Tomasz PRAUZNER Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

241
Tomasz PRAUZNER
Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie
NOWOCZESNA SZKOŁA – TECHNOLOGIE CYFROWE A ROZWÓJ
MYŚLI O PRZEKAZYWANIU WIEDZY
Rozwój
technologii
opartej
na
upowszechnieniu
mikroprocesora
zrewolucjonizował świat. Jakże dzisiaj jest on odmienny od tego z przed pół wieku.
Wszyscy odczuwamy ten postęp w znaczący sposób podczas codziennej pracy.
Nowoczesne technologie towarzyszą nam przez cały dzień, począwszy od telefonu
komórkowego poprzez telewizje cyfrową aż do komputera, który w dużej mierze
zawładną naszym wolnym czasem. O jego wpływie oraz wszelkich innych
nowoczesnych urządzeniach napisano bardzo wiele publikacji. Jedne w sposób
zdecydowanie krytyczny odnoszą się do nich wskazując w głównej mierze ich
charakter destrukcyjny na nasze postępowanie, inne – te z zakresu metodologii
nauczania, jasno wskazują na ich pozytywny charakter. Oczywiście trudno
o udzielenie prawdziwej odpowiedzi, ponieważ, jak większość zachodzących
zjawisk socjologicznych jest to zjawisko niezwykle złożone. Jednak dla nas, jako
nauczycieli, wykładowców i wreszcie pedagogów udzielenie dokładnych informacji
i odpowiedzi jest niezwykle ważne i potrzebne. To na szkole spoczywa obowiązek
edukacji i wychowania, a przede wszystkim ukształtowania określonego wzorca
etyki, jaki reprezentować będzie dzisiejsze młode pokolenie. Wysokie kwalifikacje
poparte szeroką wiedzą fachową gwarantuje wysoki poziom nauczania, ale tylko
wtedy gdy jest ona poparta znajomością metodyki i dydaktyki szeroko ujętym
znaczeniu, gwarantująca nauczycielowi uznanie w oczach uczniów i na forum
nauczycielskim. Stąd, nowa technologia przekazu informacji to wiedza, z jaką
powinien zapoznać się każdy nauczyciel.
Pomocą mogą być chociażby informacje zamieszczone na łamach stron
edukacyjnych w sieci Internet. Analiza treści z danego zakresu wiedzy wzbudziła
u mnie duże zainteresowanie. Obecnie sieć Internet oferuje niemalże niezliczoną
liczbę materiałów edukacyjnych w postaci filmów dydaktycznych, opracowań
naukowych, materiałów reklamowych, ale również portali edukacyjno-społecznych
dotyczących nowych technologii informatycznych. Nie sposób ich tu wszystkich
wymienić, a czytelnika odsyłam do moich wcześniejszych dysertacji.1 Największą
moją uwagę zwróciły publiczne dyskusje, dotyczących przyszłości rodzimej
edukacji, ale również na świecie. Portale te, oprócz typowo metodycznych
materiałów reprezentują również fora tematyczne, na których rozstrzygane
są pewne spory ukazujące nurtujące problemy grona pedagogicznego.
Jednym z takich portali edukacyjnych jest strona internetowa pod nazwą Portal
2
o nowoczesnej edukacji – EDUNEWS.PL. Informacje przedstawione na tej stronie
są na tyle istotne, iż każdy nauczyciel powinien zapoznać się z publikacjami
dotyczącymi szeroko rozumianej nowoczesnej edukacji. Portal EDUNEWS.PL (R)
jest medium edukacyjnym, którego celem jest również promocja idei „edukacji
przez całe życie” oraz nowoczesnych programów i narzędzi edukacji społecznej.
1
2
T. Prauzner , wykaz publikacji tematycznych na stronie internetowej: www.tomaszprauzner.cba.pl
Portal o nowoczesnej edukacji, www.EDUNEWS.PL, 2010
242
Realizacja tych zamierzeń umożliwi wszystkim zainteresowanym, bez względu
na wiek i zawód, efektywniejsze korzystanie z rezultatów postępu cywilizacyjnego
i z światowych zasobów informacji. Z założenia jest to portal wymiany myśli i opinii,
w którym toczą się debaty nad kształtem polskiej i światowej edukacji oraz jej
największymi wyzwaniami w XXI wieku. Nie jest to jedynie portal informacyjny
skupiony wokół wydarzeń dotyczących polskiego systemu oświaty, lecz taki
na łamach, którego są publikowane informacje z różnych środowisk naukowych,
inspirujących do działań i wprowadzania innowacji w procesie edukacji.
W przeciwieństwie do innych portali edukacyjnych, EDUNEWS.PL (R) nie
ogranicza się tematycznie do systemu oświaty i edukacji formalnej – współcześnie
dużo większe znaczenie w rozwoju jednostek i społeczeństw ma edukacja
nieformalna i duża część materiałów publikowanych właśnie jej dotyczy.
Dla przypomnienia, proces edukacyjny to również proces współistnienia
i oddziaływania wielu elementów o charakterze społecznym, psychologicznym nie
wspominając o aspekcie pedagogicznym. Głównymi podmiotami tego procesu
są dwie strony: uczeń i nauczyciel. Abstrahując od innych pochodnych elementów
tego procesu, to te dwa podmioty dysertacji są najistotniejszymi stronami procesu
komunikacji. Wszelkie rozważania na temat poziomu nauczania w obecnej szkole
są skupione wobec dwóch myśli, jedna dotycząca ucznia, jako przedstawiciela
młodego pokolenia, w swojej naturze chłonnego wiedzy i zainspirowanego
otaczającym go światem, druga to nauczyciel, czyli osoba, która z racji swojego
wieku, doświadczenia oraz wyasygnowania powinna sprostać oczekiwaniom
młodego człowieka. Na tym tle powstaje pytanie dotyczące roli oraz modelu szkoły,
jaki powinna przyjąć w dobie przezmian cywilizacyjnych? Jak powinna ewaluować
polityka oświatowa w odniesieniu do zakładanych założeń system kształcenia
powszechnego, np.: w edukacji przyszłej kadry dydaktycznej? To tylko wybrane
wątki skłaniające do bardziej szczegółowej analizy problemu.
Dzisiejszy model szkoły znacznie odbiega od tego, jaki istniał jeszcze
kilkadziesiąt lat temu. Ta innowacyjność występująca w dzisiejszej szkole jest
również efektem przemian technologicznych. W dobie powszechnej informacji,
nowoczesnych mediów, nie tylko nauczyciel, ale i rodzice czy otoczenie
rówieśnicze, muszą odnaleźć się w realiach egzystencji oraz kompetentnie w niej
funkcjonować. Obecny system szkolnictwa doskonale widzi te przemiany i próbuje
za nimi nadążyć, jednak wydaje się, iż bardzo często jest to reakcja spóźniona.
W opiniach uczestników forum przeważająca liczba osób stwierdza, iż szkoła nie
jest już na tyle skuteczną placówką, która przygotowuje młodzież do nowych
wyzwań. Jakże są to spostrzeżenia sprzeczne z głoszonymi aktualnymi
postulatami pedagogiki. Czy słuszne? Jako pedagog odpowiem NIE, ale równie
chętnie w tym miejscu spostrzegam niepokojące aspekty problemu, tym bardziej,
że są głoszone przez grono pedagogiczne. Sam fakt, iż praktyka dydaktyczna jest
niejako powodem do wyrażania takich, a nie innych opinii, budzi w nas niepokój.
Wspólnym mianownikiem krytyki jest stwierdzenie, iż polityka państwa w zakresie
oświaty jest na tyle nieskuteczna i niespójna z faktycznymi potrzebami,
iż rzeczywistość ubiega wszelkie reakcje szkoły. Wprowadzenie nowych
programów jest najczęściej odpowiedzią na występujące problemy, nie zawsze
zgodnych z tym, czego oczekuje młodzież oraz sami nauczyciele.
Przygotowanie nauczycieli do realizacji swojej funkcji jest również
przedmiotem ustawicznego deliberowania. W obszarze wiedzy praktycznej
243
i teoretycznej ścierają się dwie orientacje, często będące w dychotomiczności
w definicji problemu. Są nimi: orientacja o podłożu technologicznym
i humanistycznym. Orientacja technologiczna dotyczy przygotowania nauczycieli
do korzystania z nowych technologii w obrębie dydaktyki, jej atrakcyjności w całym
procesie, skupiając na sobie nieocenione atuty, ale i zarzuty. Najważniejszym
elementem tego typu edukacji jest opanowanie wiedzy i procedur, które gwarantują
efektywność pracy. Orientacja humanistyczna natomiast kładzie akcent
na osobowościowy wymiar kwalifikacji, a raczej kompetencji nauczyciela. Zawód
nauczyciela jest typowym humanistycznym zawodem i to ta orientacja z poziomu
nauk humanistycznych powinna być najistotniejsza. Obecnie proces nauczania już
nie jest oparty na typowej metodzie podającej, z jednej strony nauczyciel stał się
przewodnikiem po świecie, z drugiej – tłumaczącym zależności natury.
Ta dwudzielność postawy również ulega przeobrażeniom. Najwyraźniej proces
poznania zmienia się w zależności od rodzaju wiedzy i możliwości
technologicznych biorących na swoje barki coraz większą odpowiedzialność
za proces komunikacji. Dotychczasowe określenia: e-Learning, b-Learning tracą
na swojej popularności na rzecz m-Learningu. Wyznacznikiem tej drogi jest
interpersonalny, mobilny charakter nowych urządzeń informatycznych, niezwykle
żwawo spostrzeganych przez młode pokolenie.
Rysunek nr 1: Rozwój technologii cyfrowych i rozwój myśli o przekazywaniu wiedzy
Źródło: na podst. opr. L. Hojnacki
Uczenie się i wiedza wynika z konfrontowania różnych opinii i jest procesem
uczenia z różnych źródeł informacji. Założenia kolektywizmu wyznaczają obecny
trend rozwoju oświaty opierając się na głoszonych postulatach:
uczenie się i wiedza wynika z konfrontowania różnych opinii i jest
procesem łączenia różnych źródeł informacji;
myślenie oraz umiejętność uczenia się są ważniejsze niż aktualny stan
wiedzy jednostki;
244
umiejętność dostrzegania powiązań między obszarami, ideami
i koncepcjami jest umiejętnością kluczową;
krytyczne myślenie, proces podejmowania decyzji (w tym wybieranie treści
uczenia się) jest nierozerwalną częścią procesu uczenia się.
Najistotniejszą cechą wiedzy wobec jej krótkiego czasu życia, jest aktualność,
wiedza istnieje raczej w świecie niż w głowie indywidualnej osoby, zaś uczeń
powinien umieć jej szukać, tworzyć, w czym istotną rolę odgrywają mnogie źródła
wiedzy oraz interpersonalna komunikacja. Ta filozofia wymaga nowego podejścia
merytorycznego w systemie oświaty, wychowania oraz samego procesu
dydaktycznego, umożliwiając w szerszym zakresie bycia autonomicznym jednostki,
pełnej identyfikacji z własnymi decyzjami jak i ponoszenia pełnej odpowiedzialności
za podejmowane decyzje. W tej przestrzeni powstają nowe wyzwania dotyczące
kształcenia młodego człowieka w szkole, ale również kształcenia przyszłej kadry
dydaktycznej, która byłaby odpowiedzią na nowe oczekiwania odbiorcy.
Odpowiedni sposób taktyki nauczyciela wobec ucznia staje się najistotniejszym
problemem
w dotychczas usystematyzowanych
wzorcach zachowań.
Te zachowania oczywiście są wytyczną zmian kulturowych zachodzących
w społeczeństwie pod wpływem zachodzących wielu zmiennych niezależnych
natomiast z drugiej strony są rezultatem sprzężenia na płaszczyźnie wymagań
i możliwości podmiotów procesu dydaktycznego. Podjęcie dalszej dyskusji
nt. dalszej drogi rozwoju edukacji w aspekcie przemian społecznych, jest zachętą
do wypowiedzi na szerokim forum i zapoznania się z opinią innych grup
zawodowych.
Bibliografia
1. Portal o nowoczesnej edukacji, www.EDUNEWS.PL, 2010
2. Prauzner T., Ptak P., The role of standardization in the development
of e-learning, (w:) Badania I zastosowania w informatyce IBIZA 2012, Wyd.
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowskiej Informaticales sectio,
2012
3. Prauzner T., LifeLong Learning – edukacja przez całe życie, (w:) Prace
Naukowe AJD nt.: Edukacja Techniczna i Informatyczna, Wyd.AJD,
Częstochowa 2011