Nr wniosku: 153258, nr raportu: 957. Kierownik (z rap.): dr

Nr wniosku: 153258, nr raportu: 957. Kierownik (z rap.): dr Agnieszka Małgorzata Pietraszkiewicz
Człowiek jest „zwierzęciem społecznym”i wszystkie nasze działania, myśli czy oświadczenia powstają w wyniku
interakcji z innymi ludźmi (którzy są obecni fizycznie lub tylko symbolicznie). W efekcie mają one głęboki charakter
społeczny, a większość z nich nie mogłaby istnieć w danej formie, bez umiejscowienia ich w konspekcie społecznym.
Podobnie jest z emocjami, które w znaczeniu szerokim mają charakter społeczny (ponieważ są one interpretowane
łącznie), w znaczeniu węższym - są odpowiedzią na działania innych ludzi i ich wyniki. Opierając się na klasycznej teorii
równowagi poznawczej (Heider, 1958) założyliśmy, że obserwator – czyli osoba (P), z punktu widzenia której rozważana
jest sytuacja, inna osoba (O) i wynik innej osoby (X – sukces lub X – porażka) tworzą jednostkę poznawczą P – O – X.
Elementy jednostki poznawczej (P, O, X) połączone są miedzy sobą relacjami, które „dążą” do utrzymywania równowagi
poznawczej. Przyjmując, że inna osoba zawsze lubi swoje sukcesy, jednocześnie nigdy nie lubiąc swoich porażek (w ten
sposób jest zdefiniowana relacja O – X) oraz, że postawa obserwatora do innej osoby może być pozytywna lub negatywna
(czyli relacja P – O systematycznie się różni), można przewidywać reakcje emocjonalne obserwatora na wyniki innych
(m.in. ujawniające się w relacjach P – X), które jednocześnie pełnią funkcję przywracania równowagi jednostce
poznawczej P – O – X. W efekcie można przypuszczać, że obserwator będzie reagował pozytywnie na sukcesy osób
lubianych (i odczuwał tym samym radość) oraz na porażki osób nielubianych (odczuwając schadenfreude). Sukcesy osób
nielubianych oraz porażki osób lubianych będą wywoływać natomiast emocje negatywne (odpowiednio niechęć i
smutek).
Wyniki badań przeprowadzonych w ramach niniejszego projektu potwierdziły zakładane hipotezy i jasno wskazały, że:
1. postawy do innych osób mają istotny wpływ na reakcje emocjonalne na ich sukcesy i porażki, tj. postawy pozytywne
prowadzą do empatycznych reakcji (radość jako reakcja na sukces i smutek – jako reakcja na porażkę), natomiast
negatywne – do reakcji paradoksalnych – niezgodnych z wartościowością uzyskanego wyniku (schadenfreude jako
reakcja na cudzą porażkę i niechęć – jako reakcja na cudzy sukces);
2. przywracanie równowagi jest silniejszym predyktorem schadenfreude aniżeli zasłużoność wyniku (m.in. Feather,
1999);
3. istnieje związek samooceny i nastroju z emocjonalnymi reakcjami na cudze wyniki; tj. badania pokazały, że uwikłanie
w układy niezrównoważone (osoba nielubiana odnosi sukces lub osoba lubiana ponosi porażkę) obniża samoocenę w
porównaniu do uwikłania w układy zrównoważone (osoba nielubiana ponosi porażkę albo osoba lubiana odnosi sukces).
4. W ramach projektu zostały utworzone cztery skale: Radości, Niechęci, Cierpienia i Strachu, służące do pomiaru
emocjonalnych reakcji na cudze wyniki na próbie polskiej. Skale charakteryzują się wysoką rzetelnością i zostały
przetestowane na próbie polskiej.
5. Udowodniono również istnienie związku schadenfreude oraz wiary w sprawiedliwy świat (Lerner, 1980) ; tj.
wykazano, że zagrożenie wiary w sprawiedliwy świat wywołuje nasilenie odczuwania schadenfreude.
Chociaż wpływ postaw interpersonalnych na schadenfreude i niechęć może wydawać się oczywisty, nigdy wcześniej nie
został zbadany, choć w literaturze istnienie takiego związku było kilkakrotnie sugerowane (m.in. Hareli i Weiner, 2002).
Powoduje to, że wyniki uzyskane w ramach pracy nad projektem są unikalne i przyczyniają się do lepszego poznania
zjawisk schadenfreude i niechęci zarówno w Polsce jak na świecie.