Lista filadelfijska a impact factor

Anna Chadaj – Oddział Informacji Naukowej BG
Lista filadelfijska a impact factor
Jest sprawą oczywistą, że każdemu pracownikowi naukowemu zależy na tym, aby wyniki jego pracy naukowej zostały zauważone i znalazły uznanie u innych uczonych. Dowodem takiego uznania jest między innymi zacytowanie
opublikowanych wyników badań w pracach innych autorów. Do sprawdzenia, jakie prace są
najczęściej cytowane, służą bazy danych o publikacjach i ich cytowaniach, które od wielu lat
przygotowuje Instytut Informacji Naukowej (Institute of Scientific Information – ISI), mieszczący się w Filadelfii. Najbardziej znanymi bazami
danych są: Indeks Cytowań Naukowych (Science Citation Index – SCI), Current Contents, Journal Citation Reports (JCR). Z bazami ISI związane jest, używane w Polsce od pewnego czasu,
określenie „lista filadelfijska”. Często spotykamy się z utożsamianiem listy filadelfijskiej z listą
podającą wskaźnik cytowalności „impact factor”. To zapewne jest przyczyną bardzo wielu telefonów i zapytań kierowanych do Oddziału Informacji Naukowej Biblioteki Głównej. By uniknąć nieporozumień warto może, więc podać
pewne informacje i pojęcia związane z wydawnictwami ISI.
Lista Filadelfijska
Termin „lista filadelfijska” oznacza wykaz
czasopism i serii naukowych indeksowanych
w bibliograficznych bazach danych, tworzonych
przez ISI w Filadelfii (aktualnie ISI opracowuje
i udostępnia kilkanaście baz danych). Wykaz
ten nazwał skrótowo listą filadelfijską Andrzej
Kajetan Wróblewski i nazwa ta przyjęła się
w Polsce na dobre. Właściwa jednak i pełna nazwa listy to Thomson Scientific Master Journal
List. (Thomson przejął ISI w 2004 roku). Lista
dostępna jest w wersji elektronicznej na stronie
domowej tego instytutu pod adresem:
www.isinet.com/cgi-bin/jrnlst/
jloptions.cgi?PC=master
Warto przypomnieć, że pracownicy AGH posiadają szybki dostęp do listy ze strony domowej Biblioteki Głównej (www.bg.agh.edu.pl →
Komunikaty OIN → Lista czasopism indeksowanych przez filadelfijski Instytut Informacji Naukowej (ISI) tzw. Lista Filadelfijska
Obecnie lista zawiera 13 680 tytułów czasopism (w tym 158 tytułów polskich) z zakresu nauk ścisłych, przyrodniczych, medycznych, rolniczych i technicznych oraz w niewielkim stopniu
nauk społecznych (stan na dzień 15.09.2005 roku). Dane bibliograficzne czasopism uwzględnionych na liście zawierają jedynie tytuł czasopisma, częstotliwość ukazywania się, ISSN oraz
adres wydawcy np.:
ARCHIVES OF METALLURGY AND
MATERIALS
Quarterly
ISSN: 0860-7052
POLISH ACAD SCIENCES COMMITTEE
METALLURGY, AL. MICKIEWICZA 30, AGH,
PAW., A-4,III P., POK 312B, KRAKOW,
POLAND, 30-059
Lista filadelfijska nie podaje współczynników impact factor dla czasopisma.
Na stronie domowej Instytutu znajduje się
też wykaz tytułów czasopism, które w ciągu
ostatnich 12 miesięcy uległy zmianie (zaprzestały się ukazywać, zostały wchłonięte przez inne tytuły, zmieniły nazwę bądź zostały usunięte
z listy). Można to sprawdzić wybierając opcję
View Journal Changes.
Lista filadelfijska podlega stałej modyfikacji.
W wyniku selekcji periodyków przeprowadzanej
przez ekspertów Instytutu, każdego roku niektóre tytuły czasopism są z listy eliminowane (ponieważ przestały spełniać wymogi stawiane
przez wydawnictwo), inne natomiast dodawane.
Wprowadzenie nowego tytułu czasopisma na listę filadelfijską nie jest łatwe. Należy przesłać
ekspertom ISI przynajmniej 3 najnowsze, kolejne jego numery. Artykuły w nich zawarte powinny zawierać co najmniej streszczenia, słowa
kluczowe w języku angielskim, pełny adres każdego z autorów oraz w miarę kompletną anglojęzyczną informację bibliograficzną o cytowanych publikacjach. Ważne jest regularne ukazywanie się kolejnych numerów czasopisma.
Oczywiście badana jest dokładnie zawartość czasopisma i na podstawie posiadanej
w Filadelfii bazy danych o cytowaniach podejmowana jest decyzja, czy jest ono dostrzegane
przez innych uczonych i czy może być uznane
za wnoszące istotny wkład w rozwoju nauki.
Dokładne informacje na temat doboru czasopism oraz sposobu ich zgłaszania można
znaleźć na stronie ISI pod adresem:
www.isinet.com/selection
w tekście pt. „Journal Selection Process”.
JCR i impact factor
Na podstawie baz cytowań ISI przygotowuje
bazy danych o specjalnym przeznaczeniu np.
Journal Citation Reports (JCR). Jest to interdyscyplinarna baza, która stanowi narzędzie oceny wartości merytorycznej czasopism. Jest ona
dostępna w dwóch wydaniach: Journal Citation
Reports (JCR) Science Edition i Journal Citation
Reports (JCR) Social Sciences Edition.
Journal Citation Reports (JCR) Science Edition uwzględnił w 2004 roku 5968 tytułów czasopism i serii naukowych indeksowanych przez
bazy ISI, w tym 49 tytułów polskich. Baza JCR
pozwala na ocenę rangi naukowej danego czasopisma, którą określa się liczbą cytowań artykułów publikowanych w tym czasopiśmie. Innymi słowy – im więcej artykułów z danego czasopisma jest cytowanych przez innych – tym wyższy jest poziom naukowy tego czasopisma.
JCR umożliwia ocenę danego czasopisma
w oparciu o zawarte w bazie współczynniki: impact factor, immediacy index, citing i cited half-life. Największe znaczenie i uznanie znalazł
tzw. impact factor (IF) jako podstawowe kryterium oceny i porównania czasopism pod względem ich wartości naukowej.
BIP 144–145 – sierpień/wrzesień 2005 r.
IF to wskaźnik wpływu czasopisma na środowisko naukowe, świadczący o tym, jak często cytowania artykułów opublikowanych w tym
czasopiśmie pojawiają się w pracach naukowych na całym świecie. Impact Factor dla czasopisma jest obliczany przez podzielenie liczby
cytowań artykułów z danego czasopisma przez
liczbę artykułów opublikowanych przez to czasopismo w tym samym okresie 2 lat.
Oto przykład obliczania IF dla serii Lecture
Notes in Computer Sciences w 2004 roku:
cytowania artykułów w 2004 r. opublikowanych
w latach:
2002 = 4984
2003 = 4423
—————————
2002+2003 = 9407
liczba artykułów opublikowanych w latach:
2002 = 6494
2003 = 11848
—————————
2002+2003 = 18342
9407
IF ——— = 0,513
18342
IF jest więc wskaźnikiem częstości cytowania publikacji zamieszczonych w danym
czasopiśmie, wskazującym na jego popularność i poczytność. Wysokość impact factor
zmienia się co roku dla każdego czasopisma,
a niektóre tytuły wprost wypadają z rankingu;
np. IF dla serii Lecture Notes in Computer
Science w poszczególnych latach przedstawia
się następująco: 1992 – 0,127; 1993 – 0,125;
1994 – 0,296; 1995 – 1998 brak tytułu na liście;
2000 – 0,390; 2001– 0,415; 2002 – 0,515; 2003
– brak; 2004 – 0,513
Największy IF w 2004 roku:
Annual Review of Immunology IF = 52, 431
…
Review of Modern Physics IF = 32,711
…
Nature IF = 32,182
Science IF = 31, 853
Wśród czasopism polskich najwyższy IF
w 2004 roku
Astronomica IF = 4,019
Tytuły czasopism legitymujących się wskaźnikiem Impact Factor publikowane są w postaci
listy za dany rok i umieszczane w osobnym wydawnictwie ISI Journal Citation Reports (JCR).
Trzeba pamiętać, że nie wszystkie czasopisma z Thomson Scientific Master Journal List
czyli tzw. Listy Filadelfijskiej posiadają wskaźnik IF, a więc nie wszystkie figurują w JCR.
Wystarczy porównać liczbę tytułów objętych „listą filadelfijską” w 2004 – 13680 z liczbą tytułów
w bazie JCR w 2004 r. – 5968.
Baza JCR pozwala ponadto m.in.: uzyskać
inne współczynniki charakteryzujące powiązania pomiędzy cytującymi i cytowanymi artykułami: immediacy index (średnia liczba cytowań artykułów z danego czasopisma uzyskiwana w roku jego opublikowania) oraz citing i cited half-life, sprawdzić ranking tytułów czasopism z poszczególnych dyscyplin naukowych, uzyskać
1
pełne dane bibliograficzne czasopism i serii
uwzględnionych w bazie, sprawdzić czasopisma o najwyższym Impact Factor, sprawdzić jakie nowe tytuły trafiły na listę w ostatnim roku
(tytuły te nie posiadają jeszcze obliczonego IF).
Gdzie skorzystać z bazy
Od kilku lat baza Journal Citation Reports
(JCR) Science Edition (za lata 1997, 1998, 2000,
2001, 2002, 2003, 2004) jest udostępniana na
CD-ROMach w Oddziale Informacji Naukowej
BG p. 215 tel. 32-15. W formie drukowanej dostępne są również wartości wskaźnika Impact
Factor za lata 1992–1996 (w układzie alfabetycznym, 1995–1996 również w podziale na
dziedziny).
Impact factor za rok 2004 dostępny jest również w sieci uczelnianej AGH (www.bg.agh.edu.pl
w dziale Komunikaty OIN → Wartości współczynnika IMPACT FACTOR. Tak więc każdy, pracownik naszej Uczelni może na bieżąco dokonywać przeglądu IF dla interesujących czasopism i serii.
Należy zwrócić uwagę, że wydawnictwo JCR
ukazuje się z pewnym opóźnieniem. Najnowsza
edycja za 2004 r. ukazała się w czerwcu 2005 r.
Baza JCR obrazująca funkcjonowanie czasopism w roku 2005 ukaże się w połowie roku
2006.
IF – określając częstotliwość cytowań – służy do oceny oraz porównywania czasopism
pod względem ich wartości naukowej a dla autorów jest wskazówką, jakie czasopisma z danej dziedziny są wiodące, dla wydawców zaś
informacją o poziomie wydawnictw konkurencyjnych.
Podstawowym jednak warunkiem, aby artykuły zostały zauważone, a następnie zacytowane przez innych autorów, jest opublikowanie ich
w czasopismach (zagranicznych lub krajowych), które są odnotowywane w dużych światowych bibliograficznych bazach danych np.
INSPEC, METADEX, CERAMIC Abstracts, Coal
Abstracts itd. Przypomnijmy, że bazy te są subskrybowane przez Bibliotekę Główną. Listy indeksowanych w tych bazach czasopism są
ustalane przez powołane przez producentów
baz komisje, które oceniają wartość merytoryczną publikowanych w czasopismach artykułów, referatów itp.
Warto nadmienić, że z inicjatywy BG AGH
egzemplarze wydawanych przez Uczelniane
Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne czasopism naukowych AGH (Computer Science,
Opuscula Mathematica, Automatyka, Telekomunikacja Cyfrowa – Technologie i Usługi, Mechanics, Metallurgy and Foundry Engineering)
przesłano do oceny, zostały zaakceptowane i
będą odnotowywane w międzynarodowych bazach danych (m.in. INSPEC-u).
Jest więc nadzieja, że tą drogą wzrośnie
liczba tytułów czasopism z IF, w których publikują pracownicy naszej Uczelni.
Bibliografia
1. Wróbel J, Pacholska A., Baza Journal Citation Reports, PTiNT 2000, t. 7, nr 1, s. 25–28.
2. Machalska-Garbacz A., Podaj swój wskaźnik, Forum
Akademickie 1999, nr 5, s. 31–33.
12
Referat wyróżniony
w Honolulu
Wieloletnia działalność Katedry Górnictwa
Odkrywkowego w zakresie likwidacji kopalń
oraz rewitalizacji terenów i obiektów poeksploatacyjnych spotkała się z kolejnym uznaniem na
forum międzynarodowym. Na VIII Międzynarodowym Sympozjum dotyczącym Analitycznego
Procesu Hierarchicznego (AHP) zaprezentowany został referat autorstwa Ryszarda Ubermana
i Anny Ostręgi pt. Applying the analytic hierarchy
process in the revitalisation of post-mining areas
field (Zastosowanie analitycznego procesu hierarchicznego w rewitalizacji terenów pogórniczych). Sympozjum odbyło się w lipcu 2005 r.
na Uniwersytecie Hawajskim w Honolulu, a zorganizowane zostało przez twórcę metody AHP
amerykańskiego matematyka i psychologa Thomasa L. Saat’ego, profesora Universytetu
w Pitsburgu oraz Uniwersytet Hawajski.
W referacie, na przykładzie rejonu poeksploatacyjnego Krzemionki Podgórskie, wyróżniającego się złożoną charakterystyką pokazano
kompleksowe podejście do projektowania zagospodarowania dużych i zróżnicowanych rejonów poeksploatacyjnych. Główny akcent położono na proces decyzyjny, w którym proponuje
się zastosowanie analitycznego procesu hierarchicznego, metoda ta okazała się bowiem najwłaściwsza do rozwiązywania problemów wielokryterialnych związanych z rewitalizacją. Różnorodność czynników jaka charakteryzuje rejon
Krzemionek i ustalone na podstawie
ich analizy kryteria wyboru optymalnego kierunku rewitalizacji, a także
sporządzona metodą wnętrz architektoniczno-krajobrazowych waloryzacja kulturowa i przyrodnicza zespołów wnętrz wchodzących w skład
rejonu były podstawą sporządzenia
trzech koncepcji. Uwzględnione
w poszczególnych koncepcjach
czynniki i kryteria wprowadzały pewne preferencje, ograniczenia lub dowolność w wyborze kierunku rewitalizacji, a jednocześnie nie były jedna-
kowo ważne. W takiej sytuacji istotna stała się
hierarchia czynników, która miała bezpośrednie
przełożenie na wybór optymalnej koncepcji zagospodarowania rejonu. W celu ustalenia tej
hierarchii oraz wyboru optymalnego sposobu
rewitalizacji rejonu Krzemionek zastosowano
metodę analitycznego procesu hierarchicznego. Zgodnie z jej założeniami zagadnienia związane z rewitalizacją rejonu poeksploatacyjnego
ujęte zostały w matematyczny model decyzyjny,
na podstawie którego grupa ekspertów dokonała hierarchizacji ważności czynników, a w konsekwencji wyboru optymalnej koncepcji zagospodarowania.
Kompleksowe podejście do projektowania
zagospodarowania dużych i zróżnicowanych
rejonów pogórniczych spełniające równocześnie zasady obiektywizmu procesu decyzyjnego dzięki zastosowaniu metody analitycznego
procesu hierarchicznego spotkało się z uznaniem wśród ekspertów z dziedziny AHP, w tym
Thomasa L. Saatiego. Dowodem tego jest przyznanie autorom nagrody za najlepszy referat.
(red)
prof. dr hab. inż. Jan Chłopek
Profesor Jan Małolepszy doktorem Honoris Causa
Technicznego Uniwersytetu Budownictwa
i Architektury w Charkowie
Senat Technicznego Uniwersytetu Budownictwa i Architektury w Charkowie na Ukrainie
przyznał tytuł honorowy Doktora Honoris Causa
prof. dr hab. inż. Janowi Małolepszemu z Wydziału Inżynierii Materiałowej i Ceramiki. Uroczyste wręczenie dyplomu odbyło się 24 czerwca
2005 roku na Uniwersytecie Technicznym Budownictwa i Architektury podczas obchodów
75-lecia istnienia Uniwersytetu.
Na Uniwersytecie w Charkowie, który jest
jedną z ważniejszych Uczelni na Ukrainie, studiuje kilkanaście tysięcy studentów. Z branży
materiałów budowlanych pracowali tam znani
na świecie Uczeni min. prof. O.P. Mczedłow-Petrosjan i prof. Babuszkin. Ich publikacje i książki
są zalecane na całym świecie. Między innymi
„Termodynamika krzemianów” została przetłumaczona i wydana w dwóch językach: niemieckim i angielskim.
Profesor Jan Małolepszy współpracuje z tym
Uniwersytetem od lat siedemdziesiątych. Dzisiaj utrzymuje ścisłe kontakty z Profesorem
A. Uszerowem–Marszakiem, który zajmuje się
mikrokalorymetrią materiałów wiążących.
BIP 144–145 – sierpień/wrzesień 2005 r.