pobierz - BIP MC

Warszawa, 17 czerwca 2014 r.
Fundacja Nowoczesna Polska
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125
00-514 Warszawa
Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji
ul. Królewska 27
00-060 Warszawa
Uwagi Fundacji Nowoczesna Polska do „Projekt założeń projektu ustawy o ponownym
wykorzystywaniu informacji sektora publicznego”
Szanowni Państwo,
Fundacja Nowoczesna Polska stoi na stanowisku, że potrzebne jest ustawowe uregulowanie
dostępu i ponownego użycia informacji sektora publicznego. Nie tylko ze względu na konieczność
implementacji dyrektywy unijnej, ale też ze względu na dobro społeczne. Dostęp i możliwość
przetwarzania informacji to narzędzie niezbędne do sprawowania zwierzchniej władzy przez Naród
(a tę władzę ustanawia dla Narodu artykuł 4 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej).
Wydaje się, że istniejąca Ustawa o dostępie od informacji publicznej nie stanowi najlepszej z
możliwych realizacji zasad jawności życia publicznego.
Prezentowany przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji Projekt założeń projektu ustawy o
ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego wydaje się być dokumentem
sporządzonym pośpiesznie i bez należytej uwagi. Wydaje się też, że prezentowany projekt założeń
projektu sprowadza się w dużej mierze do skopiowania przepisów już obecnych w Ustawie o
dostępie od informacji publicznej. Przykładem takich przepisów, które budzą nasze wątpliwości są
przepisy zaczerpnięte z Ustawy o dostępie do informacji publicznej określające podmioty
zobowiązane: nie jest dla nas jasne kogo dotyczy treść Art. 23a ust. 2 pkt 4, a zwłaszcza czego
dotyczą podpunkty:
"4) inne niż określone w pkt 2 osoby prawne, utworzone w celu zaspokajania potrzeb o
charakterze powszechnym, niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli
samodzielnie albo wspólnie z podmiotami, o których mowa w pkt 2 i 3, bezpośrednio albo pośrednio:
a) finansują je w ponad 50% lub <co finansują w 50% te podmioty?>
FUNDACJA NOWOCZESNA POLSKA
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125
00-514 Warszawa
tel./fax: +48 22 621 30 17
e-mail: [email protected]
www.nowoczesnapolska.org.pl
b) posiadają ponad połowę udziałów albo akcji <czyich akcji lub udziałów?>, lub
c) sprawują nadzór nad organem zarządzającym <nad czyim organem zarządzającym?>, lub
d) mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego
<czyjego organu nadzorczego lub zarządzającego?>,"
Sądzimy, że jasność i pewność powinny być wartościami stosowanymi przy tworzeniu dobrego
prawa.
Sądzimy, że nie jest dobrym pomysłem odseparowanie kwestii dostępu i ponownego
wykorzystania informacji publicznej (czy sektora publicznego). W naszym mniemaniu, jeżeli
informacja jest informacją publiczną i każdy może uzyskać do niej dostęp, powinno to zarazem
skutkować możliwością ponownego jej wykorzystania w dowolnym celu. Aby obywatele mogli
skutecznie realizować kontrolną funkcję jaką stoi za ideą dostępu do informacji publicznej, muszą oni
mieć prawo także do przetwarzania jej i publikowania: analizy, tabele przekrojowe, wykresy
pozwalają także na rozumienie rzeczywistych trendów i faktycznych zjawisk społecznych (a zatem
oparcie sądów na faktach, a nie opiniach czy propagandzie).
A zatem dostęp powinien być równoznaczny z możliwością ponownego wykorzystania: bez
osobnych procedur, zakresów podmiotowo-przedmiotowych i formularzy.
Rodzi się także pytanie czy i jakie będą sankcję wobec osób, które ponownie wykorzystają
informację publiczną na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej, w przypadku gdy
zaistnieją dwie normy prawne jedna dotycząca dostępu a druga dotycząca ponownego
wykorzystania?
W mniemaniu Fundacji projektowane przepisy dotyczące zwolnień podmiotów zobowiązanych z
konieczności udzielania informacji publicznej na podstawie będących w posiadaniu podmiotów
trzecich monopoli informacyjnych, czyli tzw. praw własności intelektualnej, nie gwarantują tego, że
podmioty zobowiązane nie będą używały tychże praw podmiotów trzecich do odmowy udzielenia
informacji publicznej. Bez specyficznego uregulowania procedury nabywania praw (lub licencji) przez
podmioty objęte obowiązkiem udzielania informacji sektora publicznego od podmiotów trzecich
podmioty zobowiązane mogą celowo nie nabywać tych praw, aby ominąć obowiązek późniejszego
udostępnienia informacji publicznej, czy informacji sektora publicznego.
Sądzimy, że prawo autorskie nie powinno być wymówką w celu uniknięcia transparentności czy
jawności życia publicznego przez władze publiczne.
Cieszy nas proponowane założenie, także obecne już w Ustawie o dostępie do informacji
publicznej według którego "podmiot zobowiązany określać będzie sposób korzystania z informacji
sektora publicznego spełniających cechy utworu w rozumieniu ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o
prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.) lub
stanowiących bazę danych w rozumieniu ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych (Dz.
FUNDACJA NOWOCZESNA POLSKA
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125
00-514 Warszawa
tel./fax: +48 22 621 30 17
e-mail: [email protected]
www.nowoczesnapolska.org.pl
U. Nr 128, poz. 1402, z 2004 r. Nr 96, poz. 959 oraz z 2007 r. Nr 99, poz. 662 i Nr 176, poz. 1238)
zapewniający możliwość dowolnego wykorzystywania utworu, do celów komercyjnych i
niekomercyjnych, tworzenia i rozpowszechniania kopii utworu, w całości lub we fragmentach
oraz wprowadzania zmian i rozpowszechniana utworów zależnych". Jednocześnie jednak
zastanawia sposób w jaki ustawodawca zamierza pogodzić ten proponowany sposób wykorzystania
informacji sektora publicznego spełniających cechy utworu ze wskazanymi wyżej zapisami
dotyczącymi wyłączenia z zakresu ponownego wykorzystania informacji sektora publicznego do
których prawa przysługują osobom trzecim.
Fundacja uważa, że złym pomysłem jest także wydłużanie okresu, w którym podmiot
zobowiązany musi udostępnić informację publiczną (lub informację sektora publicznego) z
obowiązującego obecnie (w Ustawie o dostępie do informacji publicznej) 14 do 20 dni.
Obywatele nie powinni czekać na informację publiczną, która jest w posiadaniu władz, także
dlatego aby móc reagować na pilne problemy społeczne, z którymi władza nie może lub nie chce się
zmierzyć.
Przygotowujący założenia powołują się m. in. na ocenę skutków zmiany dyrektywy 2003/98/WE
(czyli de facto na ocenę skutków wprowadzenia dyrektywy 2013/37/UE), w których to występuje
rozróżnienie pomiędzy "użytkowników" (tutaj jest nimi sektor prywatny przetwarzający dane sektora
publicznego) a "końcowych użytkowników" (w domyśle obywateli "konsumujących" informacje
dostarczone im przez sektor prywatny przetwarzający dane publiczne). W naszym rozumieniu tej
problematyki takie rozróżnienie nie jest właściwe. Jest to błąd podobny do sposobu myślenia
obecnego przy próbach reformowania prawa autorskiego: dzielenie na "twórców" tworzących
"utwory" i "użytkowników", generujących tylko "treści". Podział ten prowadzi do uprzywilejowywania
określonych pośredników, gdyż zakłada, że użytkownik końcowy nie potrzebuje pełnego prawa do
korzystania z informacji. Tymczasem, każdy może i powinien być traktowany jako potencjalny
aktywny obywatel, który ma prawo i możliwość nie tylko zapoznawać się z informacją, ale też ją
przetwarzać i rozpowszechniać; a nie tylko jako bierny konsument.
Fundacja sądzi także, że powstanie mechanizmu dwóch trybów jest bezzasadne również z
powodów praktyki stosowania. Obywatele będą mieli kłopot z wyborem trybu, podmioty zobowiązane
będą przeciągały sprawy uzasadniając to błędnym wyborem trybu. W projekcie jako remedium na
tego typu kłopoty przedstawia się nowy formularz wniosku: w nowym wzorze wniosku nałożony
zostanie obowiązek opisania celu dla jakiego wnioskodawca domaga się informacji do ponownego
wykorzystywania. Naszym zdaniem jest to nadmierny obowiązek: skoro informacja może być
ponownie wykorzystywana do dowolnych celów, jaki jest zatem sens wpisywania we wniosku celu
wykorzystania? Czyżby ustawodawca chciał organom zobowiązanym dać kontrolę nad sposobem
wykorzystywanie tej informacji? W projekcie czytamy, że "wymóg określenia celów ponownego
FUNDACJA NOWOCZESNA POLSKA
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125
00-514 Warszawa
tel./fax: +48 22 621 30 17
e-mail: [email protected]
www.nowoczesnapolska.org.pl
wykorzystywania pozwoli na precyzyjne ustalenie warunków ponownego wykorzystywania przez
podmiot zobowiązany." A jakie miałyby być dodatkowe warunki niż te określone w ustawie?
Przypominamy że w innym miejscu projekt przewiduje, że podstawową ma być zasada, mówiąca, że
"udostępnianie informacji sektora publicznego w celu jej ponownego wykorzystywania jest
udostępniane bez ograniczeń warunkami i bezpłatnie."
W naszym mniemaniu dla efektywniejszego korzystania z obywateli do ich prawa do informacji
publicznej, a także zaistnienia potencjału ekonomicznego niezbędne jest upraszczanie procedur
dotyczących sposobów udostępniania i ponownego wykorzystywanie tych informacji, a nie
komplikowanie sytuacji poprzez ustanawianie odrębnych procedur i trybów w zależności od tego czy
obywatel ma zamiar wykonać na informacjach proste operacje i je opublikować czy nie.
Przedstawiony do konsultacji projekt nie rozwiewa także wątpliwości co do tego czy istnieje taki
zakres informacji będących informacją publiczną a nie będących informacją sektora publicznego.
Istnieje zatem podejrzenie, że część informacji publicznych zostanie na tej podstawie wyłączona z
możliwości ponownego wykorzystania. Jak sądzimy należałoby tego uniknąć.
Fundacja uważa także, że możliwość pobierania opłat za udostępnienie informacji sektora
publicznego może powodować próbę ochrony przed koniecznością udzielania takich informacji przez
podmioty zobowiązane. Nasze wątpliwości dodatkowo potęguje fakt, że opłaty mogą mogą być
pobierane razem z "rozsądnym zwrotem z inwestycji". Wedle naszej wiedzy ten termin nie posiada
ścisłego znaczenia prawnego i dlatego może być nadużywany.
Sądzimy także, że definicje "otwartego formatu" oraz "otwartego, oficjalnego standardu"
sformułowane w dyrektywie 2013/37/UE, nie dają gwarancji faktycznej interoperacyjności (bo np.
"oficjalny, otwarty standard" nie gwarantuje nawet otwartości, bo nie musi być publicznie, bez opłat
dostępny ani nie ma w jego definicji sformułowania dotyczącego braku objęcia samej treści
standardu prawami własności intelektualnej), są zatem niewystarczające do faktycznego szerokiego
wykorzystania informacji sektora publicznego.
Fundacja Nowoczesna Polska sądzi też, że wprowadzane dla instytucji publicznych
utrzymywanych z budżetu publicznego (bibliotek, archiwów i muzeów) obowiązków związanych z
realizacją proponowanej ustawy powinny się wiązać z uwzględnieniem w budżetach tych instytucji
dodatkowych obowiązków jakie wprowadzałaby taka ustawa.
Z poważaniem,
Fundacja Nowoczesna Polska
FUNDACJA NOWOCZESNA POLSKA
ul. Marszałkowska 84/92 lok. 125
00-514 Warszawa
tel./fax: +48 22 621 30 17
e-mail: [email protected]
www.nowoczesnapolska.org.pl