5.03.2015

Wszystkich zebranych, w tym licealistów, uczestników konkursu Sapere aude,
powitała pani prezes Oddziału Łódzkiego PTF dr Joanna Rybowska.
Tym razem, zamiast jednego wykładu, wszyscy przybyli wysłuchali aż trzech
odczytów. Podczas tego zebrania PTF zorganizowano bowiem spotkanie z boskimi
kobietami: Persefoną i Demeter. Do tego niecodziennego spotkania zaprosiły zebranych – z
filologii klasycznej dr Joanna Rybowska i dr hab. Idaliana Kaczor oraz z filologii romańskiej
dr Magdalena Koźluk.
Jako pierwsza zaprezentowała odczyt pt. Persefona i Demeter dr Joanna Rybowska.
Prelegentka skoncentrowała się na greckim micie o Demeter i Korze (mit o porwaniu
Persefony). Demeter – utożsamiano z Matką Ziemią, była ona panią plonów, panią żniw,
która kosiła nie tylko zboża, ale i ludzi (Plutarch powiadał o umarłych – „demetrioi”). Pani
doktor zwróciła uwagę na miejsce czci tej bogini – Eleusis oraz szeroko omówiła poświęcone
jej święto – Tesmoforie, obchodzone na przełomie naszego października i listopada, w którym
uczestniczyły wyłącznie kobiety. Szczegółowa interpretacja hymnu homeryckiego drugiego,
Hymnu do Demeter, pozwoliła słuchaczom bliżej zapoznać się z boginią. Prelegentka
dokładnie opowiedziała o symbolice mitu (np. zerwanie kwiatu narcyza symbolizujące
poświęcenie dziewictwa). Odczyt został bogato zilustrowany materiałem ikonograficznym
(malarstwo wazowe, mozaika z IV wieku przed Chrystusem oraz przykłady z nowożytnego
malarstwa).
Drugi odczyt pt. „Ceres i Libera” zaprezentowała pani dr hab. Idaliana Kaczor, która
rozpoczęła swoje wystąpienie, przedstawiając etymologię imienia bogini Ceres (ind. *ker-,
*kere- ‘rosnąć’; łac. ‘creare’ oraz ‘crescere’). Następnie bardzo interesująco został omówiony
cyklu świąt agrarnych ze szczególnym uwzględnieniem Cerialii (12-19 kwietnia).
Prelegentka powoływała się na świadectwa autorów starożytnych (Liwiusza, Cycerona De
natura deorum, Fasti Owidiusza oraz Katona De agricultura oraz dzieło Festusa), którzy
wspominają w swych dziełach święta ku czci bogini Ceres. Jak się okazuje kult bogini został
przeniesiony do Rzymu z Wielkiej Grecji w V wieku przed Chrystusem. Jak podkreślała
prelegentka święta dla Ceres wypadały między styczniem a sierpniem, a więc przed żniwami.
Bogini składano w ofierze świnię (zawsze rodzaju żeńskiego). Niewiele natomiast można
powiedzieć o Liberze, która nie miała oficjalnego kultu i została „dodana”, by na wzór grecki
utworzyć triadę bóstw: Demeter, Dionizos, Persefona – w Rzymie odpowiednio: Cerera,
Liber, Libera.
W nowożytność wprowadził audytorium odczyt pani dr Magdaleny Koźluk
zatytułowany Cerera i Prozerpina u progu epoki nowożytnej. Prelegentka wskazała na
ciągłość tradycji między Antykiem a nowożytnością. Pani doktor omówiła szczegółowo
budowę emblematu, na który składają się: epigraph – motto, imago – obraz, subscriptio –
wiersz, glossa poetycka. W emblematach zawsze pojawiało się odwołanie do jakiegoś
starożytnego bóstwa, w tym do Cerery i Prozerpiny. Boccacio, który napisał dzieło o
genealogii bogów, przetłumaczone w 1547 roku na język włoski, odnośnie Cerery powoływał
się na świadectwa m. in. Owidiusza, Sergiusza oraz Fulgencjusza. Starał się on jednocześnie
starożytne mity pogodzić z doktryną chrześcijańską. Autorzy nowożytni, tacy jak Lilio
Georgio Giraldi, Natale Conti, Vincenzo Cartari, którzy pisali o mitologii (w tym o
boginiach), również powoływali się na autorów starożytnych, nie troszcząc się jednak ani o
krytyczne podejście do ich dzieł, ani o ich uporządkowanie.
Audytorium z wielką uwagą wysłuchało trzech wystąpień. Ze względu na późną porę
wyjątkowo zrezygnowano z dyskusji.
protokołował
mgr Marcin Cyrulski