POS gm. Krajenka 2014-2017 - bip.krajenka.p

Transkrypt

Załącznik nr 1
do uchwały nr III/8/2014
Rady Miejskiej w Krajence
z dnia 17 grudnia 2014 roku
Gmina i Miasto Krajenka
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA
GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017
Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA
Krajenka, 2014
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA
GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017
Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA
ZAMAWIAJĄCY:
Gmina i Miasto Krajenka
ul. Wł. Jagiełły 9
77-430 Krajenka
[email protected]
WYKONAWCA:
TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak
Ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Poznań
tel. +48 692 290 324
[email protected], www.terraprojekt.pl
„Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata”
Spis treści:
1.
WSTĘP .............................................................................................................................................9
1.1.
Podstawa prawna opracowania i forma ................................................................................... 9
1.2.
Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura.................................................................. 9
1.3.
Zawartość opracowania ......................................................................................................... 10
2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ................................................................................. 11
2.1.
Wprowadzenie........................................................................................................................ 11
2.2.
Uwarunkowania zewnętrzne .................................................................................................. 11
2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa .......................................................................................... 11
2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku .......... 14
2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 ......... 16
2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 ................ 17
2.2.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z
perspektywą na lata 2017-2020 ..................................................................................................... 19
2.2.6. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 ..
.......................................................................................................................................... 20
2.3.
Uwarunkowania wewnętrzne ................................................................................................. 21
2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 ...................................... 21
2.4.
Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka ............ 21
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA ................................................ 22
3.1.
Położenie administracyjne ..................................................................................................... 22
3.2.
Podstawowe dane o ludności................................................................................................. 25
3.3.
Gospodarka ............................................................................................................................ 27
3.4.
Infrastruktura techniczna ........................................................................................................ 28
3.4.1. Sieć wodociągowa ............................................................................................................ 28
3.4.2. Sieć kanalizacyjna............................................................................................................. 29
3.4.3. Oczyszczalnie ścieków ..................................................................................................... 30
3.4.4. Sieć gazowa ...................................................................................................................... 30
3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna ............................................................................... 31
3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna ............................................................................................ 32
3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe ................................................................................................... 33
3.5.
Ukształtowanie powierzchni ziemi.......................................................................................... 33
3.6.
Klimat ..................................................................................................................................... 36
4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ..................................................................................... 36
4.1.
Ochrona przyrody ................................................................................................................... 36
4.1.1. Obszary Natura 2000 ........................................................................................................ 37
4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu ...................................................................................... 39
4.1.3. Użytki ekologiczne ............................................................................................................ 40
4.1.4. Pomniki przyrody............................................................................................................... 41
4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo ..................................................................................... 44
4.2.
Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ................................................................................. 45
4.2.1. Stan zdrowotny i sanitarny lasów...................................................................................... 47
4.3.
Tereny zieleni urządzonej ...................................................................................................... 48
4.4.
Ochrona powierzchni ziemi .................................................................................................... 50
4.5.
Gospodarowanie zasobami geologicznymi ............................................................................ 52
5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ..................... 53
5.1.
Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ...................................................................... 53
5.1.1. Jakość powietrza............................................................................................................... 57
5.2.
Ochrona wód .......................................................................................................................... 63
5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ............................................................. 63
5.2.2. Zasoby wodne ................................................................................................................... 67
5.2.3. Jakość wód ....................................................................................................................... 70
5
5.2.4. Zapobieganie powodziom i suszom .................................................................................. 75
5.3.
Ochrona przed hałasem ......................................................................................................... 77
5.4.
Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ............................................................................. 80
5.5.
Odnawialne źródła energii...................................................................................................... 81
5.5.1. Pozyskiwanie energii z biomasy i biogazu ........................................................................ 81
5.5.2. Pozyskiwanie energii wiatrowej ........................................................................................ 82
5.5.3. Pozyskiwanie energii słonecznej ...................................................................................... 82
5.5.4. Pozyskiwanie energii geotermalnej................................................................................... 82
5.5.5. Pozyskiwanie energii wodnej ............................................................................................ 83
5.6.
Racjonalna gospodarka odpadami ........................................................................................ 84
5.6.1. Odpady komunalne ........................................................................................................... 84
5.6.2. Istniejący system gospodarki odpadami ........................................................................... 86
5.6.3. Odpady zawierające azbest .............................................................................................. 88
5.6.4. Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne
oraz odpady pozostałe ................................................................................................................... 89
5.7.
Przeciwdziałanie poważnym awariom ................................................................................... 91
5.8.
Edukacja ekologiczna społeczeństwa .................................................................................... 92
6. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014 –
2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 ............................................................................. 95
6.1.
Cele i priorytety ekologiczne .................................................................................................. 95
6.2.
Harmonogram realizacji działań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata ........... 96
7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM .............................................................................................. 104
8. MECHANIZMY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU .......................................................... 106
9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU .................................................................................. 109
10. PODSUMOWANIE....................................................................................................................... 111
Wykorzystane materiały ...................................................................................................................... 112
Wyjaśnienie skrótów ............................................................................................................................ 112
Spis tabel
Tabela 1
Tabela 2
Tabela 3
Tabela 4
Tabela 5
Tabela 6
Tabela 7
Tabela 8
Tabela 9
Tabela 10
Tabela 11
Tabela 12
Tabela 13
Tabela 14
Tabela 15
Tabela 16
Tabela 17
Tabela 18
Tabela 19
Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka ....................................................... 24
Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 ................ 25
Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku ................. 27
Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju
i województwa wielkopolskiego ...................................................................................... 27
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013 ......................................... 28
Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ................ 28
Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok ... 28
Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka ................................................................ 29
Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ................ 29
Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku ....................................................................... 30
Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ......................... 31
Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 .............. 31
Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie ........................................... 32
Wykaz pomników przyrody ............................................................................................. 42
Leśnictwo na terenie gminy w 2013 roku ...................................................................... 45
Odnowienia i zalesienia w latach 2010-2013 prowadzone przez Nadleśnictwo Złotów 46
Tereny zieleni urządzonej w Gminie i Mieście Krajenka w 2012 roku ........................... 49
Odczyn i potrzeby wapnowania gleb na terenie Gminy Krajenka, na podstawie
wykonanych badań w latach 2010-2013 ........................................................................ 51
Zasobność gleb w makroelementy, na podstawie wykonanych badań w latach 20102013 ................................................................................................................................ 51
6
Tabela 20
Tabela 21
Tabela 22
Tabela 23
Tabela 24
Tabela 25
Tabela 26
Tabela 27
Tabela 28
Tabela 29
Tabela 30
Tabela 31
Tabela 32
Tabela 33
Tabela 34
Tabela 35
Tabela 38
Tabela 37
Tabela 38
Tabela 39
Tabela 40
Tabela 41
Tabela 42
Tabela 43
Tabela 44
Tabela 45
Tabela 46
Tabela 47
Tabela 48
Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych* na terenie
Powiatu Złotowskiego w latach 2010-2013 .................................................................... 53
Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Gminy i Miasta Krajenka......................... 54
Wykaz podmiotów według rodzaju i zużycia paliwa ....................................................... 56
Średni dobowy pomiar ruchu w 2010 roku na drogach wojewódzkich
przebiegających przez teren gminy ................................................................................ 57
Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony
zdrowia ........................................................................................................................... 59
Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony
roślin ............................................................................................................................... 60
Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na
obszarze strefy wielkopolskiej ........................................................................................ 63
Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy
wielkopolskiej wynikająca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 .................................... 63
Wykaz wodociągów na terenie gminy ............................................................................ 64
Pozwolenia na pobór wody wydane w 2013 roku. ......................................................... 64
Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2013 roku..................................... 64
Zużycie wody przez jednego odbiorcę w latach 2010-2012 .......................................... 65
Średnie roczne wskaźniki w ściekach dopływających do oczyszczalni i
odpływających z oczyszczalni ........................................................................................ 66
Sprawność oczyszczalni ścieków................................................................................... 66
Obecny stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2013 roku w aglomeracji Krajenka
zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych....................... 67
Ocena stanu wód powierzchniowych płynących w 2012 roku ....................................... 71
Ocena stanu wód powierzchniowych stojących w 2012 roku ........................................ 72
Jakość wód podziemnych w 2012 roku .......................................................................... 73
Przeprowadzone badania próbek wody w wodociągach w 2013 roku........................... 74
Powierzchnia gruntów wymagających zmeliorowania na terenie gminy........................ 76
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne
grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i
przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone
wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i
kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ............... 77
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne
grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i
przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami
LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej
polityki w zakresie ochrony przed hałasem .................................................................... 78
Monitoring hałasu prowadzony w 2010 roku .................................................................. 79
Ilość i rodzaj zebranych odpadów na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013
roku oraz sposób ich zagospodarowania ....................................................................... 85
Ilość i rodzaj odpadów zebranych selektywnie na terenie Gminy i Miasta Krajenka w
2012 i 2013 roku ............................................................................................................. 86
Procent nieruchomości, w których prowadzona jest segregacja odpadów
komunalnych .................................................................................................................. 87
Ilość odpadów wytworzonych, zebranych i odzyskanych w poszczególnych grupach
w 2012 roku .................................................................................................................... 89
Harmonogram realizacji przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu ochrony
środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka........................................................................ 97
Wskaźniki monitorowania Programu ............................................................................ 110
7
Spis rysunków
Rysunek 1
Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl) ........ 23
Rysunek 2
Położenie
gminy
na
tle
jednostek
fizyczno-geograficznych
(źródło:
www.geoportal.gov.pl) ................................................................................................. 34
Rysunek 3
Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło:
www.geoportal.gov.pl) ................................................................................................. 44
Spis wykresów
Wykres 1
Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach
2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) ....................................................... 25
Wykres 2
Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach
(źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka – 31.12.2013 rok) ........................................... 26
Wykres 3
Zieleń urządzona na terenie Gminy i Miasta Krajenka (wg Banku Danych Lokalnych
GUS 2012 rok)................................................................................................................ 49
Wykres 4
Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Gminie i Mieście
Krajenka w latach 2010-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) .......................... 65
8
1. WSTĘP
1.1. Podstawa prawna opracowania i forma
Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja poprzedniego „Programu Ochrony Środowiska
dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” przyjętego wraz z
„Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata
2014-2017” uchwałą Rady Miejskiej w Krajence Nr XLVI/253/10 z dnia 9 lipca 2010 roku.
Podstawą prawną opracowania Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka jest art.17
ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze
zm.), który zobowiązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Krajenki) do opracowania i uchwalenia
Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach
programowych niezbędnych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju.
W związku z ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) politykę ekologiczną państwa, zgodnie z którą
opracowywane były programy ochrony środowiska, zastąpiono polityką ochrony środowiska, która
m.in. winna być prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony
środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie
strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6
grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn.
zm.).
Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarząd powiatu uchwalany jest przez radę
gminy (w tym przypadku Radę Miejską).
Działania ujęte w Programie mają na celu dążenie do sukcesywnej poprawy stanu środowiska
w gminie i mieście Krajenka, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne źródeł
zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska, a także racjonalne gospodarowanie jego
zasobami przy uwzględnieniu konieczności ochrony środowiska.
1.2. Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura
Do opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2013-2017 z
perspektywą na kolejne 4 lata” zwanego w dalszej części dokumentu Programem, przyjęto
następującą metodologię:
1. Określono diagnozę stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy i Miasta Krajenka,
zawierającą charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną,
2. Określono działania mające na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony
środowiska poprzez przedstawienie priorytetów ekologicznych, celów ekologicznych oraz
zadań ekologicznych,
przy czym:
• priorytety ekologiczne – rozumiane jako główne parametry określające politykę
ochrony środowiska,
•
cele ekologiczne – są to cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego
elementu środowiska, stanowiące ostateczny efekt podejmowanych działań,
• zadania ekologiczne – są to przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych
celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i powinny być
realizowane aż do osiągnięcia założonego celu.
3. Przedstawiono uwarunkowania realizacji Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem,
4. Określono zasady monitorowania efektów wdrażania Programu.
9
Charakterystykę gminy oraz diagnozę stanu środowiska naturalnego na terenie Gminy i Miasta
Krajenka sporządzono głównie na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS),
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIOŚ), Starostwa Powiatowego w
Złotowie oraz Urzędu Gminy i Miasta Krajenka. Do opracowania wykorzystano również dane
uzyskane z niżej wymienionych jednostek:
• Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego,
• Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu (RDOŚ),
• Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu (RZGW),
• Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Złotowie (PSSE),
• Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Poznaniu (OSCHR),
• Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu (WZMiUW),
• Nadleśnictwo Złotów i Zdrojowa Góra,
• Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu (ZDW),
• Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie (PZD),
• Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” w Pile
• Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence.
Dane o stanie środowiska naturalnego podane są według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku, tam
gdzie było możliwe podane zostały dane bardziej aktualne.
Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy Prawo ochrony środowiska w Programie uwzględniono zapisy ze
strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych przyjętych na szczeblu lokalnym tj.
Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 oraz wyższego szczebla tj. Program
Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020,
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013, Program
Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015, Zaktualizowana Strategia
Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa
Wielkopolskiego na lata 2012-2017.
1.3. Zawartość opracowania
Sporządzony Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017
z perspektywą na kolejne 4 lata składa się z 9 rozdziałów:
Rozdział 1 – Wstęp
Przedstawia podstawę prawną opracowania, jego strukturę i metodykę prac zastosowaną przy
sporządzaniu Programu.
Rozdział 2 – Podstawowe założenia Programu
Wyszczególniono dokumenty strategiczne szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego, które
nakreślają wytyczne do sporządzenia Programu. Przedstawiono również uwarunkowania wewnętrzne,
czyli dokumenty strategiczne szczebla lokalnego, które kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i
Miasta Krajenka. Zostały wyznaczone priorytety ochrony środowiska oraz został określony nadrzędny
cel Programu.
Rozdział 3 – Ogólna charakterystyka Gminy i Miasta Krajenka
Opisano położenie geograficzne, ukształtowanie terenu, klimat i charakterystykę demograficzną
gminy. Scharakteryzowano infrastrukturę komunalną, w tym zaopatrzenie mieszkańców w wodę, w
gaz ziemny, energię elektryczną i cieplną oraz opisano funkcjonującą sieć kanalizacyjną wraz z
oczyszczalnią ścieków. Opisano infrastrukturę komunikacyjną tj. sieć drogową i kolejową
funkcjonującą na terenie gminy. Przedstawiono potencjał gospodarczy Gminy i Miasta Krajenka.
Rozdział 4 – Ochrona zasobów naturalnych
Opisano występujące na terenie gminy formy ochrony przyrody, zieleń urządzoną, lesistość oraz
racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi oraz ochronę powierzchni ziemi.
Rozdział 5 – Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
10
Rozdział ten opisuje jakość poszczególnych komponentów środowiska naturalnego oraz wpływ na
zdrowie ludzi. Przedstawiono możliwości wykorzystania energii z odnawialnych źródeł.
Scharakteryzowano gospodarkę odpadami na terenie gminy. Opisano prowadzoną na terenie gminy
edukację ekologiczną mieszkańców.
Rozdział 6 – Strategia ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka
W rozdziale tym wyznaczono siedem priorytetów ekologicznych. Do każdego priorytetu przypisano
cele ekologiczne oraz zaplanowane działania ekologiczne, które pozwolą na osiągnięcie założonych
celów. Przedstawiono harmonogram działań na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku.
Rozdział 7 – Zarządzanie środowiskiem
Przedstawiono sposób zarządzania środowiskiem, przedstawiając instrumenty prawnoadministracyjne, ekonomiczne i społeczne.
Rozdział 8 – Mechanizmy finansowe realizacji Programu
Przedstawiono mechanizmy finansowe realizacji Programu, możliwości pozyskania środków
finansowych na realizację poszczególnych zadań.
Rozdział 9 – Monitoring realizacji Programu
Wyznaczono wskaźniki do monitorowania realizacji Programu, a w szczególności zawartych w nich
celów i zaplanowanych zadań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne cztery lata.
2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU
2.1. Wprowadzenie
Znaczącą rolę w definiowaniu polityki ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka pełnią zapisy
zawarte w opracowaniach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. Należy również
uwzględnić uwarunkowania wewnętrzne zawarte w dokumentach planistycznych dla gminy.
Podstawowym dokumentem w kształtowaniu Programu ochrony środowiska pełni Polityka
Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Dokumentami szczebla
wojewódzkiego są: Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015,
Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku oraz Plan Gospodarki
Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. Natomiast dokumentami szczebla
powiatowego są: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z
perspektywą na lata 2017-2020 i Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego
na lata 2007-2013.
Zapisy zawarte w wymienionych dokumentach należy postrzegać jako wytyczne dla niniejszego
Programu, stanowiące tzn. uwarunkowania zewnętrzne.
Polityka ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka kształtowana jest również przez uwarunkowania
wewnętrzne. Do podstawowych dokumentów należy Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na
lata 2008-2017.
2.2. Uwarunkowania zewnętrzne
2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa
„Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest dokumentem
strategicznym określającym na podstawie aktualnego stanu środowiska priorytety polityki
ekologicznej. Zostały podane kierunki działań w latach 2009-2012, których realizacja pozwoli na
osiągnięcie niżej wymienionych celów średniookresowych do 2016 roku.
Kierunki działań systemowych:
• Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych
Cel średniookresowy do 2016 roku - doprowadzenie do sytuacji, w której projekty
dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym
w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki
tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów,
11
•
•
•
•
•
•
Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska
Cel średniookresowy do 2016 roku - uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych
i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do
świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego,
Zarządzanie środowiskowe
Cel średniookresowy do 2016 roku - jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS,
rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści
ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie,
Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
Cel średniookresowy do 2016 roku - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,
zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie” prowadzącą do proekologicznych
zachowań konsumenckich, pro środowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za
stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska,
uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska,
Rozwój badań i postęp techniczny
Cel średniookresowy do 2016 roku - zwiększenie roli polskich placówek badawczych we
wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska
oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska,
Odpowiedzialność za szkody w środowisku
Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu
zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody.
W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej
sprawcy,
Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym
Cel średniookresowy do 2016 roku - przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego
na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji.
Ochrona zasobów naturalnych:
• Ochrona przyrody
Cel średniookresowy do 2016 roku - zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej
przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym
(genetycznym),
gatunkowym
oraz
ponadgatunkowym
(ekosystemowym),
wraz
z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób
niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną,
• Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania
zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej,
z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej
i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej,
• Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód
powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od
deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania
gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności
zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz
skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem,
• Ochrona powierzchni ziemi
Cel średniookresowy do 2016 roku – rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych,
zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów
rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, zwiększenie skali
rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą,
12
•
rekreacyjną lub rolniczą,
Gospodarowanie zasobami geologicznymi
Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów
gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed
ilościową i jakościową degradacją. Konieczne jest: doskonalenie prawodawstwa dotyczącego
ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, ograniczenie presji wywieranej na środowisko
podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, eliminacja nielegalnej
eksploatacji kopalin, wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie
planowania przestrzennego, wykonanie bilansu pojemności struktur geologicznych, w których
możliwa jest sekwestracja dwutlenku węgla na terenie Polski, rozpoznanie geologiczne złóż
soli kamiennej, wyczerpanych złóż ropy i innych struktur geologicznych pod kątem
magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym
promieniotwórczych, dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód
leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych.
Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:
• Zdrowie a środowisko
Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców
w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny
nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii
przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska,
• Jakość powietrza
Cel średniookresowy do 2016 roku - dążenie do spełnienia przez Polskę zobowiązań
wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz Dyrektywy LCP i Dyrektywy CAFE. Zadania będą
głównie koncentrować się na dalszej redukcji emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów
wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz w dalszym ciągu
opracowywanie i wdrażanie przez właściwych marszałków województw Programów
naprawczych w strefach, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego
PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE, poprzez eliminację niskich źródeł emisji oraz
zmniejszenia emisji pyłu ze środków transportu,
• Ochrona wód
Cel średniookresowy do 2016 roku - do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji
całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program
budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej
2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód
powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu
Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej
Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu
wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Cel
ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru
dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju,
• Gospodarka odpadami
Cel średniookresowy do 2016 roku – utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych
odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów
komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które
nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz
opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów
wpływających znacząco na środowisko, eliminacja kierowania na składowiska zużytego
sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne
zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów
wycofanych z eksploatacji oraz zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku
odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do
13
•
•
odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych,
Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych
Cel średniookresowy do 2016 roku - dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa
na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest
ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa
przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych,
Substancje chemiczne w środowisku
Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad
substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia
REACH.
2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku
Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest załącznikiem do
uchwały nr XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku.
Strategia dotyczy zakresu kompetencji Samorządu Województwa oraz kompetencji województwa w
zakresie wpływania na zachowania innych podmiotów (na przykład przez zarządzanie środkami
własnymi i zewnętrznymi, czy przez udział w ustalaniu zasad, bądź sposobu realizacji polityk innych
podmiotów, między innymi przez kontrakt terytorialny). Przedmiotem strategii jest województwo
wielkopolskie i sfery/dziedziny oraz zachowania innych podmiotów, na które zgodnie z kompetencjami
ma wpływ samorząd województwa. Strategia dotyczy tego, za co Samorząd Województwa odpowiada,
bądź tego, na co ma lub zamierza mieć wpływ, także pośredni.
Celem generalnym strategii rozwoju województwa wielkopolskiego jest efektywne wykorzystanie
potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości
życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju.
Cel generalny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów strategicznych, które realizowane będą
przez cele operacyjne.
Zapisane działania, które pośrednio lub bezpośrednio kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i
Miasta Krajenka mieszczą się w następujących celach strategicznych:
Cel strategiczny 1 – Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu
Cel operacyjny 1.1 – Zwiększenie spójności sieci drogowej
Infrastruktura drogowa jest podstawowym czynnikiem integrującym przestrzeń regionu, zarówno w
ujęciu wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Zapewnia sprawne funkcjonowanie wszystkich sektorów oraz
jest podstawowym źródłem konkurencyjności.
Cel operacyjny 1.4 – Lepsze wykorzystanie dróg wodnych
Transport wodny jest nadal niewykorzystaną w Wielkopolsce formą transportu. Jego rozwój przyczynić
się może do odciążenia transportu drogowego i kolejowego, a przez to do poprawy stanu środowiska.
Przez działania promujące wykorzystanie szlaków wodnych na cele turystyczne i rozbudowę ich
infrastruktury można doprowadzić do aktywizacji obszarów do nich przylegających, a przez działania
rewitalizacyjne i modernizacyjne oraz włączenie systemu dróg Wielkopolski w system europejski
zwiększyć wymianę handlową z innymi regionami.
Cel strategiczny 2 - Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami
Cel operacyjny 2.1. - Wsparcie ochrony przyrody
Zasoby środowiska przyrodniczego są jednym z najważniejszych potencjałów rozwojowych
województwa. Ich ochrona wynika zarówno z prawa polskiego, jak i zobowiązań międzynarodowych,
w tym wspólnotowych
Cel operacyjny 2.2. - Ochrona krajobrazu
Obowiązki dotyczące ochrony krajobrazu wynikają z ratyfikacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej.
Realizacja tego celu jest przede wszystkim domeną planu zagospodarowania przestrzennego
województwa.
Cel operacyjny 2.3. - Ochrona zasobów leśnych i racjonalne ich wykorzystanie
Ekosystemy leśne stanowią w Wielkopolsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik
wszystkich form ochrony przyrody. Lasy są odnawialnym źródłem surowca drzewnego, warunkującym
14
rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska. Zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój lasów
umożliwia współistnienie i pogodzenie wszystkich funkcji lasu.
Cel operacyjny 2.4. - Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz
ograniczanie skutków ich eksploatacji
Eksploatacja kopalin powinna odbywać się przy minimalizacji konfliktów z ochroną środowiska,
działalnością gospodarczą i rolniczą oraz z funkcjami mieszkalnymi. Celem jest uzyskanie równowagi
między tymi funkcjami, z preferencjami dla wymogów środowiskowych.
Cel operacyjny 2.5. - Ograniczanie emisji substancji do atmosfery
Emisja zanieczyszczeń do atmosfery wpływa negatywnie na zdrowie ludności oraz środowisko
przyrodnicze. Ponadto ograniczenie emisji do atmosfery jest podstawową metodą przeciwdziałania
ociepleniu klimatu.
Cel operacyjny 2.6. - Uporządkowanie gospodarki odpadami
Zbiórka odpadów oraz ich zagospodarowanie w województwie nadal nie spełnia szeregu standardów
w tym zakresie. W perspektywie 2020 roku należy dążyć, by Wielkopolska stała się liderem w
gospodarce recyrkulacyjnej, z wysokim stopniem odzysku materiałów, surowców i energii.
Cel operacyjny 2.7. - Poprawa gospodarki wodno – ściekowej
W perspektywie do 2020 roku powinno zakończyć się porządkowanie tej sfery. Wielkopolski system
gospodarki wodno-ściekowej nadal odbiega od wymogów
Cel operacyjny 2.8. - Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego
Wielkopolska należy do regionów o specyficznych warunkach hydrologicznych. Podstawowymi
problemami w tym zakresie są deficyt wody oraz nierównomierne reżimy hydrologiczne rzek
charakteryzujące się zarówno powodziami, jak i częstymi niżówkami. Sytuację w tym zakresie
potęguje niski poziom retencji sztucznej. Wymaga to radykalnych działań zwiększających zasoby
bilansowe regionu oraz likwidujących zagrożenia wynikające ze stanów ekstremalnych.
Cel operacyjny 2.9. - Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa
Utrzymanie i poprawa przyrodniczych walorów przestrzeni rolniczej Wielkopolski jest szczególnie
ważna, bowiem region ten jest liderem w produkcji rolnej, przy stosunkowo przeciętnych warunkach
uprawy.
Cel operacyjny 2.10. - Promocja postaw ekologicznych
Edukacja i kształtowanie postaw ekologicznych jest równie efektywnym instrumentem poprawy stanu
środowiska, jak inwestycje w infrastrukturę.
Cel operacyjny 2.11. - Zintegrowany system zarządzania środowiskiem przyrodniczym
Podstawą skutecznego zarządzania środowiskiem przyrodniczym jest dostęp do aktualnych
informacji. Organom decyzyjnym potrzebne są rzetelne informacje jakościowe oraz ilościowe o
zasobach przyrodniczych, ich stanie oraz rozmieszczeniu.
Cel operacyjny 2.12. - Poprawa stanu akustycznego województwa
Na kształtowanie się klimatu akustycznego województwa mają wpływ przede wszystkim pojazdy
poruszające się po trasach komunikacyjnych (samochody, pociągi), samoloty korzystające z cywilnych
portów lotniczych i lądowisk oraz lotnisk wojskowych, zakłady przemysłowe. Najbardziej uciążliwy,
obejmujący swym oddziaływaniem największą liczbę ludności, jest hałas komunikacyjny, który
pomimo postępu technologicznego wciąż narasta. Przede wszystkim zwiększa się liczba pojazdów
samochodowych oraz ciągników, co negatywnie wpływa na jakość środowiska w Wielkopolsce.
Cel strategiczny 3 - Lepsze zarządzanie energią
Cel operacyjny 3.1. - Optymalizacja gospodarowania energią
Optymalna gospodarka energią skutkująca poprawą efektywności energetycznej powinna obejmować
działania zarówno na etapie produkcji, dystrybucji, jak i jej odbioru.
Cel operacyjny 3.2. - Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii
Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych z jednej strony ogranicza emisję gazów do atmosfery, a z
drugiej przyczynia się do dywersyfikacji źródeł energii, co zwiększa bezpieczeństwo energetyczne
regionu. Rozwój tego sektora ma w Wielkopolsce dobre perspektywy, bowiem panują tutaj dobre
warunki przede wszystkim dla rozwoju energetyki wiatrowej, geotermalnej oraz na bazie biomasy.
Cel operacyjny 3.3. - Poprawa bezpieczeństwa energetycznego regionu
15
Infrastruktura energetyczna w regionie jest w niezadowalającym stanie zarówno pod względem
jakościowym, jak i ilościowym, co może spowodować zagrożenia dostaw energii i paliw. W tym celu
należy podjąć działania mające zagwarantować właściwą infrastrukturę, dostawę energii i
wystarczającą moc wytwórczą w elektrowniach.
Cel strategiczny 5 – Zwiększenie spójności województwa
Cel operacyjny 5.2. – Rozwój obszarów wiejskich
Szczególne znaczenie dla realizacji tego celu będzie mieć aktywizacja lokalnych środowisk na rzecz
rozwoju jak również budowa infrastruktury związanej z odnawialnymi źródłami energii i budowa
infrastruktury wodno-kanalizacyjnej.
2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015
Nadrzędną zasadę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki
ekologicznej państwa, przyjęto sformułowaną w Konstytucji RP zasadę zrównoważonego rozwoju,
czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym następuje proces integrowania działań
politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia
podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia
jak i przyszłych pokoleń.
W programie wojewódzkim założono osiągnięcie 16 celów polityki ekologicznej województwa
wielkopolskiego, poprzez realizację zadań szczegółowych w poszczególnych obszarach
strategicznych. Celami i kierunkami działań w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do
2023 r. są:
1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego
systemu obszarów chronionych,
2. Prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększanie lesistości,
3. Zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i suszą,
4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów
zdegradowanych,
5. Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich
eksploatacji,
6. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu
zaopatrzenia w wodę,
7. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza oraz standardów emisyjnych
z instalacji, wymaganych przepisami prawa,
8. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców województwa ponadnormatywnym hałasem,
zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego,
9. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich
oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko,
10. Minimalizacja skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska,
11. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego,
zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka
konsumpcyjna,
12. Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów
strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich
zatwierdzeniem,
13. Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjającej
równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem
jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska,
14. Wdrożenie mechanizmów zapewniających aktywizację rynku na rzecz ochrony środowiska,
15. Zwiększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdrażaniu innowacji w przemyśle
oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska,
16
16. Wdrożenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku
i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody.
2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017
Dokument został opracowany w celu uporządkowania zagadnień związanych z systemem gospodarki
odpadami w województwie wielkopolskim oraz z zarządzaniem tym systemem. Zgodnie z zapisami
ustawy o odpadach, wojewódzki plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów
powstających na obszarze województwa oraz przywożonych na jego obszar, a w szczególności
odpady komunalne, odpady ulegające biodegradacji, odpady opakowaniowe i odpady niebezpieczne.
Dla poszczególnych grup odpadów sformułowano następujące cele:
Odpady komunalne:
1. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne i zastępcze instalacje do
przetwarzania odpadów.
2. Zamknięcie wszystkich składowisk odpadów niespełniających wymagań przepisów prawnych.
3. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali,
tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego
z wymogami ochrony środowiska.
4. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie
składowania tych odpadów.
5. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w
strumieniu odpadów komunalnych.
6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.
7. Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie kompleksowych i
racjonalnych metod gospodarowania odpadami.
Odpady pozostałe (grupy 01-19):
1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.
2. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne poddanych
procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem.
Odpady niebezpieczne:
1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych.
2. Wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych,
głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.
3. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i
procesom unieszkodliwiania.
4. Edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń
wynikających z niekontrolowanego przedostawania się odpadów niebezpiecznych do
środowiska.
Odpady zawierające PCB:
1. Sukcesywna likwidacja odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm.
Oleje odpadowe:
1. Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako
regeneracja na poziomie co najmniej 35%.
2. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów
odpadowych.
Odpady medyczne i weterynaryjne:
Upowszechnienie systemu zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych na
obszarze całego województwa.
W okresie do 2023r. podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i
weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości
odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych.
17
Zużyte baterie i akumulatory:
Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów, który pozwoli
na osiągnięcie następujących poziomów zbierania:
• do 2012r. – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów
przenośnych w wysokości co najmniej 25%;
• do 2016r. i w latach następnych – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych
akumulatorów przenośnych, w wysokości co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i
akumulatorów przenośnych.
• osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu – co najmniej 65% ich masy.
Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zużytych baterii i
zużytych akumulatorów.
Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny:
Utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości:
1. Dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i
automatów do wydawania:
•
poziomu odzysku w wysokości co najmniej 80% masy zużytego sprzętu,
•
poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze
zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu;
2. Dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i
audiowizualnego:
•
•
poziomu recyklingu części składowych materiałów i substancji pochodzących ze
zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 65% masy zużytego sprzętu;
3. Dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego,
sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem
wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego
i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli:
•
•
poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze
zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 50% masy zużytego sprzętu;
4. Dla zużytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu części składowych,
materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy
zużytych lamp.
Osiąganie co roku poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego
(niebezpiecznych i innych niż niebezpiecznych) pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości
co najmniej 4 kg/mieszkańca/rok.
Pojazdy wycofane z eksploatacji:
1. Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy
pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku:
•
85% i 80% do końca 2014 roku,
• 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015r.
2. Wyeliminowanie tzw. „szarej strefy”.
Odpady zawierające azbest:
Zakłada się osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010r. przez Radę Ministrów
Rzeczypospolitej Polskiej „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” oraz
„Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego”.
Przeterminowane środki ochrony roślin:
Uszczelnienie systemu zbierania przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po tych
środkach pochodzących z bieżącej produkcji i stosowania w rolnictwie.
Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych:
18
Zakłada się sukcesywne zagospodarowanie odpadów materiałów wybuchowych, poprzez kontynuację
dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych.
Zużyte opony:
W perspektywie do 2023r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku
na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%.
Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej:
Do 2023r. poziom przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku
materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosić minimum 70% wagowo.
Komunalne osady ściekowe:
W perspektywie do 2023r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są
następujące:
• ograniczenie składowania osadów ściekowych,
•
zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi
(w tym współspalanie, produkcja paliwa alternatywnego),
•
maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy
jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego,
chemicznego oraz środowiskowego.
Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne:
W okresie do roku 2023 zakłada się zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie
więcej niż 40% masy wytworzonych odpadów.
Odpady opakowaniowe:
Jako cel na rok 2014 przyjęto osiągnięcie następujących poziomów odzysku i recyklingu:
• opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu,
• opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu,
• opakowania z aluminium: 50% recyklingu,
• opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu,
• opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu,
• opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu,
• opakowania z drewna: 15% recyklingu.
Odpady z wybranych gałęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza
problemy:
• zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku,
•
likwidacja „mogilnika” (kapsuły) zawierającego stłuczkę szklaną wraz z rtęcią zlokalizowanego
na składowisku odpadów w miejscowości Kłoda, gmina Szydłowo - obiekt należący do Philips
Lighting Poland S.A. w Pile,
•
zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem.
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z
perspektywą na lata 2017-2020
Program ochrony środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata
2017-2020 został przyjęty uchwałą nr XL/288/2014 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 26 marca 2014
roku. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań
programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu złotowskiego.
Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczynią się do
właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami
przyrodniczymi.
W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego określono następujące cele ekologiczne,
które należy uwzględnić w niniejszym opracowaniu:
1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla
zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszkańców.
2.2.5.
19
2. Cel ekologiczny: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie
do stanu właściwego składników przyrody.
3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształceń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz
antropogenicznych.
4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości
użytkowej oraz ochrona przed powodzią.
5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów gazów
i odorów.
6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej
jakości stanu akustycznego środowiska.
7. Cel ekologiczny: ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym.
8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost
udziału zasobów odnawialnych.
9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz
wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej.
10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia
ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i zapewnienie
bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego.
11. Cel ekologiczny: racjonalny i systemowy rozwój gospodarki odpadami.
2.2.6.
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 20072013
Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 jest
załącznikiem do uchwały nr X/43/2007 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 27 czerwca 2007 roku. Jest
dokumentem planistycznym określającym misję, kierunki i cele jego rozwoju w różnych płaszczyznach
życia społeczności powiatu. Działalność społeczno – gospodarczą podzielono na pięć obszarów:
gospodarkę, przestrzeń, społeczność, ekologię i infrastrukturę. Dla każdego obszaru wyznaczono cele
niezbędne. W opracowywany dokument wpisują się następujące cele:
PRZESTRZEŃ
Cele niezbędne:
• promowanie atrakcyjnych obszarów pod zabudowę obiektów turystycznych,
• podjęcie działań na rzecz poprawy komunikacji zewnętrznej i wewnętrznej.
Kierunki działań:
• przeznaczenie terenów niezagospodarowanych na cele turystyczne,
• uzbrajanie w infrastrukturę techniczną i promocja walorów turystycznych wyznaczonych
obszarów i obiektów,
• modernizacja i budowa dróg powiatowych,
• modernizacja i utrzymanie dotychczasowych szlaków kolejowych.
INFRASTRUKTURA
Cele niezbędne:
• modernizacja istniejących dróg,
• budowa nowych dróg,
• utrzymanie istniejącej sieci drogowej.
Kierunki działań:
• wymiana nawierzchni zgodnie z technologią i normami,
• poszerzenie dróg i przebudowa łuków poziomych zgodnie z normami,
• budowa chodników i ścieżek rowerowych,
• budowa obwodnic,
• budowa nowych dróg ułatwiających dojazd do stolicy powiatu,
20
• przebudowa dróg gruntowych na drogi utwardzone,
• bieżące remonty cząstkowe nawierzchni oraz oznakowań pionowych i poziomych,
• poprawienie odwodnienia dróg poprzez pogłębianie rowów i regulację poboczy.
GOSPODARKA
Cele niezbędne:
• intensyfikacja rozwoju gospodarczego.
Kierunki działań:
• stworzenie warunków do lepszego wykorzystania zasobów obszarów leśnych przy
jednoczesnym działaniu na rzecz ich przyrostu,
• lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych powiatu,
• wykorzystanie walorów naturalnych i potencjału powiatu dla rozwoju turystyki.
EKOLOGIA
Cele niezbędne:
• wdrożenie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów stałych. Bezpieczeństwo na
istniejących już miejscach składowania,
• tworzenie warunków dla rozwoju alternatywnych nośników energii,
• działania na rzecz racjonalnej gospodarki wodno – ściekowej.
Kierunki działań:
• wdrożenie w powiecie jednolitego systemu segregacji i utylizacji odpadów,
• dalsze wykorzystywanie wyselekcjonowanych odpadów,
• budowa nowych, nowoczesnych wysypisk i kompostowni. Rekultywacja wysypisk
wyeksploatowanych,
• zastąpienie tradycyjnych nośników energii alternatywnymi,
• promowanie zmian tradycyjnego systemu ogrzewania na rzecz nośników energii o
charakterze proekologicznym,
• wykorzystanie biomasy, jako źródła energii,
• zapewnienie odbioru i utylizacja ścieków na maksymalnym obszarze powiatu,
• promocja systemu przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach indywidualnych,
• modernizacja istniejących ujęć wody i dalszy rozwój sieci wodociągowej.
2.3. Uwarunkowania wewnętrzne
2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017
Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 jest załącznikiem do uchwały nr
XXVIII/134/08 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 30 czerwca 2008 roku.
Określono wizję oraz misję rozwoju Gminy Krajenka oraz wyznaczono cele strategiczne. Niżej opisano
cele, których realizacja wpłynie na kształtowanie polityki ochrony środowiska Gminy Krajenka:
Cel strategiczny – Rozwój infrastruktury technicznej
1.1 - System wodno-kanalizacyjny:
1.1.1 – Uzupełnienie i modernizacja sieci wodociągowej
1.1.2 – Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej w mieście i gminie
1.2 – Drogownictwo:
1.2.1 – Budowa i remonty dróg, chodników i ścieżek rowerowych,
1.4 – Gospodarka odpadami i ochrona środowiska
1.4.1 – Gospodarka odpadami komunalnymi
1.4.2 – Wspieranie rozwoju edukacji proekologicznej w Gminie.
2.4. Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka
Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty Gminy Krajenka, Powiatu Złotowskiego i
województwa wielkopolskiego oraz Politykę Ekologiczną Państwa i potrzebę poprawy jakości życia
21
mieszkańców, sformułowano nadrzędny cel Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta
Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata, którego brzmienie jest następujące:
Zachowanie istotnych walorów środowiska naturalnego i poprawę jego stanu przy
jednoczesnym zrównoważonym rozwoju gospodarczym gminy
Zaproponowane w Programie ochrony środowiska cele i zadania ekologiczne powinny posłużyć do
tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej
kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, a następnie na jego
poprawie. Realizacja wytyczonych celów w Programie powinna spowodować zrównoważony rozwój
gospodarczy i polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska
naturalnego na terenie gminy.
Program ochrony środowiska będzie odgrywał coraz to większą rolę w sferze zarządzania
środowiskiem w gminie. Zatem w okresie do 2021 roku znaczenie Programu można opisać
następująco:
• program mobilizuje administrację publiczną do rozwiązywania w zintegrowany sposób
problemów ochrony środowiska pojawiających się w gminie,
• program określa występujące problemy w poszczególnych komponentach środowiska
naturalnego oraz proponuje sposób ich rozwiązywania,
• program jest podstawą do podejmowania decyzji w zakresie działań i przedsięwzięć
inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali gminy,
• program mobilizuje podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz inne instytucje
i organizacje do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz
wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska.
W Programie dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których realizacja przyczyni się
w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy i Miasta Krajenka – tzw.
priorytetów ekologicznych. Ich wyboru dokonano w oparciu o diagnozę aktualnego stanu
poszczególnych komponentów środowiska, uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych.
Do najważniejszych priorytetów ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka należy:
• Poprawa jakości powietrza atmosferycznego,
• Poprawa i utrzymanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych,
• Racjonalna gospodarka odpadami,
• Ochrona cennych elementów przyrodniczych,
• Ograniczenie uciążliwości hałasu oraz ochrona mieszkańców przed oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych,
• Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych,
• Edukacja ekologiczna społeczeństwa oraz poprawa bezpieczeństwa ekologicznego.
Należy zaznaczyć, że wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego priorytetu wpisuje się
także w pozostałe priorytety. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości
środowiskowe są ze sobą powiązane. Poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje
poprawą lub ochroną pozostałych.
3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA
3.1. Położenie administracyjne
Gmina i Miasto Krajenka położona jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie
złotowskim. Graniczy z sześcioma innymi gminami:
22
•
•
•
•
•
od północnego-zachodu z Gminą Tarnówka,
od północnego-wschodu z Gminą Złotów,
od południowego-wschodu z Miastem i Gminą Wysoka (w powiecie pilskim),
od południa z Gminą Kaczory i Miastem Piła (w powiecie pilskim),
od zachodu z Gminą Szydłowo (w powiecie pilskim).
Gmina zajmuje powierzchnię 19 120 ha, co stanowi 11,5% powierzchni powiatu złotowskiego, jest
czwartą gminą pod względem wielkości w powiecie. Na obszar miasta przypada 376 ha, a na obszar
wiejski – 18 744 ha.
Rysunek 1 Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl)
Pod względem administracyjnym gminę tworzą następujące miejscowości: Augustowo, Barankowo,
Czajcze, Dolnik, Leśnik, Głubczyn, Łońsko, Krajenka, Krajenka-Wybudowanie, Maryniec, Paruszka,
Podróżna, Pogórze, Skórka, Śmiardowo Krajeńskie, Tarnówczyn, Wąsoszki, Żeleźnica. Największą
wsią sołecką jest Skórka, natomiast najmniejszą – Maryniec.
Na terenie gminy najwięcej gruntów zajmują grunty leśne (48,4%). Użytki rolne zajmują ponad 46%
powierzchni gminy, z czego najwięcej jest gruntów ornych. Grunty zabudowane i zurbanizowane
stanowią 3,1% powierzchni gminy, natomiast grunty pod wodami zajmują powierzchnię 1,1%. W
przypadku miasta Krajenka najwięcej jest użytków rolnych oraz gruntów zabudowanych i
zurbanizowanych. Na terenach wiejskich przeważają grunty leśne nad użytkami rolnymi. Szczegółowa
charakterystyka użytkowania gruntów w Gminie Krajenka została przedstawiona w tabeli poniżej.
23
Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka
Użytki rolne
Jednostka
administracyjna
Powierzchn
ia ogółem
Grunty
orne
Łąki
trwałe
Sady
Grunty leśne
Pastwiska Pozostałe
trwałe
użytki rolne
Grupy
zadrzewień i
zakrzewień
Lasy
Grunty
zabudowane i
zurbanizowane
Grunty pod
Inne grunty
wodami
ha
Gmina Krajenka
19120
7571
88
571
389
199
9186
62
599
213
242
Obszar miasta
376
153
6
14
17
14
21
3
130
5
13
Obszar wiejski
18744
7418
82
557
372
185
9165
59
469
208
229
Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka
24
Pod względem zurbanizowania przewyższa obszar miasta Krajenka, na co zdecydowany wpływ ma
struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania
Przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka rozgranicza następującą strukturę funkcjonalną obszaru
gminy:
• obszar północny z ośrodkiem administracyjno-usługowym miasta Krajenki,
• obszar środkowy - zespół wsi podstawowych Głubczyn i Podróżna, o funkcji rolniczej,
• obszar południowy - obszar funkcjonalny wsi Skórka będący jednocześnie strefą podmiejską
miasta Piły.
3.2. Podstawowe dane o ludności
Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) liczba ludności wg faktycznego miejsca
zamieszkania w ostatnich latach zwiększyła się. W 2009 roku gmina zamieszkiwana była przez 7 308
osób, natomiast w roku 2013 liczba ta wynosiła 7 564 osób, czyli nastąpił wzrost o 3,6%. Kobiety
stanowiły nieco ponad połowę (50,83%) ludności gminy. Współczynnik feminizacji (określający liczbę
kobiet na 100 mężczyzn) ukształtował się na poziomie 103, co oznacza, że w gminie występuje więcej
kobiet niż mężczyzn.
Tabela 2 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013
Jednostka
administracyjna
Liczba ludności w latach
2009 rok
Gmina Krajenka
w tym:
- obszar miasta
- obszar wiejski
2010 rok
2011 rok
2012 rok
2013 rok
7 308
7 484
7 524
7 531
7 564
3 681
3 627
3 789
3 695
3 804
3 720
3 798
3 733
3 811
3 753
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.
Wykres 1 Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach
2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS)
25
Wykres 2 Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach
(źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka – 31.12.2013 rok)
Według danych z Urzędu Gminy i Miasta Krajenka w 2013 roku najwięcej ludności stale i czasowo
zameldowanych mieszkało w Krajence – 3 871 (50,2% ogółu ludności gminy) i w Skórce – 707 osób,
najmniej mieszkało w miejscowościach: Krajenka Wybudowanie, Maryniec i Leśnik. Sieć osiedleńcza
Gminy i Miasta Krajenka wskazuje na zdecydowaną koncentrację ludności w ośrodku miejskim
Krajenki. Związane jest to zarówno z położeniem miasta na trasie komunikacyjnej pomiędzy Piłą a
Złotowem, a także z funkcją miasta jako siedziby gminy i koncentracją większych podmiotów
usługowych. Miejscowość Skórka charakteryzuje się największą tendencją rozwojową pod względem
demograficznym spośród wszystkich miejscowości gminy.
2
Gminę cechuje wysoka gęstość zaludnienia – 39 os/km , co daje drugie miejsce w powiecie
złotowskim, zaraz za miejscowością Złotów.
W 2013 roku przyrost naturalny w gminie wyniósł 7 (w 2012 roku – 0). Saldo migracji na pobyt stały w
przeliczeniu na 1000 ludności osiągnęło wartość 0,5 (w 2012 roku 0,1), co dało drugie miejsce w
powiecie. W 2013 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym w populacji ogółem wyniósł 21,4%,
osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 64,5%, a w wieku poprodukcyjnym 14,1%.
26
3.3. Gospodarka
Krajenka rozwija się dość dynamicznie w ciągu ostatnich lat. Głównym czynnikiem rozwojowym Gminy
i Miasta jest korzystne położenie i duże walory przyrodnicze.
Na koniec 2013 roku funkcjonowało 483 podmiotów gospodarczych, jest to o 7 podmiotów więcej niż
rok wcześniej. W sektorze prywatnym działało 95% podmiotów.
Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku
Jednostka
Sektor
administracyjn Ogółem publiczny
a
Gm. Krajenka
w tym:
- obszar miasta
- obszar wiejski
Spółki handlowe
Razem
Z udziałem
kapitału
zagranicznego
Spółdzielnie
Fundacje,
stowarzyszenia i
organizacje
społeczne
Osoby fizyczne
prowadzące
działalność
gospodarczą
483
24
12
5
4
23
378
280
203
19
5
8
4
2
3
1
3
11
12
205
173
Źródło: Główny Urząd Statystyczny.
W porównaniu do 2012 roku w sektorze publicznym nastąpił spadek liczby zarejestrowanych
podmiotów o cztery. Natomiast w sektorze prywatnym zaobserwowano wzrost liczby osób fizycznych
prowadzących działalność gospodarczą (13 podmiotów więcej) oraz większą ilość spółek handlowych
(3 podmioty więcej). Podmioty gospodarcze w 58% skupione są na terenach miejskich.
W 2012 roku w Gminie Krajenka zatrudnionych było 832 osoby, nastąpił spadek zatrudnienia o 5,4%
w stosunku do roku wcześniejszego. Najwięcej osób pracowało w mieście Krajenka (76,5%). Udział
kobiet w ogóle pracujących w gminie wyniósł 42,3%, tj. o 16 kobiet mniej niż rok wcześniej.
Na koniec 2013 roku bezrobocie w powiecie złotowskim wynosiło 17,2% i było niższe niż rok
wcześniej. Mimo to w powiecie bezrobocie jest w dalszym ciągu wyższe niż średnie bezrobocie w
Polsce oraz w województwie wielkopolskim.
Było 1 848 bezrobotnych, z czego 47,3% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku wcześniejszego
stopa bezrobocia w powiecie wzrosła o 1,1%, podobną tendencję odnotowano w skali wojewódzkiej
jak i krajowej.
Tabela 4 Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju
i województwa wielkopolskiego
Stopa bezrobocia [%]
Jednostka terytorialna
2011 rok
2012 rok
2013 rok
Polska
12,5
13,4
13,4
Województwo wielkopolskie
9,2
9,9
9,6
Powiat Złotowski
18,7
18,9
17,2
Źródło: Główny Urząd Statystyczny i Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie.
W Gminie Krajenka na koniec 2013 roku było 458 bezrobotnych, z czego 52,2% stanowiły kobiety. W
porównaniu do roku wcześniejszego liczba bezrobotnych zwiększyła się o 13 osób. Wśród
bezrobotnych najwięcej jest osób długotrwale pozostających bez pracy oraz bez wykształcenia
średniego.
27
Tabela 5 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013
Liczba zarejestrowanych bezrobotnych
Jednostka administracyjna
2011 rok
Miasto i Gmina Krajenka
2012 rok
453
2013 rok
445
458
Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie.
3.4. Infrastruktura techniczna
3.4.1.
Sieć wodociągowa
Sieć wodociągowa to układ połączonych ze sobą przewodów przeznaczonych do przesyłu wody
między ujęciem, a odbiorcą. W skład sieci wodociągowej wchodzą: przewody magistralne, przewody
rozdzielcze i połączenia domowe zwane przyłączami. Woda zanim zostanie przesłana do wodociągu
poddawana jest procesom uzdatniania.
Według danych GUS długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy w 2012 roku wynosiła
55,7 km i była dłuższa o 800 m w porównaniu do roku 2009. Powoli wzrasta liczba ludności
korzystającej z sieci wodociągowej. Na terenie gminy z sieci wodociągowej w 2012 roku korzystało
80,9 % ludności. W mieście procent ten był wyższy i wynosił 98,2%. W tabeli poniżej przedstawiono
szczegółowe dane dotyczące sieci wodociągowej na terenie gminy.
Tabela 6 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012
Wyszczególnienie
Jednostka
Rok
2009
2010
2011
2012
km
54,9
54,9
55,4
55,7
Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
osoba
5924
6073
6259
6089
%
81,1
81,1
83,2
80,9
w miastach
osoba
3602
3707
3723
3731
w miastach
%
97,9
97,8
97,9
98,2
Długość czynnej sieci rozdzielczej
Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury wodociągowej funkcjonującej na terenie gminy
według stanu na koniec 2013 roku.
Tabela 7 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok
Długość sieci
Liczba mieszkańców
Stopień
Ilość
Jednostka
wodociągowej
podłączonych do
zwodociągowania
przyłączy
administracyjna
bez przyłączy
sieci
gminy
[szt.]
[km]
[osoby]
[%]
Obszar miasta
23,70
650
3782
98
Obszar wiejski
39,45
452
2610
68
RAZEM
63,15
1102
6392
83
Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka.
28
Tabela 8 Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka
Krajenka
Dolnik
Skórka
Podróżna
Augustowo
Rodzaj
ujęcia
Podziemne
Miejsce
ujęcia
wody
Liczba
studni
[szt.]
Wydajność
Formalnie
ujęcia wody ustanowiona
Qmax
strefa ochrony
3
[m /h]
bezpośredniej
[m]
2
3
1
2
30
15
24,9
18
8
10
8
10
2
50
10
Maryniec
1
21
Miejscowości
obsługiwane
przez SUW
Pobór wody
na koniec
2012 r.
3
[m ]
Pobór wody
na koniec
2013 r.
3
[m ]
162 304
18 967
45 813
13 247
164 500
17 081
47 120
13 773
40 611
57 844
9 601
5 988
Krajenka
Paruszka, Dolnik
Skórka
Podróżna
Augustowo,
Żeleźnica,
Głubczyn,
Śmiardowo
Krajeńskie
Maryniec
8
Na terenie gminy funkcjonuje sześć ujęć wody. Są to ujęcia wody podziemnej. Każde ujęcie posiada
3
stację uzdatniana wody. Na koniec 2013 roku pobór wody ze wszystkich ujęć wynosił 306 306 m i był
o 5,2 % większy niż w 2012 roku.
3.4.2. Sieć kanalizacyjna
Sieć kanalizacyjna to układ połączonych ze sobą przewodów, które służą do odprowadzenia ścieków
sanitarnych i wód deszczowych z budynków oraz ulic do oczyszczalni ścieków lub naturalnego
odbiornika (wody deszczowe). Przewody te, w zależności od wielkości i funkcji zwane są kolektorami,
kanałami głównymi, kanałami bocznymi i przyłączami domowymi. Integralną częścią sieci
kanalizacyjnej są studzienki. W zależności od pełnionej funkcji i miejsca usytuowania są to studzienki:
rewizyjne, połączeniowe lub spadowe.
Według danych GUS w 2012 roku użytkowana sieć miała długość 14,7 km i była dłuższa o 500 m w
porównaniu do 2009 roku. Co roku przybywa również ilość przyłączy prowadzących do budynków
mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Systematycznie wzrasta liczba ludności korzystająca z sieci
kanalizacyjnej. Na terenie gminy w 2012 roku z sieci kanalizacyjnej korzystało 46,8 % mieszkańców.
W mieście procent ten był wyższy i wynosił 91 %. W latach 2010-2013 została wybudowana sieć o
długości ponad 40 km. Sieć była oddawana do użytkowania w latach 2012-2013.
W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie gminy.
Tabela 9 Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012
Wyszczególnienie
Jednostka
Rok
2009
2010
2011
2012
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej
km
14,2
14,2
14,2
14,7
Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i
zbiorowego zamieszkania
szt.
521
521
531
606
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
osoba
3350
3447
3488
3527
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
%
45,8
46,1
46,4
46,8
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach
osoba
3299
3395
3413
3456
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach
%
89,6
89,6
89,7
91,0
29
Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej funkcjonującej na terenie gminy
według stanu na koniec 2013 roku.
Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku
Długość sieci bez przyłączy
[km]
56,33
Ilość przyłączy
kanalizacyjnych
[szt.]
1068
1
Liczba mieszkańców
podłączonych do kanalizacji
ogółem
[osoby]
4950
1
w tym wybudowanych do granic posesji – jeszcze nie podłączonych
W 2013 roku sieć kanalizacyjna bez przyłączy miała długość 56,33 km. Liczba przyłączy do sieci
wynosiła 1 068 sztuk, a z sieci na koniec 2013 r. korzystało 4 950 osób. Kanalizacja deszczowa ma
długość 8,2 km. Stan techniczny urządzeń kanalizacyjnych określa się jako dobry.
Sieci kanalizacyjnej nie ma w następujących miejscowościach: Barankowo, Czajcze, Leśnik, Łońsko,
Tarnówczyn, Wąsoszki i Maryniec.
Na terenach nieskanalizowanych, tam gdzie budowa kanalizacji jest niemożliwa ze względów
ekonomicznych lub technicznych nieruchomości wyposażone są w zbiorniki bezodpływowe lub
przydomowe oczyszczalnie ścieków.
3.4.3. Oczyszczalnia ścieków
Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej Krajence
3
przy ulicy Szkolnej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 1200 m /dobę i
faktycznej wydajności (wg stanu na 2013 r.) 3162 RLM. Oczyszczalnia obsługuje następujące
miejscowości: Krajenka, Augustowo, Głubczyn, Głubczyn – Rogownica, Skórka, Żeleźnica, Paruszka,
Śmiardowo Krajeńskie i Podróżna. W 2013 roku z oczyszczalni korzystało łącznie 4950 mieszkańców,
w tym 3633 osób z miasta Krajenka. Ścieki oczyszczone są odprowadzane rowem do rzeki Głomia.
3
3
W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono 227 dam ścieków (w tym 10 dam zostało dowiezionych
do oczyszczalni) i tyle samo zostało oczyszczonych. Zostały wytworzone 130 Mg suchej masy
osadów ściekowych.
Z roku na rok zwiększa się ilość ścieków odprowadzonych do oczyszczalni. Ma to związek z ciągłą
rozbudową systemu kanalizacyjnego na terenie gminy. W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono o
29,5 % więcej ścieków niż w 2009 roku. Podobnie jest w przypadku wytworzonych osadów
ściekowych.
3.4.4. Sieć gazowa
Według danych GUS ogólna długość czynnej sieci gazowej na terenie gminy systematycznie wzrasta,
w 2012 roku wynosiła 49 150 m i w stosunku do 2009 roku była dłuższa o 106 m. Do poszczególnych
budynków w 2012 roku wykonanych było 404 sztuki przyłączy gazu, w porównaniu z 2009 roku było
ich więcej o 15 sztuk. Powoli wzrasta liczba odbiorców gazu zarówno w mieście Krajenka jak i na
terenach wiejskich. W 2012 roku z sieci gazowej na terenach wiejskich korzystało tylko 6,8 %
ludności, w mieście wskaźnik ten wynosił 62,6 %.
30
Tabela 11 Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012
Wyszczególnienie
Jednostka
Rok
2009
2010
2011
2012
Długość czynnej sieci ogółem
m
49044
49072
49150
49150
Długość czynnej sieci przesyłowej
m
15085
15085
15085
15085
Długość czynnej sieci rozdzielczej
m
33959
33987
34065
34065
szt.
389
395
398
404
Odbiorcy gazu
Gosp.
domowe
696
714
722
727
Odbiorcy gazu w miastach
Gosp.
domowe
687
704
705
709
Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania
gazem
Gosp.
domowe
194
178
195
172
Ludność korzystająca z sieci gazowej
osoba
2449
2567
2574
2632
Ludność korzystająca z sieci gazowej
%
33,5
34,3
34,2
34,9
Czynne przyłącza do budynków
mieszkalnych i niemieszkalnych
3
W 2012 roku mieszkańcy zużyli 729 tys. m gazu, jest to o 21,3% więcej niż rok wcześniej ale
porównując do roku 2009 nastąpiło zmniejszenie zużycia gazu o 24,1%. Na ogrzewanie mieszkań
3
zużyto 489,8 tys. m gazu, jest to aż o 28,5 % więcej niż w 2011 roku. Jeden mieszkaniec gminy
3
zużywa 97 m gazu.
Na terenie gminy Krajenka dystrybucją gazu ziemnego zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa Sp. z
o.o. Oddział w Poznaniu. W sieć gazową wyposażone są następujące miejscowości: Krajenka,
Augustowo, Głubczyn, Podróżna i Śmiardowo Krajeńskie. W pozostałych miejscowościach nie ma
sieci gazowej, jedynie w miejscowości Skórka Polska Spółka Gazownictwa planuje wybudowanie sieci
dystrybucyjnej w latach 2015-2017.
3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku było 1205 odbiorców energii elektrycznej, ilość
ta z roku na rok wzrasta. W przypadku zużycia energii elektrycznej ilość ta w 2012 roku wynosiła 2355
MWh i było niższe niż rok wcześniej. Jeden mieszkaniec Krajenki zużył 620 kWh energii elektrycznej.
Tabela 12 Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012
Wyszczególnienie
Jednostka
Rok
2009
2010
2011
2012
Odbiorcy energii elektrycznej na niskim
napięciu
szt.
1176
1180
1176
1205
Zużycie energii elektrycznej na niskim
napięciu
MWh
2388
2462
2378
2355
Przez centralną część gminy z północy na południe (przez miejscowość Dolnik i Paruszka) przebiega
linia najwyższych napięć 220 kV. Spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne planuje wybudowanie linii
400 kV w latach 2012-2025.
31
W przypadku energii cieplnej na terenie gminy Krajenka nie ma centralnego systemu ciepłowniczego.
Większość gospodarstw domowych ogrzewana jest poprzez kotłownie lokalne lub indywidualne
paleniska głównie opalane węglem, olejem opałowym lub koksem.
Poniżej przedstawiono wykaz budynków użyteczności publicznej, które wyposażone są w kotłownie.
Tabela 13 Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie
Moc
Ilość
Nazwa właściciela/ adres
zainstalowana
Lp
zainstalowanych
kotłowni
(wykorzystanie)
kotłów
[kW]
1
Biblioteka w Augustowie
21
1
2
UGiM Krajenka
55
1
3
Stadion w Krajence – budynek
23
1
socjalno-sanitarny
4
Stadion w Krajence – budynek
23
1
gospodarczy
5
Strażnica OSP Podróżna
21
1
6
KZUP w Krajence
5
1
7
Krajeński Ośrodek Kultury Rynek
170
1
1 77-430 Krajenka
8
Pałac Sułkowskich Krajenka
240-300
1
ul. Szkolna17
9
Publiczna Szkoła Podstawowa w
240-300
2
Krajence ul. Bydgoska 3
10
Publiczna Szkoła Podstawowa w
240-300
1
Głubczynie
11
Szkoła Filialna Śmiardowo
23-54
1
Krajeńskie
12
13
14
15
16
17
18
Szkoła Filialna Podróżna
Szkoła Podstawowa w Skórce
Szkoła filialna Dolnik
Publiczne Przedszkole w Skórce
Publiczne Przedszkole w
Głubczynie
Sala Gimnastyczna Krajenka ul.
Wł. Jagiełły 15a
Budynek OSP Krajenka
Rodzaj paliwa
gaz
gaz
gaz
gaz
gaz
węgiel
gaz
gaz
gaz
gaz
gaz
23-54
100
55
30
1
1
1
1
gaz
węgiel
węgiel
węgiel
24
1
gaz
80
1
gaz
21-36
2
gaz
Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence.
3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna
Infrastruktura drogowa gminy jest dobrze rozwinięta i opiera się na drogach wojewódzkich i
powiatowych.
1
Przez gminę przebiegają dwie drogi wojewódzkie o łącznej długości 30,33 km :
• droga wojewódzka nr 188 Człuchów - Debrzno - Złotów - Piła – o długości 20,71 km,
• droga wojewódzka nr 190 Krajenka - Szamocin - Margonin - Wągrowiec - Gniezno – o
długości 9,62 km.
W przypadku dróg powiatowych ich łączna długość wynosi 43,2 km z czego na drogi zamiejskie
2
przypada 39,7 km, a na drogi miejskie – 3,5 km .
1
2
Wojewódzki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu
Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie
32
Przez obszar gminy przebiega również linia kolejowa nr 203 Tczew – Kostrzyn, z przystankami na
terenie gminy w Krajence, Skórce i Dolniku.
3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe
Gęsta sieć dróg o nawierzchni asfaltowej i o małym natężeniu ruchu oraz tereny urozmaicone
wzgórzami, lasami i jeziorami stwarzają tu bardzo wygodne warunki dla uprawiania turystyki pieszej i
rowerowej.
Szlaki piesze
Przez gminę przechodzi jeden ze szlaków turystycznych powiatu złotowskiego, jest to szlak czerwony:
Krajenka – Wąsosz – Święta – Złotów – Zalesie – Radawnica – Brzuchowa Góra – Krzywa Wieś –
Grodno-Lędyczek – o długości 46 km.
Do ciekawych szlaków nieoznakowanych należą:
• Głubczyn – jez. Wapińskie – jez. Płotki – o długości 15 km,
• Tarnówka – Osówka – Piecewo – o długości 10 km,
• Wersk – dolina Łobzonki – Rudna – o długości 12 km,
• Górka Klasztorna – Kunowo – Sławianowo – o długości 9 km.
Szlaki rowerowe
Na terenie gminy można wyznaczyć sobie kilka ciekawych tras rowerowych, niektóre z nich zaczyna
się poza Gminą Krajenka:
• Piła - jez. Płotki - Zelgniewo - jez. Wapińskie - Maryniec - Głubczyn – Krajenka – Sokolna –
Tarnówka – Osówka – Piecewo – Węgierce – Zalesie – Złotów – długość 58 km,
• Jastrowie – Podgaje – Radawnica – Kiełpin – Łąkie – Debrzno – Lipka – długość 45 km,
• Lipka – Mały Buczek – Wielki Buczek – Wersk – Zakrzewo – Kujan – Śmiardowo Złotowskie –
Nowa Święta – Święta – Złotów – długość 45 km,
• Złotów – Święta – Kleszczyna – Buntowo – Sławianowo – jez. Sławianowskie – Górka
Klasztorna – Łobżenica – Rudna – Kujan – Złotów – długość 55 km.
Szlaki wodne
Największą atrakcją turystyczną gminy są trasy wodne, które przebiegają rzekami o górskim
charakterze, wśród lasów, poprzez liczna jeziora rynnowe:
• Głomia – ciekawy lecz uciążliwy szlak o długości 36 km. Na jego pokonanie potrzeba dwóch
dni. Rzeka nadaje się do spływów kajakowych przy wyższych stanach wód. Początek trasy
znajduje się na jeziorze Zaleskim w Złotowie, a koniec przy ujściu Gwdy w Dobrzycy,
• Kocunia – szlak łatwy, malowniczy. Trasa przebiega przez jezioro Borówno, poprzez jezioro
Sławianowskie do rzeki Głomi w okolicach Krajenki.
3.5. Ukształtowanie powierzchni ziemi
Według podziału fizyczno-geograficznego Polski Gmina Krajenka położona jest w obrębie
następujących makroregionów:
• Pojezierze Pomorskie - obejmuje terytoria pomiędzy morenami fazy pomorskiej na północy,
Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką na południu, doliną Odry na zachodzie i doliną Wisły na
wschodzie, na szlaku odpływu lodowcowo-rzecznego, który spowodował powstanie rozległych
piaszczystych równin w dorzeczach dopływu Noteci – Drawy oraz dopływów Wisły – Brdy i
Wdy. Pomiędzy dolinami tych rzek występują liczne jeziora wytopiskowe. Klimatycznie jest to
region bardziej suchy (średnia roczna 500-550 mm) i cieplejszy niż Pojezierza Wschodnio- i
Zachodniopomorskie. W składzie lasów przeważają tu bory sosnowe na sandrach. Mieszane
lasy liściaste na wysoczyznach morenowych przeważnie ustąpiły miejsca polom uprawnym.
Makroregion zajmuje powierzchnię 17 789 km² (oznacza to, że powierzchnia Pojezierza
33
Południowopomorskiego
jest
równa
łącznej
sumie
powierzchni
Pojezierza
Zachodniopomorskiego i Wschodniopomorskiego) i dzieli się go na 12 mezoregionów dwa z
nich leżą na terenie gminy: Pojezierze Krajeńskie i Dolina Gwdy:
o Pojezierze Krajeńskie - przez teren pojezierza przebiega kilka równoleżnikowych
ciągów moreny czołowej urozmaiconych falistą i pagórkowatą moreną denną.
Porastają je bory zwane kujańskimi, wśród których położone jest jez. Borowno. Jezior
w tym mezoregionie jest mniej niż na innych pojezierzach położonych na północ od
Noteci. Są to głownie jeziora rynnowe ukierunkowane południkowo i równoleżnikowo.
Przeważa tu krajobraz rolniczy, a lasów poza borami kujańskimi jest niewiele.
o Dolina Gwdy - oddziela Pojezierze Krajeńskie od Pojezierza Wałeckiego i
Szczecineckiego. Stanowiła ona główny szlak odpływu wód z topniejącego lądolodu.
W części północnej jest ona stosunkowo wąska o wysokich zboczach, w części
południowej rozszerza się tworząc rodzaj kotliny. Znaczną część mezoregionu
porastają bory.
Rysunek 2 Położenie
www.geoportal.gov.pl)
gminy
na
tle
jednostek
fizyczno-geograficznych
(źródło:
Cały obszar Gminy Krajenka mieści się w przedziale wysokościowym 55,0 – 125 m n.p.m. Najniżej
położony punkt w gminie znajduje się w jej części południowo-zachodniej, przy brzegu rzeki Gwdy.
Tereny najwyżej położone znajdują się w północno-wschodniej części gminy, na północ od
miejscowości Barankowo. W granicach gminy wyróżnić można przynajmniej trzy główne strefy
wysokościowe nawiązujące do rozmieszczenia głównych jednostek geomorfologicznych: strefę dolin
34
rzecznych (55,0 - 65 m n.p.m.), strefę powierzchni sandrowych (80,0 – 100,0 m n.p.m.) oraz strefę
wysoczyzny morenowej (100,0 – 125 m n.p.m.). Gmina Krajenka charakteryzuje się mało
urozmaiconą rzeźbą terenu. Kształtowana była ona w przeszłości w wyniku rożnych procesów
morfogenetycznych. Główne elementy rzeźby gminy powstały w okresie ostatniego zlodowacenia
północnopolskiego (bałtyckiego). Z okresu fazy poznańsko-dobrzyńskiej (subfazy krajeńskiej)
pochodzi obszar wysoczyzny i wyższy poziom sandrowy Głomi, a z okresu fazy pomorskiej niższy
poziom sandrowy Gwdy. Większość elementów rzeźby jest pochodzenia wodnolodowcowego i
lodowcowego oraz rzecznego. W okresie peryglacjalnym i holocenie poszczególne elementy rzeźby
modelowane były przez procesy eoliczne, denudacyjne, erozyjne i akumulacyjne. Najbardziej rozległą
powierzchniowo formą rzeźby jest kompleks równin sandrowych. Są one genetycznie związane z
odpływem wód fluwioglacjalnych z kolejnych postojów recesyjnych lądolodu.
W obrębie tego kompleksu wyróżnić można dwa główne poziomy sandrowe połączone ze sobą
sandrem dolinnym Głomi. Pierwszy, wyższy poziom sandrowy obejmuje centralną część gminy oraz
tworzy izolowaną powierzchnię na wschód od miasta Krajenki. Powierzchnia ta w części zachodniej
gminy ograniczona jest od góry rzędną ok. 100 m n.p.m., a w części wschodniej – 110 m n.p.m.
Zachodnia część tej powierzchni (większa) rozciąga się na północny-zachód od Jeziora Wapieńskiego
i osiąga zasięg od 4,5 km w części południowej do ponad 9 km w północnej części gminy.
Powierzchnia ta obniża się w kierunku południowym i południowo-zachodnim.
Charakteryzuje się stosunkowo niewielkimi spadkami terenu, rzadko przekraczającymi 5 %. W
południowej jej części występują mało widoczne w terenie powierzchnie piasków przewianych, a w
centralnej części głębokie do 10 m obniżenie doliny Głomi. Północna część tej powierzchni rozcięta
jest stosunkowo płytkimi, do kilku metrów, dolinami rzeki Pankawy i cieku okresowego
przepływającego przez wieś Paruszka. Na północny-zachód od tej wsi znajduje się jedna z nielicznych
w tej części forma wypukła – kulminacja wzniesienia kemowego o wysokości względnej ok. 10 m.
Wschodnia część wyższego poziomu terasowego, na wschód od miasta Krajenki, tworzy w granicach
gminy niewielką powierzchnię o szerokości od 1 km w rejonie osady Leśnickiego Młyna do ponad 3
km w rejonie wsi Łońsko. Powierzchnia ta od góry ograniczona jest rzedną 110 m n.p.m. Opada ona
bardzo łagodnie w kierunku południowo-zachodnim i południowym. Analizowana powierzchnia
sandrowa w części południowej i od strony wschodniej przylega do doliny Głomi, głębokiej w tym
miejscu na 5 m.
Elementem łączącym wszystkie fragmenty wyższego poziomu sandrowego jest wąski pas sandru
dolinnego usytuowanego wzdłuż obecnego biegu rzeki Głomi, od doliny rzeki Kocuni do wsi Dolnik.
Powierzchnia ta tworzy wąski pas o zmiennej szerokości od 1,0 km w rejonie wsi Dolnik i doliny
Kocuni do 2 km w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia ta łagodnie opada w kierunku południowozachodnim, zgodnie z biegiem rzeki Głomi, od 101 m n.p.m. w części wschodniej do 96 m n.p.m. w
rejonie wsi Dolnik. Powierzchnia ta rozcięta jest licznymi płytkimi dolinami, okresowo
3
wykorzystywanymi przez cieki o układzie równoległym do rzeki Głomi.
Gmina Krajenka według J. Znosko położona jest w centralnej części jednostki geologicznostrukturalnej
Wału Kujawsko-Pomorskiego. Antyklinorium to posiada nierówną powierzchnię, co dało podstawę do
wydzielenia w granicach Gminy Krajenka (począwszy od południowego zachodu) jednostek niższego
rzędu:
• antykliny Piły,
• synkliny Skorki,
• antykliny Złotowa.
Powyższe antykliny zbudowane są z drobnoziarnistych słabo spojonych szarych piaskowców jury
dolnej. Ich strop znajduje się na rzędnych od 100 m p.p.m. w rejonie południowo-wschodniej granicy
gminy, do 50 m p.p.m. w rejonie miasta Krajenki. Wymieniona wyżej synklina zbudowana jest
natomiast z mułowców jury środkowej.
Rozmieszczenie osadów trzeciorzędowych nawiązuje do morfologii starszego podłoża. Górny
(stropowy) poziom osadów trzeciorzędowych zalega na rzędnych 10 – 60 m n.p.m., a w kopalnych
3
Opracowanie ektofizjograficzne, 2007 rok.
35
depresjach do 30 m p.p.m. Najwyżej osady trzeciorzędowe występują w rejonie południowowschodniej granicy gminy oraz w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia trzeciorzędowa najbardziej
obniżona jest w rejonie Skorki i Maryńca. Osady trzeciorzędowe w granicach Gminy Krajenka osiągają
miąższość od 40 do 100 m i reprezentowane są przez dwa główne kompleksy litologiczne:
• kompleks eoceńsko-oligoceński o miąższości od 40 do 80 m, wypełnia synklinę Skorki, składa
się on z osadów piaszczysto-mułkowych (mułowców i gruboziarnistych piasków ze żwirem i
glaukonitem) oraz piasku mułkowatego z łyszczykami i detrytusem roślinnym,
• kompleks mioceński o zróżnicowanej miąższości (od kilku do 70 m) zbudowany jest w
granicach gminy z drobnoziarnistych piasków i pyłów w części spągowej oraz z serii mułkowoilastej z wkładkami węgla brunatnego w części stropowej,
• iły plioceńskie (tzw. poznańskie) o miąższości do 40 m mogą występować w północnej części
gminy.
Utwory czwartorzędowe w granicach gminy Krajenka tworzą poziom o zmiennej miąższości, w dużej
mierze uzależnionej od morfologii podłoża podczwartorzędowego, wynikającego z budowy wgłębnej,
erozji lodowcowej, glacitektoniki oraz erozji wgłębnej. Miąższość osadów czwartorzędowych,
tworzących w granicach gminy ciągłą warstwę, zmienia się w kierunku południkowym. Najmniejsza
jest w części północnej gminy – ok. 30 m, a największa w jej części południowej – ok. 120 m (w rejonie
wsi Maryniec wynosi nawet 132 m). Duża miąższość osadów czwartorzędowych obserwowana jest
również w sąsiedztwie obecnej doliny Gwdy (do 90 m). Poziom czwartorzędowy tworzą trzy lub cztery
poziomy glacjalne. Najstarszy poziom (zlodowacenia południowopolskiego) występuje w rejonie Skórki
i Maryńca. Składa się on z interglacjalnych piasków i żwirów oraz glin zwałowych zlodowacenia Sanu
4
II o miąższości 30-40 m.
3.6. Klimat
W podziale rolniczo-klimatycznym R. Gumińskiego, Gmina Krajenka znalazła się w granicach VI
dzielnicy - bydgoskiej (nazywanej także nadnotecką). Od strony północnej w bliskim sąsiedztwie
gminy przebiega zasięg IV dzielnicy – pomorskiej. Obszar Gminy Krajenka wg podziału Niziny
Wielkopolskiej na regiony klimatyczne W. Wosia, jest częścią regionu Środkowowielkopolskiego.
Gmina Krajenka leży w tej części kraju, gdzie warunki klimatyczne kształtowane są głównie przez
masy powietrza polarno-morskiego, polarno-kontynentalnego oraz kontynentalnego. Najczęściej
napływające na ten obszar powietrze polarnomorskie charakteryzuje się stosunkowo dużą
zawartością pary wodnej, czego efektem są zmniejszone amplitudy temperatury powietrza oraz
zwiększone zachmurzenie. Powietrze polarno-kontynentalne napływa ze wschodu i cechuje się małą
wilgotnością. Udział mas powietrza, zarówno arktycznego, jak i zwrotnikowego jest bardzo mały.
Główną rolę w kształtowaniu warunków mikroklimatycznych na obszarze gminy odgrywają czynniki
naturalne, do których należą: deniwelacje terenu, zmienne ekspozycje stoków i warunki
wilgotnościowe podłoża, a także obecność rozległych powierzchniowo zbiorników wodnych,
różnorodność roślinności i odmienne sposoby zagospodarowania. W zachodniej części gminy
obserwuje się pewne oddziaływanie na klimat doliny Gwdy. Obecność samej rzeki i znajdujących się
w sąsiedztwie zbiorników zaporowych, a także usytuowanie wzdłuż rzeki podmokłych łąk, wpływa na
podwyższoną wilgotność powietrza w tej części gminy. Konsekwencją tej sytuacji są między innymi
mniejsze amplitudy temperatur powietrza, zarówno tych dobowych, miesięcznych, jak i rocznych.
4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH
4.1. Ochrona przyrody
Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony
i kształtowania środowiska na terytorium Polski są ustawy: z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) oraz z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.
4
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka.
36
U. 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). W pierwszym z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na
zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody,
• dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów,
• roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową,
• zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia,
• siedlisk przyrodniczych,
• siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
• tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt,
• krajobrazu,
• zieleni w miastach i wsiach,
• zadrzewień.
Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie
działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega
w szczególności na:
• racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,
• przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
• przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują następujące formy ochrony przyrody: obszary Natura
2000 (2) obszary chronionego krajobrazu (1), użytki ekologiczne (35) i pomniki przyrody (19).
Według danych GUS na terenie województwa wielkopolskiego obszary prawnie chronione zajmują
31,8% powierzchni województwa, w Powiecie Złotowskim - 32,4% powierzchni powiatu. Natomiast w
Gminie Krajenka obszary prawnie chronione zajmują 3 317,26 ha, stanowi to 17,3% powierzchni
gminy.
Opisu poszczególnych form ochrony przyrody występujących na terenie Gminy i Miasta Krajenka
dokonano w oparciu o wykazy i charakterystyki udostępnione m.in. przez Regionalną Dyrekcję
Ochrony Środowiska w Poznaniu i Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Pile.
4.1.1. Obszary Natura 2000
Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników
różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod
względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii
Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż
jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów
biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski
(4 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych
i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne.
Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia
1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do
polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.
Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów:
• obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO),
• specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) / obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW).
37
Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale
nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego
oznacza to, że:
•
naturalny jego zasięg nie zmniejsza się,
•
zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne,
•
stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy.
W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że:
• zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez
dłuższy czas,
• naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się,
• pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku.
Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na
środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar
Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz
cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000.
5
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka wyznaczono dwa obszary :
• PLB300012 Puszcza nad Gwdą – został zakwalifikowany jako OSO w październiku 2007
roku. Obszar o łącznej powierzchni 77 678,9 ha, administracyjnie położony jest na terenie
województwa wielkopolskiego w powiatach pilskim i złotowskim oraz województwa
zachodniopomorskiego w powiecie wałeckim. Jest to rozległy kompleks leśny obejmujący w
większości bory sosnowe, a na dnie i zboczach dolin - lasy liściaste i mieszane. Silnie
urozmaicona, postglacjalna rzeźba terenu przyczynia się do zróżnicowania siedlisk. Bogactwo
jezior, głównie eutroficznych, ale również mezotroficznych i dystroficznych z cennymi
gatunkami i zbiorowiskami roślinnymi, o powierzchni od kilku do kilkuset ha. W obniżeniach
terenu i wzdłuż rzek torfowiska zasadowe, nakredowe, przejściowe i zdegradowane torfowiska
wysokie oraz inne tereny podmokłe. Jest to również obszar źródliskowy kilku rzek. W obrębie
ostoi znajdują się także połacie łąk kośnych; pola orne mają niewielki udział powierzchniowy.
Na terenie ostoi zachowały się umocnienia Wału Pomorskiego z lat 1934-1945 (Nadarzyce,
Szwecja, Jastrowie) - potencjalne zimowiska nietoperzy. Występuje co najmniej 28 gatunków
ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z tego 21 to gatunki lęgowe bądź prawdopodobnie
lęgowe, co najmniej 10 to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Bardzo ważna ostoja
lęgowa lelka, lerki i włochatki. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji
krajowej następujących gatunków ptaków: gągoł, włochatka, kania czarna (PCK), kania ruda
(PCK), lelek, lerka, puchacz (PCK) i rybołów (PCK).
Rozległy zwarty kompleks leśny z dobrze zachowanymi naturalnymi zbiorowiskami wodnobłotnymi; stanowiska rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt i roślin naczyniowych. Bogata
flora mszaków i roślin naczyniowych. Jedno z 5 wolno żyjących stad żubra w Polsce (ok. 25
os.). Czyste nizinne rzeki - dopływy Gwdy (Płytnica, Rurzyca i Piława) o charakterze
"pstrągowym". Częste jest występowanie dobrze wykształconych rozległych kompleksów
źródliskowych ze specyficzną szatą roślinną. Cenne lasy liściaste (głównie buczyny), z
licznymi oczkami wytopiskowymi w okolicach Wałcza (Bukowina).
• PLH300045 Ostoja Pilska – został zatwierdzony jako OZW w marcu 2011 roku. Obszar o
łącznej powierzchni 3068,62 ha, administracyjnie położony jest na terenie gmin: Trzcianka,
Krajenka, Piła, Kaczory, Szydłowo, Ujście i Wysoka. Ostoja Pilska chroni zespół
najcenniejszych obszarów przyrodniczych położonych w północnej Wielkopolsce, niedaleko
Piły, szczególnie bogatych w siedliska Natura 2000. Fizjograficznie obszar ten usytuowany
jest w większości w obrębie południowej części mezoregionu Dolina Gwdy, fragmentami
wkracza na Równinę Wałecką (na północnym wschodzie), Pojezierze Krajeńskie (na
północnym-zachodzie), a w południowej części - w Dolinę środkowej Noteci. Geomorfologia
tego obszaru związana jest z głównie z postojem lądolodu w czasie ostatniego zlodowacenia.
5
http://natura2000.gdos.gov.pl/
38
Ostoja Pilska w całości położona jest na obszarze pomiędzy morenami czołowymi na linii
Czarnkowa i Chodzieży na południu, a morenami usytuowanymi pomiędzy Wyrzyskiem,
Wysoką, Strącznem i Zawadą. Większość położonych w Ostoi jezior jest pochodzenia
rynnowego i wytopiskowego, a proces wytapiania się brył martwego lodu, konserwujących
obydwa typy form, najwcześniej rozpoczął się nie wcześniej niż ok. 14,5 tys. lat temu.
Równiny akumulacji biogenicznej towarzyszące jeziorom, bądź też w całości obejmujące
dawne misy jeziorne, obecnie są najczęściej zajęte przez ekstensywnie użytkowane łąki,
torfowiska mszarne lub niskie. Wytworzone pokłady torfów sięgają często do 3-4 m p.p.t., a
podścielające je gytie osiągają miąższość nawet kilkunastu metrów.
Cechą ostoi Pilskiej jest duża zmienność typologiczna siedlisk hydrogenicznych, zwłaszcza
jezior ramieniowych i dystroficznych) i torfowisk (przejściowych i wysokich), siedlisk lasów
łęgowych usytuowanych w dolinach strumieni oraz siedlisk towarzyszących dużej rzece
nizinnej - Gwdzie. Całości dopełniają ubogie bory skupione głównie na obszarze
śródlądowego pola wydmowego położonego na południowy-zachód od Piły oraz nieco
żyźniejsze typy lasów, w tym kwaśne dąbrowy i buczyny, także bory i lasy bagienne.
Ostoja Pilska pod względem liczby typów siedlisk Natura 2000, stanowi jeden z bogatszych
obszarów Wielkopolski i szerzej Zachodniej Polski. Licznie reprezentowane są rzadkie i
zagrożone w skali regionu i kraju gatunki roślin, zwierząt i innych królestw świata żywego, w
tym wiele podlegających ochronie prawnej oraz rzadkie i zagrożone wymarciem w regionie i
kraju zbiorowiska roślinne. Na terenie gminy znajduje się jeden obszar szczególnie istotny pod
względem typów siedlisk:
Obszar pomiędzy Jeziorem Wapińskim i jeziorem Kleszczynek a Jeziorem Czarnym k.
Jeziorek. Fragment obejmujący ramienicowe Jezioro Wapińskie (= Wapieńskie, Okunite k.
Krajenki, Wakunter), eutroficzne jezioro Kleszczynek i dystroficzne Jezioro Skórka (=Czarne,
Małe Jeziorko z przyległymi lasami (w tym zwłaszcza kwaśne buczyny) oraz torfowiskami
przejściowymi, usytuowanymi na zachód od wsi Skórka; torfowiska przejściowe i wysokie na
południe od drogi łączącej Piłę z Zelgniewem oraz eutroficzno-humusowe Jezioro Czarne koło
Jeziorek z przyległymi torfowiskami i łąkami. Jezioro Wapińskie reprezentuje typ
mezotroficznego jeziora ramienicowego zdominowanego zwłaszcza w częściach południowozachodniej i środkowo-zachodniej przez rozległe łąki ramieniowe. Jezioro Wapińskie jest
także historycznym stanowiskiem gatunku Natura 2000 - jezierzy giętkiej, stwierdzonego tu
pod koniec XIX w. przez Casparego (voucher w TRN w Toruniu). Pomimo poszukiwań nie
udało się dotąd odnaleźć powtórnie jezierzy giętkiej w Jeziorze Wapińskim. W analizowanej
części Ostoi Pilskiej, poniżej drogi Piła-Zelgniewo, usytuowane są dwa największe w
północnej części regionu torfowiska mszarne zajęte głównie przez torfowiska wysokie i
fragmentarycznie przez bory bagienne, z wieloma gatunkami torfowców, w tym zagrożonymi:
Sphagnum fuscum i S. papilosum. Nad jeziorem Czarnym koło Jeziorek, poza torfowiskami
przejściowymi, występują fragmenty obniżeń na podłożu torfowym z roślinnością ze związku
Rynchosporion.
4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu
Obszary chronionego krajobrazu są to tereny wyróżniające się krajobrazowo o zróżnicowanych
ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb
związanych z masową turystyką lub ze względu na istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne.
Na terenie Gminy Krajenka jest jeden obszar chronionego krajobrazu:
• Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy – został utworzony 1 lipca 1989 roku na podstawie
rozporządzenia nr 212/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawie
obszaru chronionego krajobrazu "Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy" (Dz. Urz. Województwa
Wielkopolskiego Nr 201 poz. 4770) - wyrokiem WSA w Poznaniu IV SA/Po 709/10
stwierdzono nieważność aktu oraz rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z 15 maja
1998 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim
39
(Dz. Urz. Woj. Pil. Nr 13, poz. 83) i uchwały nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile
z dnia 31 maja 1989 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w
województwie pilskim (Dz. Urz. Nr 11, poz. 95). Całkowita powierzchnia tego obszaru to
93 910 ha. Na teren gminy przypada 3 275 ha. Obszar obejmuje tereny chronione ze względu
na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na
możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną
funkcją korytarzy ekologicznych. Obszar chronionego krajobrazu przypada na następujące
gminy: Okonek, Jastrowie, Lipka, Złotów, Tarnówka, Krajenka, Kaczory, Szydłowo i m. Piła.
4.1.3. Użytki ekologiczne
Użytki ekologiczne tworzy się w celu zachowania fragmentów przyrody o charakterze naturalnym lub
dla ochrony określonych ekosystemów. Zazwyczaj są to obszary, które ze względu na małą
powierzchnię lub mniejszą rangę przyrodniczą nie mogą być rezerwatem przyrody. Są to pozostałości
ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Zalicza się do nich:
naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna,
torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy,
kamieńce, siedliska przyrodnicze, a także stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin,
zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Powierzchnie te najczęściej byty zaliczane do nieużytków leśnych lub rolniczych.
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka znajduje się 35 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni
42,26 ha. Użytki ekologiczne zostały ustanowione uchwałą nr XXXVIII/272/2014 Rady Miejskiej w
Krajence z dnia 8 maja 2014 roku. Użytki są w zarządzie Nadleśnictwa Zdrojowa Góra, położone w
Skórce:
• „Bagna Pszczółkowskiego” o powierzchni 1,3400 ha na działce ewidencyjnej nr 8023/1 oddział
leśny 74f,
• „Uroczyska Głomi” o powierzchni 3,1390 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny
314d,
• „Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,5567 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314
314p,
314r,
• „Uroczyska Głomi” o powierzchni 4,5500 ha na działce ewidencyjnej nr 8142/2 oddział leśny
360h,
363d,
361j,
363b,
363j,
• „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6200 ha na działce ewidencyjnej nr 293 oddział leśny 363l,
363o,
365a,
365a,
40
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
365c,
„Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,3361 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny
365f,
366j,
366k,
„Uroczyska Głomii” o powierzchni 0,6900 ha na działce ewidencyjnej nr 316/1 oddział leśny
366m,
367a,
367b,
271a,
272a,
272c,
272h,
„Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4595 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny
421a,
„Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,1605 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny
421c,
„Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6000 ha na działce ewidencyjnej nr 298 oddział leśny 422f,
„Bagna Zacisze” o powierzchni 7,2280 ha na działce ewidencyjnej nr 8238/2 oddział leśny
495d,
495i,
512b,
512c,
512f,
512g,
512h.
4.1.4. Pomniki przyrody
Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia
o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz
odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych
rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki,
jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Na terenie gminy znajduje się 19 pomników przyrody, w tym 2 w granicach miasta Krajenka.
Ustanowione zostały one w okresie 1982 – 1989 r. jeszcze decyzjami wojewody pilskiego.
41
Tabela 14 Wykaz pomników przyrody
Lp.
Pozycja
z
rejestru
1
326
lipa
drobnolistna
2
354
lipa
drobnolistna
3
483
klon srebrzysty
(2 drzewa)
4
484
cis pospolity
park w Maryńcu
5
485
dąb szypułkowy
6
486
dąb szypułkowy
7
487
dąb szypułkowy
8
492
jesion wyniosły
Nadleśnictwo Zlotów,
leśnictwo Leśnik, oddz.
54j
44d
43a
Krajenka, ul. Bydgoska
9
494
modrzew
europejski
(2 drzewa)
dąb
szypułkowy
(2 drzewa)
45y
10
495
dąb szypułkowy
11
556
dąb szypułkowy
53a
Krajenka, ul. Winiary
12
557
wiąz
13
604
wiąz
14
717
dąb szypułkowy
15
718
dąb szypułkowy
(4 drzewa)
Obiekt
Położenie
Nadleśnictwo Zdrojowa
Gora, leśnictwo Sosnowo,
oddz. 153h
45z
park w Maryńcu
Nadleśnictwo Zdrojowa
Góra, leśnictwo
Płociczno,
oddz. 153h
57b
57d
43g
42
Charakterystyka
obwód: 370 cm,
wys.: 31 in
Rok
uznania za
pomnik
przyrody
1982
obwód: 460 cm,
wys.: 29 m
1982
obwód: 320 cm,
wys.: 22 m,
obwód: 340 cm,
wys.: 22 m
obwód: 63 cm, wys.:
12 cm
obwód: 610 cm,
wys.: 31 m,
1986
1986
1986
obwód: 402 cm,
wys.: 34 m,
1986
obwód: 376 cm,
wys.: 29 m
1986
obwód: 340 cm,
wys.: 20 m
obwód: 255 cm,
wys.: 32 m,
obwód: 335 cm,
wys.: 35 m,
obwód: 347 cm,
wys.: 21 m,
obwód: 356 cm,
wys.: 22 m,
obwód: 385 cm,
wys.: 31 m,
1988
obwód: 375 cm,
wys.: 24 m,
obwód: 647 cm,
wys.: 35 m,
1992
obwód: 385 cm,
wys.: 25 m,
1994
obwód: 434 cm,
wys.: 33 m
1998
obwód: 300 cm,
wys.: 33 m,
obwód: 310 cm,
wys.: 27 m,
obwód: 330 cm,
1998
1988
1988
1992
Lp.
Pozycja
z
rejestru
Obiekt
Położenie
57i
56b
16
719
dąb szypułkowy
17
720
dąb szypułkowy
(2 drzewa)
18
721
wiąz (4 drzewa)
47g
19
722
dąb szypułkowy
(11 drzew)
57g
Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence.
43
Charakterystyka
wys.: 30 m,
obwód: 416, cm,
wys.: 32 m
obwód: 391 cm,
wys.: 32 m
obwód: 364 cm,
wys.: 29 m,
obwód: 394 cm,
wys.: 29 m
obwód: 237 cm,
wys.: 27 m,
obwód: 260 cm,
wys.: 26 m,
obwód: 261 cm,
wys.: 24 m,
obwód: 265, cm,
wys.: 27 m
obwód: 250-440 cm,
wys.: 26-29
m
Rok
uznania za
pomnik
przyrody
1998
1998
1998
1998
Rysunek 3 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło:
www.geoportal.gov.pl)
4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka oprócz ww. form ochrony przyrody znajdują się częściowo
obszary ważne dla ptaków okresie gniazdowania i migracji. Obszary te zostały zestawione w
opracowaniu pn „Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie
województwa wielkopolskiego” (Kuźniak S., Dolata P., Poznań 2008). Obszary te zostały wyznaczone
na podstawie dostępnych danych literaturowych, niepublikowanych materiałów oraz wiedzy autorów
opracowania. Ostoje ptaków zostały wyznaczone niezależnie od istniejących już obszarowych form
ochrony przyrody.
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują częściowo dwa obszary ważne dla ptaków:
• Puszcza nad Gwdą – jest to jeden z ważniejszych w Polsce obszarów ostoi lelka (80-110 par)
i lerki (350-450 par). Teren ten ma także duże znaczenie dla ptaków drapieżnych: bielika (co
najmniej 5 par), rybołowa (1 para), kani rudej i czarnej (odpowiednio 8 i 4 pary), orlika
krzykliwego (prawdopodobnie 1-2 pary) oraz puchacza (5 par) i włochatki (kilka par). Obszar
ten jest także ważnym lęgowiskiem dla takich gatunków jak gągoł i żuraw (po kilkadziesiąt
par) oraz nurogęś (kilkanaście par).
• Jezioro Sławianowskie oraz Bagno Kocuńskie – jest to miejsce koncentracji ptaków wodnych
podczas wędrówek, głównie różnych gatunków kaczek i łyski. Gromadzi się tu również do 100
osobników łabędzie krzykliwych. Jest to także noclegowisko gęsi ( do 1000 os.) oraz
żerowisko żurawi gromadzące do 400 os.
44
4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów
Według ewidencji gruntów Urzędu Gminy i Miasta w Krajence grunty leśne zajmują powierzchnię
9 248 ha, z czego lasy stanowią 9 186 ha.
Natomiast według Banku Danych Lokalnych GUS w 2013 roku było 9 190,43 ha gruntów leśnych,
z czego 8 975,55 ha stanowiły lasy. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane na temat
gruntów leśnych wszystkich form własności.
Tabela 15 Leśnictwo na terenie gminy w 2013 roku
Jednostka
administracyjna
Grunty leśne Grunty leśne Grunty leśne
ogółem
publiczne
prywatne
Lasy
ogółem
Lasy
publiczne
Skarbu
Państwa
Lasy
niestanowiące
własności
Lesistość
Skarbu
Państwa
ha
%
Obszar miasta
20,50
18,50
2,00
20,50
18,50
2,00
5,5
Obszar wiejski
9169,93
8912,93
257,00
8955,05
8693,78
257,00
47,8
Gmina Krajenka
9190,43
8931,43
259,00
8975,55
8693,78
259,00
46,9
Z danych GUS wynika, że lesistość gminy wynosiła 46,9%, nieznacznie przewyższając wskaźnik dla
powiatu złotowskiego (46,4%). Blisko 96,9% lasów jest własnością Skarbu Państwa, tylko niewielka
część to lasy prywatne. W porównaniu do roku 2009 przybyło 42,43 ha gruntów leśnych, a samych
lasów – 88,15 ha.
Lasy na terenie Gminy i Miasta Krajenka zarządzane są przez dwa nadleśnictwa: Nadleśnictwo Złotów
i Nadleśnictwo Zdrojowa Góra.
Nadleśnictwo Złotów
O powierzchni ogólnej 18 463,55 ha, z tego prawie 17,5 tys. ha to lasy. Resztę stanowią grunty orne
oraz nieużytki. Grunty zarządzane przez Nadleśnictwo Złotów położone są w północnej części
województwa wielkopolskiego na terenie powiatu pilskiego (gmina Łobżenica) i złotowskiego (miasta
Złotów i Krajenka, gminy Złotów, Krajenka, Zakrzewo, Tarnówka i Lipka). W zasięgu terytorialnym
nadleśnictwa znajdują się miasto Złotów i Krajenka, część miasta Łobżenica oraz kilkadziesiąt wsi.
Wśród siedlisk dominują siedliska lasowe 53,5%, należące do żyznych i bardzo żyznych wytworzone
na glebach gliniastych lub z domieszką gliny, potencjalnie na tych siedliskach powinny rosnąć gatunki
liściaste. Następnie 42,7% zajmują siedliska borowe, czyli zdominowane przez sosnę porastające
gleby ubogie wytworzone głównie z piasków. Najmniej bo 3,8% zajmują siedliska hydrogeniczne czyli
siedliska pod stałym lub okresowym wpływem wód gruntowych, opadowych lub okresowo zalewanych
przez wody płynące.
Dominującym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, która zajmuje 73%, następnie brzoza
brodawkowata 8%, dęby szypułkowy i bezszypułkowy 7% oraz olcha czarna 4,5%. Obecnie w
Nadleśnictwie Złotów zmniejsza się zasięg drzewostanów litych sosnowych, na rzecz drzewostanów
mieszanych. Związane jest to z prowadzeniem gospodarki leśnej opartej na podstawach
ekologicznych. Średni wiek drzewostanów - 62 lata.
Na terenie Gminy Krajenka, będących w zasięgu Nadleśnictwa Złotów, powierzchnia lasów
należących do Skarbu Państwa wynosi 2 793,38 ha. Lasy ochronne na terenie gminy stanowią 719,37
ha, w tym:
• wodochronne – o powierzchni 192,13 ha,
45
• cenne fragmenty rodzimej przyrody – o powierzchni 397,00 ha,
• ostoje zwierząt – o powierzchni 130,24 ha.
Lasy ochronne zostały powołane decyzją Ministra Środowiska DLP-lpn-612-18/48965/12/JŁ z dnia 5
grudnia 2012 roku.
W latach 2010-2013 nadleśnictwo przeprowadziło zalesienia na obszarze 0,14 ha oraz odnowienia na
powierzchni 39,21 ha. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 16 Odnowienia i zalesienia w latach 2010-2013 prowadzone przez Nadleśnictwo Złotów
Odnowienia
Zalesienia
Rok
[ha]
[ha]
2010
12,98
2011
10,34
2012
5,97
0,14
2013
9,92
RAZEM
39,21
0,14
Źródło: Nadleśnictwo Złotów, pismo nr NN-732-17/2014 z dn. 16.06.2014r.
6
Nadleśnictwo Zdrojowa Góra
Pod zarządem nadleśnictwa znajduje się ponad 18 tys. ha lasów. Swoim zasięgiem obejmuje teren
miasta Piła i sześciu gmin: Krajenka, Szydłowo, Tarnówka, Trzcianka, Ujście i Wałcz. Organizacyjnie
podzielone jest na 10 leśnictw i gospodarstwo szkółkarskie.
Drzewostany nadleśnictwa rosną na siedliskach borowych. Udział ich wynosi 90%, przy czym około
50% siedlisk to siedliska boru świeżego. Żyźniejsze siedliska lasowe i olsy mają około 10% udziału.
Głównym gatunkiem lasotwórczym w nadleśnictwie jest sosna zwyczajna, która jako gatunek panujący
w drzewostanach występuje na powierzchni 95%. Pozostałe gatunki mające znaczenie gospodarcze
w nadleśnictwie to: dąb, brzoza, olcha. Średni wiek drzewostanów to 61 lat.
Powierzchnia lasów na terenie Gminy Krajenka, w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa Zdrojowa
Góra wynosi 6 149,04 ha, w tym lasy stanowiące własność Skarbu Państwa wynoszą 6 097,68 ha,
natomiast lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa wynoszą 51,36 ha.
Lasy ochronne na terenie Gminy Krajenka stanowią 5 935,35 ha, w tym:
• lasy glebochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach
administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących
ponad 50 tys. mieszkańców - 42,83 ha,
• lasy wodochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach
administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących
ponad 50 tys. mieszkańców – 324,02 ha,
• lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach administracyjnych miast
i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców
– 5 502,28 ha,
• lasy w granicach administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych
miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców – 66,22 ha.
W latach 2010-2013 nadleśnictwo przeprowadziło odnowienia na obszarze 591,88 ha, natomiast
zalesień nie realizowano. Przeprowadzone odnowienia w następujących latach:
• 2010 rok – 107,37 ha,
• 2011 rok – 137,04 ha,
• 2012 rok – 196,57 ha,
6
dane z Nadleśnictwa Zdrojowa Góra, pismo nr ZG-73-2/14 z dnia 12.07.2014 rok.
46
•
2013 rok – 150,90 ha.
4.2.1. Stan zdrowotny i sanitarny lasów
Na stan zdrowotny i sanitarny lasów wpływają różne czynniki, określane jako stresowe, które
powodują niekorzystne zmiany w zasobach leśnych. Występujące zagrożenia można podzielić na trzy
grupy:
•
zagrożenia abiotyczne – czynniki atmosferyczne (anomalie pogodowe), właściwości gleby
(żyzność, wilgotność), warunki fizjograficzne,
•
zagrożenia biotyczne – szkodniki owadzie, choroby grzybicze, nadmierne występowanie
roślinożernych ssaków,
•
zagrożenia antropogeniczne – zanieczyszczenie powietrze, wód, gleby, przekształcanie
powierzchni ziemi, pożary, kłusownictwo i niewłaściwa gospodarka leśna.
7
Nadleśnictwo Złotów :
W ostatnich latach największe szkody powstają po huraganowych wiatrach, które niszczą duże
powierzchnie leśne. Jak dotychczas największą klęską w powojennej historii leśnictwa był huragan
wiejący z prędkością 170 km/h, który 4 lipca 2002 roku nawiedził Puszczę Piską powodując szkody na
powierzchni około 12 tys. hektarów. W Nadleśnictwie Złotów szkody od wiatru występują miejscowo i
nie powodują dużych strat gospodarczych. Częściej na terenie Nadleśnictwa występują niekorzystne
warunki wodne spowodowane okresami suszy. Ten czynnik osłabia znacznie kondycję zdrowotną
drzew, głównie dębów i świerka.
Problem z grzybami patogenicznymi występuje głównie w lasach na gruntach porolnych, których
udział w Nadleśnictwie Złotów wynosi ponad 20%.Występowanie szkód od patogenicznych grzybów
zaobserwowano na powierzchni 3 000 ha, z czego drzewostany uszkodzone w stopniu powyżej 25%
zajmują 400 ha. Kolejnym czynnikiem biotycznym mającym duże znaczenie w ochronie lasu są
owady. Na terenie Nadleśnictwa Złotów największe znaczenie mają: brudnica mniszka, strzygonia
choinówka i szeliniak sosnowiec żerujące na sośnie oraz pędraki (larwy) chrabąszcza majowego
uszkadzające korzenie młodych drzewek na szkółce leśnej i uprawach. Od 2011 roku obserwuje się
stały wzrost populacji piędzika przedzimka i zimowka ogołotniaka, które uszkadzają przede wszystkim
drzewostany dębowe. W 2012 i 2013 roku żer stwierdzono na powierzchni ponad 1100 hektarów. W
2012 roku gatunki te były zwalczane na powierzchni około 1000 ha. Spośród szkodników wtórnych na
terenie Nadleśnictwa Złotów największe znaczenie mają: kornik drukarz żerujący na świerku, cetyniec
większy, smoliki (w tym głównie smolik drągowinowiec i sosnowiec) i przypłaszczek granatek żerujące
na sośnie oraz ogłodki i opiętki żerujące na dębach.
Nadleśnictwo Złotów zaliczone zostało do II kategorii zagrożenia pożarowego. Potencjalne zagrożenie
pożarami ma charakter sezonowy. Na wczesną wiosnę przypada pierwszy okres zwiększonego
zagrożenia związany między innymi z wypalaniem suchych traw na terenach przylegających do lasów.
Drugi okres przypada na lato i związany jest ze znacznym spadkiem wilgotności ścioły leśnej
spowodowanej wysokimi temperaturami oraz wzmożoną penetracją terenów leśnych przez turystów.
W latach 2003-2012 na terenie Nadleśnictwa Złotów miało miejsce 28 pożarów o łącznej powierzchni
4,2 ha.
8
Nadleśnictwo Zdrojowa Góra
Lasy Nadleśnictwa Zdrojowa Góra położone są w strefie największego zagrożenia, gdzie gradacje
szkodników pierwotnych są zjawiskiem częstym. Zdarzają się również rozległe masowe pojawy
szkodników wtórnych oraz choroby grzybowe. Głównymi czynnikami zagrożeń są:
• monolityczne drzewostany, złożone głównie z gatunków iglastych, które stanowią ponad 95%
powierzchni,
• drzewostany założone na gruntach porolnych – 6321 ha, tj. 36% powierzchni leśnej,
7
8
http://www.zlotow.pila.lasy.gov.pl/
http://www.zdrojowagora.pila.lasy.gov.pl/
47
•
•
stan zwierzyny płowej: sarna, jeleń, w mniejszym stopniu daniel,
czynniki przyrody nieożywionej, takie jak: susze klimatyczne, spóźnione przymrozki oraz
wichury, powodujące powstawanie wywrotów i złomów.
Stan zdrowotny lasów Nadleśnictwa Zdrojowa Góra mimo licznych zagrożeń można uznać jako
dobry.
Lasy Nadleśnictwa Zdrojowa Góra zaliczane są do I kategorii zagrożenia pożarowego. Do
najważniejszych czynników zwiększających zagrożenie pożarowe należy zaliczyć:
• bezpośrednie sąsiedztwo 75-tysięcznego ośrodka miejskiego (Piła)
• Drogi krajowe K-10 Toruń – Szczecin oraz K-11 Poznań Kołobrzeg o silnym natężeniu ruchu
tranzytowego oraz drogi wojewódzkie (179, 180, 188),
• pięć szlaków kolejowych: Piła - Kołobrzeg, Piła - Krzyż, Piła - Chojnice, Piła - Wałcz, Piła Mirosławiec Ujski,
• duża ilość linii wysokiego napięcia,
• wzmożona penetracja lasów przez zbieraczy grzybów jagód, wędkarzy i turystów.
4.3. Tereny zieleni urządzonej
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) definiuje tereny
zieleni jako tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi,
pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje
estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady,
bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń
towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz
obiektom kolejowym i przemysłowym. Definicja ta nie ma jednak charakteru operacyjnego i w związku
z tym jest mało przydatna z punktu widzenia zarządzania tymi terenami.
Zieleń pełni istotne funkcje na obszarach zurbanizowanych, takie jak:
• przyczynia się do wymiany gazowej - w krajach o umiarkowanym klimacie i krótkim okresie
wegetacji, każdy hektar zwartej roślinności pochłania w procesie fotosyntezy nie mniej niż
5 ton dwutlenku węgla; znaczny udział w regulowaniu zawartości tlenu i dwutlenku węgla w
2
atmosferze odgrywają duże przestrzenie trawników; 1 m trawnika w okresie wegetacji
pobiera od 48 do 768 g dwutlenku węgla, a wydziela od 35 do 560 g tlenu, przy czym
aktywność ekologiczna trawników zależy od stopnia czystości środowiska i związanej z nią
biologicznej aktywności roślin; hektar zieleni miejskiej wchłania w ciągu jednej godziny ok.
8 kg dwutlenku węgla, tj. tyle, ile wydziela go w tym czasie ok. 200 osób; jedno drzewo
2
w ciągu 10 lat produkuje tyle tlenu, ile zużywa człowiek w ciągu 20 lat życia; 1 m powierzchni
liści wytwarza w sezonie wegetacyjnym (180 dni) tlen w ilości 2,6 kg, dla przeciętnego
człowieka o wadze 60 kg zapotrzebowanie na tlen wynosi 182 kg/rok, więc ilość tę może
2
zapewnić fotosynteza zachodząca na 70 m powierzchni liści,
• wpływa na warunki termiczne - modyfikuje stosunki termiczne, co wiąże się głownie
z odmiennym charakterem pochłaniania i akumulacji ciepła w porze dziennej oraz
oddawaniem ciepła atmosferze w ciągu nocy przez powierzchnie zabudowane i tereny
zielone. W parkach nagrzewanie dzienne jest szybsze i nocne wychładzanie silniejsze –
w porównaniu z terenem zabudowanym. Powoduje to wyraźne zwiększenie dobowych wahań
temperatury powietrza wśród zieleni; istotnie wpływa na zmniejszenie natężenia miejskiej
wyspy ciepła. Prawidłowo zaplanowane i zagospodarowane tereny zieleni rozczłonkowują
obszar wyspy ciepła, zmniejszając tym samym jej natężenie i zasięg występowania,
• wpływa na wilgotność względną - tereny zurbanizowane są na ogół ubogie w wodę, która
po opadach w znacznej mierze spływa do kanalizacji. Parki, szczególnie w okresie
wegetacyjnym, magazynują dużą ilość wody. W ciągu doby, zarówno w zimie, jak i w lecie,
wilgotność względna w parkach jest wyższa niż poza nimi – w porze chłodnej średnio o 3-8%,
a w porze ciepłej o 5-20%. Pas roślinności zbudowanej z drzew i krzewów, o szerokości 10 m,
48
•
•
•
•
zwiększa wilgotność względną powietrza do 80% i wyżej,
znacznie zmniejsza porywistość wiatru, np. we wnętrzu lasu prędkość jest zredukowana do
ok. 10-30% prędkości,
spełnia funkcję izolacyjną, co poza ograniczeniem zanieczyszczeń, obniża również poziom
hałasu,
posiada zdolność do zatrzymywania części zanieczyszczeń pyłowych i gazowych
znajdujących się w powietrzu (średniej wielkości drzewo liściaste jest zdolne w ciągu jednego
okresu wegetacyjnego wchłonąć metale ciężkie pochodzące ze spalania ok. 130 kg paliwa
samochodowego),
tłumi hałas, najbardziej skutecznie tłumiącym typem zieleni są drzewostany, a wielkość
tłumienia wzrasta wraz ze wzrostem łącznej powierzchni, gęstością zieleni i wielkością
obszaru zajmowanego przez cały kompleks zieleni.
Według danych GUS w 2012 roku na terenie Gminy Krajenka był 1 park spacerowo-wypoczynkowy,
6 zieleńców, z czego 5 z nich było zlokalizowanych na terenie miasta Krajenka oraz 5 cmentarzy, w
tym 4 z nich było na terenach wiejskich. W tabeli poniżej przedstawiono powierzchnie terenów zieleni
urządzonej w gminie.
Tabela 17 Tereny zieleni urządzonej w Gminie i Mieście Krajenka w 2012 roku
Jednostka
administracyjna
Parki, zieleńce i tereny
zieleni osiedlowej
Cmentarze
Lasy gminne
ha
Obszar miasta
6,5
0,9
18,5
Obszar wiejski
0,4
1,5
4,5
Gmina Krajenka
6,9
2,4
23,0
Wykres 3 Zieleń urządzona na terenie Gminy i Miasta Krajenka (wg Banku Danych Lokalnych
GUS 2012 rok)
Na terenie gminy są dwa parki stanowiące część większych założeń dworsko-pałacowych. Park w
Krajence, pochodzący z przełomu XVIII i XIX w., zajmuje powierzchnię 1,48 ha. Park wraz z pałacem
jest częścią zespołu tworzącego charakterystyczną kompozycję przestrzenną o łącznej powierzchni
4,96 ha. Drugie założenie parkowe zachowało się we wsi Maryniec. Do dnia dzisiejszego zachował się
tylko niewielki fragment rozległego kiedyś parku o charakterze krajobrazowym, założonego w połowie
XIX w. Większość zachowanego parku tworzy ponad stuletni drzewostan.
49
4.4. Ochrona powierzchni ziemi
Gleba stanowi podstawowy nieodnawialny element lądowego środowiska przyrodniczego
(agrosystemu), który charakteryzuje się określonymi właściwościami chemicznymi, fizycznymi
i biologicznymi ukształtowanymi pod wpływem naturalnego procesu glebotwórczego oraz rolniczej
i pozarolniczej działalności człowieka. Właściwości te znajdują się w stanie określonej równowagi,
która może ulegać zmianom pod wpływem tej działalności.
Biorąc pod uwagę cechy morfologiczne, stopień i rodzaje przekształceń antropogenicznych wyróżnia
się:
1) Gleby naturalne, które zachowały cechy morfologiczne:
•
gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i gleby płowe z klasy gleb
brunatnoziemnych,
•
gleby bielicowe z klasy gleb bielicoziemnych,
•
gleby opadowo-glejowe i gleby gruntowe glejowe z klasy gleb zabagnionych,
•
gleby organiczne mineralno-murszowe, torfowo-murszowe, czarne ziemie właściwe i czarne
ziemie zdegradowane z klasy gleb pobagiennych,
•
mady właściwe, mady brunatnoziemne i mady próchniczne z klasy gleb napływowych.
2) Gleby antropogeniczne - urbanoziemy, które różnicują się w zależności od charakteru i stopnia
przekształceń na:
• gleby przekształcone mechanicznie,
• gleby nasypowe,
• gleby przekształcone chemicznie.
Z uwagi na fakt, iż poszczególne typy genetyczne gleb kształtują się pod wpływem szeregu
zróżnicowanych czynników tj.: podłoże geologiczne (rodzaj zwietrzeliny, na której rozwija się gleba),
ukształtowanie terenu, stosunki wodne, roślinność czy też klimat – gleby Gminy Krajenka wykazują
pewne niewielkie zróżnicowanie. Na terenie tym najbardziej zarysowuje się związek gleb z litologią
terenu. Na piaszczysto-gliniastym podłożu rozwinęły się głównie gleby pseudobielicowe i brunatne
wyługowane.
Gleby pseudobielicowe stanowią podtyp gleb bielicowych, od których różnią się mniejszym stopniem
przemycia warstw wierzchnich. Są to gleby w stadium przejściowym pomiędzy glebami bielicowymi
właściwymi a glebami brunatnymi wyługowanymi. Generalnie są to gleby zubożałe w związki wapnia,
magnezu, żelaza, glinu i fosforu. Związki te przemieszczone są w głąb profilu i tworzą tzw. poziom
wymycia.
Gleby brunatne wyługowane stanowią podtyp gleb brunatnych lecz w odróżnieniu od gleb brunatnych
właściwych wykazują w górnych poziomach odczyn kwaśny i nieznaczne przemieszczanie w głąb
profilu związków żelaza i glinu. Nie powoduje ono jednak morfologicznego zróżnicowanie profilu
glebowego jak w przypadku gleb pseudobielicowych.
Ponadto na terenach podmokłych a więc głownie w sąsiedztwie cieków powierzchniowych bądź jezior,
wykształciły się gleby murszaste, mułowo-torfowe, torfowe bądź mady. Najczęściej odpowiadają one 2
bądź 3 kompleksowi trwałych użytków. Najmniej żyzne gleby występujące w części południowej,
9
południowo-zachodniej i wschodniej terenu gminy, gdzie porastają je lasy.
W obrębie wysoczyzny na osadach lodowcowych występują gleby brunatnoziemne – gleby brunatne.
Powstają one na piaskach gliniastych i glinach o rożnym stopniu spiaszczenia. Gleby brunatnoziemne
w granicach gminy tworzą dwie rozległe powierzchnie:
• grunty położone między Głubczynem, Podróżną i Krajenką,
• grunty położone między Pogórzem i Barankowem.
9
Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na
lata 2014-2017
50
Według opracowania ektofizjograficznego, na terenie gminy dominują grunty orne o V klasie
bonitacyjnej (31,5%) czyli gleby orne słabe, mało żyzne i nieurodzajne oraz zawodne oraz o klasie IVa
(25,2%), czyli gleby orne średniej jakości o zdecydowanie gorszych właściwościach niż gleby
wyższych klas, są ciężkie i cechuje je duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i
mało czynne biologicznie. Najmniej jest gruntów ornych o klasie bonitacyjnej IIIa (2,2%) – gleby orne
dobre, które mają już wyraźne gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej
korzystnych warunkach fizjograficznych niż gleby klasy I i II, pogarszają się przede wszystkim stosunki
wodne. Na terenie gminy nie ma gruntów ornych o najlepszych klasach czyli I i II.
Monitoring jakości gleby i ziemi stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2012
roku w ramach krajowej sieci, na którą składało się 216 punktów pomiarowo-kontrolnych
zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie kraju, w Wielkopolsce pobrano do
badań próbki gleb w 17 punktach pomiarowych. Na terenie Powiatu Złotowskiego nie wyznaczono
punktów pomiarowych.
Badania odczynu gleby, zasobności w makroelementy oraz potrzeb wapnowania na terenie Gminy
Krajenka zostały przeprowadzone przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Szczecinie w latach
2010-2013.
Z przeprowadzonych badań wynika, że w latach 2010-2012 na terenie Gminy Krajenka dominowały
gleby kwaśne, natomiast w 2013 roku – gleby lekko kwaśne. Natomiast najmniej jest gleb
zasadowych. W przypadku wapnowania, przeważały gleby, których wapnowanie jest konieczne (w
latach 2010-2012 i wskazane (w 2013 roku).
Tabela 18 Odczyn i potrzeby wapnowania gleb na terenie Gminy Krajenka, na podstawie
wykonanych badań w latach 2010-2013
Ilość
Odczyn (pH)
Potrzeby wapnowania
próbek
sztuk
bkw
kw
lkw
ob zas
K
P
W
O
96
18
38
30
9
1
28
16
25
15
2010
302,97
100%
19% 40% 31% 9% 1% 28% 17%
26%
16%
211
48
80
66
16
1
54
41
39
35
2011
520,12
100%
23% 38% 31% 8% 0% 26% 19%
18%
17%
491
99
201
160
30
1
129
83
107
78
2012
1194,38
100%
20% 41% 33% 6% 0% 26% 17%
22%
16%
191
11
66
95
15
4
19
31
55
43
2013
492,90
100%
6%
34% 50% 8% 2% 10% 15%
29%
23%
Odczyn: bkw – bardzo kwaśny, kw – kwaśny, lkw – lekko kwaśny, ob – obojętny, zas – zasadowy.
Potrzeby wapnowania: K – konieczne, P – potrzebne, W – wskazane, O – ograniczyć, Z – zbędne.
Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Szczecinie, pismo L.Dz.DA.554/14 z dn. 28.05.2014
Rok
Powierzchnia
przebadana
ha
Z
12
13%
42
20%
94
19%
43
23%
Zasobność gleb Gminy Krajenka w fosfor, w latach 2010 i 2011, była niska, natomiast w 2012 i 2013
roku była średnia. W przypadku potasu, w całym okresie badań, jego zawartość była niska. Natomiast
zawartość magnezu w glebach w latach 2010 i 2011 była średnia, a w latach 2012 i 2013 – niska.
Tabela 19 Zasobność gleb w makroelementy, na podstawie wykonanych badań w latach 20102013
2010
2011
Zawartość fosforu – ilość
próbek
BN
N
Ś
W
BW
6
33
33
18
6
6% 35% 34% 19% 6%
19
76
75
30
11
9% 36% 36% 14% 5%
Zawartość potasu – ilość
próbek
BN
N
Ś
W
BW
24
39
26
2
5
25% 41% 27% 2%
5%
44
81
67
13
6
21% 38% 32% 6%
3%
51
Zawartość magnezu – ilość
próbek
BN
N
Ś
W
BW
14
18
31
16
17
14% 19% 32% 17%
18%
46
31
69
41
24
22% 15% 33% 19%
11%
Zawartość fosforu – ilość
Zawartość potasu – ilość
Zawartość magnezu – ilość
próbek
próbek
próbek
BN
N
Ś
W
BW
BN
N
Ś
W
BW
BN
N
Ś
W
BW
35
107
160
113
76
120
185
126
27
33
117
138
120
62
51
2012
7% 22% 33% 23% 15% 24% 38% 26% 5%
7% 25% 28% 24% 13%
10%
14
33
87
45
12
55
85
39
8
4
49
84
37
8
13
2013
7% 17% 46% 24% 6% 29% 45% 20% 4%
2% 26% 44% 19% 4%
7%
Zawartość: BN – bardzo niska, N – niska, Ś – średnia, W – wysoka, BW – bardzo wysoka.
Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Szczecinie, pismo L.Dz.DA.554/14 z dn. 28.05.2014
Nadmierne zakwaszenie gleb powoduje niekorzystne skutki dla rolnictwa oraz ochrony środowiska
przyczyniając się m.in. do obniżenia plonów, pogorszenia ich jakości i większego ich
zanieczyszczenia. W glebach kwaśnych występuje większe wypłukiwanie pierwiastków i związków
chemicznych, które trafiają do wód gruntowych, a dalej wgłębnych, a także powierzchniowych
powodując ich zanieczyszczenie. Aktywacja metali ciężkich wzrasta więc wraz ze wzrostem
zakwaszenia.
Wapno ma wszechstronny i korzystny wpływ na właściwości fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne
gleb. Wpływa na poprawę ich żyzności, umożliwia uzyskiwanie wysokich plonów oraz efektywne
wykorzystanie składników mineralnych azotu, fosforu i potasu z nawozów.
Zawartość fosforu przyswajalnego w glebie decyduje o wielkości i jakości plonów, a także
o wykorzystaniu pozostałych składników. W warunkach gleb zakwaszonych przechodzi on w formy
niedostępne dla roślin i znacznie zmniejsza się jego przyswajalność.
Magnez odgrywa bardzo istotną rolę we wzroście roślin, powszechne jest jego znaczenie dla zdrowia
ludzi i zwierząt.
4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi
Na terenie Gminy Krajenka znajduje się tylko jedno udokumentowane złoże piasków „Żeleźnica”.
Według „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2013 rok” jest to złoże, z którego
wydobycie zostało zaniechane. Zasoby geologiczne bilansowe złoża wynoszą 224 tys. Mg. Urząd
Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego ani Starostwo Powiatowe w Złotowie nie wydało
żadnych koncesji na wydobywanie kopalin.
Na terenie Gminy Krajenka występują potencjalne złoża torfów i gytii. Najbardziej zasobne w torfy i
gytie obszary występują w dolinie Głomi, w rejonie Głubczyna oraz w sąsiedztwie Jeziora
Wapieńskiego. Większość tych torfowisk leży w obszarze chronionego krajobrazu „Pojezierza
Wałeckiego i Doliny Gwdy” i obszarze Natura 2000 „Puszczy nad Gwdą”. Eksploatacja tych złóż
biorąc pod uwagę ich położenie, staje się niemożliwa. Według mapy geogospodarczej Polski w skali
1:50 000 (arkusz Krajenka), w granicach gminy istnieją dwa perspektywiczne złoża kruszywa
naturalnego:
• na południe od Głomi, w rejonie osady Stara Kuźnia,
• na południe od wsi Maryniec.
Eksploatacja jest mało prawdopodobna, a wręcz niemożliwa ze względu na małe zasoby i sąsiedztwo
terenów cennych przyrodniczo (jeziora: Wapieńskie, Głubczyn Mały i Wielki) oraz korzystne warunki
10
glebowe.
10
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka
52
5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO
5.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego
Zanieczyszczenia powietrza to wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się
w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza
zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie
zwiększonych ilościach. Źródła zanieczyszczeń powietrza możemy podzielić ze względu na
pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego.
Jakość powietrza na terenie województwa wielkopolskiego uzależniona jest od wielkości i
przestrzennego rozkładu emisji ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgranicznych.
Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa wielkopolskiego jest zróżnicowany. Największe
skupiska emitorów punktowych, a także znaczna emisja liniowa, związane są z obszarami
zurbanizowanymi dużych miast. Największe skupiska emitorów punktowych zlokalizowane są we
wschodniej części województwa. O wielkości emisji CO2, SO2, NOx i pyłu ze źródeł punktowych
decyduje przemysł energetyczny. Największe ilości pyłów emitowanych do powietrza pochodziły z
powiatu tureckiego (39,1%), miasta Konin (12,7%) i miasta Poznań (9,4%). Pod względem wielkości
emisji gazów (bez CO2) − pierwsze miejsce zajmował także powiat turecki (32,8 %), a kolejne miasto
Konin i powiat ostrowski.
Emisja punktowa
Emisja punktowa to emisja z procesów przemysłowych i energetyki, charakteryzuje się
zorganizowanym sposobem emisji spalin – określonymi parametrami emitorów. Do głównych gałęzi
przemysłu w województwie wielkopolskim zalicza się przemysł energetyczny, chemiczny i drzewny, a
także produkcję spożywczą, w tym głownie przemysł browarniczy i rybołówstwo.
Gmina Krajenka odznacza się niewielkim poziomem rozwoju przemysłu oraz walorami przyrodniczymi
związanymi m.in. z dużą lesistością terenu (46,9%) oraz dużą powierzchnią użytków rolnych (ponad
46% powierzchni gminy).
Wg danych GUS w 2013 roku emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych
funkcjonujących na terenie Powiatu Złotowskiego wynosiła 26 171 Mg/rok. W tabeli poniżej
przedstawiono szczegółowy rozkład zanieczyszczeń powietrza.
Tabela 20 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych* na terenie
Powiatu Złotowskiego w latach 2010-2013
Emisja zanieczyszczeń pyłowych [Mg/rok]
2010
2011
2012
2013
ogółem
11
8
9
9
ze spalania paliw
11
8
9
9
Emisja zanieczyszczeń gazowych [Mg/rok]
2010
2011
2012
2013
ogółem
31172
26662
26662
26162
dwutlenek węgla
31032
26579
26512
26016
dwutlenek siarki
38
29
82
72
tlenki azotu
36
29
38
36
tlenek węgla
41
4
9
17
Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji [Mg/rok]
2010
2011
53
2012
2013
pyłowe
9
7
8
8
* dane o emisji z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza dotyczą zanieczyszczeń
wprowadzonych w sposób zorganizowany (tzn. z wszelkiego rodzaju urządzeń technologicznych i ogrzewczych
za pośrednictwem emitorów-kominów, wyrzutni wentylacyjnych) oraz w sposób niezorganizowany (z hałd,
składowisk, w toku przeładunku substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp.).
Analizując wielkość emisji w latach 2010-2013 można zauważyć, że emisja zanieczyszczeń pyłowych
od dwóch lat utrzymuje się na tym samym poziomie, spadek nastąpił w roku 2011. W przypadku
zanieczyszczeń gazowych następuje systematyczne zmniejszanie się emisji. W 2013 roku emisja
zmniejszyła się o 16,1% w porównaniu do roku 2010.
W tabeli poniżej przedstawione zostały jednostki funkcjonujące na terenie Gminy i Miasta Krajenka,
które w 2013 roku emitowały zanieczyszczenia do powietrza. Dane zostały udostępnione przez Urząd
Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń
Środowiska.
Tabela 21 Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Gminy i Miasta Krajenka
Substancja
Emisja
Lp.
Podmiot
zanieczyszczająca
[Mg/rok]
1.
Zakład mechaniki pojazdowej "Sosnowski"
węglow.aroma
0,058884
Marek Sosnowski
ksylen
0,014582
Ul. Władysława Jagiełły 29, 77-430 Krajenka
toluen
0
0,005152
aceton
alk.butylowy
0,008223
octan butylu
0,0039
octan etylu
0,001309
o-etylotoluen
0,007636
0
WWA pozostałe
RAZEM
0,099686
2.
Zakład Masarniczy Barbara Purtak
dwutlenek siarki
0,092085
Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 27, 77-430
dwutlenek azotu
0,27585
Krajenka
tlenek węgla
2,84415
w.alif.do C12
0,86688
węglow.aroma
0,014448
benzo(a)piren
0,00014
krezol
0
alk.butylowy
0,57792
dwutlenek węgla
48,1325
pył
0,22693
sadza
0,0031
RAZEM
53,034003
3.
Firma Produkcyjno-Handlowo-Usługowa
dwutlenek siarki
0,092085
"Terdrew" Teresa Witkowska-Horn
dwutl. azotu
0,27585
Ul. Domańskiego 25, 77-430 Krajenka
tlenek węgla
2,84415
w.alif.do C12
0,86688
węglow.aroma
0,073332
benzo(a)piren
0,00014
benzyna
0
krezol
0
0,014582
ksylen
0
toluen
54
Lp.
Substancja
zanieczyszczająca
aceton
alk.butylowy
alk.etylowy
alk.izobutyl.
alk.izopropyl
alk.propylowy
heksan
octan butylu
octan etylu
oct.izopropyl
octan metylu
o-etylotoluen
dwutl.węgla
WWApozostałe
Pył
sadza
RAZEM
Podmiot
Emisja
[Mg/rok]
0,006098
0,586143
0
0
0
0
0
0,0039
0,001309
0
0
0,007636
48,1325
0
0,22693
0,0031
53,134162
Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego.
Zgodnie z wydanymi decyzjami oraz z przepisami prawa polskiego i wspólnotowego, zakłady
zlokalizowane na terenie kraju muszą respektować i dotrzymywać wielkości emisji ustalone
w wydanych pozwoleniach. Sukcesywną redukcję pyłu zawieszonego PM10 w dalszej perspektywie
(do roku 2020) pomoże zapewnić realizacja planów inwestycyjnych przedsiębiorstw. Działania
naprawcze w zakładach powinny obejmować modernizacje układów oczyszczania spalin w celu
podwyższenia skuteczności redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10. Dodatkowo do zmniejszenia
ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza powinna przyczyniać się racjonalizacja zużycia
energii i surowców.
Emisja powierzchniowa
Głównym źródłem emisji powierzchniowej (tzw. niskiej emisji) są lokalne kotłownie i indywidualne
paleniska domowe. Ze względu na to, że większość „niskich” źródeł ciepła zasilanych jest wciąż
węglem słabej jakości, emisja ta ma decydujący wpływ na zanieczyszczenie powietrza
w województwie w tym również na terenie Gminy Krajenka, a ich udział wśród pozostałych źródeł
emisji jest wiodący. Odzwierciedleniem niskiej emisji jest wzrost stężeń zanieczyszczeń gazowych i
pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Ograniczenie niskiej emisji polega na stopniowej likwidacji
kotłowni wyposażonych w stare, wyeksploatowane kotły opalane węglem. Do najważniejszych
przyczyn wysokiej emisji pyłów i benzo(a)pirenu do powietrza zaliczyć należy również spalanie
odpadów w paleniskach domowych. Proceder ten jest trudny do kontrolowania i sankcjonowania.
Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania. Wynosi od kilku do kilkunastu procent ogółu emisji na
terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej oraz kilkudziesięciu procent na obszarach wiejskich. Jej
działanie odzwierciedla się wzrostem stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie
grzewczym.
Zmiana nośnika ciepła, dzięki wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję pyłu,
prowadzi do redukcji stężeń pyłu na obszarze, gdzie zlokalizowane są źródła „niskiej emisji”. Wymiana
kotłów węglowych na nowoczesne, niskoemisyjne kotły węglowe opalane węglem: groszek, orzech,
brykiety umożliwia redukcję stężenia pyłu PM10 poprzez redukcję emisji pyłu dzięki poprawie
sprawności i parametrów procesu spalania.
W budynkach użyteczności publicznej, znajdujących się na terenie Gminy Krajenka funkcjonuje 18
kotłowni. Tylko w czterech z nich do opalania wykorzystywany jest węgiel, w pozostałych kotłowniach
55
wykorzystywany jest gaz. Szczegółowy wykaz kotłowni został przestawiony w rozdziale 3.4.5 Energia
elektryczna i energia cieplna.
W poniższej tabeli zestawiono jednostki funkcjonujące na terenie Gminy Krajenka w 2013 roku według
zużycia paliwa. Dane zostały udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa
Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska.
Tabela 22 Wykaz podmiotów według rodzaju i zużycia paliwa
Lp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Nazwa i adres jednostki
Urząd Gminy i Miasta Krajenka,
Ul. Wł. Jagiełły 9, 77-430
Krajenka
Krajeński Ośrodek Kultury,
Ul. Rynek 1, 77-430 Krajenka
Komunalny Zakład Użyteczności
Publicznej,
ul. Wł. Jagiełły 26A, 77-430
Krajenka
Zakład Mechaniki Pojazdowej
"Sosnowski" Marek Sosnowski,
Ul. Wł. Jagiełły 29, 77-430
Krajenka
Tele-Bus Sławomir Urbanek,
Ul. Ks. Bolesława Domańskiego
29, 77-430 Krajenka
Zakład Masarniczy Barbara
Purtak,
Ul. Ks. Bolesława Domańskiego
27, 77-430 Krajenka
Firma Produkcyjno-HandlowoUsługowa "Terdrew" Teresa
Witkowska-Horn,
Ul. Domańskiego 25, 77-430
Krajenka
Zakład Produkcyjno-Usługowy
Mieczysław Leciejewski,
Ul. Złotowska 62, 77-430
Krajenka
Ed-Pol Edmund Kujawa,
Ul. Ks. B. Domańskiego 27, 77430 Krajenka
Typ paliwa
Zużycie paliwa
Jednostka
miary
gazowe
0,017867
10 m
6
3
gazowe
0,002259
10 m
6
3
gazowe
0,00378
10 m
6
3
stałe - węgiel
8,4
Mg
stałe – drewno
9
Mg
stałe – drewno
2
Mg
stałe – drewno
5,2
Mg
płynne - oleje
26,5074
Mg
stałe - węgiel
10
Mg
gazowe
0,000141
10 m
stałe - koks
8,27
Mg
stałe - węgiel
0
Mg
stałe - drewno
9,2
Mg
stałe - drewno
2,8
Mg
stałe - węgiel
2
Mg
6
3
Emisja liniowa
Emisja liniowa to emisja pochodząca z ruchu komunikacyjnego. Zalicza się tu zarówno transport
drogowy i kolejowy, jak i wodny (śródlądowy i morski). Największe zagrożenie dla środowiska
naturalnego oraz zdrowia ludzi stwarza transport drogowy. Obszarami najbardziej narażonymi na
emisję liniową są tereny miejskie, gdzie często główne drogowe ciągi komunikacyjne prowadzą przez
ich centra, powodując znaczne pogorszenie jakości powietrza atmosferycznego. Istotny wpływ na
wzrost emisji z transportu drogowego ma wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych w ostatnich latach.
56
W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia
gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory aromatyczne (szczególnie
benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi.
11
Przez teren gminy przebiegają dwie drogi wojewódzkie (nr 188 i 190) o łącznej długości 30,33 km
12
oraz drogi powiatowe o łącznej długości 43,2 km . Na drogach wojewódzkich w 2010 roku
przeprowadzono średni dobowy pomiar ruchu. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli.
Tabela 23 Średni dobowy pomiar ruchu w 2010
przebiegających przez teren gminy
Nr
Długość
Nazwa odcinka
drogi
[km]
188
28,5
Złotów - Piła
20,4
Krajenka - Pobórka
190
roku
na
drogach
wojewódzkich
Ogółem pojazdy
silnikowe
5188
1463
Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu.
Według danych GUS na koniec 2012 roku w Powiecie Złotowskim było zarejestrowanych 43 682
pojazdów samochodowych tj. o 7,2% więcej niż rok wcześniej. Ilość ta z roku na rok wzrasta. Należy
przypuszczać, że podobna tendencja utrzymuje się również w Gminie Krajenka.
Ważnym czynnikiem wpływającym na ograniczenie emisji liniowej jest poprawa stanu technicznego
pojazdów oraz poprawa stanu technicznego dróg, która ma wpływ na zmniejszenie wielkości emisji
wtórnej pyłu PM10 z unosu i emisji ze ścierania. Dodatkowo ograniczenie oddziaływania emisji
komunikacyjnej można osiągnąć poprzez częściowe wyprowadzenie ruchu samochodowego poza
tereny zabudowane, aby nie kumulować emisji liniowej i powierzchniowej.
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu co roku dokonuje oceny stanu
zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie województwa wielkopolskiego. W roku 2012
jakość powietrza na terenie powiatu złotowskiego monitorowano w zakresie:
• dwutlenku siarki i tlenków azotu – metodą pasywną – w jednym punkcie w miejscowości
Paruszka (gmina Krajenka). Metoda pasywna jest metodą wskaźnikową, polegającą na
miesięcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników, zawieszonych na wysokości
około 2 metrów i oznaczaniu zanieczyszczeń raz na miesiąc,
•
benzenu – metodą pasywną – w Złotowie przy ul. Norwida.
W wyniku badań przeprowadzonych w roku 2012 stwierdzono, że średnia dla roku wartość benzenu
3
wyniosła 2,7 µg/m , w roku 2013 badania są kontynuowane, natomiast średnia dla roku wartość
3
3
dwutlenku siarki wyniosła 3,0 µg/m , a dwutlenku azotu - 13,5 µg/m . Od roku 2013 badania
prowadzone są w miejscowości Dolnik (gmina Krajenka).
5.1.1. Jakość powietrza
Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego za rok 2013 wykonana została w oparciu o ustawę
z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 z późn. zm.) oraz
rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) i rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2
sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz.
914).
Według nowego podziału strefami są:
11
12
Wojewódzki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu
Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie
57
• aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys.,
• miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.,
• pozostały obszar województwa.
Zgodnie z tą zasadą województwo wielkopolskie zostało podzielone na 3 strefy:
• aglomeracja poznańska,
• miasto Kalisz,
• strefa wielkopolska.
Gmina i Miasto Krajenka podlegają pod strefę wielkopolską.
Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów:
dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (PM2.5), docelowego i celu
długoterminowego:
• poziom dopuszczalny - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym
terminie i który po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom dopuszczalny jest
standardem jakości powietrza,
• poziom docelowy - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie
za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten
określa się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na
zdrowie ludzi lub środowisko jako całość,
• poziom celu długoterminowego - jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze
stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko
jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu,
z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych
działań technicznych i technologicznych,
• margines tolerancji – oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą
poziom ten może zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie
2008/50/WE.
Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów:
• ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi,
• ustanowionych ze względu na ochronę roślin.
Oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia obejmują:
• dwutlenek siarki SO2,
• dwutlenek azotu NO2,
• tlenek węgla CO,
• benzen C6H6,
• ozon O3,
• pył PM10,
• ołów Pb w PM10,
• arsen As w PM10,
• kadm Cd w PM10,
• nikiel Ni w PM10,
• benzo(a)piren BaP w pyle PM10,
• pył PM2,5.
Natomiast oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin
obejmują:
• dwutlenek siarki SO2,
• tlenki azotu NOx,
58
•
ozon O3.
Końcowym wynikiem klasyfikacji jest określenie jednej klasy dla strefy ze względu na ochronę zdrowia
i jednej klasy ze względu na ochronę roślin:
• klasa A – poziom stężeń zanieczyszczeń jest nieprzekraczający poziom dopuszczalny.
Wymagane działania to utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu
dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze
zrównoważonym rozwojem,
• klasa B – poziom stężeń zanieczyszczeń jest powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie
przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Wymagane
działania to określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określenie przyczyn
przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu i podjęcie działań w celu
zmniejszenia emisji substancji,
• klasa C – poziom stężeń zanieczyszczeń jest powyżej poziomu dopuszczalnego
powiększonego o margines tolerancji. W tym przypadku wymagane działania to: określenie
obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego
powiększonego o margines tolerancji, opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu
osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie.
W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas:
• klasa D1 – jeżeli stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego,
• klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego.
Wyniki klasyfikacji jakości powietrza w strefie wielkopolskiej z uwzględnieniem kryteriów ochrony
zdrowia przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 24 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony zdrowia
Strefa
Strefa
wielkopolska
SO2
A
Ocena według kryteriów dla ochrony zdrowia
NO2
CO
C6H6
PM10
Pb
A
A
A
C
A
As
A
Ni
Cd
B(a)P
PM2,5
O3
Strefa
A
A
C
A
A
wielkopolska
Źródło: „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań.
W województwie wielkopolskim na większości stanowisk prowadzących pomiary pyłu PM10
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku
kalendarzowym dla 24 -godzin. Na jednym stanowisku – w Nowym Tomyślu przy ul. Sienkiewicza –
3
odnotowano przekroczenie stężenia średniego dla roku. Uzyskane stężenie wynosiło 41,1 µg/m przy
3
poziomie dopuszczalnym 40 µg/m . Wszystkim strefom, ze względu na stwierdzone przekroczenia
dopuszczalnego poziomu substancji przypisano klasę C. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych
odnotowano podwyższone stężenia benzo(a)pirenu przekraczające poziom docelowy. Na podstawie
wykonanych pomiarów wszystkie strefy w województwie zaliczono do klasy C. W przypadku poziomu
docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaklasyfikowano do klasy A. Odnosząc otrzymane wyniki do
celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy D2.
Klasyfikację pod kątem ochrony roślin przeprowadzono dla substancji zawartych w powietrzu, dla
których określono dopuszczalne stężenia tj. dla dwutlenku siarki i tlenków azotu. Ponadto dokonano
oceny zawartości ozonu w powietrzu – w odniesieniu do poziomu docelowego i poziomu celu
długoterminowego.
59
Tabela 25 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie
wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony roślin
Ocena według kryteriów dla ochrony roślin
Strefa
Strefa wielkopolska
SO2
NOx
O3
A
A
A
Źródło: „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań.
W wyniku oceny za rok 2013 pod kątem stężeń dwutlenku siarki i tlenków azotu z uwzględnieniem
kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin strefę wielkopolską zaliczono do klasy A. Oznacza to, że w
województwie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu tych substancji. Dla ozonu
strefę zaliczono do klasy A. W strefie wielkopolskiej przekroczony jest poziom celu długoterminowego,
dlatego strefę zaliczono do klasy D2. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono
na rok 2020.
Ze względu na przekraczanie poziomów dopuszczalnych stężenia pyłu PM10 wszystkie strefy, w tym
również strefę wielkopolską, zaliczono do klasy C. W obrębie poszczególnych stref należy
zidentyfikować obszary przekraczania wartości dopuszczalnych. W okresie, do którego odnosi się
przeprowadzana ocena, na stanowiskach pomiarowych pyłu PM10 w sezonie letnim nie odnotowano
przekroczeń dopuszczalnego poziomu substancji. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczytać można
wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu (wyższe w okresie zimnym, niższe w sezonie letnim).
Można więc przypuszczać, że powodem przekroczeń w sezonie grzewczym jest niska emisja z
sektora komunalno-bytowego wpływająca na wyraźne pogorszenie warunków aerosanitarnych w
miastach. Duży wpływ na sytuację aerosanitarną miasta ma również jego położenie geograficzne,
rodzaj i charakter zabudowy miejskiej, jej lokalizacja oraz możliwość przewietrzania obszaru miasta.
W roku 2013 stwierdzono również przekroczenia poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu, zaliczając
strefę wielkopolską do klasy C.
Interpretując wyniki klasyfikacji, w szczególności wskazujące na potrzebę opracowania programów
ochrony powietrza, należy pamiętać, że wynik taki nie powinien być utożsamiany ze stanem jakości
powietrza na obszarze całej strefy. Klasa C może oznaczać np. lokalny problem związany z daną
13
substancją.
Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia
obszarów przekroczeń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza.
Obowiązek określania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001
r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Programy określa się dla stref,
w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony
o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy mają na celu osiągnięcie dopuszczalnych
poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu.
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza, Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą
nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. przyjął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej
ze względu na ozon. Natomiast uchwałą nr XXXIX/769/13 z dnia 25 listopada 2013 roku Sejmik
Województwa Wielkopolskiego przyjął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program
określa zakres obowiązków oraz odpowiedzialności dla poszczególnych organów administracji i
instytucji w zakresie działań mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń pyłu zawieszonego PM10
i benzo(a)pirenu.
Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, stąd zaproponowane w nim
działania muszą być zintegrowane z istniejącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy
13
„Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań.
60
wpisywać się w realizację celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest
przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i społecznych.
Jak wskazano w Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon,
przekroczenia poziomu docelowego stężeń ozonu notuje się najczęściej w okresie od kwietnia do
sierpnia, kiedy występują najkorzystniejsze warunki do przebiegu procesów fotochemicznych
prowadzących do powstawania ozonu. Jego formowaniu sprzyja wysoka temperatura, duże
nasłonecznienie i duża wilgotność powietrza.
Największe znaczenie dla powstawania ozonu mają emisje jego prekursorów czyli SOx, NOx, CO i
NMLZO. Głównie są to tlenki azotu i niemetanowe lotne związki organiczne, kiedy występują razem w
odpowiednich proporcjach. Mniejsze znaczenie mają tlenki siarki i tlenek węgla. Głównymi źródłami
antropogenicznymi emisji prekursorów ozonu są w zakresie tlenków azotu procesy spalania w
produkcji i transformacji energii, a także transport drogowy. Natomiast w przypadku niemetanowych
lotnych związków organicznych (NMLZO) – przede wszystkim zastosowanie rozpuszczalników i
innych produktów, zarówno w przemyśle jak i w gospodarstwach domowych.
Powierzchniowe źródła emisji prekursorów ozonu stanowi głównie gospodarka komunalna w zakresie
emisji tlenków siarki, tlenków azotu, NMLZO oraz tlenku węgla. Emisja ta wynika głównie ze spalania
węgla w nisko sprawnych urządzeniach.
W zakresie działań systemowych, które mogą być realizowane na poziomie gminy, a mających na
celu poprawę stanu powietrza mieszczą się:
•
edukacja społeczeństwa (kampania edukacyjno – informacyjna nt. stanu zanieczyszczenia
powietrza ozonem, przyczyn jego powstawania, szkodliwości ozonu dla ludzi i roślin, możliwych
działań własnych społeczeństwa dla poprawy stanu jakości powietrza);
•
•
promocja działań na rzecz podniesienia efektywności energetycznej i oszczędzania energii;
•
praktyczne wprowadzenie zasad zielonych zamówień publicznych, uwzględniających wpływ na
środowisko, a nie tylko cenę produktu przy wyborze produktów i usług dla celów publicznych;
uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego możliwych korytarzy przepływu
powietrza;
Z uwagi na to, iż najniższe koszty redukcji emisji występują w transporcie, stąd proponuje się podjęcie
działań szczególnie w tym sektorze. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej znajduje się:
•
•
•
•
zastępowanie indywidualnych środków transportu transportem publicznym;
•
zakup w ramach zamówień publicznych
spełniających normy podane wyżej;
•
•
•
•
wprowadzanie stref ograniczonego ruchu (w miastach);
rozbudowa systemów transportu publicznego;
rozbudowa systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ścieżek rowerowych;
promowanie ekologicznych środków transportu, w tym zastępowanie floty autobusów gminnych
autobusami o mniej uciążliwym dla środowiska napędzie (w tym gazowym i elektrycznym) i
spełniających normy emisji spalin EURO 4, 5 i 6;
jedynie
ekologicznych
środków
transportu,
wprowadzanie pasów zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych;
budowa obwodnic i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów największego zaludnienia;
usprawnienie ruchu drogowego (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”,
inteligentne systemy zarządzania ruchem).
Redukcje emisji z gospodarki komunalnej mają mniejszy wpływ na powstawanie ozonu, gdyż
największe wielkości emisji notuje się w okresie grzewczym, a najwyższe stężenia ozonu w sezonie
letnim. Należy je jednak uwzględnić jako działania dodatkowe, które są zaplanowane do realizacji ze
61
względu na redukcję emisji pyłu PM10 i B(a)P. W zakresie ograniczenia emisji rozproszonej –
komunalnej możliwymi działaniami są m.in.:
•
eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalających węgiel niskiej jakości
oraz indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów węglowych i zastępowanie ich dostawą
ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i
elektrycznym;
•
wspieranie i promocja wykorzystania działań termomodernizacyjnych (izolacja budynków,
wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach
publicznych, komunalnych i prywatnych;
•
wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania
wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania. Dla budownictwa
indywidualnego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych;
•
budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, tam gdzie jest to uzasadnione
ekonomicznie;
Zgodnie ze wskazaniami programu ochrony strefy wielkopolskiej, działaniami ukierunkowanymi na
zmniejszenie emisji w zakresie benzo(a)pirenu i pyłu PM10 jest zawieranie w sporządzanych lub
aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach
zabudowy - wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło na nowych osiedlach z
nośników niepowodujących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. podłączanie do sieci cieplnych tam gdzie
jest to możliwe, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, ogrzewania elektrycznego, oraz
wykorzystanie energii odnawialnej niepowodującej zwiększonej emisji zanieczyszczeń); zapewnienia
„przewietrzania” terenów zabudowanych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów przekroczeń.
W strefie, w której stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)piranu oraz
dopuszczalnego pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie systemowych działań prowadzących do
redukcji emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych, tzw. „niskiej emisji”.
Do wskazanych w programie ochrony powietrza działań należą m.in.:
•
•
wprowadzanie edukacji ekologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony powietrza,
dobrowolne prowadzenie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza z
indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienarażonych na wysokie stężenia pyłu
zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (poza obszarami przekroczeń),
•
obniżenie emisji w obiektach użyteczności publicznej poprzez modernizację lub likwidację
urządzeń na paliwa stałe – tam gdzie istnieją możliwości techniczne,
•
•
•
poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie wielkopolskiej,
•
•
czyszczenie ulic metodą mokrą po sezonie zimowym,
utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi;
modernizacja dróg i działania ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie
czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą),
rozbudowa i
użytkowników,
modernizacja
sieci
ciepłowniczych
zapewniająca
podłączenie
nowych
•
rozwój komunikacji publicznej oraz wdrożenie energooszczędnych i niskoemisyjnych rozwiązań
w transporcie publicznym,
•
monitoring pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia
dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu,
•
działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzględnianie
konieczności ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza (szczególnie pyłu zawieszonego i
benzo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji środowiskowych),
•
uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez:
odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą
62
potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu
spełniających odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób
ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza),
•
•
•
•
rozwój systemów ścieżek rowerowych lub komunikacji rowerowej w gminach,
kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów,
kontrola spalania pozostałości roślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi,
kontrola przestrzegania zakazu wypalania łąk, pastwisk,
przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów.
nieużytków,
rowów,
pasów
Przyjęte w Programie Ochrony Powietrza dla strefy wielkopolskiej wielkości redukcji emisji pyłu
zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej, przedstawiono w poniższych
tabelach.
Tabela 26 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na
obszarze strefy wielkopolskiej
Obszar
Emisja PM10 rok
Emisja PM10 rok
Wymagana redukcja
bilansowy w
bazowy 2011
prognozy 2022
(2011-2022)
strefie
[Mg/rok]
[Mg/rok]
[Mg/rok]
Gmina miejsko71,9
36,74
35,16
wiejska Krajenka
Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013).
Tabela 27 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy
wielkopolskiej wynikająca z redukcji pyłu zawieszonego PM10
Obszar
Emisja B(a)P rok
Emisja B(a)P rok
Wymagana redukcja
bilansowy w
bazowy 2011
prognozy 2022
(2011-2022)
strefie
[kg/rok]
[kg/rok]
[kg/rok]
Gmina miejsko40,90
22,04
18,86
wiejska Krajenka
Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013).
5.2. Ochrona wód
5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem
ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Transpozycja przepisów
dyrektywy na grunt prawa polskiego została dokonana ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne
(Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.), ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
(Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) oraz ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym
zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858).
Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ma służyć przede wszystkim:
• zaspokojeniu zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu,
• ochronie wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym,
• poprawie jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka,
• zmniejszeniu zanieczyszczenia wód podziemnych,
• zmniejszeniu skutków powodzi i suszy.
Pobór i zużycie wody
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka działa siedem wodociągów zaopatrujących ludność w wodę.
Szczegółowe informacje dotyczące wielkości produkcji wody na dobę oraz liczbę zaopatrywanych w
wodę mieszkańców przedstawiono w poniższej tabeli.
63
Tabela 28 Wykaz wodociągów na terenie gminy
Lp.
Wodociąg
Produkcja wody
3
[m /dobę]
Liczba
zaopatrywanej
ludności
1
Wodociąg Publiczny w Krajence
335,8
3765
2
Wodociąg Publiczny w Augustowie
99,7
1256
3
Wodociąg Publiczny w Podróżnej
32,7
451
4
Wodociąg Publiczny w Skórce
105,0
616
5
Wodociąg Publiczny w Dolniku
52,0
578
6
Wodociąg Publiczny w Maryńcu
5,5
29
7
Wodociąg Zakładowy w Rogownicy
13,70
60
Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014r
Pobór wody odbywa się poprzez ujęcia z wód podziemnych w oparciu o wydane decyzje
wodnoprawne. W poniższej tabeli został przedstawiony wykaz podmiotów, które uzyskały pozwolenia
wodnoprawne na pobór wody. Dane według stanu na 2013 rok zostały udostępnione przez Urząd
Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń
Środowiska.
Tabela 29 Pozwolenia na pobór wody wydane w 2013 roku.
Lp.
1.
2.
3.
Nazwa podmiotu
Wielkość poboru
3
[m /rok]
0
Adres
Gminna Spółdzielnia
"Samopomoc Chłopska"
Komunalny Zakład Użyteczności
Publicznej
Zakład Masarniczy Barbara
Purtak
Ks. Bolesława Domańskiego 27/-,
77-430 Krajenka
Ul. Wł. Jagiełły 26a, 77-430
Krajenka
Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 27,
77-430 Krajenka
164450
8300
3
Według danych GUS w 2013 roku w Powiecie Złotowskim zużyto 3 091,2 dam wody, to jest o około
3
2,5% więcej niż w roku 2012. Z ilości tej 2 501,2 dam (80,9%) skierowano do miejskich i gminnych
3
3
sieci wodociągowych, 353 dam (11,4%) zostało zużyte na potrzeby przemysłu, a 237 dam (7,6%) –
do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie. Natomiast zużycie wody w Gminie i Mieście Krajenka na
potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2013 roku przedstawiono w tabeli poniżej.
Tabela 30 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2013 roku
Zużycie wody na cele
Jednostka
administracyjna
Ogółem
Przemysł
Rolnictwo i
leśnictwo
dam
Gmina Krajenka
233,3
23,0
64
Eksploatacja sieci
wodociągowej
3
0,0
210,3
Zużycie wody na cele
Jednostka
administracyjna
Ogółem
Rolnictwo i
leśnictwo
Przemysł
dam
Obszar miasta
Obszar wiejski
3
Eksploatacja sieci
wodociągowej
3
127,0
8,0
0,0
119,0
106,3
15,0
0,0
91,3
3
1 dam = 1000 m
3
W 2013 roku zużycie wody w Gminie i Mieście Krajenka wyniosło 233,3 dam . Na cele bytowo
gospodarcze wykorzystano 90,1% pobranej wody, natomiast na potrzeby przemysłu – 9,9%. W
mieście Krajenka zużycie ogólne jest większe niż na terenach wiejskich.
Wykres 4 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Gminie i Mieście
Krajenka w latach 2010-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS)
Ogólne zużycie wody w 2013 roku było minimalnie mniejsze niż rok wcześniej. Również mniej wody
zużyto na cele gospodarczo bytowe. Natomiast zużycie wody w przemyśle systematycznie wzrasta.
3
W Gminie Krajenka gospodarstwa domowe pobrały wodę w ilości 205,3 dam . W 2012 roku w czasie
3
doby dostarczano do wodociągów 0,6 dam wody. W tabeli poniżej przedstawiono zużycie wody przez
jednego odbiorcę.
Tabela 31 Zużycie wody przez jednego odbiorcę w latach 2010-2012
Jednostka
administracyjna
3
Zużycie wody na jednego odbiorcę [m ]
2010 rok
2011 rok
2012 rok
Gmina Krajenka
34,6
38,3
33,7
Obszar miasta
39,9
37,9
32,7
Obszar wiejski
26,2
38,8
35,3
65
Zużycie wody na jednego mieszkańca w 2012 roku spadło w porównaniu do roku wcześniejszego. W
mieście Krajenka odbiorcy zużywają mniej wody niż odbiorcy z terenów wiejskich.
Gospodarka ściekowa
Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Krajence
3
przy ulicy Szkolnej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 1200 m /dobę.
W 2013 roku z oczyszczalni korzystało łącznie 4950 mieszkańców, w tym 3633 osób z miasta
Krajenka. Ścieki oczyszczone są odprowadzane rowem do rzeki Głomia.
3
3
W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono 227 dam ścieków (w tym 10 dam zostało dowiezionych
do oczyszczalni) i tyle samo zostało oczyszczonych. Zostało wytworzonych 130 Mg osadów
ściekowych. W 2013 r. zakończono rozbudowę i budowę sieci kanalizacji sanitarnej na terenie miasta i
gminy, do której można przyłączyć ok 80 % nieruchomości.
Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni w 2013 roku została przedstawiona w
tabeli poniżej.
Tabela 32 Średnie roczne wskaźniki w
odpływających z oczyszczalni
ściekach dopływających
do oczyszczalni i
Średnie roczne wartości wskaźników za rok 2013
Wskaźnik
BZT5
ChZT
zawiesina ogólna
azot ogólny
fosfor ogólny
w ściekach dopływających do
oczyszczalni
w ściekach odpływających z
oczyszczalni
305
752
218
-
9
59
12
-
Źródło: Sprawozdanie z wykonania KPOŚK za 2013 rok.
Sprawność oczyszczalni ścieków została oszacowana na podstawie różnicy pomiędzy ilością
zanieczyszczeń w ściekach surowych doprowadzanych do oczyszczalni a stężeniem zanieczyszczeń
w odprowadzanych ściekach do odbiornika. Oczyszczalnia w Krajence charakteryzuje się dużą
sprawnością, gdyż wszystkie wskaźniki osiągnęły ponad 90% redukcję.
Tabela 33 Sprawność oczyszczalni ścieków
Wskaźnik
BZT5
ChZT
zawiesina ogólna
azot ogólny
fosfor ogólny
% redukcji
97,05
92,16
94,50
-
Źródło: Opracowanie własne.
Podstawowym instrumentem wdrożenia postanowień dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja
1991 roku (91/271/EWG) dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych jest Krajowy Program
Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Celem Programu, przez realizację ujętych w nim inwestycji, jest
ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska
wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPOŚK jest dokumentem strategicznym, w którym
oszacowano potrzeby i określono działania na rzecz wyposażenia aglomeracji miejskich i wiejskich,
o RLM większej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program
66
koordynuje działania gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury
sanitacji na ich terenach.
Aktualizacja krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych – AKPOŚK 2010 jest trzecią
aktualizacją Programu i w swoim zakresem obejmuje wyłącznie dane dotyczące terminów realizacji
inwestycji. Pozostałe wartości są zgodne z dokumentem AKPOŚK2009.
W KPOŚK określono priorytety inwestycyjne wprowadzając podział aglomeracji na:
• Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 1),
• Aglomeracje niestanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego
(Załącznik 2),
• Aglomeracje pozostałe (Załącznik 3) – nowo wyznaczone, które nie spełniły wymogów
formalnych, by znaleźć się w załączniku 1 i 2.
W Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych uwzględnionych jest obecnie
6 aglomeracji priorytetowych w powiecie złotowskim, w tym aglomeracja Krajenka (Załącznik 1) oraz
jedna aglomeracja Kleszczyna z powiatu złotowskiego niestanowiąca priorytetu dla wypełnienia
wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 2).
Podstawowe dane dotyczące oczyszczalni ścieków na koniec 2013 roku w aglomeracji Krajenka
przedstawia poniższa tabela.
Tabela 34 Obecny stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2013 roku w aglomeracji Krajenka
zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Oczyszczalnia ścieków Krajenka
Parametry
Stan na 31.12.2013 r.
3
Przepustowość docelowa istniejącej oczyszczalni [m /d]
1200
Średnia wydajność istniejącej oczyszczalni [RLM]
3162
Rodzaj istniejącej oczyszczalni
B
Rodzaj planowanej oczyszczalni
RM*
B - oczyszczalnia biologiczna spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji < 15 000 RLM;
RM – istniejąca oczyszczalnia, która wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość oraz modernizacji części
obiektów.
* - modernizację oczyszczalni zakończono w 2014 roku.
Źródło: Sprawozdanie z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych za 2013 rok.
5.2.2. Zasoby wodne
Wody powierzchniowe
Grunty pod wodami zajmują 213 ha, tj. 1,1% powierzchni gminy. System hydrograficzny gminy jest
bardzo rozbudowany i składa się z systemu rzecznego i systemu wód stojących.
Cały obszar gminy jest częścią dorzecza Noteci. Odwadniany jest on przez rzekę Gwdę (prawy
dopływ Noteci), oraz jej lewe dopływy. Przeważająca część gminy znajduje się w granicach mniejszej
zlewni Głomi. Na obszarze Gminy Krajenka podstawowym ciekiem jest rzeka Głomia, o długości
całkowitej 51,8 km, a 36,07 km na terenie Gminy Krajenka. Na obszarze tym występują również rzeka
Kocunia, będąca lewobrzeżnym dopływem Głomi oraz rzeka Strużnica. Łączna długość cieków
podstawowych wynosi 53,19 km, co stanowi 14,38 % cieków występujących w powiecie złotowskim
Jedynie północne i południowo-zachodnie krańce gminy znalazły się w zasięgu innych zlewni. Tereny
położone w północnej części gminy odwadniane są przez rzekę Pankawę, zachodnie krańce gminy są
częścią zlewni bezpośredniej rzeki Gwdy, a tereny między doliną Gwdy i Jeziorem Wapieńskim
odwadniane są przez okresowy ciek bez nazwy.
67
Głównym elementem sieci hydrograficznej na terenie Gminy Krajenka jest rzeka Głomia. Płynąc w
kierunku południowo-zachodnim przez obszar gminy dzieli go na dwie prawie równe części. Głomia,
jak na rzekę nizinną charakteryzuje się bardzo dużym spadkiem. Północną granicę gminy przekracza
na poziomie ok. 103 m n.p.m., a rzędna jej ujścia do Gwdy przy zachodniej granicy to 61,0 m n.p.m.
Rzeka na obszarze gminy przyjmuje głównie dopływy lewostronne. Najważniejsze z nich to Kocunia i
Strużnica. Rzeka Kocunia (nazywana w górnym biegu Skicką Strugą), jest to rzeka przepływająca
przez jeziora: Ostrowite, Moczadło i Sławianowskie Wielkie. Do Kocuni wpływa częściowo
skanalizowany ciek nazywany Kanałem Wielkim. Rzeka Śmiardówka wpadająca do Głomi posiada
połączenia z gęstą siecią rowów melioracyjnych. Lewostronne dopływy Głomi w granicach gminy: to
rzeka Strużnica przepływająca przez jeziora Głubczyn Wielki i Głubczyn Mały. Strużnica łączy się z
innym ciekiem Kanałem Augustowskim. Ciek ten odwadnia podmokłe tereny wschodniej części gminy
w rejonie osady Leśnik i przepływa przez jezioro Głubczyn. Ze względu na przebieg w obrębie
14
terenów użytkowanych rolniczo, został on częściowo skanalizowany, wyprostowany i pogłębiony.
W granicach Gminy Krajenka występuje sześć jezior. Wszystkie z nich mają charakter naturalny, leżą
w południowej części gminy. Większość z tych jezior to zbiorniki niezbyt duże, płytkie, o powolnej
wymianie wody.
Jezioro Wapieńskie - położone jest w zlewni rzeki Gwdy, na pograniczu gmin: Kaczory i Krajenka.
Stanowi część regionu fizycznogeograficznego Pojezierza Południowopomorskiego – Pojezierza
Krajeńskiego, leży na wysokości 89,7 m. n.p.m. Jest największym jeziorem w gminie o powierzchni
zwierciadła wody wynoszącym 85,4 ha, głębokości maksymalnej – 8,3 m, a głębokość średnia – 4,9
m. Jest to jezioro polodowcowe, rynnowe o typowym dla tych jezior podłużnym kształcie i stromych
brzegach. Bezpośrednie otoczenie akwenu stanowią lasy, otaczają około 83% brzegu jeziora. Jedynie
na północno-zachodnim krańcu do jeziora przylega niewielki obszar rolny.
Jezioro Głubczyn Mały - położone w południowej części Gminy Krajenka, jest mniejszym z dwóch
połączonych akwenów o nazwie Głubczyn. Obydwa jeziora mają charakter przepływowy, przez które
swoje wody toczy rzeka Strużnica. Jezioro Głubczyn Mały przejmuje wody z większego akwenu o
nazwie Głubczyn Wielki. Bezpośrednia zlewnia jeziora leży częściowo w obszarze leśnym. Jezioro
leży pomiędzy wsiami Głubczyn i Maryniec. Jego powierzchnia zwierciadła wody wynosi 22,72 ha,
głębokość maksymalna – 5,9 m, a głębokość średnia – 3,8 m.
Jezioro Głubczyn Wielki - jest większym spośród dwóch jezior o tej nazwie. Akwen zasilany jest od
południa przez wody rzeki Strużnicy oraz od wschodu przez niewielki ciek wodny, natomiast swoje
wody oddaje od strony zachodniego brzegu do jeziora Głubczyn Mały. Bezpośrednia zlewnia jeziora
jest mniej korzystna ze względu na praktycznie całkowite otoczenie użytkami rolnymi. Powierzchnia
zwierciadła wody wynosi 35 ha, głębokość maksymalna – 6,1 m, a głębokość średnia – 4,1 m.
Jezioro Głubczyn – jest to płytki i silnie zanieczyszczony zbiornik wodny. Otoczony jest
zabudowaniami wsi Głubczyn. Przez jezioro przepływa Kanał Augustowski, odwadniający tereny rolne
i torfowiska ze wschodniej części gminy.
Jezioro Podróżna - o powierzchni do 5 ha, posiada połączenie przez mały okresowy ciek.
Jezioro Czarne - znane także pod nazwą Skórka ma charakter śródleśny i jest częścią obszaru
bezodpływowego chłonnego. Do jeziora wpada niewielki okresowy ciek, natomiast żaden ciek z niego
nie wypływa.
Wody podziemne
Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym kraju (wg Paczyńskiego), obszar gminy Krajenka znajduje
się w granicach regionu pomorskiego, makroregionu północno-zachodniego. W granicach gminy
zasoby wód podziemnych występują w trzech głównych poziomach wodonośnych:
• w utworach jury dolnej (liasu),
• trzeciorzędu,
14
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Krajenka, Program
Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013.
68
• czwartorzędu.
3
2
Najbardziej zasobny jest poziom czwartorzędowy (50-100 m /24*km ), mniej zasobne są poziomy
3
2
3
2
trzeciorzędowy (5-20 m /24*km ) i jurajski (poniżej 20nm /24*km ).
Drugi poziom wodonośny piętra czwartorzędowego tworzą osady wodonośne międzyglinowe (piaski
drobno i średnioziarniste). Wody tego poziomu w obrębie głębokich dolin rzecznych (Głomi i Gwdy)
łączą się z wodami gruntowymi. Poziom ten występuje w przedziale od 15 do 58 m p.p.t. i posiada
napięte zwierciadło wody. Miąższość tego poziomu wynosi od 10 do 40 m. Charakteryzuje się ona
2
także dobrą przewodnością (nawet powyżej 500m /24h). Poziom ten tworzy GZWP nr 125. W obrębie
tego poziomu występują okna hydrologiczne zlokalizowane w miejscu przebiegu na powierzchni dolin
rzecznych, głównie Gwdy i Głomi. W ich granicach może dochodzić do skażenia tych wód. Czas
potencjalnego przenikania zanieczyszczeń z powierzchni do tego poziomu wynosi od 0,5 do 5 lat. Jest
on w różnym stopniu związany jest hydraulicznie z innymi poziomami. Większość ujęć wód
podziemnych zlokalizowanych w granicach gminy wykorzystuje wody tego piętra. Głębokość studni
3
waha się od 30 do 80 m p.p.t. a ich wydajność wynosi 70-120 m /h. Na szczególną uwagę zasługuje
obecny w granicach gminy fragment doliny kopalnej o bardzo korzystnych warunkach
hydrologicznych. Dolina ta, ukierunkowana równoleżnikowo, biegnie od Dobrzycy przez Skórkę i
Maryniec, poza wschodnie granice gminy. W obrębie tego obniżenia poziom wodonośny występuje
najczęściej na głębokości ok. 50 m p.p.t.
Wody piętra trzeciorzędowego występują w obrębie dwóch poziomów wodonośnych. Poziom I - leżący
wyżej, występuje w piaszczystych osadach miocenu (piaskach drobno i średnioziarnistych, lokalnie z
domieszką żwiru lub piasków mułkowatych), na obszarze prawie całej gminy z wyjątkiem wymienionej
wyżej doliny kopalnej. Zwierciadło wody tego poziomu jest napięte, a w rejonie doliny Gwdy wykazuje
charakter artezyjski. Poziom ten lokalnie tworzony jest przez 2-3 mniejsze warstwy wodonośne.
Zawodnione warstwy mioceńskie charakteryzują się współczynnikiem filtracji w granicach 3,8-11,8
2
m/24h, przewodnością wodną w przedziale 58-194 m /24h. Poziomy te zasilane są dodatkowo przez
2
przesączanie się wody z poziomów czwartorzędowych (ok. 0,14 l/s km ), z którymi zachodzi silna więź
hydrauliczna przez liczne okna hydrologiczne. Poziom II- leżący niżej, oligoceński poziom wodonośny
tworzą różnoziarniste szare piaski o miąższości do 24 m. Głębokość występowania tego poziomu
wynosi od 139 do 181 m p.p.t. Występuje on między innymi w rejonie miasta Krajenka oraz przy
zachodniej granicy gminy. Jest to poziom o napiętym zwierciadle wody; warstwę napinającą stanowią
2
mułki i iły miocenu. Zasilanie tego poziomu przez wyższy poziom mioceński wynosi ok. 0,21 l/s km .
3
Wydajność studni ujmujących wody pięter trzeciorzędowych wynoszą od 30 do 70 m /h.
Wody piętra jury dolnej (liasu) - najgłębszy poziom wodonośny, tworzą go drobnoziarniste, mało
zwięzłe piaskowce. Poziom ten występuje w zachodniej części gminy na głębokości ok. 140 m p.p.t. i
obniża się w kierunku wschodnim do 160 m p.p.t. w rejonie miasta Krajenka. Poziom ten
2
charakteryzuje się współczynnikiem filtracji w granicach 2,2-4,8 m/24h, przewodnością 90-105 m /24h.
Poziomy wodonośne oligoceńskie i jury dolnej tworzą w rejonie Krajenki połączone hydraulicznie
zbiorniki artezyjskie o zasięgu lokalnym. W Krajence zwierciadło wody tych poziomów stabilizuje się
na poziomie 2,7 m n.p.t.
Główne zbiorniki wód podziemnych są to zbiorniki wód podziemnych przeznaczone przede wszystkim
do zabezpieczenia rezerw wody o wysokiej jakości do wykorzystania w przyszłości. Na terenie Gminy
Krajenka położone są dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych:
• GZWP nr 125 - obejmuje swoim zasięgiem południowo-zachodnią część gminy. W obrębie
utworów czwartorzędowych poziom wodonośny tworzą osady piaszczysto-żwirowe o
miąższości od 15 m do 58 m, charakteryzujące się średnim współczynnikiem filtracji – 0,9 m/h
2
i przewodnością od 24 do 3500 m /24h. Średnia głębokość ujęć wykorzystujących wody tego
3
zbiornika to 65 m p.p.t. Szacunkowe zasoby tego zbiornika wynoszą ok. 169 tys. m /d.
• GZWP nr 127 - w jego zasięgu mieści się cały obszar Gminy Krajenka. Zasoby tego zbiornika
tworzą dwa poziomy występujące w osadach mioceńskich i oligoceńskich. Wody oligoceńskie
występujące w granicach gminy pozostają w hydraulicznej więzi z wodami utworów jury
69
dolnej. Średnia głębokość ujęć wykorzystujących wody tego zbiornika to 100 m p.p.t.
3
Szacunkowe zasoby tego zbiornika wynoszą ok. 186 tys. m /d. Poziom trzeciorzędowy
15
ujmowany jest między innymi w Krajence.
Z uwagi na duże znaczenie wód podziemnych przedmiotowych zbiorników, stanowiących główne
źródło zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia ludności oraz w celu zapewnienia
odpowiedniej jej jakości, niezbędne jest ciągłe podejmowanie działań zapewniających ich ochronę.
W pierwszej kolejności powinny one obejmować właściwe planowanie przestrzenne uwzględniające
lokalizację GZWP oraz ustanowionych dla nich obszarów ochronnych, tak aby zapobiec lokalizacji
obiektów mogących negatywnie wpływać na jakość wód.
5.2.3. Jakość wód
Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) określa zasady gospodarowania wodą w państwach
członkowskich Unii Europejskiej. Na jej podstawie wszystkie kraje członkowskie zobowiązane
są do osiągnięcia do końca roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód
powierzchniowych.
W Ramowej Dyrektywie Wodnej wyznaczono następujące cele środowiskowe dla wód
powierzchniowych:
• zapobieganie pogorszaniu się stanu wszystkich części wód powierzchniowych,
• ochrona i poprawa wszystkich sztucznych i silnie zmienionych części wód w celu osiągnięcia
dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych
najpóźniej w ciągu 15 lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy,
• wdrażanie koniecznych środków w celu stopniowego redukowania zanieczyszczenia
substancjami priorytetowymi i zaprzestanie lub stopniowe eliminowanie emisji, zrzutów i strat
niebezpiecznych substancji priorytetowych.
Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez
ustawę Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.) oraz
rozporządzenia wykonawcze. Ustawa ta stanowi podstawę prawną i merytoryczną do realizacji
Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych.
Do głównych czynników, które negatywnie wpływają na środowisko wodne, zaliczamy:
• źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami
kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich,
• zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi
z terenów zurbanizowanych, nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów
rolnych i leśnych,
• zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane
przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące
z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych.
Badania jakości wód powierzchniowych prowadzone były w ramach Państwowego Monitoringu
Środowiska. Zakres i częstotliwość badań ustalono na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części
wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. Nr 258, poz. 1550). Rozporządzenie określa również
rodzaje monitoringu oraz kryteria wyznaczania punktów pomiarowo-kontrolnych w jednolitych
częściach wód. Ocena została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9
listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz
15
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Krajenka
70
środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. Nr 257 poz. 1545) oraz Wytyczne
GIOŚ. Na ocenę stanu wód składa się ocena stanu ekologicznego (dla naturalnych JCW) lub
potencjału ekologicznego (dla silnie zmienionych lub sztucznych JCW) oraz ocena stanu
chemicznego.
Rzeki
W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu nie prowadził badań jakości
wód w rzekach na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Ostatnie badania na terenie Powiatu Złotowskiego
prowadzone były w 2012 roku, a najbliżej położony gminy Krajenka punkt pomiarowo-kontrolny
znajdował się w Złotowie w JWC Głomia do dopływu z jez. Zaleskiego – 34,0 km biegu rzeki. JWC
reprezentuje typ abiotyczny 18 tj. potok nizinny żwirowy. Badania były wykonywane w ramach
monitoringu diagnostycznego (MD) i monitoringu obszarów chronionych (MOC):
•
wrażliwych na
komunalnych,
•
przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu
wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie.
eutrofizację
wywołaną
zanieczyszczeniami
pochodzącymi
ze
źródeł
Tabela 35 Ocena stanu wód powierzchniowych płynących w 2012 roku
Nazwa ocenianej JCW
Głomia do dopływu z jez. Zaleskiego
Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego
Głomia – Złotów
Typ abiotyczny
18
Silnie zmieniona lub sztuczna JCW
NIE
Program monitoringu
MD, MOC
Klasa elementów biologicznych
III
Klasa elementów hydromorfologicznych
I
Klasa elementów fizykochemicznych
PSD
Klasa
elementów
fizykochemicznych
–
specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i
niesyntetyczne
Stan/potencjał ekologiczny
UMIARKOWANY
Czy JWC występuje na obszarze chronionym?
Ocena spełnienia
chronionych
Stan/potencjał
chronionych
wymagań
ekologiczny
II
dla
w
TAK
obszarów
obszarach
Stan chemiczny
N
UMIARKOWANY
Poniżej stanu dobrego
Stan wód
ZŁY
Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora
Ochrony Środowiska w powiecie złotowskim w 2012 roku – WIOŚ Poznań.
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny i stan chemiczny
poniżej dobrego, a tym samym wynikowy zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydowały
badane elementy biologiczne (fitobentos i makrobezkręgowce bentosowe) oraz element
fizykochemiczny (azot Kjeldahla). Na ocenę stanu chemicznego wpływ miało przekroczenie wartości
granicznej dla sumy benzo(g,h,i)perylenu oraz indeno(1,2,3-cd)pirenu. Stwierdzono również
niespełnienie wymagań postawionych dla obszarów chronionych
Jeziora
W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu nie prowadził badań jakości
wód jezior na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Ostatnie badania prowadzone były w 2012 roku na
71
Jeziorze Wapieńskim, które częściowo należy do Gminy Krajenka. Punkt pomiarowo-kontrolny
znajdował się w Gminie Kaczory. Jezioro Wapieńskie jest silnie wydłużone z północnego-wschodu na
południowy zachód, o głębokości maksymalnej 8,3 m i średniej 4,9 m; charakteryzuje się niepełną
stratyfikacją wód. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta. Z jeziora wypływa ciek o nazwie Dopływ z
jez. Wapieńskiego. W otoczeniu zbiornika dominują lasy, które stanowią ponad 61% zlewni
bezpośredniej. Korzystne warunki zlewniowe oraz niewielka wymiana wody w roku, mimo dużego
wpływu zlewni na jakość wód zmniejszają podatność na degradację i sprzyjają wysokiej jakości wód.
Zbiornik położony jest w granicach obszarów Natura 2000: Puszcza nad Gwdą (PLB300012) oraz
Ostoja Pilska (PLH300045), a także w obszarze chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina
Gwdy.
Tabela 36 Ocena stanu wód powierzchniowych stojących w 2012 roku
Parametr
Jednostka
Wartość
Nazwa jeziora
Chlorofil a
Jezioro Wapieńskie
9,7
0,91
205
2,9
1,56
0,038
Bardzo dobry
Nie badano
Brak oceny
µg/l
Fitoplankton
PMPL
Przewodność
µs/cm
Widzialność
Azot całkowity
Fosfor całkowity
Stan/potencjał ekologiczny
Stan chemiczny
Stan JCW
m
mgN/l
mgP/l
Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2012 roku – WIOŚ Poznań.
Jezioro Wapieńskie charakteryzowało się bardzo dobrym stanem ekologicznym. Badane elementy
biologiczne i hydromorfologiczne zostały zakwalifikowane do I klasy, a elementy fizykochemiczne
oceniono jako dobre. Analizy chemicznej wód nie wykonano, a w związku z tym nie przeprowadzono
oceny stanu wód.
Wody podziemne
Obecnie przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód
podziemnych (JCWPd). Pojęcie to zostało wprowadzone przez Ramową Dyrektywę Wodną. Oznacza
ono określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw
wodonośnych.
Ramowa Dyrektywa Wodna przewiduje dla wód podziemnych następujące główne cele środowiskowe:
• zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych,
• zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych,
• zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych,
• wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego
trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalności człowieka.
Dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno
jej stan ilościowy jak i chemiczny jest określony, jako co najmniej „dobry”.
Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód podziemnych, w tym
na obszarze powiatu złotowskiego 2 JCWPd nr 28 i 36, obie niezagrożone nieosiągnięciem dobrego
stanu.
72
W 2013 roku Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie nie prowadził badań jakości wód
podziemnych na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Najbliższy punkt pomiarowo-kontrolny znajdował się
na terenie Powiatu Złotowskiego, w Gminie Lipka, w miejscowości Lipka.
Ocena jakości wód podziemnych została wykonana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska
z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr
143, poz. 896). Ocenę klas jakości wód podziemnych przeprowadzono dokonując porównania
otrzymanych wyników z wartościami dopuszczalnymi określonymi w rozporządzeniu.
Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu
wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych:
•
klasa I – wody bardzo dobrej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane
wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie
wskazują na wpływ działalności człowieka,
•
klasa II – wody dobrej jakości. Wartości niektórych elementów fizykochemicznych są
podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie
wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby,
•
klasa III – wody zadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są
podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub
słabego wpływu działalności człowieka,
•
klasa IV – wody niezadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są
podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz
wyraźnego wpływu działalności człowieka,
•
klasa V – wody złej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący
wpływ działalności człowieka.
W 2013 roku wody podziemne pobrane w miejscowości Lipka miały III klasę jakości, czyli były
zadowalającej jakości.
Tabela 37 Jakość wód podziemnych w 2013 roku
Numer otworu
Lokalizacja
otworu
JCWPd
Stratygrafia
Charakter
punktu
(zwierciadło)
Klasa jakości
wody
378
Lipka
36
Pg+Ng
napięte
III
Pg – paleogen, Ng – neogen,
Źródło: Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu
chemicznego wód podziemnych w 2013 roku (g badań PIG) - WIOŚ Poznań.
W latach 2012-2013 WIOŚ w Poznaniu nie prowadził monitoringu wód podziemnych na obszarze
Gminy i Miasta Krajenka szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł
rolniczych (OSN).
16
Wody przeznaczone do spożycia
W 2013 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie przeprowadzała badania wód
przeznaczonych do spożycia na terenie Gminy Krajenka. Najczęściej stwierdzane przekroczenia
najwyższych dopuszczalnych wartości parametrów dotyczyły: obecności bakterii grupy coli,
0
podwyższonej wartości ogólnej liczby mikroorganizmów inkubowanych w 22 C/72h, żelaza, manganu
oraz w 1 przypadku enterokoków.
W poniższej tabeli zestawiono liczbę kwestionowanych próbek w stosunku do ilości pobranych, a
także wielkość stwierdzonych przekroczeń.
16
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r.
73
Tabela 38 Przeprowadzone badania próbek wody w wodociągach w 2013 roku
Liczba
Liczba
Wielkość
pobranych
Lp.
Wodociąg
kwestionowanych
stwierdzonych
próbek
próbek
przekroczeń
wody
ogólna liczba
mikroorganizmów w
0
22 C/72h w ilościach:
Wodociąg
256 jtk/1ml próbki
1
Publiczny w
11
10
wody; >300jtk/1ml –
Krajence
w 7 próbkach; bakterie
grupy coli 1jtk/100 ml w 2 próbkach.
bakterie grupy coli 4jtk;
Wodociąg
bakterie grupy coli 2jtk,
2
Publiczny w
5
2
ogólna liczba
Augustowie
mikroorganizmów w
0
22 C/72h >300jtk
bakterie grupy coli 1jtk,
mangan 146;
mangan 94;
enterokoki kałowe 1jtk,
Wodociąg
ogólna liczba
3
Publiczny w
7
4
mikroorganizmów w
Podróżnej
0
22 C/72h >300jtk,
mangan 94;
bakterie grupy coli 45
jtk
mangan 113, bakterie
Wodociąg
grupy coli 1jtk;
4
Publiczny w
7
2
mangan 242
Skórce
5
6
7
8
Wodociąg
Publiczny w
Dolniku
Wodociąg
Publiczny w
Maryńcu
Wodociąg
Zakładowy w
Rogownicy
Wodociąg
Zakładowy w
Śmiardowie
Krajeńskim
3
1
bakterie gr. coli 1 jtk
1
0
3
1
bakterie gr. coli 1 jtk
3
2
bakterie gr. coli 1 jtk;
bakterie gr. coli 2jtk,
żelazo 229
-
Norma
mangan 50 µg/l
próbki wody
żelazo 200 µg/l
próbki wody
enterokoki
/paciorkowce
kałowe/
0jtk/100 ml
bakterie grupy coli
0 jtk / 100ml
próbki wody
ogólna liczba
mikroorganizmów
0
w 22 C/72h –
„bez
nieprawidłowych
zmian”
Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r.
17
Jakość wód w kąpieliskach
Do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Złotowie nie wpłynęło żadne zgłoszenie o
organizacji kąpielisk ani miejsc wykorzystywanych do kąpieli zarówno w roku 2013 ani w 2014 roku.
17
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r.
74
5.2.4. Zapobieganie powodziom i suszom
Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przygotował „Wstępną ocenę ryzyka powodziowego (WORP)”,
która jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą 2007/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka
powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa).
Celem wstępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na
których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. Wstępną ocenę wykonuje się w oparciu o
dostępne lub łatwe do uzyskania informacje.
W ramach WORP zostały zidentyfikowane znaczące powodzie historyczne, jak również powodzie,
które mogą wystąpić w przyszłości (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstawę do
wyznaczenia obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Według map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego na terenie Gminy i Miasta
18
Krajenka nie występuje zagrożenie powodziowe.
Na obszarach zagrożonych deficytem wód podziemnych należy rozwijać system małej retencji.
Kształtowanie retencji - powiększanie zasobów dyspozycyjnych wód powierzchniowych ma na celu
poprawę warunków wodnych danego obszaru. Kształtowanie retencji (magazynowanie wód),
w zlewniach rzek, w ich dolinach, odbywa się z wykorzystaniem (głównie) zbiorników wodnych. Istota
małej retencji, jej specyfika wyróżniająca od retencji dużych zbiorników, jest duża ilość obiektów i ich
3
rozmieszczenie. Duża ilość małych zbiorników (V h 5 mln m ), położonych najczęściej w rejonie
wododziałów, to skuteczny czynnik zachowania równowagi środowiska. Spełniać mogą one
różnorodne funkcje, przede wszystkim przyrodnicze, rekreacyjne, w mniejszym stopniu gospodarcze.
Zbiorniki małej i średniej wielkości, zamykające małe zlewnie 3–4 rzędnych dopływów, mają mniejsze
znaczenie fizjotaktyczne, natomiast ich rola w zakresie ochrony przed powodzią dolin może być
znacząca. Zbiorniki te, swoimi zasobami, służyć mogą przede wszystkim nawodnieniom rolniczym –
dla zaspokojenia potrzeb użytków zielonych.
Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności
produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami.
Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe, w zależności od ich funkcji
i parametrów. Do urządzeń melioracji wodnych podstawowych zalicza się:
• budowle piętrzące, budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód,
• stopnie wodne, zbiorniki wodne,
• kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
• rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m,
• budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,
• stacje pomp, z wyjątkiem stacji wykorzystywanych do nawodnień ciśnieniowych.
Natomiast do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się:
• rowy, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, drenowania oraz deszczownie
z pompami przenośnymi,
• rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m,
• stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych,
• ziemne stawy rybne oraz groble na obszarach nawadnianych,
• systemy nawodnień grawitacyjnych.
18
Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Pile, pismo nr RO EUM
4200/1/85/2014 z dn. 16.06.2014r.
75
Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych na terenie gminy administruje następującymi
ciekami:
• rzeka Głomia - 0+000-32+580 L=32,580 km
• rzeka Kocunia - km 0+000-2+870 L=2,870 km
• K. Augustowski - km 0+000-12+740 L=12,740 km
• K. Sokoleński - km 9+600-14+400 L=4,800 km
• K. Strużnica - km 0+000-4+690 L=4,690 km
Na terenie Gminy Krajenka znajduje się 108 900 mb rowów, 4 600 mb rurociągów z wyjątkiem
deszczownianych stanowiących urządzenia melioracji szczegółowych. Obszar zmeliorowany
urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych wynosi:
• grunty orne - 1 788 ha,
• trwałe użytki zielone - 185 ha,
w tym zmeliorowane siecią drenarską - 1 643 ha
Natomiast powierzchnia gruntów rolnych, na których urządzenia melioracyjne wymagają odbudowy
lub modernizacji wynosi:
• grunty orne - 460 ha,
• użytki zielone - 135 ha
Powierzchnia gruntów rolnych wymagających zmeliorowania wynosi 3607 ha, w tym 3243 ha to grunty
orne, a 364 ha to użytki zielone
Tabela 39 Powierzchnia gruntów wymagających zmeliorowania na terenie gminy
Grunty orne
Użytki zielone
Miejscowość
ha
Barankowo
510
34
Wąsoszki
140
0
Czajcze Leśnik
15
27
Łońsko
400
0
Śmiardowo Krajeńskie - Śmiardowo, Głubczyn
2178
152
Dolina rzeki Głomi - Krajenka, Wąsoszki
0
72
Podróżna
0
79
RAZEM
3243
364
Źródło: Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Oddział Rejonowy w Pile, pismo nr RO EUM
4200/1/85/2014 z dn. 16.06.2014.
Stan techniczny budowli znajdujących się na ciekach będących w administracji WZMiUW jest
następujący:
• Jaz Nr 2 - rzeka Głomia km 2+590 Strużyska - w odbudowie,
• Jaz Nr 3 - rzeka Głomia km 11+132 Skórka - stan bardzo dobry,
• Jaz Nr 4 - rzeka Głomia km 21+921 Krajenka - stan bardzo dobry,
• Zastawka nr 1 - Kanał Augustowski km 6+230 Śmiardowo Krajeńskie - stan zadawalający,
• Zastawka nr 2 - Kanał Augustowski km 7+660 Śmiardowo Krajeńskie - stan zadawalający
• Zastawka nr 1 - Kanał Sokoleński km 10+690 Paruszka - stan bardzo dobry.
Funkcje retencyjne oraz ochronę przed powodzią spełniają również małe zbiorniki wodne. Na terenie
gminy istnieją dwa zbiorniki retencyjne:
• zbiornik retencyjny wykonany w 2011 roku o powierzchni 1,85 ha – dz. ew. nr 4/9, ob.
Krajenka,
• zbiornik retencyjny wykonany w 2013 roku o powierzchni 0,96 ha – dz. ew. nr 325/3, ob.
Łońsko.
76
Planowana jest budowa kolejnego zbiornika retencyjnego o powierzchni 0,74 ha.
Susza to długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do
średnich wieloletnich wartości i wysoką temperaturą. Prowadzi do znacznego wyczerpania zasobów
wodnych. Podobnie jak powódź zaliczana jest do zjawisk katastrofalnych. Susza powoduje
przesuszenie gleby, zmniejszenie lub całkowite zniszczenie upraw, zmniejszenie zasobów wody pitnej,
a także zwiększone prawdopodobieństwo katastrofalnych pożarów.
Do oceny zagrożenia suszą w Polsce został utworzony Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej
(SMSR), który na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Instytut Uprawy Nawożenia
i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) w Puławach. System ten ma za zadanie
wskazać obszary, na których potencjalnie wystąpiły straty spowodowane suszą dla poszczególnych
upraw. Określa się klimatyczny bilans wodny, czyli różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym
mierzonym standardowo na stacjach meteorologicznych a ewapotranspiracją potencjalną.
Na terenie miasta i gminy Krajenka w 2013 roku przeprowadzono pomiary w 13 okresach
raportowania. W żadnym okresie w ciągu roku nie stwierdzono zagrożenia wystąpienia suszy.
W sytuacji zagrożenia suszą, przeciwdziałać można przez monitorowanie bilansów wodnych gleb
umożliwiające rozpoznanie skali i przestrzennego występowania suszy glebowej. Należy
ukierunkować działania na tworzenie oczek wodnych, lokalnych mokradeł oraz wykorzystywać wody
opadowe poprzez gromadzenie ich i wykorzystanie do podlewania zieleni urządzonej.
5.3. Ochrona przed hałasem
Do oceny klimatu akustycznego w środowisku używane jest pojęcie poziomu równoważnego. Poziom
równoważny określamy dla 16 godzin pory dnia (LAeq D) i dla 8 godzin pory nocy (LAeq N). Parametrem
stosowanym w polityce długofalowej, w programach ochrony środowiska przed hałasem jest wskaźnik
LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A, wyrażany w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu
wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (od godz. 6.00 do 18.00), pory wieczoru (od godz.
18.00 do 22.00) oraz pory nocy (od godz. 22.00 do 6.00). Do odzwierciedlenia rzeczywistego
oddziaływania hałasu dla pory wieczoru do otrzymanych wyników dodaje się 5 dB, a dla pory nocy –
10 dB. Wartości tych wskaźników są porównywane z wartościami dopuszczalnymi zawartymi w tabeli
1 i tabeli 3 załącznika do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112).
Tabela 40 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne
grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty
statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N,
które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze
środowiska, w odniesieniu do jednej doby
L.p
1.
Rodzaj terenu
a. Strefa ochronna „A”
uzdrowiska
b. Tereny szpitali poza miastem
Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Pozostałe obiekty i działalność będąca
1)
Drogi lub linie kolejowe
źródłem hałasu
LAeq D
LAeq N
LAeq N
przedział czasu
LAeq D
odniesienia
przedział
przedział czasu
Przedział czasu
czasu
odniesienia równy
równy 8 najmniej
odniesienia
odniesienia
1 najmniej
korzystnym
równy 16
równy 8
korzystnej godzinie
godzinom dnia
godzinom
godzinom
nocy
kolejno po sobie
następującym
50
45
77
45
40
L.p
Rodzaj terenu
Dopuszczalny poziom hałasu w dB
1)
źródłem hałasu
LAeq D
LAeq N
LAeq N
przedział czasu
LAeq D
odniesienia
przedział
przedział czasu
Przedział czasu
czasu
odniesienia równy
równy 8 najmniej
odniesienia
odniesienia
1 najmniej
korzystnym
równy 16
równy 8
korzystnej godzinie
godzinom dnia
godzinom
godzinom
nocy
kolejno po sobie
następującym
a. Tereny zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej
b. Tereny zabudowy związanej
ze stałym lub czasowym
61
56
50
40
2)
pobytem dzieci i młodzieży
c. Tereny domów opieki
społecznej
d. Tereny szpitali w miastach
3. a. Tereny zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej
i zamieszkania zbiorowego
b. Tereny zabudowy zagrodowej
65
56
55
45
c. Tereny rekreacyjno2)
wypoczynkowe
d. Tereny mieszkaniowousługowe
4. Tereny w strefie śródmiejskiej
68
60
55
45
miast powyżej 100 tys.
3)
mieszkańców
Objaśnienia:
1)
Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem
drogowym i kolei linowych.
2)
W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich
dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy.
3)
Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z
koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują
dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli
charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i
usługowych.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112).
2.
Tabela 41 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne
grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty
statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które to
wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony
przed hałasem
L.p
1.
2.
Rodzaj terenu
a. Strefa ochronna „A”
uzdrowiska
b. Tereny szpitali poza miastem
a. Tereny zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej
Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB
1)
źródłem hałasu
LDWN
LN
LDWN
LN
Przedział czasu przedział czasu
Przedział czasu
przedział czasu
odniesienia
odniesienia
odniesienia równy odniesienia równy
równy
równy
wszystkim dobom wszystkim porom
wszystkim
wszystkim
w roku
nocy
dobom w roku
porom nocy
50
45
45
40
64
59
50
40
78
L.p
Rodzaj terenu
Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB
1)
źródłem hałasu
LDWN
LN
LDWN
LN
Przedział czasu przedział czasu
Przedział czasu
przedział czasu
odniesienia
odniesienia
odniesienia równy odniesienia równy
równy
równy
wszystkim dobom wszystkim porom
wszystkim
wszystkim
w roku
nocy
dobom w roku
porom nocy
b. Tereny zabudowy związanej
ze stałym lub czasowym
pobytem dzieci i młodzieży
c. Tereny domów opieki
społecznej
d. Tereny szpitali w miastach
3. a. Tereny zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej
i zamieszkania zbiorowego
b. Tereny zabudowy zagrodowej
68
59
55
45
c. Tereny rekreacyjnowypoczynkowe
d. Tereny mieszkaniowousługowe
4. Tereny w strefie śródmiejskiej
70
65
55
45
miast powyżej 100 tys.
2)
mieszkańców
1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem
drogowym i kolei linowych.
2) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z
koncentracja obiektów
administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie
mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejska, jeżeli charakteryzuje się
ona zwarta zabudowa mieszkaniowa z koncentracja obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów
hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112).
W ciągu ostatnich kilku lat WIOŚ w Poznaniu nie prowadził pomiarów hałasu na terenie Gminy
Krajenka. Ostatnie tego typu badania były przeprowadzone w 2010 roku, a najbliższy punkt
pomiarowy znajdował się w Złotowie przy ul. Mickiewicza 24 – w ciągu drogi wojewódzkiej nr 188.
Pomiary poziomu hałasu na terenie powiatu wykonane zostały w ramach realizacji ustawowego
obowiązku okresowych pomiarów hałasu przez Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu.
Tabela 42 Monitoring hałasu prowadzony w 2010 roku
Kilometr
drogi
Miejscowość
Dopuszczalny
poziom
hałasu dla
dnia/nocy
Ldop (dB)
45+200
Złotów, ul.
Mickiewicza 24
-
Odległość
punktu
pomiarowego
od drogi (m)
5
Równoważny
poziom hałasu
LAeq (dB)
Pora
Pora dzienna
nocna
65,8
59,3
Źródło: „Stan środowiska w województwie wielopolskim w 2010 roku” WIOŚ Poznań.
Natężenie ruchu na drodze wojewódzkiej nr 188 kształtowało się na poziomie 521 pojazdów w porze
dziennej, z czego 4% stanowiły pojazdy ciężarowe. Natomiast w porze nocnej natężenie ruchu
wynosiło 101 pojazdów, w tym 2,7% to pojazdy ciężarowe. Stwierdzono przekraczanie
obowiązujących standardów poprawności klimatu akustycznego w badanym punkcie pomiarowym.
Głównym czynnikiem uciążliwości na terenach zabudowy mieszkaniowej jest ruch pojazdów ciężkich
(którego natężenie nie maleje znacznie w porze nocnej) i jedynym sposobem jego ograniczenia jest
79
eliminowanie go z obszarów gęstej zabudowy mieszkaniowej i innych terenów chronionych. Do czasu
wybudowania obwodnic hałas można ograniczyć budując, tam gdzie jest to możliwe, ekrany
akustyczne lub zwiększając izolacyjność okien i zewnętrznych ścian budynków mieszkalnych.
5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
Pola elektromagnetyczne są to pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne
o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych
w środowisku oraz metody sprawdzania i wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych
poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883 z 2003 r.), natomiast Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku określa sposób wyboru punktów pomiarowych, ich ilość na
terenie województwa oraz sposób prezentacji wyników. Zgodnie z ww. rozporządzeniem wartości
skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu
częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz (dla miejsc dostępnych dla ludności) nie powinny przekraczać
7 [V/m].
Do podstawowych sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska zaliczamy:
• nadajniki GSM/UMTS,
• nadajniki RTV,
• linie i stacje elektroenergetyczne,
• urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne.
Oprócz sztucznych źródeł promieniowania występują jeszcze źródła naturalne: promieniowanie
słoneczne i promieniowanie ziemskie. Nie stanowią one jednak dla nas zagrożenia, gdyż organizm
ludzki przystosował się do nich na drodze ewolucji.
Od stycznia 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 roku
w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 130, poz. 880). Na
podstawie nowych przepisów będzie możliwa ewidencja instalacji wytwarzających pola
elektromagnetyczne. Instalacje te wymagają zgłoszenia do właściwego organu (wójta, burmistrza,
prezydenta, starosty, marszałka) w zależności m.in. od rodzaju instalacji i jej parametrów.
Wśród instalacji emitujących pola elektromagnetyczne na terenie gminy znajdują się:
• linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kV i SN 15 kV z GPZ Zlotów,
• fragment linii elektroenergetycznej o napięciu 220 kV relacji Piła Krzewina-Żydowo,
• stacje bazowe telefonii komórkowej:
o PTC ERA Nr 44036, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka,
o Polkomtel S.A. Nr 33898, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka,
o PTK Centertel Nr 4793/3532, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 77/1, Krajenka,
o TC ERA Nr 44036, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka,
o PTK Centertel Skórka F1-4229-PWPI1, maszt na działce 175, Skórka.
• amatorska stacja nadawczo – odbiorcza ul. Winiary 2, Krajenka.
W 2012 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonał badania poziomu pól
elektromagnetycznych (PEM). Na terenie Gminy Krajenka badania nie były prowadzone, najbliższy i
jedyny punkt w powiecie złotowskim znajdował się w Okonku przy ulicy Niepodległości 53. Zmierzony
poziom składowej elektrycznej pola wyniósł 0,12 V/m, zatem nie występowało przekroczenie poziomu
dopuszczalnego wynoszącego 7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3 GHz.
W roku 2012, podobnie jak w latach ubiegłych, w trakcie badań na obszarze całej Wielkopolski w
żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekroczeń poziomów PEM. Mimo postępującego
80
wzrostu liczby źródeł pól elektromagnetycznych nie obserwuje się znaczącego wzrostu natężenia
poziomów pól w środowisku.
5.5. Odnawialne źródła energii
Rosnące wraz z rozwojem cywilizacyjnym zapotrzebowanie na energię, przy wyczerpywaniu się jej
tradycyjnych zapasów – głównie paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego) oraz
towarzyszący ich zużyciu wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego, powodują zwiększenie
zainteresowania wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Energia ze źródeł odnawialnych
oznacza energię pochodzącą z naturalnych powtarzających się procesów przyrodniczych, uzyskiwaną
z odnawialnych niekopalnych źródeł energii, takich jak: energia wody, wiatru, promieniowania
słonecznego, geotermalna oraz energia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych.
W Polsce udział produkcji energii odnawialnej w produkcji energii ogółem w 2011 roku wynosił 11,2%
i był wyższy o 1,0% niż rok wcześniej. Według danych GUS w 2011 roku w Polsce pozyskano
325 234 TJ energii ze źródeł odnawialnych, z czego najwięcej pochodziło z biomasy (85,57%)
i biopaliw ciekłych (5,54%).
Najważniejszym i najbardziej aktualnym dokumentem dla energetyki w Unii Europejskiej jest
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie
promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, która nakłada na Polskę obowiązek
uzyskania 15% udziału energii z OZE w bilansie zużycia energii finalnej w 2020 roku.
5.5.1. Pozyskiwanie energii z biomasy i biogazu
Biomasa zdefiniowana została jako „stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub
zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości
z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części
pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji.
Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy:
• drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym,
• rośliny energetyczne z upraw celowych (plantacje energetyczne),
• zieleń miejska,
• słoma zbożowa, słoma z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano,
• biopaliwa płynne (np. oleje roślinne, rzepakowy biodiesel, bioetanol z gorzelni i agrorafinerii).
Biogaz powstaje w wyniku beztlenowej fermentacji odpadów organicznych na składowisku odpadów,
odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych, odpadów z przemysłu rolno-spożywczego i osadów
ściekowych w oczyszczalni ścieków.
Wielkopolska posiada dobre warunki do wykorzystania biomasy na cele energetyczne. Spośród wielu
czynników sprzyjających takiemu wykorzystaniu należy wymienić m.in.: rozwinięte rolnictwo i wysokie
plony biomasy, wysoką wiedzę rolników, rozwinięty przemysł rolno-spożywczy wytwarzający biomasę
odpadową. Typowe uprawy pozwalają w Polsce na uzyskanie najczęściej między 10 a 15 ton s.m.
biomasy z hektara, co stanowi równowartość ok. 5-7 t węgla kamiennego. W przypadku Wielkopolski
wartości te będą zawierać się w górnych granicach przedziału, co oznacza, że wielkość produkcji
biomasy roślinnej z ponad 1,8 mln ha użytków rolnych waha się między 18 a 27 mln ton, co
odpowiada energetycznej wartości 9-13 mln ton węgla. Tylko część tej biomasy może zostać
wykorzystana na cele energetyczne. W uprawach polowych dominującą pozycję zajmują zboża,
kukurydza na ziarno i kiszonkę oraz buraki cukrowe. Nadają się one również do wykorzystania
energetycznego (spalanie bezpośrednie, produkcja bioetanolu i biogazu, biopaliwa ciekłe).
81
Mając na uwadze uwarunkowania przyrodnicze i administracyjne gminy Krajenka tj. lesistość na
poziomie 46,9% oraz udział użytków rolnych rzędu 46,1% w powierzchni gminy, należy stwierdzić, że
choć istnieją pewne ograniczenia, możliwości prowadzenia upraw nadających się pod produkcję
biomasy są realne.
5.5.2. Pozyskiwanie energii wiatrowej
Średnia roczna prędkość wiatru w Wielkopolsce wynosi od niecałych 3 do ok. 3,5 m/s. Wiatrów w
zakresie 4-9 m/s jest od około 40% na północy do ponad 63% na południowym-wschodzie regionu.
Przykładowe obliczenia dla Wielkopolski wykonane na podstawie danych z AKWW wskazują, że
najkorzystniejsze lokalizacje występują na południowym wschodzie województwa, a najmniej
korzystne na północy.
Do uzyskania realnych wielkości energii użytecznej dla pojedynczych elektrowni wymagane jest
występowanie wiatrów o stałym natężeniu i prędkościach powyżej 4 m/s. Ponadto przyjmuje się, że
wielkość progowa opłacalności wykorzystania energii wiatru na wysokości 30 m nad powierzchnią
2
2
gruntu powinna wynosić 1000 kWh/m /rok (średnia suma energii wiatru na powierzchnię 1 m
w Polsce wynosi 1000-1500 kWh/rok).
Na terenie gminy Krajenka planowane są dwie lokalizacje, gdzie będzie pozyskiwana energia wiatru:
1) obręb Śmiardowo Krajeńskie, działki: 618/1, 138, 622, 619, 477/1, 628, 28/3, 16, 20, 22/2,
629, 271, 489, 110/3, 120/1, 503, 505, 507/3, 269, 270.
obręb Augustowo, działka: 163,
obręb Głubczyn, działki: 111/1, 140, 112, 114/4, 145/1, 249, 132, 142.
Inwestycja składająca się z 22 turbin wiatrowych typu GE 2,5 XL, o łącznej mocy 55MW,
2) obręb Paruszka, działka 346/1.
Siłownia wiatrowa o mocy do 2MW.
Inwestorzy złożyli wnioski o wydanie decyzji środowiskowych, a postępowanie administracyjne zostało
zawieszone do czasu przedłożenia raportu oddziaływania na środowisko.
5.5.3. Pozyskiwanie energii słonecznej
W Polsce istnieją dość dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy
dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru,
struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego.
2
W Wielkopolsce przy optymalnie ustawionej płaszczyźnie pochłaniającej energię słoneczną, z 1m
powierzchni absorbującej promieniowanie można uzyskać potencjalnie około 1.150 kWh energii
cieplnej w ciągu roku.
Kolektory słoneczne są najpowszechniejszym sposobem na wykorzystanie energii słonecznej. Są
urządzeniami służącymi do zamiany energii słonecznej na energię cieplną, lecz z uwagi na ww.
warunki klimatyczne umożliwiają pokrycie maksymalnie 70÷80% wymaganej energii. Optymalnym
rozwiązaniem jest połączenie kolektora poprzez zasobnik ciepłej wody użytkowej z kotłem gazowym
lub pompą ciepła.
Energia słoneczna może być również przekształcona w energię elektryczną w procesie
fotowoltaicznym. Ogniwa fotowoltaiczne wykorzystywane są przede wszystkim w systemach
wolnostojących, montowanych na obszarach oddalonych od sieci elektrycznej.
5.5.4. Pozyskiwanie energii geotermalnej
Energia ziemi może zostać wykorzystana poprzez instalacje:
82
•
•
•
geotermii głębokiej (odwierty o głębokości powyżej 1000 m sięgające do głębiej położonych
wód geotermalnych o wyższych temperaturach, t > 40°C),
geotermii płytkiej (odwierty pionowe o głębokości poniżej 1000 m sięgające do wód
geotermalnych o niższych temperaturach, t < 40°C),
pomp ciepła (instalacje na niewielkich głębokościach pionowe i poziome wykorzystujące ciepło
gruntu).
Ocena wielkości zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych oraz możliwości budowy instalacji
geotermalnych powinna uwzględniać fakt, że ich lokalizacja w naturalny sposób ograniczona jest do
obszarów, na których występują wody geotermalne o optymalnych właściwościach.
Na terenie Wielkopolski brak jest ograniczeń w wykorzystywaniu geotermii niskotemperaturowej, za
wyjątkiem terenów objętych ochroną prawną. Administracja geologiczna jest zobligowana do
gromadzenia danych o wykonanych otworach wiertniczych w celu wykorzystania ciepła Ziemi.
3
Zasoby energii geotermalnej w północnej części Wielkopolski kształtują się na poziomie ok. 5.880 m
wody, czyli ok. 48 mln tpu (ton paliwa umownego). Analiza map rozkładu temperatur na głębokościach
1000, 2000, 3000 i 4000 m p.p.t., oraz mapa jednostkowych dostępnych zasobów energii
geotermalnej na Niżu Polskim potwierdza, że cała Wielkopolska jest regionem o znaczących i
możliwych do wykorzystania zasobach eksploatacyjnych wód i energii geotermalnej.
Obecnie na terenie gminy Krajenka energia geotermalna nie jest wykorzystywana.
5.5.5. Pozyskiwanie energii wodnej
Działające w Wielkopolsce małe elektrownie wodne (MEW) produkują średniorocznie ok. 30,6 GWh,
co stanowi ok. 0,2% produkcji energii elektrycznej województwa. Z wykonanych szacunkowych
obliczeń wynika, że roczny potencjał wielkopolskich rzek administrowanych przez Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej (RZGW) w Poznaniu, wynosi 56,5 GWh (potencjał netto 46,1 GWh). Potencjał
techniczny dla planowanych lokalizacji MEW, określonych przez WZMiUW przekracza 10 GWh.
Sumaryczny potencjał wszystkich cieków województwa wielkopolskiego szacowany jest na około 67
GWh.
19
Na terenie Gminy Krajenka funkcjonują trzy małe elektrownie wodne na rzece Głomia:
• m. Strużyska, ob. Skórka, rzeka Głomia km 2+590, właściciel: Witold Kowalewski, moc roczna produkcja - 95 000 kWh, produkcja na godz. - 11 kWh,
• m. Skórka, ob. Skórka, rzeka Głomia km 11+132, właściciel: Sławomir Łagun, moc - roczna
produkcja - 77 760 kWh, produkcja na godz. - 9 kWh,
• m. Krajenka, ob. Krajenka, rzeka Głomia km 27+921, właściciel: Centrum Kształcenia
Zawodowego i Ustawicznego w Złotowie, moc - roczna produkcja - 160 000 kWh, produkcja
na godz. - 19 kWh.
Podjęcie decyzji o rozwoju energetyki wodnej na danym obszarze powinno być poprzedzone analizą
lokalnych warunków przyrodniczych. Składa się na nią m.in. ocena zasobów wodnych, ocena
warunków geomorfologicznych pod kątem piętrzenia wody oraz wstępna ocena warunków
geologicznych. Analizę należy wykonać również w przypadku odtwarzania obiektów energetyki
wodnej. Znajomość środowiska przyrodniczego pozwala na podjęcie właściwych decyzji technicznych
i jest pomocna w sporządzeniu rachunku ekonomicznego przedsięwzięcia.
Obok wpływu zbiornika retencyjnego powstałego w wyniku piętrzenia wody na poprawę stosunków
wodnych i na lokalne środowisko naturalne, uwzględnić należy również niewymierne korzyści
19
Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Pile.
83
społeczne takie, jak wzrost atrakcyjności turystycznej okolicy, możliwość budowy obiektów
rekreacyjnych, bazy noclegowej itp.
5.6. Racjonalna gospodarka odpadami
System gospodarowania odpadami w województwie wielkopolskim został opisany w „Planie
gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017”. Plan został opracowany
na podstawie nowelizacji ustawy z dnia 1 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r. Nr 152, poz. 897), w której art. 15
mówi, że sejmik województwa jest obowiązany uchwalić, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w
życie ustawy, zaktualizowany wojewódzki plan gospodarki odpadami.
Plan jest realizacją przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz.
21), która wprowadziła obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami i ich aktualizacji nie
rzadziej niż raz na 6 lat, przy czym z realizacji planów gospodarki odpadami należy sporządzać
sprawozdania, obejmujące okres 3 lat. Plan został przyjęty uchwałą nr XXV/440/12 Sejmiku
Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 sierpnia 2012 roku. Wraz z uchwaleniem Wojewódzkiego
Planu Gospodarki Odpadami Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął uchwałę w sprawie jego
wykonania – uchwała nr XXV/441/12 z dnia 27 sierpnia 2012 roku w sprawie wykonania Planu
Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. Uchwała ta następnie
została zmieniona uchwałami: nr XLIII/836/14 z dnia 31 marca 2014 roku i nr XLIV/857/14 z dnia 28
kwietnia 2014 roku. Uchwała w sprawie wykonania Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami jest
aktem prawa miejscowego. Określa regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje
do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami oraz
instalacje przewidziane do zastępczej obsługi tych regionów. Miasto i Gmina Krajenka wpisują się w
region I gospodarki odpadami komunalnymi.
5.6.1. Odpady komunalne
Zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach (Dz. U. 2013 r., poz. 21 z późn. zm.), odpady komunalne
to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z
eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych
wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów
powstających w gospodarstwach domowych.
Ustawa o odpadach ogranicza zatem odpady komunalne, mogące powstać na terenie Gminy i Miasta
Krajenka, do odpadów wytworzonych w:
• gospodarstwach domowych,
• obiektach infrastruktury (tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, zakłady produkcyjne
w części socjalnej, targowiska, szkolnictwo i inne).
Zgodnie z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 w strumieniu odpadów komunalnych
wyróżnia się odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone (odpady z pielęgnacji
i utrzymania zieleni miejskiej i ogródków przydomowych tj., trawa, gałęzie, liście itp.), papier i tekturę,
tworzywa sztuczne, szkło, metale, odzież, tekstylia, odpady niebezpieczne oraz odpady wytwarzane
nieregularnie tj.: odpady wielkogabarytowe. Ponadto w strumieniu odpadów komunalnych znajduje się
również: zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo – budowlane.
Kompleksowa gospodarka odpadami na terenie Gminy i Miasta Krajenka prowadzona jest przez
Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”. W skład związku
wchodzą jeszcze następujące gminy: miasto Piła, miasto i gmina Jastrowie, miasto i gmina Okonek,
miasto i gmina Wysoka, gmina Białośliwie, miasto i gmina Wyrzysk, gmina Drawsko, miasto i gmina
Krzyż Wielkopolski, miasto i gmina Wieluń, gmina Czarnków, miasto i gmina Ujście, gmina Kaczory
oraz gmina Miasteczko Krajeńskie.
84
Według danych z Urzędu Gminy i Miasta Krajenka oraz Związku Międzygminnego „Pilski Region
Gospodarki Odpadami Komunalnymi” na terenie gminy Krajenka w 2012 roku zebrano 1 120,913 Mg
odpadów, a w 2013 roku – 1 291,04 Mg, tj. o 13,2% więcej niż rok wcześniej. Skład zebranych
odpadów został przedstawiony w tabeli poniżej.
Tabela 43 Ilość i rodzaj zebranych odpadów na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013
roku oraz sposób ich zagospodarowania
Rodzaje zebranych odpadów
rodzaj
Ilość zebranych odpadów
kod
masa [Mg]
2012 rok
2013 rok
Sposób
zagospodarowa
nia
Zużyte opony
16 01 03
-
4,2
D5
Zużyte urządzenia zawierające
niebezpieczne elementy inne ni z
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12
16 02 13*
0,285
-
-
Zużyte urządzenia elektryczne i
elektroniczne inne niż wymienione w 20
02 09 do 16 02 13
16 02 14
0,197
-
-
Zmieszane odpady z betonu, gruzu
ceglanego, gruzu z rozbiórki i remontów
17 01 01
65,0
16,7
R12
Zmieszane odpady z betonu, gruzu
ceglanego, odpadowych materiałów
ceramicznych i elementów
wyposażenia inne niż wymienione w 17
01 06
17 01 07
-
1,7
R12
Leki inne niż wymienione w 18 01 08
18 01 09
0,049
Odzież
20 01 10
-
0,5
R12
Urządzenia zawierające freony
20 01 23*
-
0,4
R12
Zużyte urządzenia elektryczne i
elektroniczne inne niż wymienione w
200121 i 200123 zawierające
niebezpieczne składniki
20 01 35*
0,532
2,2
R12
użyte urządzenia elektryczne i
elektroniczne inne niż wymienione w 20
01 21,20 01 23 i 20 01 35
20 01 36
3,550
0,58
R12
20 02 01
6,7
7
inne biologiczne
procesy
przekształcania
Niesegregowane (zmieszane) odpady
komunalne
20 03 01
1044,6
1232,76
D5 i R12
Odpady wielkogabarytowe
20 03 07
-
25
D5
1120,913
1291,04
Odpady ulegające biodegradacji
OGÓŁEM
D5 - Składowanie na składowiskach w sposób celowo zaprojektowany (np. umieszczanie w uszczelnionych
oddzielnych komorach, przykrytych i izolowanych od siebie wzajemnie i od środowiska itd.), R12 - Wymiana
odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1–R11
Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka, Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”.
W wyniku prowadzonej selektywnej zbiórki na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku zebrano
112,6 Mg odpadów, w tym 43% opakowań ze szkła, 42,4% opakowań z tworzyw sztucznych oraz
14,6% opakowań z papieru i tektury. Natomiast w 2013 roku zebrano selektywnie 106,53 Mg
85
odpadów, tj. o 5,4% mniej niż rok wcześniej. Wśród tych odpadów 47,3% stanowiły opakowania ze
szkła, 44% opakowania z tworzyw sztucznych oraz 8,7% opakowania z papieru i tektury.
Tabela 44 Ilość i rodzaj odpadów zebranych selektywnie na terenie Gminy i Miasta Krajenka w
2012 i 2013 roku
Rodzaje odpadów zebranych selektywnie
rodzaj
Ilość zebranych odpadów
kod
masa [Mg]
2012 rok
2013 rok
Opakowania z papieru i tektury
15 01 01
16,4
9,23
Opakowania z tworzyw sztucznych
15 01 02
47,8
46,9
Opakowania ze szkła
15 01 07
48,4
50,4
112,6
106,53
OGÓŁEM
Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka,
Komunalnymi”.
Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami
Opakowania z papieru i tektury zostały poddane recyklingowi materiałowemu, natomiast opakowania z
tworzyw sztucznych i szkła zostały poddane procesom R12 tj. wymianie odpadów w celu poddania ich
któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1–R11.
Selektywna zbiórka odpadów pozwala na:
•
przetworzenie i wykorzystanie surowca wtórnego na nowe materiały,
•
oszczędzanie miejsca na składowanie,
•
ograniczanie ilości szkodliwych, trudno ulegających rozkładowi odpadów,
•
ograniczenie zużycia surowca naturalnego,
•
oszczędzanie zużycia energii,
•
ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery,
•
ograniczenie ilości odpadów i ścieków.
5.6.2. Istniejący system gospodarki odpadami
Dnia 1 lipca 2011 r. sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 25 lipca 2011 r. nr 152, poz. 897).
W świetle zmian w ustawie, mieszkańcy nie są już zobowiązani do samodzielnego zawierania umów
z firmami odbierającymi odpady. Tym samym gminy przejęły obowiązki nad zorganizowaniem
systemu gospodarki odpadami. Gminy mogą również egzekwować od firm odpowiednią jakość usług.
Ustawa weszła w życie z początkiem 2012 r., jednakże z określonymi okresami przejściowymi dla
poszczególnych rozwiązań.
Zbiórka odpadów komunalnych prowadzona jest na terenie gminy Krajenka przez specjalistyczne
firmy posiadające wpis do rejestru działalności regulowanej:
• Altvater Piła Sp. z o.o.
• Tip-Top Przenośne Systemy Sanitarne - Wynajem, Serwis, Usługi Asenizacyjne Marek Tabała
• Sanpil-Eko S.C Katarzyna Płotka, Gabriela Runowska, Artur Jendrysiak
• Wrocławskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania ALBA S.A.
• Zakład Handlowo-Usługowy SANUS Paweł Kmieciak
• Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o.
• Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych i Budowlanych "Kombud" Sp. z o.o.
• Przedsiębiorstwo Komunalne SANIKONT-Bis Waldemar Zawistowski
• Przedsiębiorstwo Komunalne SANIKONT-Radosław Kostuch
• Remondis Sanitech Poznań Sp. z o.o.
• Zakład Administracji Budynków Sp z o.o.
86
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PHU Sprinter Jarosław Betka
PHU FOX
WERBENA Piotr Grzelak
Zakład Energetyki Cieplnej i Usług Komunalnych Spółka z o.o.
P.T.H. PESTAR Eugeniusz Piechowski
Remondis Sanitech Poznań Sp. z o.o. - Oddział w Wągrowcu
Spółdzielnia Socjalna "Zielona Piła"
Firma "Komunalnik" Maria Grykier
F.H.U. "Natura" Marek Michałowski
Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Eugeniusz Grabowski
Zakład Oczyszczania Miasta "ŁAD" Aleksandra Drozdowska
Zakład Usługowy KOMUNALNIK Jan Radtke
NTK TRADE Sp. z o.o. Karol Nowakowski
Zakład Zieleni Miejskiej Sp. z o.o.
Firma Handlowo-Usługowa Idalia Jaworska
"AQUA-EXPRES" inż. Ryszard Milczarek
Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe "ART-INK" Sebastian Kowalski
Firma Handlowa Andrzej Paczkowski.
Na podstawie uchwały nr 18/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki
Odpadami Komunalnymi” z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie ustalenia sposobu obliczania opłaty za
gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokości jej stawki przyjęto wysokość stawki za
odpady zbierane selektywnie oraz za odpady zmieszane. Stawka w przypadku selektywnej zbiórki:
10zł za osobę/miesiąc. Stawka w przypadku braku selektywnej zbiórki odpadów: 15 zł za
osobę/miesiąc.
Uchwałą nr 16/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami
Komunalnymi” z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na
terenie Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” w zakresie
gospodarki odpadami komunalnymi określony został szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług
w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują
mieszkańcy i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela
nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Oprócz odpadów komunalnych
zmieszanych, u źródła selektywnie zbierane są następujące odpady: papier, metal, tworzywa
sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe, odpady komunalne ulegające biodegradacji (w tym
odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji), odpady zielone, przeterminowane leki i chemikalia,
zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady
wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, zużyte opony oraz odzież i inne tekstylia.
Na terenie Związku funkcjonują Centralne, Lokalne i Mobilne Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów
Komunalnych, do których mieszkańcy mogą dostarczać różne frakcje odpadów.
Na terenie całej gminy złożonych zostało 1703 deklaracje o wysokości opłat za gospodarowanie
odpadami komunalnymi. Spośród mieszkańców gminy, którzy złożyli deklarację 49,91%
zadeklarowało prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów.
Tabela 45 Procent nieruchomości, w których prowadzona jest segregacja odpadów
komunalnych
Udział procentowy nieruchomości z których zadeklarowano
Lp.
Miejscowość
segregowany sposobu zbiórki odpadów komunalnych
1
Krajenka
36%
87
Lp.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Miejscowość
Augustowo
Barankowo
Czajcze
Dolnik
Głubczyn
Leśnik
Łońsko
Maryniec
Paruszka
Podróżna
Pogórze
Skórka
Śmiardowo Kraj.
Tarnówczyn
Wąsoszki
Żeleźnica
Gmina Krajenka
Udział procentowy nieruchomości z których zadeklarowano
segregowany sposobu zbiórki odpadów komunalnych
53%
53%
44%
56%
51%
56%
38%
50%
47%
54%
46%
39%
34%
17%
58%
29%
41%
Źródło: Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”.
W Krajence funkcjonowało składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na którym były
składowane odpady komunalne. Składowisko to zostało zamknięte w 2008 roku, decyzją Starosty
Złotowskiego znak: OS 7635/92/07/08 z dnia 25.03.2008 r. w sprawie wyrażenia zgodny na
zamknięcie składowiska odpadów w m. Krajenka. Składowisko zostało zrekultywowane w 2011 roku.
Obecnie prowadzony jest monitoring składowiska w fazie poeksploatacyjnej.
Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na terenie Gminy i Miasta
Krajenka nie ma żadnych instalacji regionalnych przetwarzania odpadów komunalnych. W powiecie
złotowskim na terenie miasta Złotów planowana jest instalacja mechaniczo-biologicznego
przetwarzania odpadów pretendująca do funkcji instalacji regionalnej. Istnieje także międzygminne
składowisko odpadów komunalnych w Międzybłociu (gm. Złotów), które ma status instalacji
zastępczej.
5.6.3. Odpady zawierające azbest
Szczególną uwagę na terenie Gminy i Miasta Krajenka należy przywiązać do problemu odpadów
zawierających azbest, należących do odpadów budowlanych (grupa 17). W związku z obowiązkiem
usunięcia wyrobów zawierających azbest do 2032 r. gmina Krajenka opracowała Program usuwania
wyrobów zawierających azbest dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2032, który został przyjęty
uchwałą nr XIV/118/08 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 29 lutego 2008 roku.
2
Na terenie gminy zinwentaryzowano w sumie 179 016 m wyrobów zawierających azbest, z czego
59,3% znajduje się na obiektach należących do osób prawnych/przedsiębiorców. W latach 2010-2013
2
z terenu gminy usunięto 7 752 m wyrobów zawierających azbest. Gmina Krajenka udziela pomocy
finansowej Powiatowi Złotowskiemu na realizację zadania pn. „Likwidacja wyrobów zawierających
azbest na terenie Powiatu Złotowskiego”. Wnioski o dofinansowanie mogą składać podmioty
niezaliczone do sektora finansów publicznych w szczególności osoby fizyczne, wspólnoty
mieszkaniowe, osoby prawne, przedsiębiorcy oraz jednostki sektora finansów publicznych będące
gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi.
88
Dotacja na dofinansowanie do kosztów demontażu, transportu i unieszkodliwienia lub odbioru,
transportu i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest przyznawana jest w wysokości 100%
całkowitych kosztów tych działań.
5.6.4.
Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady
niebezpieczne oraz odpady pozostałe
Odpady niebezpieczne to odpady:
• należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do
ustawy o odpadach, takie jak np. odpady medyczne i weterynaryjne, oleje mineralne) oraz
posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do tej ustawy
(np. wybuchowe, toksyczne, rakotwórcze) lub
• należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do
ustawy o odpadach (np. baterie i akumulatory, szlamy) i zawierające którykolwiek ze
składników wymienionych w załączniku nr 3 do tej ustawy (np. kadm, rtęć, substancje
zakaźne) oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4
do tej ustawy.
Odpady niebezpieczne pochodzą głównie z przemysłu, ale także z rolnictwa, transportu, służby
zdrowia i laboratoriów badawczych. Powstają również w gospodarstwach domowych i są zawarte
w odpadach komunalnych.
Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy to pozostałe
odpady (inne niż: odpady komunalne, odpady podlegające odrębnym przepisom prawnym, odpady z
budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oraz komunalne
osady ściekowe).
Odpady te powstają głównie w tzw. sektorze gospodarczym, za który uważa się poszczególne branże
przemysłu, rolnictwa, rzemiosła i niektóre usługi (np. produkcja mebli, ubrań skórzanych, produkcja
farb i lakierów, wydobycie kopalin, produkcja chemii organicznej).
W tabeli poniżej przedstawiono zbiorcze zestawienie odpadów, które podlegają odrębnym przepisom,
w tym odpady niebezpieczne oraz odpady pozostałe. Dane pochodzą z Wojewódzkiego Systemu
Odpadowego, udostępnionego przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i dotyczą
roku 2012. Dane za rok 2013 są obecnie weryfikowane.
Tabela 46 Ilość odpadów wytworzonych, zebranych i odzyskanych w poszczególnych grupach
w 2012 roku
Masa odpadów
Gru
pa
02
03
Rodzaj wytworzonych odpadów
Kod
Odpadowa masa roślinna
Odpady tworzyw sztucznych (z wyłączeniem
opakowań)
Surowce i produkty nienadające się do
spożycia i przetwórstwa
Zebranych
02 01 03
529,5700
[Mg]
19,6800
549,2500
02 01 04
0,4000
-
-
02 02 03
16,0000
-
-
545,9700
12,2770
19,6800
-
549,2500
12,27700
2121,5330
-
1385,1550
2133,8100
-
1397,4320
0,0048
-
-
RAZEM
03 01 01
Odpady kory i korka
Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa
i fornir inne niż wymienione w 03 01 04
03 01 05
RAZEM
08
Odpadowy toner drukarski
wymieniony w 08 03 17
inny
niż
08 03 18
89
Poddana
procesom
odzysku
Wytworzonych
Masa odpadów
Gru
pa
Kod
Wytworzonych
Zebranych
Poddana
procesom
odzysku
[Mg]
RAZEM
10
Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z
wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w
10 01 04)
Popioły lotne z torfu i drewna niepoddanego
obróbce chemicznej
0,0048
-
-
10 01 01
1,0870
-
2,8470
10 01 03
0,7600
-
0,1500
1,8470
-
2,9970
0,3750
-
-
0,3750
45,0900
3,7500
0,1200
0,0500
0,3200
-
0,2950
0,05
-
15 01 10*
0,1400
-
-
15 02 02*
0,2240
-
-
15 02 03
0,2400
-
-
49,9340
0,1400
-
0,3450
-
16 02 13*
0,0450
-
-
16 02 14
0,0200
-
-
16 02 16
0,0180
-
-
16 03 80
7,5000
-
-
16 06 01*
RAZEM
0,2920
8,0150
0,6526
0,6526
-
105,0000
-
105,0000
4,1200
4,8050
13,2730
1,0570
0,0640
896,5770
915,7760
-
0,2600
105,2600
-
RAZEM
13
Inne oleje
smarowe
15
Opakowania z papieru i tektury
Opakowania z tworzyw sztucznych
Opakowania z drewna
Opakowania wielomateriałowe
Opakowania z teksyliów
Opakowania zawierające pozostałości
substancji niebezpiecznych lub nimi
zanieczyszczone (np. środkami ochrony
roślin i i II klasy toksyczności – bardzo
toksyczne i toksyczne)
Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry
olejowe nieujęte w innych grupach) tkaniny
do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania
ochronne zanieczyszczone substancjami
niebezpiecznymi (np. PCB)
Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do
wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania
ochronne inne niż wymienione w 15 02 02*
16
17
18
silnikowe,
przekładniowe
i
13 02 08*
RAZEM
15 01 01
15 01 02
15 01 03
15 01 05
15 01 09
RAZEM
16 01 03
Zużyte opony
Zużyte
urządzenia
zawierające
niebezpieczne elementy (1) inne niż
wymienione w 16 02 09 do 16 02 12
Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16
02 09 do 16 02 13
Elementy usunięte z zużytych urządzeń inne
niż wymienione w 16 02 15
Produkty spożywcze przeterminowane lub
nieprzydatne do spożycia
Baterie i akumulatory ołowiowe
Odpady betonu oraz gruz betonowy z
rozbiórek i remontów
Miedź, brąz, mosiądz
Aluminium
Ołów
Cynk
Żelazo i stal
Mieszaniny metali
Materiały konstrukcyjne zawierające azbest
Inne
odpady,
które
zawierają
17 01 01
17 04 01
17 04 02
17 04 03
17 04 04
17 04 05
17 04 07
17 06 05*
RAZEM
18 01 03*
żywe
90
27,5580
136,6780
0,0831
Masa odpadów
Gru
pa
Kod
Wytworzonych
Zebranych
Poddana
procesom
odzysku
[Mg]
drobnoustroje chorobotwórcze
lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do
przeniesienia materiału
genetycznego, o których wiadomo lub co do
których istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, że
wywołują choroby u ludzi i
zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki,
podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01
80 i 18 01 82
19
Skratki
Zawartość piaskowników
Ustabilizowane komunalne osady ściekowe
20
Papier i tektura
RAZEM
19 08 01
19 08 02
19 08 05
RAZEM
20 01 01
RAZEM
0,0831
4,1600
2,8800
509,1800
516,2200
0,0900
0,0900
-
0,0900
0,0900
OGÓŁEM
3393,0269
936,1086
2055,3740
Źródło: Wojewódzki System Odpadowy.
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku wytworzono 3 393,0269 Mg odpadów, zebrano
936,1086 Mg odpadów, odzyskowi poddano 2 055,3740 Mg odpadów.
Najwięcej odpadów wytworzono z grupy 03 – odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i
mebli masy celulozowej, papieru i tektury, w ilości 2 133,8100 Mg. Również w tej grupie poddano
odzyskowi największą ilość odpadów tj. 1 397,4320 Mg. Dużo odpadów wytworzono także z grupy 02
– odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa, oraz
przetwórstwa żywności (545,9700 Mg) oraz grupy 19 – odpady z instalacji i urządzeń służących
zagospodarowaniu odpadów z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów
przemysłowych (516,22 Mg). Natomiast najmniej odpadów wytworzono z grupy 08 – odpady z
produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii
ceramicznych) kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich (0,0048 Mg) oraz z grupy 18 – odpady
medyczne i weterynaryjne (0,0831 Mg).
5.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom
Dużym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców Gminy i Miasta Krajenka stanowią poważne awarie
oraz transport materiałów niebezpiecznych. Obowiązek przeciwdziałania poważnym awariom został
nałożony ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232
z późn. zm.) w tytule IV ustawy – Poważne awarie. Według ustawy poważna awaria to zdarzenie, w
szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstała podczas procesu przemysłowego,
magazynowania lub transportu, w których wstępuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji,
prowadząca do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska lub
powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym, a także, w przypadku zaistnienia takich awarii,
usuwanie ich skutków, jest bardzo ważne zarówno dla zdrowia i życia okolicznych mieszkańców, jak
i środowiska naturalnego. W Polsce istnieje system nadzoru nad instalacjami mogącymi stworzyć
zagrożenie poważnych awarii dla środowiska, sprawowany przez służby Inspekcji Ochrony
91
20
Środowiska. Jest on dostosowany do przepisów unijnych w tym zakresie. Obowiązek ochrony przed
awariami spoczywa na prowadzącym zakład, który stwarza zagrożenie wystąpienia awarii,
dokonującym przewozu substancji niebezpiecznych oraz organach administracji.
Niezbędnym narzędziem w ustalaniu źródeł poważnych awarii jest rejestr zakładów, których
działalność może być przyczyną wystąpienia poważnej awarii, w tym zakładów o dużym (ZDR)
i zwiększonym (ZZR) ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, prowadzony zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2013 r. w sprawie rodzajów i ilości
substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu
o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.
U. z 2013 r., poz. 1479). Przedsiębiorca, który zamierza prowadzić lub prowadzi zakład
o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku, jest obowiązany do zapewnienia, aby zakład ten był
zaprojektowany, wykonany, prowadzony i likwidowany w sposób zapobiegający awariom
przemysłowym i ograniczający ich skutki dla ludzi oraz środowiska. Prowadzący taki zakład zgłasza
go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej oraz sporządza program zapobiegania
poważnym awariom przemysłowym, w którym przedstawia system bezpieczeństwa gwarantujący
ochronę ludzi i środowiska, stanowiący element ogólnego systemu zarządzania zakładem.
Na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie ma zakładów o dużym i zwiększonym ryzyku poważnej awarii
21
przemysłowej.
Przyczynami wystąpienia potencjalnych awarii mogą być:
•
niedopatrzenia lub niewłaściwa obsługa urządzeń technologicznych,
•
niewłaściwa eksploatacja i konserwacja urządzeń,
•
naturalne zużycie materiału,
•
ukryte wady techniczne.
W razie wystąpienia awarii przemysłowej Wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiej Państwowej
Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, podejmuje działania niezbędne do
usunięcia awarii i jej skutków. Obowiązany jest również poinformować marszałka województwa
o podjętych działaniach.
22
W lata 2010 - 2013 roku na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie wystąpiły poważne awarie.
W związku z tym, że na terenie Miasta i Gminy Krajenka nie ma zakładów przemysłowych o dużym
i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii niebezpieczeństwo powstania awarii przemysłowej
jest niewielkie. Natomiast niebezpieczeństwo może wiązać się z transportem i stosowaniem
materiałów niebezpiecznych stwarzają niebezpieczeństwo ich niekontrolowanego uwolnienia do
otoczenia, a także wystąpienia zapłonu i wybuchu. Skutkami tych zdarzeń mogą być: skażenie
środowiska, zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, zniszczenie konstrukcji budowlanych,
rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obszary oraz wytworzenie dużej ilości gazów pożarowych.
5.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa
W Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016
celem średniookresowym jest stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie
z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do:
20
Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii
związanych z substancjami niebezpiecznymi oraz dyrektywa 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniającej dyrektywę Rady 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych
awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi.
21
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu.
22
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu.
92
•
•
•
•
proekologicznych zachowań konsumenckich,
prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska,
organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska,
uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska.
Edukacja ekologiczna ma na celu podnoszenia świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat
ochrony środowiska naturalnego. Kształtowanie właściwych postaw przynosi korzyści zarówno dla
zdrowia ludzi jak i dla środowiska naturalnego. Edukację ekologiczną należy rozpowszechniać już
wśród najmłodszych aby móc ją kontynuować jak najdłużej.
W Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 w perspektywie
do 2023 roku problematyka edukacji społeczeństwa w dziedzinie ekologii, ochrony środowiska i
zrównoważonego rozwoju zajmuje znaczące miejsce. Celem Programu w zakresie edukacji
ekologicznej jest kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego,
zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka
konsumpcyjna. Jako priorytety wskazano prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju,
dotyczącej wszystkich elementów środowiska.
Aktywny udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska nierozerwalnie wiąże się z
poziomem wiedzy ekologicznej mieszkańców. Odpowiednio wysoki jest kluczem do akceptacji i
realizacji wytycznych polityki ekologicznej państwa.
Cele w ten sposób określone wpisują się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii
Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy
człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy
odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby poziom
świadomości ekologicznej został osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych
poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz edukację pozaszkolną”.
Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentów
lokalnych począwszy od Strategii. Zamiary w tej materii dotyczą: wspierania programów edukacji
ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarządowe, gminy, szkoły. Nie ulega wątpliwości, że
edukacja ekologiczna jest bardzo ważna w podnoszeniu poziomu świadomości mieszkańców w tym
zakresie.
Edukacja ekologiczna w Gminie i Mieście Krajenka prowadzona jest głównie przez:
•
Urząd Gminy i Miasta Krajenka,
•
Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”,
•
Nadleśnictwa,
ale też przez:
•
jednostki oświatowe: szkoły, przedszkola,
•
pozarządowe organizacje i fundacje ekologiczne,
•
firmy i instytucje.
Głównym organizatorem edukacji ekologicznej społeczeństwa na terenie Gminy i Miasta Krajenka jest
Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”, który w 2013 roku
informował o nowych zasadach gospodarki odpadami komunalnymi w szerokiej akcji informacyjnej
adresowanej do mieszkańców, prowadzone m. in. poprzez:
• publikację artykułów na zlecenie Związku w lokalnej prasie,
• publikację materiałów telewizyjnych,
• ulotkę informacyjną z nowymi zasadami gospodarki odpadami, dystrybuowana poprzez:
o wysyłkę wraz z deklaracjami do właścicieli nieruchomości,
o biuro PRGOK,
o urzędy gmin,
o spotkania z mieszkańcami.
• punkty informacyjno-konsultacyjne Związku w każdej gminie,
93
•
biuro obsługi klienta PRGOK
Związek przygotował i przeprowadził też dużą kampanię edukacyjną adresowaną do dzieci
przedszkolnych i uczniów szkół pod hasłem „Segregacja nie jest trudna – wystarczy tylko chcieć”. W
ramach kampanii Związek przygotował i przeprowadził prelekcje nt. selektywnej zbiórki odpadów we
wszystkich szkołach podstawowych i placówkach przedszkolnych na terenie 15 gmin członkowskich.
Łącznie Związek zorganizował 139 – prelekcji:
• 76 w placówkach przedszkolach,
• 63 w szkołach podstawowych.
Wzięło w nich udział ponad 18 tysięcy dzieci:
• 11 tysięcy uczniów szkół podstawowych,
• blisko 7 tysięcy przedszkolaków.
Rozdano dzieciom ponad 20 tysięcy zakładek do książek z zasadami selektywnej zbiórki odpadów,
oraz blisko 12 tysięcy tematycznych kolorowanek.
Związek udostępnił wszystkim placówkom przedszkolnym grę edukacyjną pt. „Segreguj odpady”,
dostosowaną do Regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach. Gra cieszy się bardzo
dużym zainteresowaniem nauczycieli i jest wykorzystywana podczas zajęć. Z gry korzysta wiele
placówek przedszkolnych oraz młodsze klasy szkół podstawowych. Gra znajduje się na stronie
www.prgok.pl w zakładce „edukacja”.
Związek stworzył także grę na smartfony i tablety pt. „Posegreguj śmieci” i otrzymał zgodę
Ministerstwa Środowiska na wykorzystywanie tej gry w ramach własnych zajęć edukacyjnych.
Związek przygotował też Poradnik - jak segregować odpady? Poradnik (z możliwością naklejenia na
szafkę lub lodówkę) można pobrać w Biurze Związku. W wersji elektronicznej poradnik zamieszczony
jest na stronie Związku w dziale „Edukacja”. Dodatkowo został opublikowany w lokalnej prasie pod
hasłem „Wytnij i powieś na lodówce”.
Związek zorganizował także dwa konkursy dla dzieci:
• „Odpadowa karuzela” – konkurs plastyczny dla uczniów klas I-III, z nagrodami dla wszystkich
placówek uczestniczących w konkursie (pakiety encyklopedii multimedialnych dla dzieci);
• „Opowiadanie z odpadem w tle” – konkurs dla gimnazjalistów (bardzo cenne nagrody: laptop,
aparat fotograficzny, tablet).
W edukacji ekologicznej mieszkańców gminy Krajenka uczestniczą także nadleśnictwa.
Na terenie Nadleśnictwa Zdrojowa Góra działa Regionalny Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej
„Zdrojowa Góra”, którego oferta edukacyjna skierowana jest przede wszystkim do dzieci i młodzieży w
celu uzupełnienia wiadomości i umiejętności nabywanych w trakcie nauki. Z ROEPL korzystają także
osoby dorosłe. Ośrodek ma za zadanie upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o środowisku
leśnym oraz o wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarce leśnej.
Zajęcia dla dzieci i młodzieży prowadzone są również w lesie, podczas wycieczek, szczególnie w
rezerwacie przyrody „Kuźnik" oraz w czasie spotkań pracowników Nadleśnictwa w przedszkolach i
23
szkołach.
W Nadleśnictwie Złotów w 2002 roku utworzono Ośrodek Edukacji Przyrodniczo - Leśnej i
Ekologicznej „Zwierzyniec". Na zajęciach przekazywana jest i rozwijana wiedza o otaczającym nas
środowisku, metodach jego ochrony oraz indywidualnej odpowiedzialności za jego stan.
23
http://www.zdrojowagora.pila.lasy.gov.pl/
94
Przy siedzibie Nadleśnictwa znajduje się arboretum leśne, w którym uprawia się rośliny drzewiaste i
krzewiaste w celu ukazania ich różnorodności. Jest ono podzielone na kwatery stanowiące oddzielne
typy siedliskowe z odpowiadającymi im zbiorowiskami roślinnymi, co jest pomocne w realizacji
tematów z zakresu botaniki i dendrologii. Ciekawą kolekcję stanowi m.in. wiele gatunków
różaneczników (rododendronów) czy mnogość krzewów i drzew takich gatunków jak żywotniki,
cyprysiki, klony, lipy i sosny. Wśród nich honorowe miejsce zajmuje posadzony w 2006 roku Dąb
Papieski, który wyrósł z żołędzi poświęconych przez Jana Pawła II.
Na atrakcyjność lekcji prowadzonych na terenie parku „Zwierzyniec", ogromny wpływ mają ścieżki
dydaktyczne:
• Ścieżka Leśnictwo - przedstawia zagadnienia związane z gospodarką leśną i pracą leśnika.
Na swoich 11 przystankach, informuje o zasadach zachowania się w lesie, budowie i
zagrożeniach lasów, o poszczególnych działach prowadzonej przez leśników gospodarki
leśnej, do której należy hodowla, ochrona i użytkowanie lasu.
• Ścieżka Botaniczna - jest ścieżką pieszo-rowerową, która poprzez ponad 20 przystanków,
prezentuje podstawowe gatunki rodzimych drzew.
• Ścieżka Łowiecka - przedstawia podstawowe gatunki zwierząt leśnych, a także umożliwia
lepsze zrozumienie zagadnień związanych z prowadzoną przez człowieka gospodarką
łowiecką.
• Ścieżka Poznawcza - prezentuje ciekawostki ze świata przyrody, przedstawia charakterystykę
przyrodniczą parku i opisuje elementy kultury regionalnej.
• Ścieżka Żabia - przedstawia zagadnienia związane z ochroną i różnorodnością bagien i
mokradeł.
W parku przy ścieżkach znajduje się leśna klasa, która ułatwia prowadzenie zajęć w terenie.
Dodatkowym atutem parku „Zwierzyniec" jest „ośmiornica"- skrzyżowanie ośmiu dróg zgodnie ze
stronami świata oraz oryginalne rzeźby wykonane w zakorzenionych ściętych pniach. Przy siedzibie
Nadleśnictwa znajduje się także wiata, gdzie istnieje możliwość przygotowania ogniska, parking leśny
oraz liczne ławki i miejsca wypoczynku.
Największą atrakcję dla dzieci i młodzieży stanowi zagroda dla zwierząt, której celem jest prezentacja
typowej dla naszych lasów zwierzyny dzikiej. W zagrodzie znajdują się dziki, daniele i króliki.
Dodatkowo, w czterech wolierach, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie siedziby
Nadleśnictwa, żyją przedstawiciele zwierzyny drobnej - zające, bażanty w tym gatunek bażanta
ozdobnego oraz kuropatwy. Możliwość bezpośredniej obserwacji zwierząt jest ciekawym
doświadczeniem i daje bogate przeżycia nie tylko dla uczestników zajęć w Ośrodku Edukacji, ale i
24
także dla miejscowej społeczności.
6. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014 –
2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021
6.1. Cele i priorytety ekologiczne
Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty Gminy i Miasta Krajenka, powiatu
złotowskiego, województwa wielkopolskiego i Politykę Ekologiczną Państwa oraz mając na uwadze,
że głównym założeniem programu ochrony środowiska jest poprawa jakości życia mieszkańców
gminy, za cel nadrzędy dokumentu przyjęto:
Zachowanie istotnych walorów środowiska naturalnego i poprawę jego stanu przy
jednoczesnym zrównoważonym rozwoju gospodarczym gminy.
24
http://www.zlotow.pila.lasy.gov.pl/
95
Po analizie stanu aktualnego wyznaczono siedem priorytetów ochrony środowiska dla Gminy i Miasta
Krajenka:
• priorytet ekologiczny I – Ochrona przyrody i dziedzictwa przyrodniczego,
• priorytet ekologiczny II – Poprawa jakości powietrza,
•
•
priorytet ekologiczny III – Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych,
priorytet ekologiczny IV – Racjonalny system gospodarowania odpadami,
priorytet ekologiczny V – Zmniejszenie uciążliwości hałasu i ochrona mieszkańców przed
•
polami elektromagnetycznymi,
priorytet ekologiczny VI – Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi,
•
priorytet ekologiczny VII – Edukacja ekologiczna społeczeństwa i poprawa bezpieczeństwa
•
ekologicznego.
W ramach wyżej wymienionych priorytetów wyznaczono cele ekologiczne, których osiągnięcie będzie
możliwe dzięki realizacji konkretnych działań ujętych w harmonogramie.
6.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata
Priorytety ekologiczne i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony
środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka muszą pozostawać w ścisłej korelacji z zadaniami
wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wyższym, w tym przypadku jest to
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego oraz Program Ochrony Środowiska dla
Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015. Należy również przyjąć założenia z Polityki
Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016.
Określone cele wyżej wymienionych dokumentów zostały opisane w rozdziale 2.2 niniejszego
opracowania.
Możliwość osiągnięcia zaplanowanych celów będzie możliwa dzięki realizacji zaproponowanych
zadań ekologicznych, które zostały podzielone na zadania własne i koordynowane. Realizacja tych
zadań przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy i Miasta Krajenka.
W harmonogramie realizacji przedsięwzięć umieszczono następujące zadania planowane do realizacji
w latach 2014-2017 oraz działań perspektywicznych do roku 2021.
96
Tabela 47 Harmonogram realizacji przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka
Lp.
Opis przedsięwzięcia
Jednostki realizujące Termin realizacji
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
Źródło finansowania
PRIORYTET EKOLOGICZNY I – OCHRONA PRZYRODY I DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO
I.1
I.1.1
Cel ekologiczny – Rozwój obszarów prawnie chronionych poprzez ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazowej
Uwzględnianie
w miejscowych
planach
zagospodarowania Urząd Gminy i Miasta
przestrzennego obszarów chronionych oraz zasad ochrony przyrody i Krajenka
krajobrazu
2014-2021
Wydatki bieżące Budżet Gminy
Ochrona i pielęgnacja pomników przyrody
Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
Nadleśnictwa
2014-2021
ścieżek Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
Nadleśnictwa
2014-2021
b.d Budżet Gminy,
Środki własne,
Środki zewnętrzne
2014-2021
W zależności od bieżących Środki własne
możliwości Środki zewnętrzne
I.1.2
I.1.3
Tworzenie, utrzymanie
dydaktycznych
i
konserwacja
I.1.4
Zachowanie istniejących użytków ekologicznych o powierzchni 42,26 Nadleśnictwo Zdrojowa
ha poprzez zachowanie bagien, łąk i pastwisk mających duże
Góra
znaczenie dla lokalnej bioróżnorodności
I.2
przyrodniczych
Cel ekologiczny – Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej
Systematyczne wzbogacanie i kształtowanie strefy ekotonowej w Nadleśnictwo Zdrojowa
cenne gatunki drzew i krzewów zarówno w środowisku polnym jak i Góra
na styku granicy polno-leśnej
2014-2021
I.2.1
Prowadzenie odnowień i zalesianie nowych terenów z Nadleśnictwa,
uwzględnieniem warunków przyrodniczo-krajobrazowych i potrzeb Właściciele gruntów
leśnych
różnorodności biologicznej
2014-2021
b.d Środki własne
I.2.2
Poprawa
struktury
wiekowej
zróżnicowania gatunkowego lasów
zwiększanie Nadleśnictwa,
Prywatni właściciele
gruntów leśnych
2014-2021
b.d Środki własne
I.2.3
Identyfikacja zagrożeń lasów i zapobieganie ich skutkom (monitoring Nadleśnictwa,
Prywatni właściciele
środowiska leśnego)
gruntów leśnych
2014-2021
b.d Środki własne
I.2.4
drzewostanu
i
I.3
I.3.1
Cel ekologiczny – Rozwój obszarów zieleni urządzonej
Tworzenie nowych
istniejących
terenów
zieleni
urządzonej
i
utrzymanie Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
97
2014-2021
b.d Budżet Gminy
Lp.
I.3.2
Krajenka
Nasadzenia drzew i krzewów
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
2014-2021
b.d Budżet Gminy
PRIORYTET EKOLOGICZNY II – POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA
II.1
Cel ekologiczny – Poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych
II.1.1
Systematyczny monitoring jakości powietrza
WIOŚ Poznań
2014-2021
Wydatki bieżące Środki własne
II.1.2
Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie emisji gazów i pyłów
do powietrza
WIOŚ Poznań
2014-2021
Wydatki bieżące Środki własne
Ograniczenie emisji do powietrza pyłu zawieszonego PM10 i
benzo(a)piren, poprzez stosowanie najlepszych dostępnych
technologii oraz zmianę systemu ogrzewania
Właściciele
nieruchomości,
Podmioty gospodarcze
2013-2020
II.1.3
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
Rozwój sieci gazowniczej
Polska Spółka
Gazownictwa Sp. z o.o.
Oddział w Poznaniu
2014-2021
b.d Środki własne
II.1.4
II.2
Cel ekologiczny – Zwiększenie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii
Promowanie nośników czystej energii ekologicznej pochodzących ze Urząd Gminy i Miasta
źródeł odnawialnych (energia słoneczna, wiatrowa, wodna, Krajenka
geotermalna, z biomasy i biogazu) – kampanie informacyjne
2014-2021
II.2.1
b.d Budżet Gmin,
Środki zewnętrzne
II.2.2
Budowa nowych i rozbudowa już istniejących urządzeń i instalacji Właściciele urządzeń
wykorzystujących odnawialne źródła energii
2014-2021
b.d Środki własne,
Środki zewnętrzne
PRIORYTET EKOLOGICZNY III – OCHRONA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH
III.1
Cel ekologiczny – Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych
III.1.1
Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
oczyszczalni ścieków
2014-2021
III.1.2
Kontrola zawartych umów na odbiór zanieczyszczeń ze zbiorników Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
bezodpływowych
2014-2021
2014-2021
III.1.3
Likwidacja zbiorników bezodpływowych poprzez podłączanie się do Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
sieci kanalizacyjnej
Właściciele
nieruchomości
b.d Budżet Gminy
Środki własne
98
Lp.
Systematyczny monitoring wód podziemnych i powierzchniowych
III.1.4
III.1.5
III.2
III.2.1
III.2.2
III.2.3
III.2.4
III.2.5
III.2.6
III.2.7
Kontrola podmiotów gospodarczych posiadających pozwolenia WIOŚ Poznań
wodnoprawne pod kątem przestrzegania norm i wytycznych
zapisanych w tych decyzjach
2014-2021
b.d Środki własne
2014-2021
b.d Środki własne
Budowa instalacji do oczyszczania wód deszczowych w Krajence
Krajenka
2015-2017
700,0 Budżet Gminy
Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej
Krajenka
2015-2017
b.d Budżet Gminy
Budowa sieci wodociągowej w m. Krajenka
Krajenka
2014-2017
w zależności od bieżących Budżet Gminy
potrzeb i możliwości
Budowa sieci wodociągowej w m. Wąsoszki
Krajenka
2015-2016
152,0 Budżet Gminy
Dofinansowanie
kosztów
inwestycji
w
ramach
budowy Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Krajenka
2014-2021
35,0 / rok Budżet Gminy
Dotacje
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Krajence
Krajenka
2014
310,0 Budżet Gminy
Dokumentacja zmiany granic i obszaru aglomeracji niezbędnych do
realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Krajenka
2014
15,0 Budżet Gminy
Cel ekologiczny – Ochrona mieszkańców przed podtopieniami i suszą
Przebudowa przepustu w Głubczynie
Krajenka
2014
46,5 Budżet Gminy
Odbudowa jazu Strużyska
Wielkopolski Zarząd
Melioracji i Urządzeń
Wodnych w Poznaniu
2014
5 142,0 Środki własne
Środki unijne
Utrzymanie rzek i kanałów oraz eksploatacja urządzeń piętrzących
Melioracji i Urządzeń
Wodnych w Poznaniu
2014-2021
III.3.2
III.3.3
Cel ekologiczny – Budowa i modernizacja systemu zaopatrywania ludności w wodę oraz uporządkowanie gospodarki ściekowej
III.3
III.3.1
WIOŚ Poznań
Państwowy Instytut
Geologiczny
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
99
225,9 Środki własne
Lp.
III.3.4
Bieżące utrzymanie infrastruktury związanej z małą retencją: Nadleśnictwa
zastawki, brody, progi, groble, zbiorniki wodne
III.3.5
Systematyczna ocena ryzyka wystąpienia suszy na terenie gminy
IUNG Puławy
2014-2021
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
b.d Środki własne
Zadanie ciągłe
PRIORYTET EKOLOGICZNY IV – RACJONALNY SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI
IV.1
Cel ekologiczny - Prowadzenie kontroli w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami
IV.1.1
Kontrola
podmiotów
w zakresie odbierania,
unieszkodliwiania odpadów
IV.1.2
Krajenka
Wykonywanie rocznych sprawozdań z realizacji zadań z zakresu Związek Międzygminny
gospodarki odpadami komunalnymi
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
IV.2
prowadzących
zbierania, transportu,
działalność Urząd Gminy i Miasta
odzysku i Krajenka
2014-2021
2014-2021
Cel ekologiczny – Rozwój systemu gospodarki odpadami i uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku dla poszczególnych rodzajów odpadów
2014-2021
IV.2.1
Krajenka
Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania Związek Międzygminny
odpadów
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
Krajenka
Związek Międzygminny
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
2014-2021
IV.2.2
Ograniczanie
masy
odpadów
komunalnych
ulegających
biodegradacji przekazanych do składowania oraz uzyskanie
odpowiedniego poziomu recyklingu wybranych frakcji odpadów i
przygotowania do ponownego użycia
IV.2.3
Krajenka
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
2014-2021
Organizowanie zbiórek zużytego sprzętu elektrycznego i
elektronicznego, odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów
komunalnych, wielkogabarytowych i budowlanych
100
Lp.
wysokości
opłaty
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
Krajenka
za Związek Międzygminny
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
2014-2021
Krajenka
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
2014-2021
2014-2021
IV.2.4
Kontrole
składanych deklaracji
o
gospodarowanie odpadami komunalnymi
IV.2.5
Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie
prawidłowego
gospodarowania
odpadami
komunalnymi,
w
szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów
komunalnych
IV.2.6
Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania Urząd Gminy i Miasta
wyrobów zawierających azbest w bazie danych azbestowych Krajenka
www.bazaazbestowa.gov.pl
PRIORYTET EKOLOGICZNY V – ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU I OCHRONA MIESZKAŃCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI
V.1
V.1.1
V.1.2
V.1.3
V.1.4
V.1.5
V.1.6
Cel ekologiczny – Osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu poprzez budowę i modernizację ciągów komunikacyjnych
Modernizacje dróg gminnych
Krajenka
2014-2017
W zależności od bieżących Budżet Gminy
potrzeb
Systematyczna poprawa i modernizacja dróg gruntowych na terenie Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
Gminy i Miasta
2014-2017
potrzeb
Budowa i przebudowa chodników na terenie Gminy i Miasta
Krajenka
2014-2017
potrzeb
Wytyczenie tras rowerowych na terenie Gminy
Krajenka
2014-2017
b.d Budżet Gminy
Remont drogi powiatowej nr 1056P
Powiatowy Zarząd
Dróg w Złotowie
2014-2017
wg kosztorysu wykonawcy Budżet Powiatu
Budżet Gminy
Rozbudowa drogi wojewódzkiej
nr 188 Człuchów – Piła na odcinku przejścia przez m.
Krajenka w granicach administracyjnych
miejscowości (km 54+435 – 54+730)
Dróg Wojewódzkich w
Poznaniu
2014-2017
4 215,1 Środki własne
Województwa
Wielkopolskiego
101
Lp.
V.2
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
Cel ekologiczny – Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poniżej wartości dopuszczalnych
2014-2021
b.d Środki własne
Prowadzenie wykazu instalacji emitujących pola elektromagnetyczne Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
2014-2021
b.d Budżet Gminy
Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego w zakresie możliwości lokalizacji urządzeń
emitujących promieniowanie elektromagnetyczne
2014-2021
b.d Budżet Gminy
V.2.1
Systematyczny monitoring pól elektromagnetycznych
V.2.2
V.2.3
WIOŚ Poznań
Krajenka
PRIORYTET EKOLOGICZNY VI – ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI
VI.1
Cel ekologiczny – Ochrona powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej
Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych zgodnych z zasadami
rozwoju zrównoważonego
Podmioty działające w
rolnictwie,
Rolnicy indywidualni
2014-2021
b.d Środki własne
VI.1.2
Minimalizacja negatywnego wpływu działalności gospodarczej na
stan środowiska glebowego, poprzez modernizację technologii
Przedsiębiorcy
2014-2021
Środki zewnętrzne
VI.1.3
Rekultywacja gleb zdegradowanych
przywracanie im walorów użytkowych
2014-2021
Środki zewnętrzne
VI.1.1
lub
zdewastowanych
i Właściciele terenów
PRIORYTET EKOLOGICZNY VII – EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA I POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO
VII.1
Cel ekologiczny – Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez promowanie postaw i działań proekoloegicznych
VII.1.1
Prowadzenie stałych akcji informacyjno-edukacyjnych, w tym:
drukowanie ulotek informacyjnych, zamieszczanie informacji na
stronach internetowych gmin/miast, wspierania działalności lokalnych
stowarzyszeń
i
organizacji
proekologicznych,
prowadzenie
bezpłatnych szkoleń/warsztatów w zakresie edukacji ekologicznej
społeczeństwa lokalnego, organizacja festynów.
Krajenka
Stowarzyszenia
Organizacje
pozarządowe
Nadleśnictwa
Prasa lokalna
2014-2021
VII.1.2
Wspieranie placówek oświatowych w zakresie organizacji edukacji Urząd Gminy i Miasta
Krajenka,
ekologicznej np. konkursy dla dzieci i młodzieży
Organizacje
pozarządowe
Podmioty gospodarcze
b.d Budżet Gminy
Środki własne
Środki zewnętrzne
VII.1.3
Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie Urząd Gminy i Miasta
2014-2021
b.d Budżet Gminy
102
2014-2021
b.d Budżet Gminy
Środki własne
Środki zewnętrzne
Lp.
prawidłowego
szczególności
komunalnych
Szacunkowe koszty w
latach 2014-2021
[tys PLN]
Środki własne
Środki zewnętrzne
gospodarowania
odpadami
komunalnymi,
w Krajenka
w zakresie selektywnego zbierania odpadów Związek Międzygminny
„Pilski Region
Gospodarki Odpadami
Komunalnymi”
Akcje informacyjne na temat możliwości uzyskania dofinansowania Urząd Gminy i Miasta
na usuwanie wyrobów zawierających azbest oraz szkodliwości Krajenka
azbestu na zdrowie ludzi
2014-2021
VII.1.4
b.d Budżet Gminy
Środki zewnętrzne
Kampanie informacyjne o możliwości ochrony powietrza, Urząd Gminy i Miasta
oszczędności energii i promujące nośniki czystej energii pochodzącej Krajenka
z odnawialnych źródeł
2014-2021
VII.1.5
b.d Budżet Gminy
Środki zewnętrzne
2014-2021
VII.1.6
Prowadzenie
kampanii
edukacyjnych
uświadamiających Urząd Gminy i Miasta
społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia związanych z emisją Krajenka
benzo(a)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym odpadów) w
paleniskach domowych o niskiej sprawności
b.d Budżet Gminy
Środki zewnętrzne
2014-2021
VII.1.7
Edukacja na temat rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól Urząd Gminy i Miasta
Krajenka
elektromagnetycznych
Organizacje
pozarządowe
b.d Budżet Gminy
Środki zewnętrzne
Środki własne
VII.1.8
Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji Służby ratownictwa
wystąpienia zagrożenia, awarii przemysłowych
technicznego
2014-2021
b.d Środki własne
Środki zewnętrzne
VII.2
Cel ekologiczny – Zapobieganie powstawania poważnych awarii oraz minimalizacja ich skutków
Budowa strażnicy OSP w Podróżnej
Krajenka
2014
VII.2.2
Systematyczne doposażenie jednostek OSP w niezbędny
sprzęt ratowniczy
Krajenka
2014-2017
VII.2.3
Monitoring i kontrola podmiotów gospodarczych korzystających ze WIOŚ Poznań
środowiska
VII.2.1
2014-2021
150,0 Budżet Gminy
Według zgłoszonych potrzeb Budżet Gminy
Środki zewnętrzne
b.d Środki własne
Źródło: Budżet Gminy i Miasta Krajenka na rok 2014; Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2025; Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka
na lata 2008-2017; Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie; Wielkopolskie Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu; Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w
Poznaniu – oddział rejonowy w Pile; Nadleśnictwo Zdrojowa Góra.
103
7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM
Dzięki odpowiednim instrumentom zarządzania środowiskiem cele zawarte w Programie Ochrony
Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata mogą być
skutecznie realizowane.
Wśród instrumentów zarządzania środowiskiem, które mogą zostać wykorzystane przy realizacji
Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka, należy wyróżnić: instrumenty prawnoadministracyjne, ekonomiczne oraz społeczne. Instrumenty te wynikają z następujących aktów
prawnych:
•
Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn zm.)
•
Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.),
•
Ustawa o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21),
•
Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627),
•
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647
z późn. zm.),
•
Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686),
•
Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r., poz. 613)
•
Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1205),
•
Ustawa o lasach (Dz. U. z 2011 r., Nr 12, poz. 59 z późn. zm.),
•
Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409).
Instrumenty prawno-administracyjne
Instrumenty prawno-administracyjne to przede wszystkim: akty prawa miejscowego, zakazy,
ograniczenia i nakazy, normy (standardy), pozwolenia prawno-administracyjne oraz proekologiczne
procedury administracyjne.
Akty prawa miejscowego
Wśród najważniejszych aktów prawa miejscowego, istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska,
znajdują się plany zagospodarowania przestrzennego, w których ustala się m.in. szczególne warunki
zagospodarowania terenów, uwzględniające potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego,
kulturowego i zdrowia ludzi, prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów
rolnych i leśnych. Inne istotne akty prawa miejscowego dotyczą ochrony powietrza (POP), cennych
obiektów przyrodniczych, zasad utrzymania czystości i porządku, zasad zbiorowego zaopatrzenia
w wodę i odprowadzania ścieków.
Zakazy, ograniczenia i nakazy
Zakazy, ograniczenia i nakazy mogą wynikać z ww. aktów prawa miejscowego. Zakazy dotyczą
również m.in. emisji szkodliwych substancji, stosowania związków, materiałów czy technologii
niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi. Ograniczenia mogą dotyczyć korzystania ze
środowiska, nakazy – np. opracowania oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ).
Standardy
Wśród standardów wyróżniamy m.in.: standardy emisyjne, standardy jakości środowiska oraz inne np.
normy produktowe, normy techniczno-technologiczne, normy właściwego postępowania.
Standardy emisyjne stanowią dopuszczalne wielkości emisji, które mogą być określone indywidualnie
dla danej instalacji lub ogólnie dla poszczególnych typów instalacji, w rozporządzeniach. Standardy
jakości środowiska są wymaganiami, które muszą być spełnione w określonym czasie przez
środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Określają one maksymalne,
dopuszczalne stężenia substancji w odniesieniu do odpowiednich komponentów środowiska
tj. powietrza, wody, gleby, ziemi oraz dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania, które mogą
104
być zróżnicowane w zależności od rodzajów obszarów.
Normy produktowe stanowią np. dopuszczalne stężenie ołowiu w benzynie. Normy technicznotechnologiczne określają rodzaj i ilość zanieczyszczeń, które mogą powstawać w danym procesie
produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia, natomiast normy właściwego
postępowania dotyczą np. przewozu substancji niebezpiecznych.
Pozwolenia
Pozwolenie emisyjne wydawane są w zakresie np. emisji pyłów i gazów do powietrza, wprowadzania
ścieków do wód lub powierzchni ziemi, wytwarzania odpadów, a także zintegrowanego oddziaływania
na środowisko.
Pozwoleniami eksploatacyjnymi są np. koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie złóż, koncesje
na wydobywanie kopalin ze złóż, pozwolenia wodnoprawne w zakresie wykonania urządzeń wodnych,
poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje o wyłączeniu gruntów rolnych
i leśnych z produkcji.
Innym rodzajem pozwoleń są pozwolenia na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzje
o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
Proekologiczne procedury administracyjne
Proekologiczne procedury administracyjne stanowią m.in. procedury postępowania w sprawie
strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, procedury postępowania w sprawie oceny
oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000, procedury postępowania
w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, procedury dostępu społeczeństwa do
informacji o środowisku, procedury zapewnienia udziału społeczeństwa w ochronie środowiska.
Instrumenty ekonomiczne
Do instrumentów finansowych należą: instrumenty o charakterze opłat i podatków, instrumenty oparte
na transakcjach rynkowych, zachęty finansowe, administracyjne kary pieniężne i inne instrumenty
dobrowolnego stosowania.
Instrumenty o charakterze opłat i podatków
Instrumentami o charakterze opłat i podatków są np. opłaty za gospodarcze korzystanie ze
środowiska, które ponoszą podmioty korzystające ze środowiska.
Zachęty finansowe
Zachęty finansowe, czyli pomoc finansowa udzielana przez Państwo skierowane są do podmiotów
gospodarczych. Zadaniem zachęt finansowych jest wspieranie inwestycji proekologicznych. Pochodzą
one z budżetu państwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej.
Mogą mieć formę dotacji, kredytów i pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach.
Administracyjne kary pieniężne
Administracyjne kary pieniężne, czyli przymusowe bezzwrotne świadczenie ponoszone za
przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska ustalonych przepisami prawnymi.
Instrumenty społeczne
Celem instrumentów oddziaływania społecznego jest ukierunkowanie proekologicznego zachowania
społeczeństwa, w tym przestrzegania zakazów i nakazów. Oparte są one na założeniu, że zachowanie
podmiotów i grup następuje w wyniku pozyskiwania informacji. Instrumenty społecznego
oddziaływania to narzędzia związane z kształtowaniem świadomości i wiedzy ekologicznej ludzi.
Wyróżniamy instrumenty społecznego oddziaływania o charakterze formalnym i nieformalnym.
Do formalnych należy m.in.:
•
edukacja ekologiczna,
•
dostęp do informacji o środowisku
105
Wśród nieformalnych wyróżniamy m.in.:
•
nieformalną edukację ekologiczna (m.in. edukację na podstawie informacji środków
masowego przekazu, edukacja kształtowana podczas dyskusji w różnych gronach),
•
działania informacyjne (m.in. ulotki, broszury, seminaria szkoleniowe, masowe akcje
i kampanie np.: sprzątanie świata),
•
instrumenty nacisku społecznego (m.in. petycje, zbieranie podpisów, manifestacje,
demonstracje).
Do instrumentów oddziaływania społecznego zaliczyć można instrumenty, takie jak:
Edukacja ekologiczna
Pod pojęciem edukacji ekologicznej należy rozumieć działania mające na celu usprawnienie działań
samorządów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkoleń, wdrożenie interdyscyplinarnego
modelu pracy, współpracę i partnerstwo między instytucjami, a także budowanie powiązań między
władzami samorządowymi a społeczeństwem.
Działania edukacyjne oraz szkolenia powinny być organizowane dla:
• pracowników administracji rządowej i samorządowej,
•
samorządów mieszkańców,
•
nauczycieli szkół wszystkich szczebli,
•
członków organizacji pozarządowych,
•
dziennikarzy,
•
dzieci i młodzieży,
•
dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych.
Dostęp społeczeństwa do informacji
Dostęp społeczeństwa do informacji poprzez udział społeczeństwa w zarządzaniu należy zapewnić
przy użyciu narzędzi takich jak: konsultacje społeczne, debaty publiczne, czy uzgodnienia.
Instrumenty dobrowolnego stosowania
Instrumenty dobrowolnego stosowania to m.in. umowy, porozumienia oraz dobrowolne procedury
i systemy zarządzania. Wynikają one z rożnych dokumentów o nieobligatoryjnym charakterze i norm
międzynarodowych. Przykładem mogą być procedury technologiczne, oraz systemy zarządzania
środowiskowego (SZŚ), w tym system ISO 14001 (norma EN ISO 14001:2004) i EMAS.
Zalecenia ekologiczne
Zalecenia ekologiczne wskazują określone działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne
i organizacyjne, które jednostka może wdrożyć w celu uzyskania wyższej ekologiczno-ekonomicznej
efektywności funkcjonowania. Przykładem może być zbiór zaleceń w zakresie oszczędzania energii
w jednostkach administracji publicznej.
Z uwagi na fakt, że Burmistrz Gminy i Miasta Krajenka dysponuje ograniczonymi instrumentami,
spośród wyżej wymienionych, natomiast pozostałe instrumenty znajdują się w posiadaniu innych
organów, takich jak: Starostwa Powiatu Złotowskiego, Marszałek Województwa, Wojewoda,
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska czy Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej,
konieczna jest ścisła współpraca pomiędzy tymi instytucjami dla sprawnego i efektywnego
zarządzania jakością środowiska na terenie gminy.
8. MECHANIZMY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU
Sukcesywna realizacja poszczególnych zadań zaplanowanych w Programie ochrony środowiska dla
Gminy i Miasta Krajenka uzależniona jest głównie od dostępności środków finansowych, które mogą
106
pochodzić z różnych źródeł. Do podstawowych źródeł finansowania zaplanowanych zadań zalicza się
budżet Gminy oraz środki własne przedsiębiorców. Jednak często dostępne środki są
niewystarczające i muszą być wspierane kredytami, pożyczkami lub dotacjami, które mogą pochodzić
ze źródeł krajowych lub zagranicznych.
Źródła krajowe:
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie
(NFOŚiGW) - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest wspólnie
z wojewódzkimi funduszami filarem polskiego systemu finansowania ochrony środowiska.
Najważniejszym zadaniem Narodowego Funduszu w ostatnich latach jest efektywne
i sprawne wykorzystanie środków z Unii Europejskiej przeznaczonych na rozbudowę
i modernizację infrastruktury ochrony środowiska w naszym kraju. Wdrażanie projektów
ekologicznych, które uzyskały lub uzyskają wsparcie finansowe z Komisji Europejskiej oraz
dofinansowanie tych przedsięwzięć ze środków Narodowego Funduszu będzie służyło
osiągnięciu
przez
Polskę
efektów
ekologicznych
wynikających
z zobowiązań
międzynarodowych. Źródłem wpływów NFOŚiGW są opłaty za gospodarcze korzystanie ze
środowiska i kary za naruszanie prawa ekologicznego. Dzięki temu, że główną formą
dofinansowania działań są pożyczki, Narodowy Fundusz stanowi „odnawialne źródło
finansowania” ochrony środowiska. Pożyczki i dotacje, a także inne formy dofinansowania,
stosowane przez Narodowy Fundusz, przeznaczone są na dofinansowanie w pierwszym
rzędzie dużych inwestycji o znaczeniu ogólnopolskim i ponadregionalnym w zakresie likwidacji
zanieczyszczeń wody, powietrza i ziemi. Finansowane są również zadania z dziedziny
geologii i górnictwa, monitoringu środowiska, przeciwdziałania zagrożeniom środowiska,
ochrony przyrody i leśnictwa, popularyzowania wiedzy ekologicznej, profilaktyki zdrowotnej
dzieci a także prac naukowo-badawczych i ekspertyz. W ostatnim czasie szczególnym
priorytetem objęte są inwestycje wykorzystujące odnawialne źródła energii. Ze środków
NFOŚiGW o dofinansowanie mogą ubiegać się podmioty - jednostki samorządu
terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, szkoły wyższe i uczelnie, jednostki
organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe tj.: fundacje, stowarzyszenia,
administracja państwowa oraz osoby fizyczne. Dofinansowanie przedsięwzięć odbywa się
przez udzielanie: oprocentowanych pożyczek, dotacji, w tym: dopłaty do oprocentowania
kredytów bankowych, dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłaty
do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych
z eksploatacji.
W 2014 roku środki finansowe NFOŚiGW rozdysponowane są w ramach następujących
programów priorytetowych:
1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi,
2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi,
3. Ochrona atmosfery,
4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów,
5. Międzydziedzinowe.
•
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu
(WFOŚiGW) – przedmiotem działania WFOŚiGW jest wspieranie oraz dofinansowywanie
działalności służącej ochronie środowiska i gospodarki wodnej, zgodnie z kierunkami polityki
ekologicznej państwa i celami środowiskowymi wynikającymi ze strategii zrównoważonego
rozwoju województwa wielkopolskiego. Równocześnie ze względu na wieloletnie
doświadczenie w finansowaniu ochrony środowiska Funduszowi zostały przydzielone zadania
związane z obsługą na terenie województwa wielkopolskiego środków unijnych
przeznaczonych na ten obszar. Realizacja zadań statutowych WFOŚiGW odbywa się zgodnie
z uchwalanym na każdy rok planem pracy, poprzez udzielanie pożyczek i dotacji na zadania
realizowane w poszczególnych komponentach środowiska. W 2014 roku obowiązuje
107
•
•
następująca lista przedsięwzięć priorytetowych:
1. Ochrona wód i gospodarka wodna,
2. Ochrona powietrza,
3. Ochrona powierzchni ziemi i zagospodarowanie odpadów zgodnie z Planem
Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego,
4. Ochrona przyrody,
5. Edukacja ekologiczna,
6. Inne zadania
Bank Ochrony Środowiska (BOŚ) – oferuje preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia
związane z ochroną środowiska i zarazem wspiera rozwój biznesu. Oferta kredytowa
skierowana jest do klientów indywidualnych, wspólnot mieszkaniowych, przedsiębiorców
i samorządów terytorialnych. Kredyty udzielane są również we współpracy z wojewódzkimi
funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kredyty mogą być udzielane m.in. na:
zakup i montaż kolektorów słonecznych do podgrzewania wody, na przedsięwzięcia związane
z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii, na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów
służących ochronie środowiska, inwestycje w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę,
inwestycje prowadzące do ograniczenia zużycia energii elektrycznej.
Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) – dla samorządów bank udziela kredytów
inwestycyjnych dla jednostek samorządu terytorialnego, na realizację projektu
dofinansowanego ze środków z budżetu Unii Europejskiej, kredytów ze środków
Europejskiego Banku Inwestycyjnego na finansowanie rozwoju regionalnego i kredytów ze
środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego z grantami Komisji Europejskiej. W swojej
ofercie bank ma również Fundusz Termomodernizacji i Remontów, gdzie środki
przeznaczone są dla Inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne,
remontowe oraz remonty budynków mieszkalnych jednorodzinnych z udziałem kredytów
zaciąganych w bankach komercyjnych. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych - środki
przeznaczone są na preferencyjne kredyty udzielane przez BGK w celu umożliwienia gminom
i ich związkom oraz powiatom i związkom powiatów sfinansowania kosztów przygotowania
dokumentacji projektowej inwestycji komunalnych.
Źródła zagraniczne:
Obecnie trwa procedura przydzielania środków na nową perspektywę finansową na lata 2014-2020. W
ramach funduszy polityki spójności będzie realizowanych 6 krajowych programów, w tym jeden
ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej. Propozycja podziału Funduszy Europejskich
2014-2020 na programy krajowe przedstawia się następująco:
• Infrastruktura i Środowisko - 27 513,9 mln €,
• Inteligentny Rozwój - 8 614,1 mln €,
• Wiedza, Edukacja, Rozwój - 4 419,3 mln €,
• Polska Cyfrowa - 2 255,6 mln €,
• Polska Wschodnia - 2 117,2 mln €,
• Pomoc Techniczna - 700,1 mln €.
•
Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru
Gospodarczego - działa w dziedzinie ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego,
poprzez dofinansowanie m.in. redukcji zanieczyszczeń i promowania odnawialnych źródeł
energii, promowania zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie
zasobami, ochrony kulturowego dziedzictwa europejskiego, rozwoju zasobów ludzkich.
Wysokość udzielanego dofinansowania to 60% całkowitych kosztów kwalifikowalnych
zadania. Wyjątki stanowi przypadek gdy 15% lub więcej całkowitych kosztów kwalifikowalnych
projektu będzie współfinansowane z budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu
terytorialnego. Wtedy finansowe wsparcie dla reszty kosztów kwalifikowanych projektu może
sięgać nawet do 85% kosztów kwalifikowalnych zadania.
108
•
Program LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję
Europejską w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizację łącznie
ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy
dofinansowania skorzystała również Polska. Instrument finansowy LIFE+ jest bardzo
wymagającym programem, obejmującym różnorodne zagadnienia poczynając od ochrony
przyrody i różnorodności biologicznej, przez zmiany klimatu, ochronę powietrza, ochronę gleb
i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochronę zdrowia aż po działania mające na celu wzrost
świadomości społecznej w dziedzinie środowiska. Program LIFE+ podzielony jest na trzy
komponenty tematyczne:
o Komponent I LIFE+ PRZYRODA I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA
o Komponent II LIFE+ POLITYKA I ZARZĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA
o Komponent III LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA
W dniu 27 marca 2014 r. Rada Nadzorcza NFOŚiGW zatwierdziła dokument definiujący
zasady finansowego wsparcia Beneficjentów LIFE w nowej perspektywie finansowej 20142017. NFOŚiGW przeznacza 146 mln zł na współfinansowanie projektów LIFE wybranych w
ramach naborów KE 2014-2017, oraz 85 mln zł na preferencyjne pożyczki dla obecnych i
przyszłych Beneficjentów LIFE. Najważniejsze postanowienia programu priorytetowego
Współfinansowanie programu LIFE w obszarze nowej perspektywy finansowej są
następujące:
o utrzymanie dotacyjnego wsparcia dla Beneficjentów LIFE nawet do poziomu 35%
kosztów kwalifikowanych, czyli uzupełnienie wkładu finansowego KE do 95% kosztów
kwalifikowanych projektu,
o udostępnienie wsparcia pożyczkowego na zapewnienie wymaganego wkładu
własnego wnioskodawcy i zachowanie płynności finansowej.
9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU
Nadrzędną zasadą niniejszego opracowania jest realizacja wyznaczonych zadań przez określone
jednostki, którym poszczególne zadania przypisano. W procesie wdrażania Programu biorą udział
następujące grupy podmiotów:
• podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem,
• podmioty realizujące zadania Programu, w tym podmioty gospodarcze korzystające ze
środowiska,
• podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu,
• mieszkańcy Gminy i Miasta Krajenka, odbierający wyniki działań Programu.
W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji przyjętych celów ekologicznych i działań.
Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji.
Niezbędna jest współpraca pomiędzy wszystkimi jednostkami uczestniczącymi w realizacji Programu.
Burmistrz współpracuje z organami administracji samorządowej szczebla powiatowego, a także
z instytucjami administracji specjalnej (tj. WIOŚ, PPIS) w dyspozycji których znajdują się odpowiednie
instrumenty np. prawne, finansowe czy kontroli.
Proces wdrażania Programu wymaga stałego monitoringu. Najważniejszym jego elementem jest
ocena realizacji zadań z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Okresowej ocenie i analizie
należy poddawać:
• stopień realizacji przedsięwzięć i zadań,
• poziom wykonania przyjętych celów,
• rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją,
• przyczyny ww. rozbieżności.
109
Na potrzeby przeprowadzania oceny realizacji poszczególnych celów, a także zdań przedstawionych
w harmonogramie zaproponowano wykorzystanie wskaźników przedstawionych w tabeli poniżej.
Analiza przedstawionych wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć
planowanych w Programie.
Tabela 48 Wskaźniki monitorowania Programu
Cel ekologiczny
Nazwa wskaźnika
Rozwój obszarów prawnie chronionych
poprzez
ochronę
różnorodności
biologicznej i krajobrazowej
Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w
tym:
•
obszary NATURA 2000
•
obszary chronionego krajobrazu
•
użytki ekologiczne
Liczba pomników przyrody
Przyrost powierzchni prawnie chronionej
Lesistość gminy
Powierzchnia obszarów leśnych
Powierzchnia zalesień i odnowień
Struktura lasów (iglaste, liściaste)
Powierzchnia terenów zieleni urządzonej
Udział terenów zieleni urządzonej w stosunku
do powierzchni całej gminy
Liczba nowo powstałej zieleni urządzonej
Stężenie średnioroczne dla strefy wielkopolskiej:
• pyłu PM10
• pyłu PM2,5
• benzo(a)pirenu
• arsenu
• O3
• SO2
• NO2
Ocena jakości powietrza
Prowadzenie trwale
gospodarki leśnej
zrównoważonej
Rozwój obszarów zieleni urządzonej
Poprawa jakości powietrza poprzez
ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze
źródeł powierzchniowych, liniowych i
punktowych
Zwiększenie
wykorzystywania
odnawialnych źródeł energii
Osiągnięcie i utrzymanie dobrego
stanu
wód
powierzchniowych
i
podziemnych
Budowa i modernizacja systemu
zaopatrywania ludności w wodę oraz
uporządkowanie gospodarki ściekowej
Jednostka
Ilość nowych odnawialnych źródeł energii
Roczne nakłady finansowe poniesione
realizację celu
Stan jakości wód powierzchniowych
sztuk
%
%
ha
ha
%
ha
%
ha
µg/m
3
klasyfikacja stref
sztuk
na
Jakość wód podziemnych
Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków z
ogólnej liczby ludności
Jakość ścieków surowych doprowadzanych do
oczyszczalni
Stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych
ściekach do odbiornika
Wodociągi: długość czynnej sieci,
ludność korzystająca z sieci wodociągowej
Kanalizacja: długość czynnej sieci,
ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
Ilość
zewidencjonowanych
zbiorników
bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni
ścieków
Ilość
zlikwidowanych
zbiorników
bezodpływowych
Nakłady finansowe poniesione na realizację
celu w jednostce czasu
110
ha
zł/rok
Klasa jakości
Klasa czystości
%
mg/dm
3
mg/dm
3
km
%
km
%
sztuk
sztuk
zł/rok
Cel ekologiczny
Ochrona
mieszkańców
podtopieniami i suszą
Nazwa wskaźnika
Jednostka
przed
Prowadzenie kontroli w zakresie
prawidłowej gospodarki odpadami
Rozwój systemu gospodarki odpadami
i uzyskanie zakładanych w KPGO
poziomów
odzysku
dla
poszczególnych rodzajów odpadów
Osiągnięcie dopuszczalnych poziomów
hałasu poprzez budowę i modernizację
ciągów komunikacyjnych
Utrzymanie poziomów promieniowania
elektromagnetycznego
poniżej
wartości dopuszczalnych
Ochrona powierzchni ziemi przed
negatywnym oddziaływaniem rolnictwa
i
innych
rodzajów
działalności
gospodarczej
Podnoszenie świadomości
ekologicznej mieszkańców poprzez
promowanie postaw i działań
proekoloegicznych
Zapobieganie powstawania poważnych
awarii oraz minimalizacja ich skutków
Ilość wybudowanych zbiorników małej retencji
sztuk
Długość zmodernizowanych i odbudowanych
obiektów melioracji wodnych podstawowych i
szczegółowych.
Ilość wydanych zezwoleń na zbieranie i
przetwarzanie odpadów
Masa zebranych odpadów komunalnych
Masa zebranych odpadów komunalnych w
przeliczeniu na 1 mieszkańca gminy
Masa
odpadów
komunalnych
zebrana
selektywnie
Liczba zlikwidowanych „dzikich” wysypisk
odpadów
Ilość usuniętych wyrobów azbestowych
Długość nowo wybudowanych dróg
Długość wyremontowanych dróg
Ilość
instalacji
elektromagnetyczne
Powierzchnia gruntów
zagospodarowanych
Powierzchni
gruntów
zdewastowanych
emitujących
km
zł/rok
sztuk
Mg/rok
kg/os
Mg/rok
sztuk
Mg/rok
km
km
pola
sztuk
zrekultywowanych
i
zdegradowanych
i
Liczba
przeprowadzonych
edukacyjno-informacyjnych
kampanii
ha
ha
sztuk
Liczba jednostek, które przystąpiły do akcji
ekologicznych
sztuk
zł/rok
Liczba zakładów o dużym ryzyku (ZDR) i
zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia awarii
przemysłowej
sztuk
Liczba awarii spowodowanych przez przemysł
Liczba awarii spowodowanych przez transport
sztuk
sztuk
10. PODSUMOWANIE
Podstawą prawną niniejszego opracowanie jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo
ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), który zobowiązuje gminy do opracowania i
uchwalania Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i
dokumentach programowych niezbędnych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą
zrównoważonego rozwoju.
„Program ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na
kolejne 4 lata” jest aktualizacją poprzedniego „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta
Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” przyjętego wraz z „Planem Gospodarki
Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” uchwałą
Rady Miejskiej w Krajence Nr XLVI/253/10 z dnia 9 lipca 2010 roku
111
W pierwszej części opracowania przedstawiono podstawę prawną i strukturę opracowania oraz
wskazano metodykę sporządzania niniejszego opracowania. Omówione zostały uwarunkowania
środowiskowe wynikające z dokumentów strategicznych szczebla krajowego, wojewódzkiego jak
i lokalnego. Wyznaczony został nadrzędny cel Programu oraz zostały określone priorytety ochrony
środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka:
• Ochrona przyrody i dziedzictwa przyrodniczego,
• Poprawa jakości powietrza,
• Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych,
• Racjonalny system gospodarowania odpadami,
• Zmniejszenie
uciążliwości
hałasu
i
ochrona
mieszkańców
przed
polami
elektromagnetycznymi,
• Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi,
• Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy i poprawa bezpieczeństwa ekologicznego.
Na podstawie aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska wyznaczono cele
ekologiczne. Realizacja zaplanowanych zadań przedstawionych w harmonogramie pozwoli na
osiągniecie zakładanych celów. Omówiono mechanizmy prawno-ekonomiczne, służące skutecznemu
zarządzaniu środowiskowemu. Wyznaczono wskaźniki monitoringu realizacji Programu, dzięki którym
w kolejnych latach możliwe będzie określenie kierunku zmian zachodzących w środowisku.
Niniejszy dokument uwzględnia najważniejsze uwarunkowania środowiskowe wynikające z opracowań
strategicznych, określa konieczne inwestycje oraz szacunkowe koszty niezbędne do ich wykonania,
wskazuje realizatorów poszczególnych działań, a tym samym stanowi politykę ekologiczną Gminy i
Miasta Krajenka.
Wykorzystane materiały
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych – AKPOŚK 2010
„Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2012 rok”
Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2012
Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego
Inspektora Ochrony Środowiska w Powiecie Złotowskim w roku 2012” Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu,
Strategia wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w
Wielkopolsce na lata 2012-2020
Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017
Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2004-2011 - aktualizacja
Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015
„Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012” Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Poznaniu,
Wyjaśnienie skrótów
BDL GUS
EMAS
GDOŚ
GDDKiA
GIOŚ
GUS
GZWP
–
–
–
–
Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
(ang. Eco Management and Audit Scheme) System Ekozarządzania i Audytu
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska
Główny Urząd Statystyczny w Warszawie
Główny Zbiornik Wód Podziemnych
112
ISPA
-
IUNG
KPOŚK
NFOŚiGW
OOŚ
OSChR
OSO
PEP
–
–
–
–
–
–
PM2,5
PM10
POIiŚ
POIG
PPIS
PROW
RDOŚ
RLM
RZGW
SOO
UE
WFOŚiGW
WIOŚ
WWA
ZDR
ZZR
ZDW
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
-
(ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) przedakcesyjny
instrument pomocowy Unii Europejskiej dla państw kandydujących
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach
Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie
oceny oddziaływania na środowisko
Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Gorzowie Wielkopolskim
Obszary specjalnej ochrony ptaków
Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku
2016
pył zawieszony o granulacji do 2,5 µm
pył zawieszony o granulacji do 10 µm
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
równoważna liczba mieszkańców
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
Specjalne obszary ochrony siedlisk
Unia Europejska
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne
zakład dużego ryzyka
zakład zwiększonego ryzyka
Zarząd Dróg Wojewódzkich
113

POS gm. Krajenka 2014-2017 - bip.krajenka.p

Transkrypt

Podobne dokumenty

Uchwała XXXVII.269.2014

Obszar gminy Krajenka obejmuje pokaźną część

Finanse dla pracodawców

Zestawienie danych dotyczących osób bezrobotnych w lipcu 2014

Opis projektu - Chcemy pracować

WYKAZ nieruchomości przeznaczonych do

uzasadnienie odstąpienia od SOO - Biuletyn Informacji Publicznej

Informacja o działalności Burmistrza Gminy i