jak-zapobiegac-agresji

1
Izabela Kuchta
Jak zapobiegać agresji?
Agresja jest zachowaniem mającym na celu wyrządzanie szkody lub przykrości innym.
ChociaŜ agresywne zachowanie jest złe, to jednak kaŜdy ma momenty agresji. Agresywne
zachowanie moŜe być źródłem wielu kłopotów.
Problem agresji jest obecnie problemem globalnym. Agresję spotykamy wszędzie: w
sklepie, na ulicy a nawet w przedszkolu. Tematykę tę podejmują autorzy wielu poradników
dla nauczycieli, wychowawców, rodziców, psychologów.
Agresję obserwujemy u dzieci od najmłodszych lat. Dziecko wkraczające w wiek
przedszkolny dostrzega swoją odrębność i próbuje własnych sił w róŜny sposób wymuszając
na rodzicach kupno np. zabawki. Odnosząc sukces, będzie powtarzało swoje zachowanie
takŜe w przyszłości. Są dzieci, które juŜ w najmłodszym wieku przejawiają zbyt duŜą agresję
niszcząc zabawki lub bijąc innych. Rodzice w tym momencie powinni starać się odkryć
źródło takich reakcji, a najczęściej tłumaczą, Ŝe zrobiło to ze zwykłej ciekawości. Dziecko
jest dobrym obserwatorem, widzi i naśladuje to, co i jak się zachowują rodzice. Stykając się z
krzykiem, szarpaniną, biciem samo staje się agresywne. Do tego dochodzi lęk dziecka
poniŜanego, które słyszy, Ŝe jest do niczego, nic mu się nie udaje, przeszkadza w domu. Jej
przyczyny upatruje się równieŜ w zmieniających się warunkach Ŝycia społecznego( mniejsze
rodziny, słabsze więzi międzyludzkie, skromniejsze moŜliwości zdobywania doświadczeń
przez dzieci), ale takŜe w błędach popełnianych przez osoby dorosłe, mające wpływ na
wychowanie małego człowieka. Przyjąwszy, Ŝe agresja nie ma charakteru instynktownego,
wrodzonego, powinniśmy skorzystać z teorii społecznego uczenia się agresji, wedle której
zachowania agresywne są jednym z wielu wyuczonych zachowań społecznych. Modele
zachowań agresywnych są podobnie jak innych skutkiem obserwacji, współuczestnictwa w
Ŝyciu społecznym oraz naśladownictwa. Skutki te są w duŜej mierze zaleŜne od wartości i
norm charakterystycznym dla środowiska, w którym przebywamy.
Przestrzeń edukacyjno-wychowawcza współczesnego dziecka poszerzyła się szeroko
pojmowane media elektroniczne i przenoszone za ich pomocą komunikaty. Częste obcowanie
z przemocą wywołuje wśród odbiorców środków masowego przekazu, zwłaszcza dzieci i
młodzieŜy, róŜne skutki. Wśród nich występują:
1. Uczenie się agresywnych sposobów postępowania. Media pokazują róŜne formy
przemocy, utrwalają przekonanie, Ŝe są one skutecznym sposobem działania.
2. Osłabienie hamulców powstrzymujących przed stosowaniem przemocy. Bohaterowie
dobrzy i źli korzystają z wyrafinowanych form przemocy, stają się tym samym wzorem do
naśladowania. Agresja staje się akceptowanym a czasem wręcz koniecznym sposobem
postępowania.
3. Znieczulenie i przyzwyczajenie do przemocy- częste obcowanie z faktami, obrazami
przemocy powoduje osłabienie reakcji emocjonalnych. Przemoc jawi się jako coś
normalnego.
4. Utrwalenie zniekształconego obrazu rzeczywistości. Przemoc utrwala poczucie
zagroŜenia. Powoduje podejrzliwość i nieufność wobec ludzi.
Media przyzwyczajają dzieci i młodzieŜ do agresji, znieczulają na cierpienia innych,
ułatwiają jej stosowanie w Ŝyciu codziennym.
Wniosek nasuwa się sam: ściśle kontrolować programy telewizyjne oglądane przez
nasze dzieci.
Formy agresji występujące u dzieci w wieku przedszkolnym.
WyróŜnia się róŜne formy agresji: bezpośrednią, która ma postać agresji fizycznej,
werbalnej lub ekspresyjnej; pośrednią, która jest najczęściej werbalna np. oszczerstwo.
2
Przejawem agresji fizycznej jest m. in. to, iŜ w momencie wybuchu gniewu dziecko rzuca się
z pięściami, bije inne dzieci, niekiedy gryzie czy drapie. Agresja niefizyczna, symboliczna to
bardzo często występująca forma szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym. Jest to np.
przedrzeźnianie, robienie min, pokazywanie języka innemu dziecku z zamiarem zrobienia mu
przykrości, róŜnego typu gesty mające na celu zranić drugą osobę. Jeśli dziecko nie wchodzi
w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami, przedmiotami, przedmiotami powoduje ich
cierpienie poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi, jest arogancki, przezywa lub skarŜy,
określa się to jako agresję werbalną.
Przykładem instrumentalnego agresywnego zachowania się dziecka moŜe być uŜycie
krzyku, tupania nogami, wreszcie płaczu w celu wymuszenia na dorosłym zamierzonej
reakcji. W takich przypadkach dziecko wybiera taki sposób zachowania, dzięki któremu moŜe
uzyskać jakąś korzyść. Ustępstwo dziecku w takim przypadku jest bezsensowne a nawet
szkodliwe z wychowawczego punktu widzenia.
Ogólne moŜna powiedzieć, Ŝe dziecko jest agresywne wtedy, gdy zachowuje się
arogancko w stosunku do rówieśników i osób dorosłych, narzuca innym swoje zdanie lub
formy zabawy, prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, zjawisk przedmiotów. Dziecko
agresywne wywołuje konflikty, bije inne dzieci lub skarŜy na nie, przezywa, przedrzeźnia,
wyśmiewa.
Aby uniknąć zachowań agresywnych rodzice i wychowawcy muszą nauczyć dziecko
zgłaszania swoich potrzeb w sposób nie mający nic wspólnego z wywieraniem na nich presji,
z przymuszaniem ich. Jest to trudne, ale moŜliwe. Pomocnym tu będzie szczególnie
zaspokojenie potrzeb, które zgłoszone zostały w sposób społecznie akceptowany. Jest to nie
tylko zaspokojenie potrzeb, ale tez nagrodzenie poprawnej formy zachowania. Rodzice musza
pamiętać, aby nie zwracać uwagi na potrzeby i pragnienia wyraŜane złością, zbytnią
niecierpliwością, a nawet wrogością. W takich przypadkach rodzice powinni ignorować
agresywną formę kontaktu, a dziecku wyjaśnić, Ŝe nie akceptują tej formy kontaktu, ale nie
lekcewaŜą potrzeby dziecka. Postawa rodziców powinna być konsekwentna. Taka
konsekwencja jest techniką wygaszającą reakcje agresywne. Dziecko dostrzega sposób
traktowania przez rodziców i nie zawsze świadomie powiela go w kontaktach z innymi.
Nie zawsze uda się jednak zapobiec zachowaniom agresywnym. Rodzi się więc pytanie,
w jaki sposób przeciwstawiać się im? Dziecko wiele czasu spędza w przedszkolu. Troska
nauczyciela powinna być nakierowana na zdrowie psychiczne dzieci, którym naleŜy pomóc w
„odnalezieniu siebie” i niwelowaniu agresywnego zachowania poprzez psychologiczne formy
i metody pracy z dziećmi. Nauczyciel powinien zapewnić dziecku rozwijanie umiejętności
związanych z poprawą sposobu funkcjonowania w grupie, zachowania i radzenia sobie z
własnymi problemami, problemami takŜe rozładowania napięć i nabywania wiary we własne
siły przy pokonywaniu trudności. Bardzo istotny jest fakt, Ŝeby nauczyć dzieci umiejętności
porozumiewania się i nawiązywania kontaktów społecznych, bo tak naprawdę wszelkie
zachowania agresywne są brakiem sztuki komunikowania się między ludźmi.
Celem działań nauczyciela powinno być: uświadomienie dzieciom wartości
koleŜeństwa, dobroci, uczciwości; wyrobienie umiejętności panowania nad sobą; stworzenie
zintegrowanej grupy rówieśniczej; przestrzeganie przez dzieci zwyczajów zgodnego
współŜycia; rozwinięcie umiejętności komunikowania się; wdraŜanie do współdziałania i do
przestrzegania norm społecznych, rozwijanie wraŜliwości empatii.
Metody i formy pracy: wspólne zabawy tematyczne, sytuacje zaproponowane przez
nauczyciela zawierające problem społeczny; scenki dramowe z uŜyciem maskotek, kukiełek,
lalek uosabiające osoby z bliskiego otoczenia dziecka; tańce integracyjne ( wykorzystanie
Pedagogiki zabawy- Klanza); zajęcia plastyczne- malowanie róŜnymi technikami na duŜych
arkuszach papieru w celu rozładowania napięć; muzykoterapia; bajki terapeutyczne-
3
pokazujące pozytywne postawy, schematy zachowań; trening interpersonalny (wykorzystanie
technik dyskusyjnych dla wyrobienia wiary w siebie).
UwaŜam, Ŝe dzisiejszym świecie nie moŜna wychować dziecka „bezstresowo”,
poniewaŜ zewsząd napływają na nie róŜne złe wzorce zachowania. Zadaniem rodziców i
nauczycieli jest nauczyć dziecko róŜnorodnych sposobów rozładowania napięcia
emocjonalnego w inny sposób niŜ bezpośredni atak na otaczającą rzeczywistość.
NajwaŜniejsza jest prawidłowa komunikacja społeczna, dziecko musi mieć wzór do jej
powielania.