Adrian Smędowski

Adrian Smędowski
Śląski Uniwersytet Medyczny
[email protected]
Neuroprotekcja komórek zwojowych siatkówki z wykorzystaniem predegenerowanych
komórek Schwanna w modelu zwierzęcym jaskry
Jaskra jest przewlekłą, neurodegeneracyjną chorobą powodującą zarówno strukturalne jak
i czynnościowe uszkodzenie komórek zwojowych siatkówki oraz wyższych pięter drogi
wzrokowej, czego efektem są postępujące ubytki w polu widzenia prowadzące do całkowitej
i nieodwracalnej ślepoty. Obecnie stosowana terapia w leczeniu neuropatii jaskrowej nie jest
w stanie uchronić chorych przed ślepotą, a tym samym przywrócić czynność obumarłym
komórkom zwojowym. Badania nad mechanizmami tej choroby zmieniały pogląd na jej
patogenezę w miarę pojawiania się nowych obserwacji. Pierwotnie sądzono, że jaskra jest
wywołana jedynie podwyższonym ciśnieniem śródgałkowym, które miało być generowane
w różnym mechanizmie (zaburzenia odpływu, nadprodukcja cieczy wodnistej oka). Obecnie
wiemy,
że
ciśnienie
śródgałkowe
jest
istotnym,
lecz
nie
jedynym
czynnikiem
patogenetycznym jaskry, a jej rozwój uzależniony jest między innymi od predyspozycji
genetycznej, cytotoksyczności środowiska wewnątrzgałkowego, zaburzeń receptorowych,
immunologicznych oraz niedoborem czynników neurotroficznych. Teraźniejsza terapia jaskry
oparta jest przede wszystkim na różnych metodach obniżania ciśnienia śródgałkowego.
Jednakże, progresja utraty wzroku postępuje nadal u części pacjentów, pomimo stosowania
maksymalnych dla oka dawek leków hipotensyjnych. Tak więc poszukiwanie nowych terapii,
które będą chronić komórki zwojowe siatkówki przed zwyrodnieniem ma kluczowe
znaczenie. Doniesienia z literatury uzasadniają celowość wykorzystania komórek Schwanna
w badaniach nad neuroprotekcją w jaskrze. Udowodnione jest, że komórki te pobudzają
regenerację komórek zwojowych siatkówki w przebiegu mechanicznego przecięcia nerwu
wzrokowego w warunkach in vivo w modelu zwierzęcym oraz że pobudzają regenerację tych
komórek w warunkach in vitro, brak jest natomiast doniesień o wpływie tego typu komórek
na przeżywalność komórek zwojowych siatkówki w modelu jaskry. Oczekujemy, że podobnie
jak w przypadku innych mechanizmów śmierci komórek zwojowych, również w jaskrze,
komórki Schwanna wykażą swój potencjał proregeneracyjny, co miałoby ogromne znaczenie
w dalszych badaniach nad utratą wzroku w przebiegu neuropatii jaskrowe.
Szacuje się, że w Polsce problem jaskry dotyczy około 700 tysięcy osób, z czego leczonych
jest zaledwie kilka tysięcy. Biorąc pod uwagę, że progresja jaskry jest w wielu przypadkach
bezobjawowa dla pacjenta, który zgłasza się do lekarza z poważnymi ubytkami w polu
widzenia lub wręcz z nasilonym zanikiem nerwu wzrokowego. Uzmysławia to jak potrzebne
jest poszukiwanie nowych terapii, które będą wpływały nie tylko na zahamowanie progresji
choroby, ale również na przywrócenie funkcji uszkodzonych struktur oka. Ze względu na
częstość występowania oraz niepomyślne rokowania nieleczonej jaskry, uznawana jest ona
obecnie na chorobę cywilizacyjną. W województwie śląskim, gdzie koncentracja ludności jest
szczególnie wysoka, problem zyskuje istotniejsze znaczenie. Zapoczątkowanie badań
doświadczalnych nad nowymi kierunkami terapeutycznymi w jaskrze może stanowić
podwaliny do rozwoju dalszych zaawansowanych badań we współpracy z ośrodkami
europejskimi, a uzyskane wyniki mogą stać się nadzieją dla pacjentów dotkniętych jaskrą.
Eksperyment podzielony jest na dwa etapy. W pierwszym etapie istotą będzie uzyskanie
podwyższonego ciśnienia śródgałkowego u szczurów, pod wpływem którego nastąpi utrata
komórek zwojowych siatkówki (stworzenie modelu zwierzęcego choroby). Kolejny etap to
pozyskanie aktywowanych komórek Schwanna i podanie ich do komory ciała szklistego
w badanej grupie zwierząt. Porównanie liczby przeżywających komórek zwojowych pozwoli
wnioskować o neuroprotekcyjnym działaniu komórek Schwanna.