Islamofobia/Islamofilia

Islamofobia/Islamofilia
(45h: 15h wykład + 30h konwersatorium, 4 pkt ECTS)
Prowadząca: dr Monika Bobako
Poniedziałek 17.30-19.45, sala 281, Collegium Maius, ul. Fredry 10
Celem zajęć będzie analiza zjawiska „strachu przed islamem”, szczególnie w kontekście współczesnych
społeczeństw Zachodu. W trakcie zajęć pokażemy historyczne korzenie islamofobii tkwiące w
średniowiecznych animozjach religijnych, zwrócimy uwagę na fundamentalne znaczenie kolonializmu dla
kształtu relacji Zachodu ze „światem islamu” oraz sproblematyzujemy rolę islamu jako kulturowego
„innego” Europy. Analiza współczesnych przejawów islamofobii zostanie umieszczona w kontekście
ewoluującego stosunku państw Zachodu do imigracji z krajów post-kolonialnych, „kryzysu” projektów
multikulturalistycznych oraz narracji „zderzenia cywilizacji” i „wojny z terroryzmem”, która narodziła się po
zakończeniu „zimnej wojny”. W ramach zajęć pokażemy, iż kontrowersje wokół islamu, społeczności
muzułmańskich w Europie i samej islamofobii, można traktować jak soczewkę, która skupia najważniejsze
aktualne problemy polityczne i filozoficzne zachodnich społeczeństw, dotyczące takich newralgicznych
kwestii, jak miejsce religii we współczesnym świecie, kwestia relacji między mniejszościowymi
tożsamościami kulturowymi i religijnymi a obywatelstwem, kwestia praw kobiet i wolności seksualnej,
kwestia wolności słowa, etc. W teoretycznej części zajęć przeanalizujemy różnorodność (często wzajemnie
sprzecznych) przesłanek, na których opierają się dyskursy antyislamskie (niektóre z nich są częścią dyskursu
krytycznego wobec religii w ogóle i wiążą się z oświeceniowymi ideami postępu, emancypacji i
racjonalizmu, inne wyrastają z konserwatywnej troski o czystość (judeo)chrześcijańskiego dziedzictwa czy
też z walki o zachowanie odrębności rozmaicie rozumianej europejskiej tożsamości). Na koniec pokażemy,
w jaki sposób deklarowana sympatia do islamu („islamofilia”) staje się często stanowiskiem w zachodnich
sporach politycznych i kulturowych.
Przykładowe lektury:




Chris Allen, “Contemporary Islamophobia Before 9/11: A Brief History” w: “Islamophobia and AntiMuslim Hatred: Causes & Remedies”, Arches Quarterly , Vol. 4, edition 7, Winter 2010.
Seyla Benhabib “The return of political theology : The scarf affair in comparative constitutional
perspective in France, Germany and Turkey”, Philosophy Social Criticism 2010 36: 451.
Curtis F.J. Doebbler “Danish Cartoons: Freedom of Speech versus Freedom of Religion?”, w:
Multiculturalism and International Law. Essays in Honour of Edward McWhinney, Sienho Yee, JacquesYvan Morin (eds.) , Leiden, Boston 2009.
Paul A. Silverstein “The Fantasy and Violence of Religious Imagination: Islamophobia and AntiSemitism in France and North Africa”, w: Islamophobia/Islamophilia: Beyond the Politics of Enemy and
Friend, Andrew Shryock (ed.), Indiana University Press, Bloomington, Indianapolis 2010.
Feminizm islamski
(30h konwersatorium, 3 pkt ECTS)
Prowadząca: dr Monika Bobako
Piątek 10.00-14.00 (co 3-4 tygodnie), sala 05, Collegium Maius, ul. Fredry
10
Zajęcia odbędą się w 6 blokach, pierwsze spotkanie 12 października
Celem zajęć będzie przedstawienie zjawiska feminizmu islamskiego, który jako nurt intelektualny
zapoczątkowany w latach dziewięćdziesiątych XX wieku okazał się wyzwaniem zarówno dla tradycyjnej
teorii i polityki feministycznej, jak i dla myślenia w kategoriach religijnych, stwarzając tym samym
konieczność przemyślenia relacji między feminizmem a religią. Podczas zajęć uczestnicy/czki zapoznają się z
głównymi postaciami tego nurtu (mi.in. Ziba Mir-Hosseini, Fatima Mernissi, Amina Wadud, Asma Barlas,
Margot Badran) oraz przeanalizują najważniejsze teksty ich autorstwa. Ważną częścią zajęć będzie
omówienie społeczno-politycznego kontekstu pojawienia się feminizmu islamskiego, który tworzy nie tylko
kolonialna historia społeczeństw muzułmańskich i współczesny kształt relacji między Zachodem i światem
islamu, ale także fenomen globalnego odrodzenia religijnego, rozwój „islamu politycznego” oraz tworzenie
się transnarodowych, zdeterytorializowanych wspólnot religijnych posługujących się najnowszymi
technologiami komunikacyjnymi.
Przykładowe lektury:

Amina Wadud, Inside the Gender Jihad: Women's Reform in Islam, One World Publications, Oxford
2006.

Fatima Mernissi, The Veil and the Male Elite: A Feminist Interpretation of Islam, Perseus Books
Publishing, 1991.

Ziba Mir-Hosseini, Islam and Gender, Princeton University Press 1999.

Asma Barlas “Believing Women” in Islam: Unreading Patriarchal Interpretations of the Qur'an,
University of Texas Press 2002.

Saba Mahmood, Politics of Piety: The Islamic Revival and the Feminist Subject, New Jersey:
Princeton University Press, 2005.

Ziba Mir-Hosseini “Beyond ‘Islam” vs ‘Feminism“, IDS Bulletin Volume 42 Number 1 January 2011.

Margot Badran “From Islamic Feminism to a Muslim Holistic Feminism”, IDS Bulletin Volume 42, no
1, January 2011.