FUNDUSZE EUROPEJSKIE Raport z badania Omnibus – 3. fala dla

FUNDUSZE EUROPEJSKIE
Raport z badania Omnibus – 3. fala
dla
Unia Europejska
Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego
POPT-1.4-2007-19
Data: CZERWIEC 2008
Przygotowanie: Agata Jackowska
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2004-2006
WPROWADZENIE
Główne cele badania
Struktura badania i próba
GŁÓWNE CELE BADANIA
Oszacowanie znajomości korzyści wstąpienia Polski do Unii
Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem korzyści finansowych
(fundusze strukturalne, fundusze unijne).
Ocena wpływu unijnych środków finansowych na rozwój Polski w
oczach Polaków.
3
STRUKTURA I PRÓBA BADANIA
KIEDY?
maj/czerwiec 2008
KTO?
Ogólnopolska,
losowa
imienna
próba
osób,
reprezentatywna dla dorosłej (15-75 lat) populacji
Polaków (~30 152 tys. osób)*
JAK?
Wywiad bezpośredni w domach respondentów przy uŜyciu
komputera (CAPI)
Wielkość całkowita próby: N=1002
*Dokładny opis metodologii oraz doboru próby znajduje się w załączniku nr 1.
4
WYNIKI Z BADANIA
WYNIKI Z BADANIA – porównanie 2007 vs. 2008
Świadomość korzyści ze wstąpienia Polski do Unii Europejskiej jest
wyraźnie niŜsza niŜ przed rokiem.
Przeświadczenie Polaków, Ŝe
wstąpienie Polski do UE jest korzystne słabnie, i coraz częściej
respondenci nie potrafią wymienić Ŝadnych korzyści wynikających z
akcesji (wzrost odsetka odpowiedzi ‘nie wiem/trudno powiedzieć’ z 17%
w 2007 roku do 24% w 2008).
Nastąpił wyraźny spadek stopnia znajomości korzyści wynikających z
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Spadek ten jest wyraźny zarówno pod
względem znajomości spontanicznej, jak i wspomaganej – na niemal wszystkich
wymiarach jest on istotny statystycznie. Największy spadek został odnotowany w
przypadku funduszy strukturalnych (z 20% do 10% na wymiarze znajomości
spontanicznej i z 51% do 38% na wymiarze znajomości wspomaganej).
Ocena wpływu pieniędzy unijnych na rozwój Polski nieznacznie spadła. Wartość
średnia spadła o 0.02 punktu (z 3.92 na 3.90), wartości top 2 boxes spadły o 1% (z
67% do 66%).
6
WYNIKI Z BADANIA- znajomość spontaniczna: 2008
ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA
Ogół społeczeństwa
W 2008 r. wśród korzyści, jakie Polska uzyskuje z przystąpienia do Unii Europejskiej na
pierwszym miejscu wymieniane są pieniądze unijne (38% wskazań spontanicznych). Na
dwóch kolejnych miejscach znajdują się otwarcie rynków pracy (31% wskazań) i otwarcie
granic (27%).
Fundusze strukturalne są wymieniane spontanicznie przez 10% Polaków.
Odsetek osób, które mówiły o finansowych korzyściach wstąpienia do Unii wynosi 47%
(odsetek osób, które wymieniły przynajmniej jedną z odpowiedzi „fundusze strukturalne”,
„pieniądze unijne” lub „fundusze europejskie”).
Ogół społeczeństwa vs regiony Polski
Mieszkańcy Polski Centralnej rzadziej niŜ ogół społeczeństwa wymieniają spontanicznie
pieniądze unijne (26% wskazań), otwarcie rynków pracy (24% wskazań) oraz otwarcie granic
(20%).
Osoby zamieszkujące region Polski Wschodniej zdecydowanie częściej niŜ ogół
społeczeństwa wymieniają korzyść dotyczącą pieniędzy unijnych (50% wskazań).
Z kolei mieszkańcy Polski Północnej częściej niŜ ogół społeczeństwa wymieniają
spontanicznie pieniądze unijne (45% wskazań), otwarcie rynków pracy (40%) oraz otwarcie
granic (37%).
7
WYNIKI Z BADANIA - znajomość wspomagana: 2008
ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (lista korzyści przedstawiona na liście)
Ogół społeczeństwa
Na pierwszym miejscu wskazywano otwarcie rynków pracy i otwarcie granic (po 68%
wskazań), na drugim - pieniądze unijne (67%), a następnie spadek bezrobocia (43%).
Odsetek osób, które mówiły o finansowych korzyściach wstąpienia do Unii wynosi 74%
(odsetek osób, które wskazały przynajmniej jedną z odpowiedzi „fundusze strukturalne”,
„pieniądze unijne” lub „fundusze europejskie”).
Ogół społeczeństwa vs regiony Polski
Przy wspomaganiu kartą z listą korzyści, mieszkańcy Polski Centralnej rzadziej niŜ ogół
społeczeństwa wskazują wszystkie najwaŜniejsze dla ogółu respondentów korzyści (otwarcie
rynków pracy – 57%, otwarcie granic – 56%, pieniądze unijne – 49%, spadek bezrobocia –
37%).
Natomiast mieszkańcy Polski Północnej wymieniają wszystkie te korzyści istotnie częściej
niŜ ogół społeczeństwa (otwarcie rynków pracy – 79%, otwarcie granic – 78%, pieniądze
unijne – 77%, spadek bezrobocia – 55%).
Mieszkańcy Polski Południowo -Wschodniej rzadziej niŜ ogół społeczeństwa wymieniają
wśród korzyści z wejścia do UE otwarcie rynków pracy (62% wskazań) i otwarcie granic (59%)
oraz spadek bezrobocia (33%).
Mieszkańcy Polski Południowej częściej niŜ ogół społeczeństwa wskazują na otwarcie
granic (76% wskazań), zaś Polski Południowo-Zachodniej – na spadek bezrobocia (52%).
Mieszkańcy Polski Wschodniej natomiast częściej wskazują na pieniądze unijne (76%).
8
WYNIKI Z BADANIA –
ocena wpływu funduszy unijnych na rozwój Polski: 2008
Ogół społeczeństwa
Polacy pozytywnie oceniają wpływ funduszy unijnych na rozwój kraju. 66% ogółu społeczeństwa
jest przekonana, Ŝe pieniądze unijne wywierają pozytywny wpływ na rozwój Polski, w tym 22%
uwaŜa, Ŝe wpływ ten jest zdecydowanie pozytywny.
Tylko 8% Polaków uwaŜa, Ŝe fundusze unijne mają niekorzystny wpływ na Polskę, a 13% jest
zdania, Ŝe nie mają one Ŝadnego wpływu.
Ogół społeczeństwa vs regiony Polski
Mieszkańcy Polski Wschodniej i Północnej częściej niŜ ogół społeczeństwa pozytywnie oceniają
wpływ funduszy unijnych na rozwój Polski (po 77% wskazań na top 2 boxes), natomiast osoby
zamieszkujące regiony Polski Południowo-Wschodniej i Centralnej - rzadziej (odpowiednio 59% i
60% wskazań na top 2 boxes).
9
KORZYŚCI ZE WSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ: 2006
Q1. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jak Pan(i) sądzi, czy Polska uzyskała lub uzyskuje korzyści ze wstąpienia
do Unii i jeśli tak to, jakie?
Q2. PokaŜę teraz Panu(i) listę moŜliwych korzyści wstąpienia do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć, czy, Pana(i) zdaniem, Polska
uzyskała lub uzyskuje, któreś z wymienionych korzyści?
0%
10%
20%
30%
Podstawa: cała próba N=1006
90%
100%
29%
77%
27%
78%
14%
Fundusze strukturalne
Nie wiem/Trudno powiedzieć
80%
70%
Otwarcie granic
(większa swoboda przemieszczania się pomiędzy krajami)
Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
70%
41%
Otwarcie rynków pracy
(moŜliwość pracy za granicą)
Inne
60%
76%
Pieniądze unijne
Spadek bezrobocia
50%
47%
Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne*
Poprawa wizerunku Polski w Europie
40%
44%
5%
30%
4%
29%
2%
2%
2006: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1)
2006: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2)
13%
5%
21%
3%
Sortowanie wg
znajomości spontanicznej
* „Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne” – odsetek
osób, które wymieniły jedną lub obie z odpowiedzi
10
„fundusze strukturalne” lub „pieniądze unijne”.
KORZYŚCI ZE WSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ: 2007
Q1. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jak Pan(i) sądzi, czy Polska uzyskała lub uzyskuje korzyści ze wstąpienia
do Unii i jeśli tak to, jakie?
Q2. PokaŜę teraz Panu(i) listę moŜliwych korzyści wstąpienia do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć, czy, Pana(i) zdaniem, Polska
uzyskała lub uzyskuje, któreś z wymienionych korzyści?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
100%
76%
37%
79%
Otwarcie granic
(większa swoboda przemieszczania się pomiędzy krajami)
35%
76%
20%
Fundusze strukturalne
51%
8%
Poprawa wizerunku Polski w Europie
32%
13%
Spadek bezrobocia
Podstawa: cała próba N=999
90%
48%
Otwarcie rynków pracy
(moŜliwość pracy za granicą)
Nie wiem/Trudno powiedzieć
80%
79%
Pieniądze unijne
Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
70%
53%
Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne*
Inne
60%
46%
1%
1%
2007: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1)
2007: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2)
7%
3%
17%
5%
Sortowanie wg
znajomości spontanicznej
* „Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne” – odsetek
osób, które wymieniły jedną lub obie z odpowiedzi
11
„fundusze strukturalne” lub „pieniądze unijne”.
KORZYŚCI ZE WSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ: 2008
Q1. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jak Pan(i) sądzi, czy Polska uzyskała lub uzyskuje korzyści ze wstąpienia
do Unii i jeśli tak to, jakie?
Q2. PokaŜę teraz Panu(i) listę moŜliwych korzyści wstąpienia do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć, czy, Pana(i) zdaniem, Polska
uzyskała lub uzyskuje, któreś z wymienionych korzyści?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
14%
68%
40%
12%
Spadek bezrobocia
43%
10%
Fundusze strukturalne
38%
7%
Poprawa wizerunku Polski w Europie
Podstawa: cała próba N=999
68%
27%
Fundusze europejskie
100%
67%
31%
Otwarcie rynków pracy
(moŜliwość pracy za granicą)
Otwarcie granic (większa swoboda
przemieszczania się pomiędzy krajami)
90%
72%
38%
Pieniądze unijne
Nie wiem/trudno powiedzieć
80%
74%
42%
Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne
Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
70%
47%
Fundusze strukturalne lub
pieniądze unijne lub fundusze europejskie
Inne
60%
31%
1%
2%
2008: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1)
2008: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2)
Słupkowy 3
7%
6%
7%
24%
Sortowanie wg
znajomości spontanicznej
* „Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne” – odsetek
osób, które wymieniły jedną lub obie z odpowiedzi
12
„fundusze strukturalne” lub „pieniądze unijne”.
KORZYŚCI ZE WSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ –
znajomość spontaniczna – porównanie latami
Q1. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jak Pan(i) sądzi, czy Polska uzyskała lub uzyskuje korzyści ze wstąpienia
do Unii i jeśli tak to, jakie?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Fundusze strukturalne lub
pieniądze unijne lub fudnusze europejskie
47%
47%
Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne*
42%
37%
31%
27%
35%
27%
41%
Otwarcie granic (większa swoboda
przemieszczania się pomiędzy krajami)
Pieniądze unijne
38%
4%
Poprawa wizerunku Polski w Europie
Inne
Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
Nie wiem/Trudno powiedzieć
Podstawa: cała próba
80%
90%
100%
53%
48%
13%
12%
Fundusze europejskie
Fundusze strukturalne
70%
29%
Otwarcie rynków pracy (moŜliwość pracy za granicą)
Spadek bezrobocia
60%
14%
14%
10%
20%
Sortowanie wg
znajomości spontanicznej 2008
5%
8%
7%
2%
1%
1%
7%
7%
2006: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1), n=1006
2007: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1), n=999
13%
2008: ZNAJOMOŚĆ SPONTANICZNA (Q1), n=1002
21%
17%
24%
RóŜnica istotna statystycznie pomiędzy falami: 2007 vs. 2008
(alpha<0,01)
* „Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne” – odsetek
osób, które wymieniły jedną lub obie z odpowiedzi
13
„fundusze strukturalne” lub „pieniądze unijne”.
KORZYŚCI ZE WSTĄPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ –
znajomość wspomagana – porównanie latami
Q2. PokaŜę teraz Panu(i) listę moŜliwych korzyści wstąpienia do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć, czy, Pana(i) zdaniem, Polska
uzyskała lub uzyskuje, któreś z wymienionych korzyści?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
Fundusze strukturalne lub
pieniądze unijne lub fudnusze europejskie
Otwarcie rynków pracy (moŜliwość pracy za granicą)
Otwarcie granic (większa swoboda
przemieszczania się pomiędzy krajami)
Pieniądze unijne
29%
Spadek bezrobocia
Fundusze europejskie
38%
30%
32%
31%
Poprawa wizerunku Polski w Europie
Nie wiem/Trudno powiedzieć
Podstawa: cała próba
80%
90%
100%
46%
43%
40%
44%
Fundusze strukturalne
Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
70%
74%
76%
79%
72%
77%
79%
68%
78%
76%
68%
70%
76%
67%
Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne*
Inne
60%
2%
1%
2%
5%
3%
6%
3%
5%
7%
RóŜnica istotna statystycznie pomiędzy falami: 2007 vs. 2008
(alpha<0,01)
51%
Sortowanie wg
znajomości spontanicznej 2008
2006: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2), n=1006
2007: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2), n=999
2008: ZNAJOMOŚĆ WSPOMAGANA (Q2), n=1002
* „Fundusze strukturalne lub pieniądze unijne” – odsetek
osób, które wymieniły jedną lub obie z odpowiedzi
14
„fundusze strukturalne” lub „pieniądze unijne”.
OCENA WPŁYWU UNIJNYCH
ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA ROZWÓJ POLSKI (1)
Q3. Jedną z korzyści z przystąpienia do Unii Europejskiej jest moŜliwość korzystania z pieniędzy unijnych w celu wspomagania rozwoju
kraju. Są to tak zwane fundusze europejskie. Pieniądze te mogą być przeznaczane między innymi na rozwój dróg, pomoc rolnikom,
szkołom, małym i średnim firmom, zmniejszanie bezrobocia itp.
W jaki sposób, Pana(i) zdaniem, pieniądze unijne wpływają na rozwój Polski?
100%
90%
8%
2%
4%
11%
13%
2%
4%
3%
5%
20%
16%
80%
70%
14%
60%
Nie mam zdania / Trudno powiedzieć
Zdecydowanie źle (zdecydowanie
negatywnie)
Raczej źle
(raczej negatywnie)
50%
49%
46%
44%
40%
30%
Ani źle (negatywnie),
ani dobrze (pozytywnie)
Raczej dobrze
(raczej pozytywnie)
20%
10%
17%
21%
22%
Zdecydowanie dobrze (zdecydowanie
pozytywnie)
0%
2006, n=1006
Podstawa: cała próba
2007, n=999
2008, n=1002
15
OCENA WPŁYWU UNIJNYCH
ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA ROZWÓJ POLSKI (2)
Q3. Jedną z korzyści z przystąpienia do Unii Europejskiej jest moŜliwość korzystania z pieniędzy unijnych w celu wspomagania rozwoju
kraju. Są to tak zwane fundusze europejskie. Pieniądze te mogą być przeznaczane między innymi na rozwój dróg, pomoc rolnikom,
szkołom, małym i średnim firmom, zmniejszanie bezrobocia itp.
W jaki sposób, Pana(i) zdaniem, pieniądze unijne wpływają na rozwój Polski?
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
6%
LOW 2 BOXES
100%
2006, n=1006
6%
7%
2007, n=999
66%
67%
66%
TOP 2 BOXES
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
2008, n=1002
4.00
3.82
ŚREDNIE
3.92
3.90
4.50
5.00
2006, n=1006
2007, n=999
2008, n=1002
16
RóŜnica istotna statystycznie pomiędzy falami: 2007 vs. 2008 (alpha<0,05)
APPENDIX
ZAŁĄCZNIK NR 1
INFORMACJE METODOLOGICZNE (1)
INFORMACJE O BADANIU OMNIBUS
Instytut Badania Rynku i Opinii Społecznej SMG/KRC Poland Media S.A. prowadzi comiesięczny sondaŜ typu
Omnibus.
Badanie jest realizowane na zlecenie kilku Klientów, z których kaŜdy wykupuje zestaw pytań umieszczanych
we wspólnej ankiecie.
METODA ZBIERANIA DANYCH
Ankieterzy przeprowadzają wywiady metodą face-to-face w oparciu o elektroniczny kwestionariusz
bezpośrednio w domach respondentów. SondaŜ przeprowadzany jest z wykorzystaniem sieci stałych
ankieterów kierowaną przez Zespół Realizacji Badań Terenowych SMG/KRC. Zespołowi temu podległych jest
21 koordynatorów w terenie. Pracownicy Zespołu Realizacji Badań Terenowych prowadzą ogólne okresowe
szkolenia ankieterów. Ponadto SMG/KRC Poland prowadzi szkolenia dotyczące realizacji badań nowych ze
względu na ich tematykę i metodologię.
DOBÓR PRÓBY
Próba do badania Omnibus jest losową 1000-osobową reprezentacją ogółu ludności Polski w wieku 15-75 lat
(populacja o liczebności około 30 mln osób). Próba ma charakter imienny i jest dobierana z operatu
Rządowego Centrum Informatyki PESEL.
Poszczególne osoby dobiera się metodą systematycznego losowania w ramach wyróŜnionych warstw.
Warstwowanie uwzględnia wielkości miejscowości, ich rozmieszczenie w ramach makroregionów Polski oraz
płeć i wiek dobieranych osób.
19
INFORMACJE METODOLOGICZNE (2)
PROCEDURY KONTROLI
SMG/KRC Poland Media S.A. uczestniczy w Programie Kontroli Jakości Pracy Ankieterów prowadzonym przez
Komisję Odpowiedzialności Zawodowej OFBOR. Zgodnie z decyzją tejŜe, sieć ankieterska przeszła pomyślnie
zewnętrzną kontrolę jakości i uzyskała Certyfikat PKJPA za audyt w roku 2007.
Stosujemy następujące procedury kontroli pracy ankieterów:
Karty zapowiednie: respondentom zostają posłane karty zapowiednie; podczas wywiadu ankieter ma
obowiązek oderwać odpowiedni wycinek i oddać go koordynatorowi;
Kontrola pocztowa: wysyłamy do respondentów list z zapytaniem, czy był u nich ankieter i jeśli był, to
o co się pytał;
Kontrola osobista: niezaleŜna od SMG/KRC Poland firma prowadzi przy okazji kaŜdego badania
osobistą kontrolę 10% wylosowanych respondentów sprawdzając m.in.: czas trwania wywiadu, liczbę
zadanych pytań, porządek prezentowanych materiałów itp.;
Dodatkowo zebrane dane poddawane są przez Zespół Informatyków kontroli konsekwencji stosowania filtrów
i logicznej spójności odpowiedzi na pytania kwestionariusza.
20
ZAŁĄCZNIK NR 2
MAPA POLSKI Z REGIONAMI
22
KWESTIONARIUSZ
KWESTIONARIUSZ (1)
FUNDUSZE EUROPEJSKIE
PYTANIA DO BADANIA OMNIBUS (1104)
Q1. W maju 2004 Polska stała się członkiem Unii Europejskiej. Jak Pan(i) sądzi, czy Polska uzyskała lub uzyskuje korzyści ze wstąpienia do Unii i jeśli
tak to, jakie?
[ANKIETER: NIE CZYTAĆ ODPOWIEDZI. ZAZNACZYĆ WSZYSTKIE WYMIENIONE]
[ROTOWAĆ ODPOWIEDZI]
1. Fundusze strukturalne
2. Fundusze europejskie
3. Pieniądze unijne
4. Otwarcie rynków pracy (moŜliwość pracy za granicą)
5. Otwarcie granic (większa swoboda przemieszczania się pomiędzy krajami)
6. Spadek bezrobocia
7. Poprawa wizerunku Polski w Europie
96. Inne (jakie? …)
97. Nie uzyskała/uzyskuje Ŝadnych korzyści
98. Nie wiem/Trudno powiedzieć
Q2. PokaŜę teraz Panu(i) listę moŜliwych korzyści wstąpienia do Unii Europejskiej. Proszę powiedzieć, czy, Pana(i) zdaniem, Polska uzyskała lub
uzyskuje, któreś z wymienionych korzyści?
[ANKIETER: POKAś LISTĘ NA EKRANIE. ZAZNACZYĆ WSZYSTKIE WYMIENIONE]
[ROTOWAĆ ODPOWIEDZI]
1. Fundusze strukturalne
2. Fundusze europejskie
3. Pieniądze unijne
4. Otwarcie rynków pracy (moŜliwość pracy za granicą)
5. Otwarcie granic (większa swoboda przemieszczania się pomiędzy krajami)
6. Spadek bezrobocia
7. Poprawa wizerunku Polski w Europie
96. Inne (jakie? …)
97. śadne z wymienionych
98. Nie wiem/Trudno powiedzieć
24
KWESTIONARIUSZ (2)
Q3. Jedną z korzyści z przystąpienia do Unii Europejskiej jest moŜliwość korzystania z pieniędzy unijnych w celu wspomagania rozwoju kraju. Są to tak
zwane fundusze europejskie. Pieniądze te mogą być przeznaczane między innymi na rozwój dróg, pomoc rolnikom, szkołom, małym i średnim
firmom, zmniejszanie bezrobocia itp. W jaki sposób, Pana(i) zdaniem, pieniądze unijne wpływają na rozwój Polski?
[ANKIETER: PRZECZYTAĆ LISTĘ]
1.
2.
3.
4.
5.
Zdecydowanie źle (zdecydowanie negatywnie) wpływają na rozwój Polski
Raczej źle (raczej negatywnie) wpływają na rozwój Polski
Ani źle(negatywnie), ani dobrze (pozytywnie) nie wpływają na rozwój Polski
Raczej dobrze (raczej pozytywnie) wpływają na rozwój Polski
Zdecydowanie dobrze (zdecydowanie pozytywnie) wpływają na rozwój Polski
9. Nie mam zdania / Trudno powiedzieć
25