Słownik haseł przedmiotowych z zakresu nauk pedagogicznych

1
SŁOWNIK HASEŁ PRZEDMIOTOWTCH Z ZAKRESU NAUK PEDAGOGICZNYCH PRZYKŁADEM
WSPÓŁPRACY BIBLIOTEK PEDAGOGICZNYCH
Danuta Wańka
W dobie tzw. społeczeństwa informacyjnego, czyli takiego, w którym informacja stała się
towarem, przed bibliotekami pedagogicznymi stoją nowe wyzwania, które mają wpływ nie tylko na
ich rolę w środowisku, ale także kształtują nowe oblicze tych placówek i ich zadań. Istotą każdego
działania bibliotek są jej użytkownicy, czy jak ostatnio zwykło się mawiać - klienci, którzy nadają sens
wszelkim celom zawartym w misjach tychże placówek. Z momentem wprowadzenia do bibliotek
pedagogicznych zautomatyzowanych systemów informacji naukowej i udostępniania zbiorów,
wzrosło zainteresowanie językami informacyjno-wyszukiwawczymi, a w szczególności językiem haseł
przedmiotowych. Wykorzystywany przy opracowaniu rzeczowym zbiorów przez większość bibliotek
pedagogicznych "Słownik języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej"(SJHP BN) [1] ma zakres
uniwersalny, co nie zawsze pozwala na szczegółowe opracowanie rzeczowe dokumentów z obszaru
szeroko pojętej edukacji.
Opierając się na doświadczeniach twórców "Słownika języka haseł przedmiotowych
piśmiennictwa wojskowego" (Warszawa 2001), bibliotekarze bibliotek pedagogicznych dostrzegli
potrzebę tworzenia słownictwa z zakresu nauk pedagogicznych. A tylko bieżąca i systematyczna
współpraca tychże placówek daje możliwość opracowania słownika dziedzinowego, opartego
oczywiście na hasłach wyższych Biblioteki Narodowej (BN) poszerzonych o tematy i określniki
bardziej szczegółowe, wynikające m.in. z kwerend czy bezpośrednich kontaktów z użytkownikami
bibliotek. Aby nawiązać współpracę w tym zakresie niezbędną okazała się pomoc Centralnego
Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli (CODN) i specjalistów z BN. We wrześniu 2003 roku w Ośrodku
Szkoleniowym CODN w Sulejówku odbyło się spotkanie międzybibliotecznego zespołu problemowozadaniowego ds. języka haseł przedmiotowych. Uczestnicy spotkania zgodnie orzekli, iż w SJHP BN
brakuje wielu haseł z zakresu edukacji, co spowodowane zostało nie tylko szybkim rozwojem nauk
pedagogicznych, ale i reformą oświaty, która wniosła wiele terminów nie odnotowanych
w ww. słowniku.
Wymiana doświadczeń bibliotek pedagogicznych w zakresie prac nad nazewnictwem
i wprowadzeniem nowego słownictwa edukacyjnego do katalogów czy kartotek pozwoli na
rozwiązanie wielu problemów związanych z tworzeniem haseł przedmiotowych, a tym samym
doprowadzi do integracji środowiska bibliotekarzy placówek pedagogicznych i podniesienia
efektywności pracy każdej z nich.
Przedstawiciele bibliotek pedagogicznych w ramach zespołu problemowo-zadaniowego ds. języka
haseł przedmiotowych w zakresie programu CODN "Biblioteki pedagogiczne w krajowej i europejskiej
sieci współpracy nt. "Współpraca bibliotek pedagogicznych w rozwijaniu słownika haseł związanych
z edukacją", dokonali analizy listy najważniejszych nowych pojęć i terminów edukacyjnych oraz
zaproponowali włączyć je do SJHP BN. Wzięli także udział w warsztatach dotyczących zasad
projektowania edukacyjnego i przygotowali w grupach roboczych wstępny konspekt projektu
pt. "Współpraca bibliotek pedagogicznych w rozwijaniu słownika haseł przedmiotowych". Został też
omówiony harmonogram współpracy bibliotek pedagogicznych w realizacji tegoż projektu oraz
uzgodniono zasady i procedury współpracy bibliotek pedagogicznych z BN i CODN przy zgłaszaniu
propozycji wprowadzania nowych artykułów przedmiotowych do słownika BN.
W celu usprawnienia prac nad słownikiem, z grupy 16-osobowej reprezentującej poszczególne
województwa [2] wyłoniono 7 osób, których zadaniem będzie kontynuacja prac nad słownikiem.
W grupie tej znaleźli się pracownicy bibliotek bielsko-bialskiej, kaliskiej, łódzkiej, poznańskiej,
toruńskiej, warszawskiej i wrocławskiej. Wyznaczono także zadania do dalszej realizacji prac nad
słownikiem, tj.:
2
•
przejęcie SJHP BN i poszerzenie go o szczegółowe hasła z dziedziny szeroko rozumianej
edukacji,
•
wyselekcjonowanie ze słownika BN haseł z zakresu pedagogiki, szkolnictwa i oświaty, a także
psychologii i socjologii;
•
przekazanie wyselekcjonowanych haseł w postaci pliku tekstowego (z odpowiednią
instrukcją) do bibliotek wojewódzkich;
•
rozszerzenie przez poszczególne biblioteki otrzymanej listy haseł przedmiotowych o nowe
hasła pojedyncze lub hasła wraz z relacjami;
•
przekazanie swoich propozycji do koordynatora prac - Medioteki CODN,
•
zwołanie 7-osobowego zespołu w celu redakcji otrzymanych materiałów, tj. dokonania
wyboru haseł i określników, ustalenia właściwej formy, a także odrzucenia synonimów
i powiązania w relacje z innymi hasłami. Jako konsultant w ww. pracach uczestniczyć będzie
pracownik BN;
•
dołączenie wybranych i udokumentowanych terminów do SJHP BN;
•
udostępnienie na stronie internetowej koordynatora zasobu słownictwa w postaci bazy
danych;
•
opublikowanie dziedzinowego słownika haseł z zakresu szeroko rozumianej edukacji.
Prace nad słownikiem koordynuje Pracownia Informacji Pedagogicznej CODN, zaś opiekę
merytoryczną nad tworzeniem słownictwa i podstaw metodyki opracowania przedmiotowego
sprawuje Wanda Klenczon z Ośrodka Normalizacji Bibliograficznej Biblioteki Narodowej.
Miejmy nadzieję, iż w niedalekiej przyszłości zawiązana współpraca bibliotek pedagogicznych
przy dużym wsparciu CODN i BN, zaowocuje wydawnictwem, które rozbuduje i uzupełni zasoby
SJHP BN o problematykę edukacyjną w takim zakresie, aby zaspokoić potrzeby bibliotek
pedagogicznych i innych ośrodków informacji naukowej, oraz pomoże nam sformułować właściwą,
adekwatną charakterystykę rzeczową dokumentów z zakresu nauk pedagogicznych, co ułatwi szybkie
ich odnalezienie. Słownik też będzie mógł być wykorzystywany do budowy baz danych, indeksów
przedmiotowych i w systemach informacyjno-wyszukiwawczych tradycyjnych i skomputeryzowanych.
Ponadto umożliwi porządkowanie piśmiennictwa według haseł przedmiotowych, pełną kontrolę
słownictwa, budowę systemu sieci odsyłaczy, a także tworzenie jednolitego opisu dokumentów.
Póki co, należy się cieszyć, iż wypracowane na spotkaniu w Sulejówku zasady i procedury
współpracy bibliotek pedagogicznych z BN i placówkami doskonalenia nauczycieli w zakresie haseł
przedmiotowych pozwoliły na zebranie z bibliotek wstępnych informacji o nowych terminach
z obszaru edukacji. Należy tylko żałować, iż projekt programu pt. "Rozwijanie słownika haseł
edukacyjnych jako narzędzia krajowego systemu informacji edukacyjnej oraz współpracy bibliotek
pedagogicznych i placówek doskonalenia nauczycieli" przekazany do Ministerstwa Edukacji
Narodowej i Sportu (MENiS), nie otrzymał dotacji. Mimo to będzie kontynuowany, choć
w zawężonym zakresie, w ramach współpracy bibliotek pedagogicznych z CODN. Zadania te będą
możliwe do realizacji tylko dzięki dalszym kontaktom i cyklicznym spotkaniom zespołu ds. rozbudowy
słownika, a także umożliwieniu każdej z placówek dostępu do Internetu, nie tylko po to aby we
właściwy sposób odpowiadać na zapotrzebowanie informacyjne swoich klientów, ale także na
bieżąco śledzić przebieg prac nad słownikiem języka haseł przedmiotowych z zakresu nauk
pedagogicznych, a w miarę potrzeby dzielić się swoimi doświadczeniami i uwagami w tym zakresie.
W dzisiejszym świecie nauki dla użytkowników, obok kompletności źródeł, zbiorów, najbardziej
istotna jest szybka informacja o poszukiwanych materiałach i dostęp do światowych źródeł
informacji. Aby tym wymogom sprostać biblioteki powinny automatyzować procesy bibliotecznoinformacyjne, tworzyć własne bazy danych, wymieniać informacje na nośnikach komputerowych oraz
3
współpracować z innymi bibliotekami celem wymiany doświadczeń i rozwiązywania wspólnych
problemów, choćby w zakresie rozbudowy słownika o terminologię z szeroko rozumianej edukacji.
W zasadzie każda z bibliotek pedagogicznych obowiązana jest udostępniać informację o zbiorach
poprzez katalog on-line, udostępniany poprzez Internet. Szkoda tylko, że biblioteki rejestrują swoje
zasoby w różnorakich komputerowych programach bibliotecznych (m.in. PROPIB, APEPH, MAK,
SOWA), a idealnym byłoby, aby placówki te były objęte jednolitą siecią komputerową.
PRZYPISY
[1] Niektóre z bibliotek przy opracowaniu rzeczowym dokumentów bibliotecznych posługują się
"Europejskim Tezaurusem Edukacyjnym" i jego podsłownikami
[2] Brak było przedstawicieli województw podlaskiego i świętokrzyskiego, zaś województwa
mazowieckie i wielkopolskie miały po dwóch reprezentantów
LITERATURA:
1. Drzewiecki Marcin, Informacyjne i pedagogiczne funkcje bibliotek systemu oświaty w Polsce.
Możliwość czy konieczność? "Bibliotekarz" 2001 nr 7-8 s. 8-12.
2. Kruszyna Renata, Projekt poszerzenia "Słownika jhp BN" przez biblioteki pedagogiczne.
"Bibliotekarz" 2004 nr 4 s. 21-22.
3. Listy tematów i określników "Słownika języka haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej"
dotyczących szeroko rozumianej edukacji. Oprac. Wanda Klenczon, Aldona Borowska.
Warszawa 2004.
4. Sack Bernard, Ewa Mitoraj, Biblioteki pedagogiczne w okresie zmian. [Dokument
elektroniczny]. - Tryb dostępu: http://belfer.univ.szczecin.pl/~edipp/biblioteki.htm Stan na:
14.09.2004
5. Sadowska Jadwiga, Język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Poradnik. Warszawa
2001.
6. Stopa Adam, O możliwości uzupełnień języka haseł przedmiotowych. "Bibliotekarz" 2004 nr 6
s. 11-16.