Buława XVII w - Muzeum Archeologiczno

Buława XVII w.
Stalowa kopia buławy hetmańskiej z przełomu XVII i XVIII wieku. Broń ta pełniła przede
wszystkim funkcję symbolu władzy i znaku dostojeństwa wojskowego. Przedmiot ten jest
wykonany z polerowanej stali, bogato zdobiony zarówno na trzonku, jak i na kulistej głowicy.
Wersja wzbogacona wysadzanymi bursztynami.
Rozmiary: Długość =55cm, Waga =0,8kg
Przedmiot ten, buława, wiąże się nieodłącznie z instytucją hetmana jako jego najważniejszy
symbol władzy nad armią. Ozdobna buława z kolistą głowicą na prostym, niezbyt długim
trzonku to nowożytne wcielenie odwiecznej broni człowieka – maczugi. Ceremonialną funkcję
symbolu władzy ozdobne buławy pełniły już w głębokiej starożytności w Egipcie i Mezopotamii.
Do szczególnego znaczenia symbol ten doszedł w kręgu indyjsko-persko-arabskim. Do Polski
buławy dotarły za pośrednictwem Turków Osmańskich, w których wojskowym imperium były
popularnym symbolem władzy, rodzajem berła wysyłanym przez sułtana swoim lennikom, np.
hospodarom mołdawskim i książętom siedmiogrodzkim. Pierwszą buławę miał, zgodnie z
tradycją, przywieść do Polski król Stefan Batory, były książę węgierskiego Siedmiogrodu. Jako
symbol władzy hetmańskiej nad wojskiem buławy rozpowszechniły się w Polsce od czasów
właśnie Stefana Batorego. Występowały w różnej formie,
początkowo wykonywane za granicą na sposób węgierski,
następnie spotykamy buławy typu tureckiego i ormiańskiego
roboty krajowej, a z rzadka – perskie, rosyjskie, a nawet tatarskie i
kozackie. Buławy w czasie pokoju przechowywano w skórzanych
futerałach w hetmańskich skarbcach. Na wojnie, podczas
urzędowania „na pokojach” lub pod namiotem buława spoczywała
na stoliczku na ozdobnej poduszce. Czasem na polu bitwy przy jej
pomocy dawano sygnał do ataku i określano kierunek natarcia.
Buławy typu ormiańskiego, wykonywane w XVII i XVIII w. przez
ormiańskich złotników we Lwowie, kute z żelaza lecz nabijane
złotem, turkusami (przynoszącymi podobno szczęście w boju) i
rubinami, miały w trzonku ukryty dziryt, dający się na śrubie
przytwierdzić do stopki trzonka. Uzbrojona tak buława mogła być
użyta w boju w bliskim starciu. I bez tego dzirytu mogła być
groźną bronią. Wiemy np., że hetman kozacki Piotr KonaszewiczSahajdaczny zwalił z konia wodza strzelców moskiewskich
Buturlina, uderzając go w głowę buławą otrzymaną od królewicza
Władysława Wazy. Buławy typu tureckiego z kolei pokryte były
grubą, cyzelowaną we wzory roślinne i złoconą blachą srebrną,
suto sadzoną turkusami i nefrytem. Te rosyjskie miały
gruszkowatą, w środku przewężoną głowicę. Wszystkie były
bogato zdobione.
Odpowiednikiem buławy hetmańskiej na niższych szczeblach
dowódczych w ówczesnej armii polsko-litewskiej były oficerskie
buzdygany, także wzorowane na egzemplarzach orientalnych, perskich i tureckich. Buzdygany
miały gałkę nieco mniejszą, gruszkowatą, podłużnie karbowaną. Używali ich przede wszystkim
pułkownicy i niżsi oficerowie. Podobnie jak buławy, były one oznaką władzy dowódczej,
narzędziem sygnalizacyjno-rozkazodawczym na polu bitwy, a w razie potrzeby – ręczną bronią
obuchową.
®2009-2011 Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu
Dział Edukacji i Promocji
www.muzeum.elblag.pl/edukacja
MUZEALNA
SKRZYNIA