Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych Logistic

PRACE
NAUKOWE
POLITECHNIKI
z. 69
WARSZAWSKIEJ
Transport
2009
Stanisław KRAWCZYK
Katedra Logistyki Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu
ul. Komandorska 118/120
53-345 Wrocław
[email protected]
CONTROLLING LOGISTYCZNY W SIECIACH USŁUG
TRANSPORTOWYCH
Streszczenie
Powszechnie uwaa si, e rozwój małych i rednich przedsibiorstw w Polsce jest ograniczony przede
wszystkim barierami kapitałowymi. Nie podwaajc tego sdu, naley zwróci uwag na inn barier, jak jest
podtrzymywanie przez firmy z tych grup tendencji zachowania pełnej samodzielnoci i odrbnoci. Opcj nowej
formy działalnoci jest włczenie do grupy tworzcej sie. Utworzenie i funkcjonowanie sieci wymaga od
uczestników wypracowania zasad współpracy i wzajemnego respektowania niezalenoci. Obserwacje
funkcjonujcych sieci przedsibiorstw sugeruj wyranie, e czuwanie nad poprawnoci funkcjonowania nie
moe ograniczy si do standardowych zada controllingu. Niezbdne staje si dostrzeganie nowych zada
odnoszcych si nie tylko do działalnoci podstawowej lecz równie do uwarunkowa logistycznych
funkcjonowania sieci. W referacie zostan przedstawione wybrane zadania controllingu logistycznego w sieciach
przedsibiorstw.
Słowa kluczowe: controlling logistyczny, sieci.
1. DEFINICJA CONTROLLINGU
Powstanie controllingu mona wywodzi z dynamicznego rozwoju czstkowych
systemów kierowania (np. system celów, organizacja, system kierowania personelem, system
informacyjny jak równie system planowania i kontroli). Współdziałanie tych systemów
czstkowych wymaga koordynacji, która przerodziła si w controlling.
Controlling w swej standardowej funkcji jest powizany z zadaniami poprawnego
zarzdzania przedsibiorstwem. Sporód rónych uj definicji controllingu przytoczmy
definicj sformułowan przez P. Horvátha [6].
Controlling – rozpatrywany funkcjonalnie – jest podsystemem kierowania, który
koordynuje planowanie i kontrol uzyskiwania wyników przez systemowe gromadzenie
informacji dotyczcych osigania celów, wspomagajc w ten sposób adaptacj i koordynacj
całego systemu. Koordynacja systemowa to tworzenie stałych struktur wytwarzania
i procesów, pozwalajce wpływa na uzgodnienia zada i przez to, na ich dostosowanie do
oczekiwanych przyszłych zdarze.
Jak podkrela S. Nowosielski, szczególnym zadaniem controllingu jest kreowanie
i wspomaganie antycypacyjnego zarzdzania (sterowania) działalnoci gospodarcz. Chodzi
tu o przewidywanie potencjalnych odchyle, analizowanie moliwych przyczyn ich
wystpienia i w miar skuteczne im przeciwdziałanie (zapobieganie) [4], [11], [12]. Uwaa
Stanisław Krawczyk
90
si, e controller powinien by doradc wszystkich decydentów i nawigatorem osigania
celów, a jego zadanie mona okreli jako „czuwanie nad poprawnoci planowania
i realizacji” [1].
Podstawowy zakres zada controllingu mona uj w trzy bloki:
•
•
•
dostarczanie kierownictwu informacji majcych znaczenie dla wyników działalnoci,
doradztwo w planowaniu i procesie sterowania działalnoci,
działania na rzecz koordynacji i porozumie wewntrz i midzy podsystemami
organizacji.
W wielkim skrócie mona powiedzie, e controlling przedsibiorstwa jest nastawiony
na czuwanie nad poprawnoci osigania wyników w podstawowej działalnoci.
Symbolicznie odzwierciedla to rysunek 1.
&RQWUROOLQJ
=DVRE\
3U]HGVLĊELRUVWZR
:\QLNL
Rys. 1. Rola controllingu w działalnoci przedsibiorstwa
ródło: opracowanie własne.
W spełnianiu swych zada koordynacyjnych controlling musi odwoływa si do
systemu celów firmy, z którego powinien wywodzi kryteria swych aktywnoci. Wszelkie
rozwaania dotyczce controllingu maj sens, gdy firma zna swoje cele nadrzdne wynikajce
z jej strategii. Cele nadrzdne musz by przetransformowane w system celów dopasowanych
do podsystemów firmy. Zadanie okrelenia tej transformacji i sprawdzenie jej poprawnoci
naley do controllingu. Controlling w ramach swych zada ma obowizek analizowa
dostrzegane odchylenia i proponowa przeciwdziałania.
W praktyce controlling bywa utosamiany z kontrol. Jest to zbyt wskie traktowanie
controllingu. Intencj wprowadzenia pojcia controlling było wskazanie znacznie szerszego
i innego jakociowo traktowania roli funkcji o charakterze nadzoru. Mona uzna, e rónic
midzy controllingiem i kontrol odzwierciedlaj ujcia: controlling oznacza „czuwanie nad
poprawnoci” natomiast kontrola to „sprawdzanie poprawnoci”. Łatwo dostrzec, e zadania
kontrolne nale do controllingu, ale nie stanowi jego zasadniczego zakresu. W pełnym
okreleniu roli, controller jest analitykiem, doradc i kontrolerem.
2. CONTROLLING LOGISTYCZNY
W licznych pracach zwraca si uwag, e zadania controllingu logistycznego naley
cile powiza ze standardami uznawania w danej jednostce, co jest logistyk.
Gdy logistyka jest wyróniana jako zbiór zada z zakresu transportu, przeładunków
i magazynowania, controlling logistyczny powinien koncentrowa si na poprawnoci
uzyskiwania wyników, zapewnienia jakoci i poszukiwaniu moliwoci obniki kosztów
logistyki, przy uwzgldnieniu podstawowych parametrów wykonania, jakimi s czasy
realizacji, poziomy zapasów, dyspozycyjno w pozyskiwaniu zasobów i dotrzymywanie
terminów.
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
91
W przypadkach, gdy zadania logistyczne s rozszerzone do koordynacji przepływów
materiałów i informacji, zmienia si równie zakres zada controllingu logistycznego. Zakres
standardowych zada jest uzupełniony zadaniami czuwania nad uzgodnieniami logistycznymi
midzy dostawcami i odbiorcami materiałów i informacji oraz nad sprawnym, płynnym
przebiegiem operacji realizowanych w procesach przepływów.
Punktem cikoci controllingu logistycznego powinny by wszelkie aspekty
koordynacji procesów. Ogólnie mona uzna, e controlling w logistyce obejmuje1:
•
•
•
•
wypracowanie koncepcji kształtowania i skoordynowanego funkcjonowania
informacyjnego dla podejmowania decyzji logistycznych z ukierunkowaniem na
poprawianie sprawnoci wyznaczania decyzji oraz ich jakoci,
wypracowanie koncepcji kształtowania i skoordynowanego funkcjonowania systemu
planowania i kontroli na potrzeby logistyki,
koordynacj działa planistycznych i kontrolnych w obszarze logistyki,
wypracowanie przesłanek poprawiania efektywnoci i sprawnoci systemu zarzdzania
logistycznego.
Zwile mona powiedzie, e do podstawowych funkcji controllingu w logistyce
naley koordynacja pozyskiwania informacji, planowania i kontroli na rzecz poprawnej
działalnoci logistycznej oraz powizanie i uzgodnienie tych działa z całokształtem
działalnoci przedsibiorstwa. Obszary controllingu logistycznego symbolicznie przedstawia
rysunek 2.
Rys. 2. Obszary controllingu logistycznego
ródło: opracowanie własne.
Schemat przedstawiony na rysunku 2 wskazuje e controlling logistyczny mona
rozpatrywa osobno po stronie dopływów jak i odpływów z przedsibiorstwa. Ale rzeczywisty
controlling logistyczny powinien rozpatrywa równie poprawno zalenoci midzy
wejciem i wyjciem. Tak rozumiany, kompleksowy zakres zada pozwala postrzega
controlling logistyczny jako składow controllingu przedsibiorstwa.
Uznajc, e logistyka obejmuje równie kształtowanie struktur zapewniajcych
właciwe wspomaganie podstawowej działalnoci przedsibiorstwa oraz działania
menederskie w tym obszarze, zadania controllingu logistycznego naley uzupełni o [8],
[10]:
•
1
sprawdzanie poprawnoci uwarunkowa i zalenoci midzy jednostkami, które
dokonuj uzgodnie logistycznych,
Zmodyfikowane ujcie z [5].
Stanisław Krawczyk
92
•
sprawdzanie prawidłowoci infrastruktury systemów logistycznych wspomagajcych
działalno przedsibiorstwa,
• identyfikacj i analiz słabych wzłów systemów i moliwoci poprawy ich
funkcjonowania,
• analiz poprawnoci relacji midzy jednostkami,
• okrelenie budetu niezbdnego do realizacji sugerowanych zmian w systemach
logistycznych.
Dokonany przegld wyranie pozwala dostrzec rónice w rozumieniu controllingu.
W przypadkach, gdy logistyka jest traktowana instrumentalnie, na poziomie sterowania
transferami dóbr materialnych i towarzyszcym im informacji, controlling spełnia rol
sprawozdawcz. Przyporzdkowujc logistyce zadania kształtowania infrastruktury, musimy
zmieni zadania controllingu, nadajc controllerowi rang doradcy w zakresie wskazywania,
analizy i oceny zmian w zakresie wspomagania działalnoci podstawowej przedsibiorstwa.
W odrónieniu od roli controllingu w odniesieniu do podstawowej działalnoci
przedsibiorstwa, controlling logistyczny nie podejmuje si zadania sprawdzania
efektywnoci finansowej.
Identyfikacj szczegółowych zada controllingu logistycznego wygodnie jest
przeledzi na wybranych segmentach działalnoci przedsibiorstwa produkcyjnego.
W definicjach celów przedsibiorstwa jako fundamentalny wymienia si uzyskiwanie
wyników spełniajcych oczekiwania klientów. Oczywicie, głównym wynikiem, jakim jest
zainteresowany klient, jest produkt. Wytworzenie produktu jest jednak jedynie stworzeniem
potencjalnej wartoci dla klienta. Produkt uzyskuje rzeczywist warto dopiero wtedy, gdy
zapewnione jest jego przejcie przez klienta, co wymaga logistycznej obsługi. Zapewnienie
poprawnoci wykonywania zada logistycznych w obsłudze klienta odnosi si do:
•
•
•
operacji fizycznych, a wic transportu, składowania, przeładunków, komisjonowania
i pakowania,
czynnoci administracyjnych zwizanych z obsług zamówienia, rejestracj przyj
i wyda produktów, dokumentacj stanów magazynowych,
czynnoci dyspozytorskich odnoszcych si do planowania tras i przyporzdkowania do
nich rodków transportowych, dyspozycji wydawania i przyjmowania i wydawania
towarów.
Starajc si stworzy prosty system controllingu logistycznego naley w pierwszej
kolejnoci skoncentrowa si na krytycznych elementach procesu z pozycji klienta. Zalicza si
do nich: czas, niezawodno, jako i elastyczno dostawy. Jak pokazuje praktyka,
pierwszym krokiem, który mona zaliczy do controllingu, jest dokładne uzgodnienie
znaczenia wymienionych poj i przyjcia odpowiednich miar wykonania.
W zasadzie przyjmuje si:
•
czas dostawy jest liczony od momentu potwierdzonego przyjcia zamówienia przez
dostawc do momentu dotarcia dostawy do odbiorcy;
• niezawodno dostawy powinna oznacza zgodno deklarowanego i dotrzymanego
terminu dostawy,
• jako dostawy odnosi si do dokładnoci co do rodzaju i iloci dostarczonych produktów
w odniesieniu do zamówienia jak równie do stanu produktów w dostawie,
• elastyczno dostawy z pozycji klienta ma odzwierciedla zarówno zdolno do
przyjmowania zamówie w rónorodnej formie, dostosowania si do terminów dostawy
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
93
okrelanych przez klienta, jak i moliwoci dokonywania zmian w zakresie specyfikacji,
iloci i terminów dostawy.
W systemie miar odnoszcym si do logistycznej obsługi klienta znaczc grup tworz
wskaniki zwizane z wykonywaniem zada transportowych. Miary wykonania dotyczce
poprawnoci obsługi klienta musz by rozpatrywane w konfrontacji ze wskanikami
controllingowymi odzwierciedlajcymi ogóln gospodarno w zakresie zada
transportowych. Dla przedsibiorstwa usługowego wykonujcego zadania przewozowe
oznacza to odniesienie do systemu wskaników, które mona podzieli na grupy:
1.
•
•
•
•
2.
•
•
•
3.
•
•
4.
•
•
•
Wskaniki ogólne
liczba zlece transportowych,
odległoci transportowe,
miary ładunków,
koszty transportu.
Wskaniki sprawnoci
redni czas transportu,
stopie wykorzystania ładownoci,
rednia trasa przewozu rodkiem transportowym.
Wskaniki efektywnoci
rednia warto zlecenia transportowego,
koszt jednostkowy przewozu np. jednej tony na kilometr przewozu.
Wskaniki jakociowe
niezawodno dostawy (terminowo),
zgodno przewozów z wymaganiami odbiorców,
wypadkowo.
Konfrontacji wskaza powinna towarzyszy analiza przyczyn odchyle od ustale
przyjmowanych w planowaniu. Nie wolno jej ogranicza do przegldu poprawnoci
wykonywania operacji technicznych w procesach przewozów. Przyczyny mog by ukryte
w czynnociach administracyjnych i wydawanych dyspozycjach. Zbyt póne zgłoszenia
wysyłek, niedokładne informacje o ładunkach, brak dyscypliny w przestrzeganiu kolejnoci
komisjonowania i załadunku, obniaj poziom wyników i s powodem ponoszenia
dodatkowych kosztów.
3. SIECI PRZEDSIBIORSTW
Rozpatrujc zbiorowo obiektów prowadzcych działalno gospodarcz, termin
„sie” odnosimy najczciej do grup podmiotów rozpoznawalnych przez powizania
wynikajce z tego samego typu działalnoci, jak np. sieci handlowe, sieci transportowe, sieci
aptek, sieci stacji benzynowych, sieci telefoniczne itp. S to nazwy utrwalone w jzyku
powszechnym i zaakceptowane w terminologii.
W naukach o organizacji termin sie wprowadzono w zmodyfikowanym rozumieniu,
które przedstawimy w wersji sformułowanej przez J. Sydowa, powszechnie cytowanej
w literaturze europejskiej.
Sieci s form organizacji, w której co najmniej dwie prawnie samodzielne i formalnie
niezalene jednostki przyjmuj i akceptuj obowizek przestrzegania okrelonych, wzgldnie
stabilnych relacji, które ograniczaj ich swobod działa rynkowych, ale nie wprowadzaj
zalenoci hierarchicznych. Uregulowane prawnie powizania midzy jednostkami,
94
Stanisław Krawczyk
okrelajce zasady współpracy, czyni je wzajemnie zalenymi, pozwalajc jednak na
zachowanie prawa wystpienia z organizacji2.
Specjaln klas sieci tworz organizacje sieciowe. Przez organizacj sieciow rozumie
si podmiot gospodarczy utworzony przez lub składajcy si z grupy silnie powizanych ze
sob jednostek biznesowych kierujcych si zasadami rynkowymi, majcy niewiele
poziomów decyzyjnych, z wyrónion strategiczn jednostk sterujc cał działalnoci
organizacji [14], [18].
Jak podkrela J. Sydow, „sieci przedsibiorstw powstaj głównie przez intensyfikacj
współpracy, która nie oznacza połczenia w jeden podmiot ani te pełnego podporzdkowania
umowom, które oznaczałyby faktyczn utrat samodzielnoci lub uzalenienie od jednolitego
kierownictwa” [15].
Kluczowymi dla pojcia sieci s długoterminowe umowy okrelajce zasady
współpracy, które nie podwaaj samodzielnoci prawnej i samodzielnoci ekonomicznej
jednostek nalecych do sieci. Prawna samodzielno oznacza zachowanie osobowoci
prawnej. O samodzielnoci ekonomicznej mówimy, gdy jednostka jest w stanie podejmowa
decyzje na podstawie własnej odpowiedzialnoci, własnej inicjatywy i własnych planów oraz
zamierze gospodarczych [7].
Z załoe funkcjonowania sieci nie wynika ograniczenie przynalenoci
przedsibiorstwa do jednej sieci. Ale, włczenie si do wicej ni jednej sieci oznacza dla
przedsibiorstwa przyjcie obowizków przestrzegania zobowiza, które mog by
przyczyn konfliktów celów. Naraone na to s przede wszystkim małe i rednie
przedsibiorstwa, które we włczeniu do sieci szukaj wzmocnienia technologicznego
i zapewnienia zbytu dla swych produktów i kieruj si przede wszystkim dostrzeganymi
korzyciami współpracy, nie zawsze analizujc, co znaczy przestrzeganie przyjmowanych
zobowiza.
Podstawow klas tworz sieci, w których celem głównym jest wytwarzanie produktu
rynkowego. Wprowadza si dla nich nazw sieci wytwarzania produktu lub krótko sieci
produkcyjne [2].
Zgodnie z ujciem proponowanym przez J. Sydowa, uznanie grupy za sie wymaga
istnienia porozumienia o akceptacji i zasadach egzekwowania reguł koordynacji. Zawieranie
umowy majcej znamiona jedynie transakcji nie oznacza tworzenia sieci. W praktyce,
a w szczególnoci w rozwaaniach na poziomie modeli przepływów materiałowych, nie
przestrzega si wyranego rozróniania relacji midzy podmiotami uczestniczcymi
w wytwarzaniu produktu.
W ogólnym przypadku, uznaje si, e do sieci produkcyjnej nale:
•
Jednostki nalece do struktury przedsibiorstwa, ale wytwarzajce samodzielnie
produkty, np. w ramach zestawu asortymentowego.
• Partnerzy sieciowi (zgodnie z definicj sieci).
• Zaleni dostawcy podzespołów, modułów i systemów projektujcy swe produkty
a nastpnie wytwarzajcy je na rzecz produktu finalnego.
• Podwykonawcy – wykonujcy standardowe czci i podzespoły o niewielkiej złoonoci
na podstawie dostarczonych przez odbiorc projektów i rysunków technicznych.
• Producenci wyrobów masowych, które s obiektami zakupów na warunkach rynkowych.
2
Powysza definicja jest modyfikacj ujcia prezentowanego w [16].
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
•
95
Niezaleni specjalici technologiczni wytwarzajcy samodzielnie zaprojektowane
rozwizania, które s ofert do nabycia, szczególnie w fazie projektowania nowych
produktów, nie bdcy zainteresowani wchodzeniem w stał współprac z jednym
partnerem.
Aby nie komplikowa terminologii, do sieci produkcyjnej zalicza si wszystkie
jednostki wytwarzajce elementy produkcyjne, w tym oczywicie i produkt finalny, z którymi
wytwórca produktu finalnego wchodzi w układ jakiejkolwiek relacji zwizanej z przepływami
materiałowymi [3]. Przykład sieci produkcyjnej wytwarzajcej samochody przedstawia
rysunek 3.
Rys. 3. Sie produkcyjna wytwarzania samochodów
ródło: opracowanie własne.
Schemat przedstawiony na rysunku 3, mimo wielkiego uproszczenia, pozwala
uwiadomi, jak wan rol w funkcjonowaniu sieci odgrywa logistyka jako zarzdzanie
przepływami, w tym koordynacja zada transportowych. Wytworzenie produktu kocowego
wymaga równoczesnego dysponowania bardzo du iloci czci, podzespołów i modułów.
Niektóre z nich mog by utrzymywane jako zapasy, pewne s zamawiane w miar
otrzymywania zamówie na okrelone typy pojazdów. Bez wzgldu na form dostaw cel jest
jednoznaczny – wszystkie elementy do produkcji musz by dostpne w okrelonej sekwencji
i iloci. Zadaniem logistyki jest okrelenie planów i realizacja dostaw. Planom i realizacji
musi towarzyszy permanentne czuwanie nad poprawnoci wykonywania, co jest zadaniem
controllingu logistycznego.
4. SIE_ USŁUG TRANSPORTOWYCH
W standardowych analizach zada transportowych uwaga jest skoncentrowana na
systemach transportowych, które naley rozpatrywa jako złoenie [19]:
96
•
•
•
•
•
Stanisław Krawczyk
infrastruktury transportowej,
przepływów materiałowych, ludzi lub informacji,
operacji transportowych,
infrastruktury telekomunikacyjnej,
operacji informatycznych.
W wymienionej na pierwszym miejscu infrastrukturze transportowej wyrónia si grupy
elementów [9]:
•
•
•
•
drogi wszystkich gałzi transportu (tj. transportu kolejowego, samochodowego,
lotniczego, wodnego i rurocigowego),
punkty transportowe, takie jak: stacje przeładunkowe, wyładownie, dworce, porty
morskie, porty lotnicze, terminale towarowe i inne,
rodki transportu,
urzdzenia pomocnicze słuce do obsługi dróg i punktów transportowych.
Z punktu widzenia zarzdzania przepływami materiałowymi, informacje o systemie
transportowym musz by uzupełnione wskazaniem podmiotów wykonujcych zadania
przewozowe. Coraz powszechniej s nimi operatorzy logistyczni. Zakres zada operatora
logistycznego jest okrelany w umowie midzy zleceniodawc. Naley od razu zaznaczy, e
okrelenie „umowa” nie jest adekwatnym dla współpracy z operatorem logistycznym.
Standardowo rozumiana umowa dotyczy na ogół pojedynczych zlece wykonania usługi,
w tym usługi transportowej. Natomiast zlecenie wykonywania usługi przez operatora
logistycznego odnosi si do wielokrotnego jej powtarzania w okrelonym okresie. Okrelenie
„umowa” jest zastpowane przez „kontrakt”, a relacja transakcji jest rozszerzana do relacji
współpracy na poziomie współdziałania [17].
Wybór operatora logistycznego, który ma wykonywa kompleksowy zakres usług, jest
procesem nawizywania współpracy, który wymaga od oby stron odpowiedzialnego
podejcia. Obie strony musz by zatem wiadome, e powinny by przygotowane do procesu
usługi. Generaln zasad jest, e przy wyborze wykonawcy kompleksowych usług
logistycznych, a wic operatora logistycznego, kryteria jakoci powinny mie wikszy
priorytet ni przyjmowane w standardowych zleceniach przewozów kryterium ceny
wykonania usługi. Podczas wykonywania kompleksowej usługi operator niemal zawsze musi
by przygotowany na wykonanie nieprzewidzianych czynnoci czy operacji. Oferta operatora
powinna sygnalizowa zdolno i umiejtno prawidłowego działania na rzecz klienta
w takich sytuacjach. Usługodawca powinien wykaza, e z jego strony mona liczy na:
• fachowe kompetencje i umiejtnoci,
• orientacj na specjalizacj branow lub niszow,
• wysoko wyspecjalizowany personel,
• elastyczno, szybko i zdolno do innowacji,
• wol i gotowo do ryzyka.
S to czynniki, które naley uwzgldni jako warto usługi, której nie da si uj
w standardowym cenniku.
Przegld cytowanych w literaturze przykładów zawierania kontraktów na usługi
operatora moe sugerowa, e wraz z przekazaniem operatorowi odpowiedzialnoci za pełne
wykonanie wszystkich zada zwizanych z obsług ładunków nastpuje rozwizanie
problemu zarzdzania dostawami. Rola operatora, z pewnoci zasługujca na wysokie
uznanie, bywa przeceniana. Mimo szerokiego zakresu zada, jakich podejmuj si operatorzy,
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
97
dalekiego zasigu geograficznego realizacji przemieszcze wykonywanych w tych zadaniach,
moliwoci działa kadego operatora, z formalnego punktu widzenia, s i bd ograniczone.
W planowaniu globalnych zada transportowych naley zawsze dostrzega konieczno
włczania do nich wielu podmiotów wiadczcych usługi transportowe. Aby uwypukli
znaczenie rozpatrywania zbiorowoci podmiotów wiadczcych usługi transportowe,
rozpatrzmy ich rol w przepływach przez punkt cross – dockingowy (CDP), co ilustruje
rysunek 4.
Rys. 4. Problemy koordynacji systemów transportowych w CDP
ródło: opracowanie własne.
Na przedstawionym schemacie dostaw i wysyłek mamy dwie koncepcje realizacji
obsługi transportowej. Po stronie dopływów przedstawiona jest praca jednego operatora
logistycznego, który planuje i realizuje dostawy od wielu dostawców do CDP. Jest to zadanie
wymagajce planowania iloci niezbdnych pojazdów, przydziału kadego pojazdu do
odpowiednio wyznaczonej trasy i stworzenia harmonogramu obsługi tras tak, aby wszystkie
pojazdy z ładunkami dotarły do CDP o tym samym czasie. Sugestia, e dostawy obsługuje
jeden operator ma znaczenie symboliczne dla podkrelenia wagi koordynacji na poziomie
synchronizacji działa, a wic potrzeb istnienia systemu porozumie i uzgodnie
logistycznych oraz dokładnego systemu komunikacji midzy podmiotami.
Po stronie wysyłek zasugerowana jest nieco inna sytuacja. Odbiorcami s róne
podmioty handlowe, które nie stawiaj warunków wysyłek o tej samej porze. Kady
z podmiotów moe by obsługiwany przez innego operatora. To zarzd punktu cross –
dockingowego ma prawo „wymusi” okrelon dyscyplin przejmowania ładunków, co
Stanisław Krawczyk
98
oczywicie wymaga uzgodnie midzy stronami. Naley zwróci uwag na potrzeb
uzgodnie na poziomie planowania, a nie tylko operacji technicznych. Planowanie obłoenia
docków przyj musi by skoordynowane z harmonogramami wynikajcymi z planów
dostaw.
U podstaw funkcjonowania punktu cross – dockingowego jest załoenie, e wszyscy
uczestnicy przyjm na siebie obowizek przestrzegania odpowiedniej dyscypliny dostaw
i odbiorów. Jeeli przyjmowane obowizki s włczone do warunków kontraktów, moemy
mówi, e została stworzona sie usług transportowych. Zwrómy w tym miejscu uwag, e
przynaleno do sieci nie zawsze musi by wprost artykułowana. Zgodnie z definicj sieci
J. Sydowa, przyjcie zobowiza przestrzegania okrelonej dyscypliny i wpisanie ich do
umów wykonywania usług, uprawnia nas do rozpatrywania danej grupy jako sieci. Naturalnie,
nasuwa si pytanie, czy przyjcie takich zobowiza w przypadku jednorazowego wykonania
usługi ma jakie szczególne znaczenie, aby mówi o przynalenoci do sieci. W praktyce, bez
wtpienia, o sieciach usług transportowych mona mówi, gdy zainteresowane podmioty
przyjmuj okrelone obowizki po dokonaniu midzy sob uzgodnie i wyraeniu jawnej ich
akceptacji. Niemniej jednak, jest to zagadnienie, które z pewnoci stanie si przedmiotem
dyskusji.
5. CONTROLLING LOGISTYCZNY W SIECIACH TRANSPORTOWYCH
W klasycznym podejciu controllingu logistycznego w pierwszej kolejnoci uwaga jest
skierowana na wewntrzne procesy przedsibiorstwa. Celami s uzyskanie wyników,
zapewnienie jakoci i obnika kosztów przy uwzgldnieniu czasów realizacji, zapasów,
stopnia gotowoci dostaw i zapewnienia terminowoci. Controlling logistyczny musi obj
równie czuwanie nad poprawnoci wyboru firmy wiadczcej usługi transportowe, w tym
oferowany zakres i wykonanie wyraone przez:
•
•
•
•
•
czas realizacji przewozu,
niezawodno wykonania,
zakres odpowiedzialnoci,
elastyczno działania,
dysponowanie informacjami,
które musz by odnoszone do skali oczekiwa i wymaga technicznych, organizacyjnych
i komunikacyjnych w strefach styków rónych działa na drodze przemieszczania ładunku.
Natomiast, controlling logistyczny w sieciach usług transportowych powinno by
dodatkowo ukierunkowany na czuwanie nad poprawnoci łczenia usług wykonywanych
przez róne podmioty. Przedstawiony przykład koniecznoci zharmonizowania terminów
przyj do punktu cross – dockingowego z terminami podstawie rodków transportowych
w punktach wysyłkowych, jest dobr wskazówk, jakie powinny by podstawowe zadania
controllingu logistycznego. Nale do nich:
•
•
•
Przygotowanie uczestników sieci do planowania zada transportowych;
Dobór rodków transportowych przez uczestników sieci;
Poprawno tworzenia ładunków transportowych, które maj by przedmiotami obsługi
przez rónych operatorów;
• Poprawno oznakowa;
• Dotrzymywanie terminów dokonywania operacji manipulacyjnych;
• Poprawno obsługi dokumentacji;
Controlling logistyczny w sieciach usług transportowych
•
99
Sprawno systemów komunikacji.
Przytoczone zadania naley traktowa jedynie jako wstpne rozpoznanie nowego
obszaru, jakim jest controlling w sieciach usług transportowych. S to zadania, które
w naturalny sposób powinny by wkomponowane w zakres szeroko rozumianego zarzdzania
łacuchami dostaw.
LITERATURA
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
[16]
[17]
[18]
[19]
[20]
Ahn H., Dyckhoff H., Zum Kern des Controllings: Von der Rationalitätssicherung zur
Effektivitäts- und Effizienzsicherung, in: Scherm, E., Pietsch, G. (Hrsg.): Controlling –
Theorien und Konzeptionen, München 2004.
Baumgarten, H.; Wiegand, A.: Prozeßkettenmanagement; in: Bloech, J., Ihde, G. B. (Hrsg.):
Vahlens großes Logistiklexikon; Verlag Vahlen; München 1997; S. 853 – 857.
Bellmann, K., Hippe, A.: Kernthesen zur Konfiguration von Produktionsnetzwerken. In:
Bellmann, K., Hippe, A. (Hrsg.): Management von Unternehmensnetzwerken, Wiesbaden 1996,
S. 55-85.
Controlling w działalnoci przedsibiorstwa, praca zbiorowa pod red. Nowaka E., Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2004
Göpfert I., Logistik Führungskonzeption, 2. Auflage, München 2005.
Horváth, P.: Controlling, 9. Aufl., Verlag Franz Vahlen, München 2003.
Justus A., Wissenstransfer in Strategischen Allianzen – Eine verhaltenstheoretische Analyse,
Frankfurt a. M. 1999.
Kerner A., Modellbasierte Beurteilung der Logistikleistung von Prozessketten, Dissertation,
Universität Hannover 2002.
Kompendium wiedzy o logistyce, red. naukowa E. Gołembska, PWN, Warszawa 2002.
Krawczyk S., Koordynacja procesów w sieciach logistycznych, w: Wybrane zagadnienia
logistyki stosowanej, red. naukowa L.A. Bukowski, Polska Akademia Nauk Komitet
Transportu, Rocznik 2006, nr 3, str. 39 – 47.
Marciniak S., Controlling. Teoria zastosowania, Difin, Warszawa 2008.
Nowosielski S., Podstawy kontrolingu w zarzdzaniu produkcj, Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej im. O. Langego we Wrocławiu, Wrocław 1994.
Ritsch K., Wissensorientierte Gestaltung von Wertschöpfungsnetzwerken, Dissertation,
Technische Universität Graz 2004.
Snow, C.C., Miles, R.E., Coleman, H.J., Managing 21st Century. Network Organizations,
Organizational Dynamics, Vol. 20, No. 3, Winter 1992, pp. 5-20.
Sydow J., Zum Verhältnis von Netzwerken und Konzernen: Implikationen für das strategische
Management, in: Ortmann, G., Sydow, J. (Hrsg.): Strategie und Strukturation. Strategisches
Management von Unternehmen, Netzwerken und Konzernen. Gabler Verlag, Wiesbaden 2001,
S. 269-296.
Sydow, J.: Strategische Netzwerke. Evolution und Organisation. Gabler Verlag, Wiesbaden
1992.
Tripp Ch., Mittelstand und Kontraktlogistik. Chancen und Risiken mittelständischer
Logistikdienstleister in der Kontraktlogistik. Fraunhofer ATL, Nürnberg 2004.
Verwijmeren M., van der Vlist. P., van Donselaar K., Networked inventory management
information systems: materializing supply chain management, International Journal of Physical
Distribution & Logistics Management, Vol. 26 No. 6, 1996, pp. 16-31.
Wandel, S. and Ruijgrok, C., Innovation and structural changes in logistics: a theoretical
framework, in Giannopoulos, G. and Gillespie, A. (eds.): Transport and communications
innovation in Europe. Belhaven Press, London, 1993, 233-258.
Wiegel A., Supply Chain Controlling, Hochschule für Wirtschaft und Umwelt, NürtingenGeislingen 2005.
Stanisław Krawczyk
100
LOGISTIC CONTROLLING IN TRANSPORT NETWORKS
Abstract
It is commonly considered that the development of small and medium enterprises in Poland is limited first
of all due to capital barriers. While not challenging this opinion, one should, however, pay attention to another
barrier such as the maintenance of a tendency towards retaining full independence and autonomy by companies
from those groups. Inclusion in the group constituting the network is an option of a new activity form. The
formation of a network and its functioning requires that its participants develop rules for co-operation and
mutually respect their independence. Observation of enterprises operating in a network clearly suggests that
maintaining functioning correct cannot be limited to standard tasks of controlling. It becomes necessary to
perceive new tasks related not only to basic operations but also to logistic circumstances of network functioning.
Selected tasks of the logistic controlling in enterprise networks will be discussed in the paper.
Key words: logistic controlling, network.
Recenzent: Tomasz Nowakowski