa wieku
zdrowia: złe i
bardzo złe
Długotrwałe
problemy
zdrowotne
Bardzo
poważne
ograniczenie
codziennej
aktywności
Niezbyt
poważne
ograniczenie
codziennej
aktywności
60 – 74 lata
38,3%
63,7%
13,8%
30,5%
75 + lat
58,4%
78,3%
28,3%
37,9%
Mężczyźni
52,3%
74,5%
24,7%
36,5%
Kobiety
51,4%
80,2%
30,1%
38,6%
w tym:
Źródło: Dochody i warunki życia ludności Polski, GUS, Warszawa 2009
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (5)
• Czy wykluczenie społeczne ma charakter
względny?
• „Nowe ubóstwo” wśród długookresowo
bezrobotnych w Niemczech jako przejaw
wykluczenia społecznego
• Wykluczenie społeczne ma charakter
dziedziczny.
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (6)
Istota i przyczyny wykluczenia społecznego (7)
Struktura
1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego
2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia
społecznego
3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne
4. Podsumowanie
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (1)
• Pomoc społeczna jako istotny podmiot
lokalnej polityki społecznej
• Diagnoza społeczna w skali lokalnej –
przyczyny , skala i formy wykluczenia
• Propozycje działań – potencjalni partnerzy:
oświata, rynek pracy, placówki ochrony
zdrowia
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (2)
Kontrakt socjalny:
instrumenty aktywizacji zawodowej,
instrumenty aktywizacji edukacyjnej,
instrumenty aktywizacji zdrowotnej,
instrumenty aktywizacji społecznej.
Każda z tych grup instrumentów sprzyja
ograniczeniu skali wykluczenia społecznego
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (3)
• Skoro większość klientów pomocy społecznej
to osoby dotknięte bezrobociem, to jak
ukształtować podział zadań w walce
z wykluczeniem między pomocą społeczną
a instytucjami rynku pracy?
• „Drugi rynek pracy” w Niemczech
• Decydujący jest moment reakcji i włączenia
pracy socjalnej
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (4)
• Model „flexicurity” w Danii (flexibility + social
security) jako przykład systemowego
współdziałania na rzecz ograniczenia
bezrobocia i zapobiegania wykluczeniu
społecznemu
• Jaki ma być cel działania pomocy społecznej?
Pokonanie trudnych sytuacji życiowych?
Aktywizacja zawodowa? Identyfikacja splotu
wydarzeń powodujących potrzebę pomocy
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (5)
• W następstwie demograficznego starzenia się
społeczeństwa ponownie zmieniać się będzie
struktura wieku klientów pomocy społecznej,
ale inna będzie struktura zapotrzebowania na
świadczenia: większa rola usług
• Nie organizacja pomocy dla ludzi starych, ale
pomoc w organizacji ich życia
• Zwiększenie roli pracy socjalnej i poradnictwa
Pomoc społeczna wobec wykluczenia społecznego (6)
Dostęp do usług społecznych: m.in. edukacja,
ochrona zdrowia, świadczenia opiekuńcze
500,00
480,00
460,00
440,00
420,00
400,00
380,00
360,00
340,00
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Źródło: obl. wł. na podst. sprawozdań MPiPS-03 z lat 1999 - 2009
Struktura
1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego
2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia
społecznego
3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne
4. Podsumowanie
Rynek pracy a wykluczenie społeczne (1)
• Zadaniem instytucji rynku pracy jest przede
wszystkim zapewnienie racjonalnego
gospodarowania zasobami pracy, natomiast
aspekty społeczne są uwzględniane w takim
stopniu, w jakim mogą wpływać na
dostępność tych zasobów.
• Instytucje rynku pracy nie zwalczają
wykluczenia, ale mogą być w walce z nim
pomocne.
Rynek pracy a wykluczenie społeczne (2)
• Zadaniem instytucji pomocy społecznej jest
osiągnięcie możliwego usamodzielnienia jej
klientów, m.in. poprzez pomoc w uzyskaniu
zatrudnienia
RYNEK
PRACY
WYKLUCZENIE
SPOŁECZNE
RYNEK
PRACY
Procesy
gospodarcze
Procesy
społeczne
Rynek pracy a wykluczenie społeczne (3)
• Rynek pracy powinien być postrzegany jako
instrument w walce z wykluczeniem. Inny
społeczny odbiór wynika stąd, że co miesiąc
podaje się informacje o wysokości stopy
bezrobocia, ale nie ma informacji o rozmiarach
ubóstwa i skali wykluczenia.
• Współpraca podmiotów rynku pracy i ops na
etapie zagrożenia zwolnieniem jako przykład
współdziałania w zapobieganiu wykluczeniu
Struktura
1. Istota i przyczyny wykluczenia społecznego
2. Pomoc społeczna wobec wykluczenia
społecznego
3. Rynek pracy a wykluczenie społeczne
4. Podsumowanie
Podsumowanie (1)
• Istniejący konflikt interesów między dość
doraźnymi działaniami polityki rynku pracy a
długookresowymi działaniami polityki pomocy
społecznej każe przyznać sprawczą rolę
instytucjom pomocy, które powinny
koordynować współpracę z innymi
podmiotami.
Problem: odmienna skala działania – gmina i
powiat.
Podsumowanie (2)
• Istotą współpracy pomocy społecznej i
podmiotów polityki rynku pracy jest wczesne
ostrzeganie o możliwych zwolnieniach;
precyzyjne określenie cech poszukiwanych
pracowników; trafne określenie pożądanych
kierunków szkolenia zainteresowanych zmianą
miejsca pracy pracowników i osób
bezrobotnych, uelastycznienie rynku pracy
oraz motywowanie osób długookresowo
bezrobotnych do podjęcia pracy.
Podsumowanie (3)
• Współpraca pomocy społecznej i instytucji
rynku pracy mogłaby być bardziej skuteczna
gdyby skala i zasięg działania ops i PUP były
jednakowe.
• Należy uwrażliwić społeczeństwo na problem
wykluczenia społecznego tak, by walka z nim
była równie ważna pod względem
politycznym, jak walka z bezrobociem.
Podsumowanie (4)
• Innym problemem jest określenie celu
współdziałania, jak i samodzielnych starań:
zapobieganie czy walka z wykluczeniem?
• Mimo stosowania podobnych narzędzi (m.in.
praca socjalna) odmienne są grupy adresatów,
toteż jednym z zadań lokalnej polityki
społecznej powinno stać się określenie
priorytetów działań wobec wykluczenia.
Podsumowanie (5)
• Kolejne lata przyniosą nowe kategorie
ludności zagrożonej wykluczeniem. Mogą do
nich należeć osoby starsze, o ile nie będzie się
ZAPOBIEGAĆ ich wykluczeniu, zwłaszcza gdy
chodzi o osoby najstarsze, niesamodzielne i
prowadzące jednoosobowe gospodarstwa
domowe.
Dziękuję za uwagę
[email protected]
© Piotr Błędowski2010