- KROCZACE POWSTANIE

AKCJA „BURZA"
- KROCZACE POWSTANIE
Nocg z 3 na 4 stycznia
1944 roku nacierajqca
O
peracja zorganizowana przez do-
w o d z t w o A K i wladze Polski P o d -
ziemnej militarnie byla w y m i e r z o n a
Armia Czerwona
przeciwko N i e m c o m ,
a
politycznie
przekroczyla
powstan miala pokazac, ze gospodarzem
przeciwko Z S R R . Ta seria lokalnych
przedwojenng granic§
na terenach wyzwalanych spod okupacji
polsko-sowieckg w rejonie
niemieckiej
Polacy a emanacj^ wolnej
Polski - struktury cywilne i wojskowe
Rokitna na Wotyniu.
uznaj^ce zwierzchnictwo rz^du w L o n -
W miasteczku sowieckg
dynie. „Burza" byla zarazem z w i e n -
czotowk? powitali
partyzanci Armii Krajowej,
czeniem ponadczteroletniego w y s i l k u
zbrojnego polskiego podziemia.
Przygotowania do wyzwolenia kraju
ktorzy zaj^li je kilka godzin
spod okupacji niemieckiej i sowieckiej
wczesniej, po ucieczce
polskiej konspiracji wojskowej. W y -
Niemcow. Juz 5 stycznia
znaczyla
posterunki AK w Rokitnie
marsz. Rydza-Smigtego jeszcze przed
od pocz^tku byly g l o w n y m
go u t w o r z o n a z
celem
rozkazu
kapitulacj^ Warszawy w e w r z e s n i u
zostaty rozbrojone,
1939 r o k u organizacja Sluzba Z w y -
a Polakom przedstawiono
ciQstwu Polski, pozniej przeksztalcona
alternatyw? - wcielenie
w Z w i ^ z e k W a l k i Zbrojnej.
Komen-
dant g l o w n y Z W Z (ktory m i a l orga-
do Armii Czerwonej lub
nizowac i koordynowac walk^ w o k u -
wst^pienie do
p o w a n y m kraju) gen. K a z i m i c r z Sosn-
sformowanego w ZSRR
k o w s k i w Instrukcji nr 1 z 4 grudnia
1939 r o k u wskazai, ze przygotowanie
polskiego wojska
gen. Berlinga. Postawieni
pod scian^, wybrali to
drugie. Ten scenariusz
powtorzyt si§ potem
wielokrotnie.
Komendant gfowny Z W Z / A K gen. Stefan
Rowecki „Grot" (na gorze) byt autorem
koncepcji akcji „Burza". Rozkaz jej
rozpocz^cia wydai 2 0 listopada 1 9 4 3 roku
jego nast^pca gen. Tadeusz Komorowski
„B6r" (w srodku). Premier Stanistaw
Mikotajczyk (na dole) liczyt, ze „Burza",
a potem powstanie warszawskie zmuszq Stalina
do rozmow z rz^dem RP w Londynie
pou'stauia zbrojnego na tytach armii okii-
nikami: policjq. administracj.-i i organami
pacyjnej, ktorc nastqpi z chwilq wkroczaiia partii hitlerowskiej N S D A P ktore za-
naczelny wodz, natomiast moment jego
w y b u c h u wskazalby komcndant sil
regulamycli wojsk polskicli do kraju, b^dzie
chowajq dyscyplin^, oraz wojskiem,
zbrojnych w kraju. Glowny
kulminacjq dzialan Z W Z .
ktore b ^ z i c zdcmoralizowane. Tc piciAv-
w ofcr^w/; skicrowany l>{'dzic na opanowan
szc nalezato zniszczyc, Wehrmacht zas
obszaru zanikni{'kgo w wieloboku Warszawa
cowywac zak>zenia przyszlego zrywu.
rozbroic i zmusic do opuszczenia kraju.
- Lodz - Krakow - Rzeszow -
Efektcm prac Koniendy GJowncj Z W Z
J c d n y i n z koniccznych w a r u n k o w po-
Uwazaui bowic\n, zejest to iiiiniiniiiii tego,
by! Raport opcracyjny nr 54, ktory w k i -
wodzcnia powstania bylo jego wsparcic
CO wuszf posiadac, by powstanie si{' udalo
tym 1941 roku dowodca sil zbrojnych
przez aliantow.
i by hj'iy waninki dalszego szj'bkiego rozwo
W kraju i na cniigi^acji zaczQto opra-
wysitck
Lublin.
w kraju gen. Stefan Rowecki „ G r o t "
Napasc N i c m i c c na Z S R R 22 czcrw-
wojska - pisal gen. Rowecki. D o w o d c a
wyslal za posrednictwem kurierow do
ca 1941 roku, utworzcnic koalicji an-
A K nie m i a l zludzen co do postawy
L o n d y m i , do naczelncgo wodza gen.
tyhitlerowskiej oraz polsko-sowiccki
Sowietow: Rosja uslosunkije si( do nas
Wladyslawa Sikorskicgo. Realistycznie
uklad Sikorski-Majski z m i e n i l y plany
wyraziiie wrogo, gdy sily jej na to pozwolq,
postrzegajqc mozliwosci wlasnc i przc-
ZWZ
a zaiiiaskije
ciwnika, przyjijk ze czyiinc naszc w Kraju
1942 roku na AnniQ Krajowq). W y n i k i l o
oslabioihi. Gdyby to Rosjaniepobili Niemcow
iiystqpienie przeciw Niciiiavii iiioze uiicc
to takze z koncepcji gen. Sikorskicgo
na wscliodzie i wypierajqc icli iia zaclidd,
niicjsce wjeduy}ii lyiko wypadku, gdy iiardd
i Sztabu Naczelnego Wodza, ktorzy
wkrocz)'li do Polski, wowczas nie nia zadny
nieniiccki pod wplyweiii kipk iiiilitarnycli,
przyjmowali, iz polskie powstanie przy-
szansstawiania ini oponi. W takiej sytuacji
(przeniianowanego
w lutyni
tf postaw(, gdy bqdzie zbyt
^odu i agitacji zalaniic si{', a zdenioralizowane spieszy upadek Trzeciej Rzeszy i u m o z -
Rowecki wolal pozostawic podlegle so-
i pozbawione widokdw ziiyciptwa wojska,
liwi powrot Wojska Polskiego do kraju.
bie struktury w konspiracji i ujawnic
lamiqc dyscypliuq, zacznq porzucac su>v po- T y m samym w z m o c n i pozycJQ p o l i -
j c , gdy to okaze sif potrzebne Naczelnennt
stertntki [...]. Biorqc pod uwag(; stan or-
tycznq rzqdu RP, zapobiegnie w c h l o -
ganizacyjny Z W Z (byla to wowczas or-
niQciu Polski do sowieckiej strefy w p l y -
ganizacja kadrowa, a nic masowa), tworcy
w o w oraz pomoze utrzymac przed-
raportu uznali, ze akcja
wojcnn^ granicQ wschodni^j.
powstancza
bqdzie mozliwa jedynic w Generalnym
Gubernatorstwie
i na
niektorych
Latem 1942 roku Komenda G l o w n a
Z W Z / A K opracowala drugi plan po-
Wodzowi przy ostatccznej rozgrywce z najazdem rosyjskim.
MALE POWSTANIA
ZAMIAST DUZEGO
terenach wcielonych do Rzeszy. Z a k l a -
wstania powszechnego,
znany p o d
G e n . Sikorski liczyl jeszcze na do-
dali, ze powstaricy hqd;\i do czy-
nazw^ Raport operacyjny nr 154. O roz-
gadanie si(j zc Stalinem, choc ten nie
nienia z d w o m a o d m i e n n y i n i przeciw-
poczQciu powstania m i a l zdecydowac
zamicrzal rezygnowac z polskich ziem
Jozefa Markiewicz w imieniu mieszkancow Kowla wr^cza proporzec mjr. Janowi Wojciechowi
Kiwerskiemu ..Oliwie" (z prawej), dowodcy 2 7 . Wolyiiskiej DP A K , w srodku stoi
por. Zbigniew Twardy „Trzask", Swiniarzyn, marzec 1 9 4 4 roku
Szpital polowy 9. Putku Piechoty Legionow sformowanego w Okr^gu Lublin Arm!! Krajowej
zaj?tych w 1939 r o k u . W listopadzie
w K a t y n i u masowe groby p o l s k i c h
akcji sabotazowo-dywersyjnej. Podkreslil
1942 roku zalecil dowodcy A K trakto-
oficcrow
w n i m , ze przygotowania
wanie Rosjan jako sprzymierzencow
N K W D w 1940 r o k u . Polskie proby
i unikanie walki z n i m i . W odpowiedzi
wyjasnienia sprawy za posrednictwem
ciwko N i e m c o m . Zalecil nieatakowanie
Rowecki zaproponowal zamanifesto-
Mi^dzynarodowego
Czerwonego
wojsk sowieckich poza samoobronq
wanie praw do K r e s o w W s c h o d n i c h
Krzyza Stalin wykorzystal jako pretekst
w razic prob rozbrojenia lub wcielenia
poprzez wyst^picnie zbrojne przeciwko
do zerwania stosunkow dyplomatycz-
do walczqccgo u b o k u A r m i i C z e r -
N i e m c o m tuz przed wkroczeniem A r -
n y c h z rzq^dem R P w L o n d y n i e . N a
wonej polskiego wojska gen. Berlinga.
zamordowanych
przez
wojenne
A r m i i Krajowej s^ w y m i e r z o n c prze-
O w a w z m o z o n a akcja dywersyjna
mii Czerwonej. Sikorski zgodzil si^,
d o m i a r zlego Polska utracila p r z y -
ze trzeba uprzcdzic Rosjan moc^ faktow
w o d c o w kierujqcych w a l l q
narodu:
- alternatywa dla powstania powszech-
dokonanych. Zalezalo m u zwlaszcza
30 czerwca gestapo aresztowalo gen.
nego - otrzymala k r y p t o n i m „Burza".
na utrzymaniu W i l n a i L w o w a .
R o w e c k i e g o , a 4 lipca gen. Sikorski
M i a l a polegac na zaci^fyin nqkaniu co-
W meldunku z 26 lutego 1943 roku
zgin^l w katastrofie lotniczej w G i b -
Rowecki rozwin^l swq koncepcji: chcial
raltarze. Ich nast^pcy: premier Stani-
[...], ua silnej dywersji na cafejgtfbokos'ci
wywolac powstanie nie w calym kraju,
slaw Mikolajczyk, naczelny w o d z gen.
tereini, m szczegdiiwsci na komnnikacj(.
Iccz strefami, poczynajqc od wschodu.
S o s n k o w s k i oraz k o m c n d a n t g l o w n y
Wobec wkraczajqcej na ziemie nasze re-
Pierwsza strefa obejmowataby PCresy
A K gen. Tadeusz K o m o r o w s k i „ B 6 r "
gnlarnej armii rosyjskiej iirystqpic w roll
z Wilnem i L w o w e m , druga kohczytaby
nie m i e l i takiego autorytetu j a k p o -
gospodarza - pisal gen. K o m o r o w s k i .
si(j na linii Bugu i Sanu, itd. B y l to zarys
przednicy. Z m i e n i l a siq tez sytuacja
- Nalezy dqzyc do tego, aby naprzedw
przyszlcj „Burzy". Jak widac, w imiq
na frontach. Po zwyciQstwie pod K u r -
wkraczajqcym oddziatom sowieckim ury-
obrony niepodleglosci i integralnosci
skiem A r m i a C z e r w o n a przeszla do
szedl polski dowodca majqcy za sobq bdj
terytorialncj Rowecki byl gotow zre-
kontrofensywy i jesieniq stalo siq jasne,
z Niemcami
zygnowac z warunkow, jakie wczesniej
ze to ona w k r o c z y na ziemie polskie,
prawo gospodarza. Miejscowy
uznawal za niezbgdne do rozpocz^cia
a nie alianci zachodni walcz^cy na
polski winien sif zglosic wraz z majqcym
walki: rozkladu sil niemieckich i za-
p o l u d n i u P o l w y s p u Apcnitiskiego.
5(V iijanmicprzedstawicielem cywilnej wla-
pewnienia alianckiej pomocy.
Majqc do w y b o r u konfrontacj^ lub
fajqcycli si^ strazy tyinych
niemieckich
i wskutek tego najlepsze
dowodca
dzy administracyjnej n dowodcy oddziaiow
uleglosc wobec wkraczajqcych S o w i e -
sowieckich i stosowac siq do jego zyczet'i.
tow, K o m e n d a G l o w n a A K w p o r o -
O d p o w i a d a l o to intencjom premiera
z u m i e n i u z delegatem rzqdu na kraj
M i k o l a j c z y k a , ktory l i c z y l , ze w s p o l -
wybrala rozwi^zanie posrednie. 20 lis-
dzialanie A K z / \ r m i q C z e r w o n ^ ulatwi
dla sprawy polskiej. W k w i e t n i u 1943
topada 1943 r o k u gen. K o m o r o w s k i
przywrocenie stosunkow dyploma-
roku N i e m c y oglosili, ze odnalczli
wydal rozkaz nr 1300/111 do wzmozonej
tycznych z Z S R R .
NADCHODZI „BURZA"
Wkrotce nadeszly czarne miesi^ce
Zolnierze Zgrupowania ..Osnowa" z 2 7 . Wotyiiskiej Dywizji Piechoty A K przed przymusowym wcieleniem do wojska gen. Berhnga
Sily A r m i i Krajowej byly za slabe,
1944
choty. Jej d o w o d z t w o obj^l mjr Jan
r o k u oddano p o d rozkazy aliantom.
Wojciech K i w e r s k i „ 0 1 i w a " . N a p o -
Wprawdzie liczyla ona ok. 350 tys. za-
Polskie w n i o s k i o wzmozenie zrzutow
cz^tku
przysi^zonych czlonkow, ale w 1943 ro-
b r o n i i zaopatrzenia dla A K b y l y i g -
kontakt z oddzialami s o w i e c k i m i szy-
k u zaledwie 7 tys. (2 proc. stanu)
n o r o w a n e . W y m o w n y b y l dopisek
kuj^cymi si? do natarcia na K o w e l .
znajdowato si? w oddzialach partyzan-
brytyjsldego urz^dnika na dokumencie
20 marca Polacy przy w s p a r c i u A r m i i
ckich. Nalezalo zatem skoncentrowac
tego dotycz^cym: Jeszcze nie uynaleziono
Czerwonej
i uzbroic ludzi, odtwarzajqc cztjsciowo
karabimi
Turzysk, przerywaj^c l i n i ? kolejow^
przedwojenne jednostki Wojska P o l -
tylko Niemcow, a nie Rosjan.
aby zrealizowac plany
dowodztwa.
ktor^ ostatecznie w c z e r w c u
maszynowego, ktory zabijalby
skiego. Tyle ze dramatycznie brakowalo
broni i amunicji. 1 wrzesnia 1943 roku
A K dysponowala: dzialem p o l o w y m ,
szescioma dzialami ppanc., 56 karabinami i wyrzutniami p p a n c , 472 c k m ,
1277 r k m , 26 735 karabmami, 758 pis-
marca
dywizja
zdobyli
nawi^zala
miejscowosc
Kowel - Wlodzimierz Wolyhski.
26 marca d o w o d z t w o d y w i z j i u z g o d -
EPOPEJA
27. W O L Y N S K I E J
DYWIZJI PIECHOTY AK
D o akcji ,43urza" pierwsze przyst^pily
n i l o zasady wspoldzialania przeciwko
N i e m c o m - 27. D P miala wi^zac sily
niemieckie na p o l u d n i e i p o l u d n i o w y
zachod od K o w l a . Sowieci nie stawiali
warunkow politycznych, a nawet obie-
toletami maszynowymi, ok. 70 tys. pis-
oddzialy A K na W o l y n i u . Mobilizacja
toletow i ok. 50 tys. granatow r^cznych.
inspektoratow lezqcych we wschodniej
niezb?dne do przeksztalcenia dywizji
Wbrew rachubom dowodztwa A K
cz^sci okr^gu rozpocz^la sitj w grudniu,
w jednostk? regularn^. Wydawalo si?,
nie b y l o szans na p o m o c aliantow za-
natomiast w cz(jsci centralnej i zachod-
ze Stalin m i m o braku stosunkow z rz^-
c h o d n i c h . Jesieni^ 1943 r o k u na k o n -
niej na rozkaz w y d a n y
d e m R P uzna A K za sil? sojusznicz^.
ferencji w Teheranie W i e l k a Trqjka
1944 r o k u . Sily wolynskiej A K k o n -
Po c i ? z k i c h walkach w okolicach
przes^dzila, ze Polska znajdzie si(;
centrowaly si? na poludnie od K o w l a
L u b o m i a i W l o d z i m i e r z a Wolynskiego
w sowieckiej strefie operacyjnej. Wobec
i na polnoc o d W l o d z i m i e r z a W o l y n -
w polowie kwietnia akowska jednostka
niechQtnej postawy Brytyjczykow, kto-
skiego. N i e k t o r e oddzialy po drodze
zostala osaczona przez
rzy nie chcieli draznic
sowieckiego
musialy toczyc potyczki z N i e m c a m i
cych N i e m c o w , dysponuj^cych arty-
sojusznika, nie m o z n a b y l o liczyc na
i Ukrainskq Powstaiiczq Armiq. O g o l e m
leri^ i c z o l g a m i . 18 kwietnia zginql
wsparcie lotnicze ani na przerzut do
zebralo si? ok. 6,5 tys. zoinierzy.
p p l k K i w e r s k i , a dowodzenie przej^l
kraju 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej
gen.
Sosabowskiego,
15 stycznia
28 stycznia zdecydowano o o d t w o r z e n i u 27. Wolynskiej D y w i z j i P i e -
cali dostarczyc b r o n i zaopatrzenie
kontratakuj^-
mjr Tadeusz Sztumberk-Rychter „ Z e gota". P r o b o w a l si? p r z e b i c
przez
front niemiecko-sowiecki na polnocy;
j q i cz?sc o d d z i a i o w partyzanckich nie
gdy to si? nie p o w i o d l o , p o d koniec
dotarla na miejsca zbiorki. Sily A K p o -
nislawowskie i tarnopolskie,
kwietnia dywizja schronila si? w Lasach
d z i e l o n o na pi?c zgrupowan,
ktore
polskiego podziemia byla trudna, gdyz
wojenne wojewodztwa Iwowskie, stasytuacja
Szackich. O t r z y m a w s z y o d k o m e n -
mialy si? wcdrzec do W i l n a . N a nie-
jego p r z e c i w n i k i e m obok N i e m c o w
danta O k r ? g u Lubelskiego A K rozkaz
mieckie punkty oporu miala tez uderzyc
byla silna nacjonalistyczna partyzantka
kontynuowania „ B u r z y " na zachod
wilenska A K w sile ok. 1,5 tys. l u d z i .
ukrainska. Z tego p o w o d u „ B u r z a " na
od B u g u , na poczqtku czerwca prze-
Podj?ty nad ranem 7 lipca atak ok.
Tarnopolszczyznie i w z i e m i stanisla-
prawila si? przez rzek? w rejonie W l o -
4 tys. partyzantow, ktorzy nie m i e l i
wowskiej przybrala bardzo
dawy. Nast?pnie szla na zachod, w y -
doswiadczenia w walkach miejskich,
rozmiary. Inaczej b y l o we L w o w i e
zwalaj^c K o c k , L u b a r t o w i Firlej.
skromne
z a k o n c z y l si? kl?sk^. Nadejscie w go-
i okolicach, gdzie przewazala ludnosc
dzinach p o l u d n i o w y c h c z o l o w e k A r -
polska. Lwowska A K od kohca czerwca
konca 25 hpca, gdy p o d pretekstem
m i i C z e r w o n e j uratowalo sily A K
szykowala si? do wyzwolenia miasta.
defilady przed s o w i e c k i m generalem
przed z n i s z c z e n i e m . W
M o g l a rzucic do walki ponad 10 tys.
zostala otoczona przez A r m i ? C z e r -
dniach akowcy walczyli rami? w rami?
ludzi, ale broni wystarczylo zaledwie
wonq w S k r o b o w i e i z m u s z o n a do
z czerwonoarmistami, wyzwalaj^c W i l -
dla 1/3.18119 lipca z miasta ewakuowaly
zlozenia b r o n i . C z ? s c z o i n i e r z y r o -
no rankiem 13 lipca. Nast?pnego dnia
si? wladze niemieckie, policja i zan-
zeszla si?, reszt? wylapano i w c i e l o n o
p p l k K r z y z a n o w s k i spotkal si? z gen.
darmeria, ale przybyly cofajqce si? pod
Epopeja 27. Wolynskiej D P dobiegla
nast?pnych
do armii Berlinga, natomiast wi?kszosc
I w a n e m C z e r n i a c h o w s k i m , dowodcy
naporem Sowietow frontowe jednostki
oficerow Sowieci aresztowali i wywiezli
3. F r o n t u Bialoruskiego, ktory przystal
Wehrmachtu. 22 lipca na wschodnich
w gl^b Z S R R .
na wystawienie przez A K dywizji pie-
przedmiesciach L w o w a pojawily si?
choty i brygady kawalcrii oraz obiecal
czolowki sowieckiej 4. / \ r m i i Pancernej
dostawy zaopatrzenia. B y l to podst?p.
Gwardii. /y^owcy udzielili i m wsparcia,
WILENSKA
„OSTRA B R A M A "
Sily A K w O k r ? g u W i l e n s k o - N o -
17 lipca oddzialy A K w sile ok. 5 tys.
lecz N i e m c y zatrzymali natarcie. N a -
l u d z i zebraly si? k o l o w s i Turgiele
st?pnego dnia do akcji przyst^pily sily
i Taboryszki. T u zostaly otoczone i i n -
A K w miescie, licz^ce ok. 3 tys. ludzi.
wogrodzkim liczyly 1 2 - 1 3 tys. l u d z i .
ternowane przez Sowietow. D o w o d -
S o w i e c c y pancerniacy,
Mjr Maciej K a l e n k i e w i c z „ K o t w i c z " ,
c o w zaproszonych na odpraw? w B o -
wsparcia piechoty, ch?mie przyi?li polsk^
wetcran partyzanckich szlakow mjr.
guszach aresztowalo N K W D . A k o w -
pomoc. A k o w c y zaj?li m . i n . cytadel?,
„Hubala", c i c h o c i e m n y , o p r a c o w a l
c 6 w zgromadzono w obozie w M i e d -
politechnik?, Poczt? G l o w n y i Ratusz,
plan uderzenia na W i l n o . Operacji
nikach i naklaniano, aby wst^pili do
na ktorym wywieszono bialo-czerwon^
nadano k r y p t o n i m „ O s t r a B r a m a " .
a r m i i Berlinga. W i ? k s z o s c o d m o w i l a
chorqgiew i flagi aliantow.
Gdy 23 czerwca 1944 r o k u ruszyla
i zostala w y w i e z i o n a na w s c h o d .
sowiecka ofensywa na Bialorusi, dowodca O k r ? g u Wilenskiego A K pplk
Aleksandcr Krzyzanowski „Wilk" za-
pozbawieni
W a l k i uliczne trwaly do 27 lipca.
D o w o d c a obszaru p l k W l a d y s l a w F i -
BOJE O L W O W
l i p k o w s k i „ J a n k a " i delegat okr?gowy
rz^du dr A d a m O s t r o w s k i odbyli roz-
rz^dzil koncentracj?. W o b l i c z u szyb-
N a terenie Obszaru P o l u d n i o w o -
m o w y z gen. I w a n o w e m . P o d t y m
kich post?p6w Sowietow przyspieszono
Wschodniego A K , obejmuj^cego przed-
p s e u d o n i m e m k r y l si? Iwan Sierow,
W:. f
Akowcy i czerwonoarmisci podczas walk o Wilno w lipcu 1 9 4 4 roku
zast?pca ludowego komisarza spraw
lacy samodzielnie opanowali Belzec,
zgrupowanie
niemieckie w
rejonie
wewnQtrziiych Z S R R , odpowicdzialny
K o n s k o w o l ? , Lubartow, K u r o w i P o -
Brzescia. P o t e m ruszyla na
pomoc
za zwalczanic polskiego podziemia,
niatow^, a razem z A r m i q C z e r w o n q
Warszawie, ale zostala rozbrojona przez
ktory przedstawil si? j a k o w y s l a n n i k
- C h e l m , L u b l i n , D ? b l i n , Krasnystaw,
A r m i ? C z e r w o n ^ k o l o miejscowosci
gen. K o n i e w a , d o w o d c y
L u k o w , Pulawy, Szczebrzeszyn. N i e -
D?be Wielkie. Zoinierzy wywieziono
1. F r o n t u
Ukraiiiskiego. Pocz^tkowo z g o d z i l si?
stety, epilog tych dzialan b y l p o d o b n y
do o b o z u na M a j d a n k u , a oficerow
p o m o c P o l a k o m w wystawieniu d y -
j a k w W i l n i e i we L w o w i e . O d d z i a l y
w gl^b Z S R R . N a Podlasiu i w s c h o d -
w i z j i piechoty, ale po d w o c h dniach
A K zostaly rozbrojone przez Sowietow
n i m M a z o w s z u do w a l k i przyst^pily
oswiadczyl, ze L w o w nalezy do Z S R R ,
m i ? d z y 25 a 30 lipca.
Komendant
oddzialy Podokr?gu Wschodniego O b -
a akowcy mogq wybierac mi?dzy armi^
okr?gu plk Kazimierz Tumidajski
szaru Warszawskiego A K , ktore stwo-
Berlinga a A r m i ^ C z e r w o n q . F i l i p -
„ M a r c i n " p o d presj^ w y d a l p o d k o -
rzyly zal^zki 8. D P i M a z o w i e c k i e j
kowski chcial za wszelk^ cen? unikn^c
mendnym
Brygady K a w a l c r i i . P o l a k o m
w a l k z Sowietami i nakazal p o d k o -
M i m o to 4 sierpnia wraz z delegatem
mendnym
zlozyc b r o h . C z ? s c z o i -
rzqdu zostal aresztowany. W nast?p-
lalnosc sparalizowalo aresztowanie
nierzy A K wykonala rozkaz, ale w i ? k -
nych miesi^cach N K W D i polskie k o -
przez N K W D komendanta podokr?gu
munistyczne organy
pplk. H i e r o n i m a Suszczynskiego „Sze-
szosc w r o c i l a do konspiracji.
rozkaz oddania
broni.
bczpieczehstwa
31 lipca p l k F i l i p k o w s k i pojechal
wylapywaly zoinierzy A K i dzialaczy
do Z y t o m i e r z a na r o z m o w y z repre-
podziemia. Ponad 4 tys. deportowano
zentuj^cym p r o s o w i e c k i Polski K o -
na w s c h o d .
m o w i l podporz^dkowania si? P K W N ,
zostal aresztowany. To samo spotkalo
sztab A K we L w o w i e . Polskie oddzialy
przedzierajqce si? na zachod byly r o z brajane przez Sowietow.
„BURZA"
NA LUBELSZCZYZNIE
l i g i " wraz ze sztabem.
O k r ? g Radomsko-Kielecki A K w y stawil do „ B u r z y " ok. 6,5 tys. zoinierzy.
mitet W y z w o l e n i a N a r o d o w e g o gen.
M i c h a l e m Rol;j-Zymierskim. G d y o d -
udalo
si? w y z w o l i c kilka miast, ale i c h d z i a -
N ? k a l i o n i wycofujqce si? oddzialy
niemieckie, m . i n . pomagaj^c A r m i i
PODLASIE, M A Z O W S Z E ,
KIELECCZYZNA
I MALOPOLSKA
Na
Bialostocczyznie
C z e r w o n e j w u c h w y c e n i u przyczolka
na l e w y m brzegu W i s l y p o d M a g n u szewem. W drugiej p o l o w i e sierpnia
najwi?ksze
na rozkaz komendanta glownego A K
nat?zenie dzialan A K w ramach „ B u -
sily o k r ? g u skoncentrowaly si? w L a -
rzy" przypadlo na drug^ p o l o w ? lipca
sach Przysuskich, aby isc na p o m o c
1944 r o k u . D o w o d c a o k r ? g u p p l k
powstariczej Warszawie. S z y b k o si?
Wladyslaw Liniarski „ M s c i s l a w " , w i e -
okazalo, ze wobec niemieckiej prze-
dz^c o t y m , co stalo si? p o d W i l n e m ,
wagi nie zdolajq si? przebic do stolicy.
O k r ? g L u b e l s k i A K przystqpil do
nie ujawnil si?. D z i ? k i temu struktury
O d d z i a l y A K stoczyly kilka krwawych
„ B u r z y " 20 lipca. P o l a k o m sprzyjalo
A K po przejsciu frontu sprawnie p o -
potyczek, m . i n . p o d A n t o n i o w e m ,
to, ze N i e m c y odstqpili o d o b r o n y
w r o c i l y do konspiracji i w nast?pnych
Radoszycami i S z e w c a m i .
L u b e l s z c z y z n y i cofali si? k u W i s l e .
latach stawialy twardy opor
O d t w a r z a n e j e d n o s t k i Wojska P o l -
iUB.
skiego - 3. i 9. D P -
skoncentrowaly
si? na Z a m o j s z c z y z n i e i w
NKWD
25 lipca A r m i a C z e r w o n a przekroczyla San, co zapocz^tkowalo dzialania
Pod koniec maja nad B u g i e m skon-
P o d o k r ? g u Rzeszowskiego A K , p o d -
rejonie
centrowaly si? oddzialy O k r ? g u P o -
leglego O k r ? g o w i Krakow. A k o w c y
Wlodawy. 3. D P ruszyla na H r u b i e -
leskiego A K , odtwarzajqc 30. D R D y -
w z i ? l i udzial w walkach o Jaroslaw,
szow, Zamosc i Szczebrzeszyn, a 9. D P
wizja przeszla B u g i p o d koniec lipca
Lezajsk, P r z e m y s l i Rzeszow, ujawnil
na M i ? d z y r z e c Podlaski i L u k o w . P o -
wsparla oddzialy sowieckie otaczajqce
si? tez aparat terenowy
Delegatury
Akowcy w boju na Lubelszczyznie, lipiec 1 9 4 4 roku
Akcja „Burza"
4 stycznia 1944 r. - styczen 1945 r.
M 0 r z e
B a { t y c k i e
Gt^bokie
OKR^G
WILNO
•.ICilllB
Krolewiec
we Iroki jf
P r u s y
W s c h o d n i e
'
»
OBieniaiconie
I Ejszyszki ^-^
^XRacIuri
Juraciszki^,,-";
•^Surkonty
Gizycko
Olsztyn
Nowogrodek
OKR^G
NOWOGRODEK
TRZECM'^
:RZESZA
*
Wiodawek
•
,Ostrol?ka
Baranowicze
E|i*]tlll
Bialowieza
OKRI;G WARSZAWA
\
-.WiVfe
Rembertow
W?grow 0 S
«\U-i. '
^ Sokoto*
Sochaczt'w <VV>Jr^, ^
Podlaski
""A
Drohiczyn •
r j ^ Warszawa
Maz.
Debe
Mi?dzvrzi
Jatorow
v^elkie r j ^ j ^ , - ^
^
Podlaskj .Brzcsc
o
Generalne
\a
,^3^
•
J«'^Szack
i g ' ^ ' ^ ^ ^ . ^ . U o ' ^ d^Majdanek Cheh. m : i : ; > l
VJRadoszyce
Pomatowa. jLublm,
O
iS«^zhjn
=
Czgstochowa
•,, £ ^
T"'T^D
Ewina
oM
I
"
szcze-^^rnrr^,
"
Zakrzow
^Gn^szka"
'^^^•^Sa^donruerz^^^brzeszvT, ^ ^ ^ ^ •Hrubieszow
4. L U B L I N
Porvtowe
Dmosice
A ISJl&zwire
Wzgorze
-Puszcza •
Solska
-1
i SkalBmierz
Beresteczko
• •
/
|
-I
ZSRR
Krzemieni©^
Tamow O K R I - G ORzeszow
wazniejsze bitwy z Niemcami
i granice Polski przed 1IX 1939 r.
wazniejsze bitwy z Sowietami
\ okr^gow Armii Krajowej w pdowie 1944 r.
I
I miejsca koncentracjii kierunki dziatan oddziaiow A K
0
miasta zaj^te przez lub przy wspotudziale zoinierzy AK
stan liczebny zoinierzy
w okr^gach AK
KMIIIB Armia Krajowa
Hc!l!tl Bataliony Chiopskie
(i)
miejsca rozbrajania zoinierzy AK przez Soioietow
^
miejsca przetrzymywania zoinierzy AK przed wywozkq na wschod
struktury
rozkaz r o z p o c z ^ c i a w a l k i o stolicQ
w b r o n , zwlaszcza ci^zk^, i amunicJQ
wqjskowe i c y w i l n e zostaly rozbite
1 sicrpnia o godz. 17. Jak si^ skonczylo,
zolnierze A K odniesli w i d e lokalnych
przcz sowieckie aresztowania.
wiedzq wszyscy. Konsekwencjc kl^ski
zwyci^stw nad N i e m c a m i , w y z w o l i l i
Akcj? „ B u r z a " realizowaly rowniez,
b y l y straszne: z n i s z c z e n i e miasta,
kilkadziesi^t mnicjszych miejscowosci
choc na mniejsz^ skal^, okrqgi A K :
w t y m w i e l u zabytkow i dobr kultury,
oraz walnie p r z y c z y n i l i si? d o o s w o bodzenia d u z y c h osrodkow: W i l n a ,
Rzqdu. Wkrotce polskie
K r a k o w s k i , L o d z k i i Slqski. D z i a l a n i a
smierc tysi^cy powstancow i cywilow,
te u t r u d n i l o zatrzymanic w sierpniu
skazanie na p o n i e w i e r k ? tych, ktorzy
L w o w a czy Lublina. Jednak politycznie
frontu niemiecko-sowieckiego na W i -
przezyli, rozbicie rezydujqcych w sto-
operacja poniosla calkowite fiasko.
sle. O s t a t c c z n i c opcracj^ p r z c r w a l
licy struktur kierowniczych podziemia,
Ujawnianie struktur A K i administracji
rozkaz n o w e g o d o w o d c y A K g e n . zarowno cywilnych, jak i wojskowych,
Delcgatury Rz^jdu na Kraj z reguly
Lcopolda O k u l i c k i c g o „ N i e d z w i a d k a "
C O u l a t w i l o potem Stalinowi sowie-
k o n c z y l o siq aresztowaniami; szacuje
z 26 pazdzicrnika 1944 r o k u .
tyzacJQ P o l s k i .
siq, ze do w i ^ z i c i i i lagrow trafilo ok.
Powstanic warszawskie przeszlo d o
ORGANIZACYJNY
SUKCES,
POLITYCZNA K L ^ S K A
50 tys. akowcow. Informacje
o so-
narodowej legendy ale warto pamiQtac,
w i e c k i m bezprawiu na ziemiach p o l -
ze nieco z a p o m n i a n ^ dzis
„BUI"ZQ"
skich, ktore docieraly na Z a c h o d , n i c
r o w n i e z m o z n a u z n a c za k o l e j n e
z m i e n i l y polityki Stanow Z j e d n o c z o -
powstanic narodowe (czy raczej seric;
nych i Wiclkicj Brytanii wobcc Stalina.
manifcstacJQ
N i c zmienilajej tcz ofiara powstanczcj
powstanic warszawskie, ktore w y -
przywi^zania P o l a k o w d o w o l n o s c i
Warszawy. Rz^dy mocarstw zachodnich
b u c h l o 1 sicrpnia 1944 r o k u . C o cie-
i niepodlcglosci. P o d w z g l ^ d c m orga-
uznaly plany polskicj
kawe, plany d o w o d z t w a A K d l u g o
nizacyjnym akcja okazala si? sukcesem
zbrojncj - z w l a s z c z a za tzw. liniq
nic zakladaty wyst^pienia zbrojncgo
A r m i i Krajowcj, ktora zmobilizowala
C u r z o n a , ktora w m y s i u z g o d n i e n ze
w Warszawie. D o p i e r o 21 lipca 1944
do walki ok. 100 tys. ludzi. Zadala t y m
Stalinem miala stanowic punkt wyjscia
r o k u postanowiono, ze Warszawa po-
k l a m s l o w o m Stalina, ktory przeko-
do wyznaczenia nowej granicy p o l -
D o p c l n i c n i e m „ B u r z y " stalo s i ^
l o k a l n y c h powstan) -
demonstracji
wiiiita bye iiwoliiiona od okupanta iiie- nywal aliantow zachodnich, ze A K nic
sko-sowieckiej - za awanturnictwo
chcc walczyc z N i c m c a m i i m a slabc
luicckiego wysitkiew bojojvyiu zohiierza
godz^cc w spoistosc koalicji. •
pclskiego. 31 lipca gen. K o m o r o w s k i
w p l y w y w spoteczehstwie p o l s k i m .
na podstawie niesprawdzonych w i a -
M i l i t a r n i e akcJQ „ B u r z a " m o z n a
domosci, ze sowieckie c z o l o w k i p a n -
ocenic umiarkowanie pozytywnie.
ccrne dotarly d o R a d z y m i n a , w y d a l
M i m o niedostatecznego wyposazcnia
BOGUStAW KUBISZ, historyk, sekretarz
redakcji „M6wi^ wieki", zajmuje si?
dziejami najnowszymi