latyn 4..193

Księgarnia PWN: Marcin Florian Gawrycki (red.) - Dzieje kultury latynoamerykańskiej
Spis treści
Przedmowa (Marcin Florian Gawrycki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
WPROWADZENIE
Rozdział I
CYWILIZACJA LATYNOAMERYKAŃSKA – ZARYS PROBLEMATYKI
(Hanna Schreiber, Marcin Florian Gawrycki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka Łacińska – kontrowersje terminologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Kultura” czy „cywilizacja”? Europocentryczne postrzeganie świata . . . . . . . . . . . .
Źródła cywilizacji latynoamerykańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wspólnota w wartościach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wspólnota wyobrażona czy stale wyobrażana? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cywilizacja latynoamerykańska – czy istnieje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział II
PRZYRODA I JEJ WIZJE (Jerzy Makowski, Joanna Mie˛tkiewska-Brynda)
17
18
21
22
24
27
. . . . . . . . 29
Nowy świat w oczach odkrywców. Mie˛dzy zachwytem a strachem . . . . . . . . . . . . .
Oczami konkwistadorów. Bezwzgle˛dny podbój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oczami kolonizatorów i kolonistów. Eksploatacja zasobów przyrody . . . . . . . . . . .
Oczami badaczy. Wspaniały, nieprawdopodobnie pie˛kny, urzekaja˛cy świat . . . . . .
Oczami nam współczesnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział III
KRÓTKIE DZIEJE AMERYKI ŁACIŃSKIEJ (Jarosław Spyra)
17
30
33
36
40
43
. . . . . . . . . . . . . . . . . 46
Ameryka kolonialna i spotkanie odmiennych cywilizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kształtowanie sie˛ niepodległej Ameryki Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka Łacińska na rozdrożu – kryzys i groźba totalitaryzmu . . . . . . . . . . . . . . . .
Współczesna Ameryka Łacińska i jej miejsce w świecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział IV
KU FILOZOFII INTERKULTUROWEJ. EWOLUCJA
LATYNOAMERYKAŃSKIEJ MYŚLI FILOZOFICZNEJ (Janusz Wojcieszak)
46
50
54
57
. . . 59
Problemy badań nad filozofia˛ latynoamerykańska˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prekolumbijskie i kolonialne antecedensy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59
61
6
DZIEJE KULTURY LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
Od Oświecenia po Pozytywizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przełom antypozytywistyczny i jego konsekwencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Od filozofii meksykańskości do interkulturalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65
68
70
S P O T K A N I E D W Ó C H Ś W I A T Ó W
Rozdział V
PREKOLUMBIJSKIE CYWILIZACJE MEZOAMERYKI
(Katarzyna Mikulska-Da˛browska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metropolie i piramidy – kilka słów o architekturze Mezoameryki . . . . . . . . . . . . . .
„Ludzie-bogowie” – o podróżach w zaświaty i rytuałach ofiarniczych . . . . . . . . . . .
Rozpasani Huaxtekowie – o moralności indiańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kalendarze i ksie˛gi – osia˛gnie˛cia intelektualne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Orły i jaguary – o wojnach i podbojach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VI
PREKOLUMBIJSKIE CYWILIZACJE ANDÓW ŚRODKOWYCH
(Miłosz Giersz) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źródła cywilizacji andyjskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bogowie Andów, ich świa˛tynie, wyrocznie i ofiary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wojna, władcy, imperia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział VII
ODKRYCIE I PODBÓJ AMERYKI – INTERPRETACJA
I REINTERPRETACJA (Łukasz Grützmacher) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
73
76
79
81
82
85
86
89
93
97
Kolumb i jego „pomyłki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
Cortés i wizerunek barbarzyńskiej cywilizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Las Casas i wizerunek idealnego chrześcijanina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Dı́az del Castillo i obrona konkwisty jako wojny sprawiedliwej . . . . . . . . . . . . . . . 101
Cabeza de Vaca i społeczność indiańska widziana od wewna˛trz . . . . . . . . . . . . . . . 102
Ercilla i literacki wizerunek Indianina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
Inka Garcilaso i idealizacja państwa Inków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
Powrót konkwisty we współczesnej powieści historycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
Konkwista a tożsamość latynoamerykańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Rozdział VIII
TRADYCJE INDIAŃSKIEGO OPORU WOBEC HISZPANÓW
W WICEKRÓLESTWIE PERU (XVI–XVIII W.) (Joanna Pietraszczyk-Se˛kowska)
Opór zbrojny i walka z akulturacja˛ w okresie konkwisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indianie w procesach wczesnokolonialnej transformacji społeczno-gospodarczej
Indiańskie odrodzenie w XVIII w. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
109
109
112
113
Spis treści
Rozdział IX
ZMAGANIA EWANGELIZACYJNE W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
OKRESU KOLONIALNEGO (Tomasz Szyszka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Powielane stereotypy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Misje patronackie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uwarunkowania geopolityczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Etapy ewangelizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tradycja synodalna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wioski indiańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kwalifikacje je˛zykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Problematyka idololatrii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szkolnictwo i sztuka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział X
REDUKCJE JEZUICKIE I MUZYKA BAROKU MISYJNEGO
(Tomasz Szyszka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pocza˛tki redukcji w Chuquitani i Moxos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Muzyka jako środek ewangelizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Redukcje po wype˛dzeniu jezuitów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowe brzmienie starej muzyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura baroku misyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Festiwal muzyki baroku misyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
120
120
121
122
123
125
126
127
129
129
130
131
131
133
136
137
138
140
S P O Ł E C Z E Ń S T W O
Rozdział XI
AMERYKA INDIAŃSKA (Agata Hummel, Urszula Ługowska)
. . . . . . . . . . . . . . . . 141
„Indianin” – czyli kto? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elementy lokalnej indiańskiej organizacji społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wspólnota indiańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lokalna władza i system cargos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ruchy indiańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Meksykańscy zapatyści . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Boliwijscy cocaleros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ruchy indiańskie w Ekwadorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przeciwko „archaicznej utopii” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie
141
143
143
144
145
146
149
149
150
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Rozdział XII
AMERYKA KREOLSKA I METYSKA (Anita Oberda-Monkiewicz)
. . . . . . . . . . . . 153
Kształtowanie sie˛ Ameryki kreolskiej i metyskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stopniowe przebudzenie Ameryki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współczesna mapa Ameryki kreolskiej i metyskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
153
154
157
8
DZIEJE KULTURY LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
Aktywizacja polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współistnienie (czy rywalizacja) obu kultur? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XIII
CZARNE AMERYKI (Bogumiła Lisocka-Jaegermann)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Dziedzictwo niewolnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współcześni Afrolatynoamerykanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Badania afrolatynoamerykanistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XIV
INNE AMERYKI? (Ewa Tuz, Maria Skoczek)
163
166
171
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Latynoamerykańskie Stany Zjednoczone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Latynoamerykańska Europa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka europejska – Europejczycy w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Azjaci w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XV
MIGRACJE LUDNOŚCI (Maria Skoczek)
160
161
174
176
179
180
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Migracje mie˛dzynarodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Migracje wewne˛trzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mobilność przestrzenna mieszkańców Ameryki Łacińskiej – podsumowanie . . . .
192
Rozdział XVI
MIASTO I WIEŚ W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Anna Wa˛dołowska, Katarzyna Wołoszczak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
194
Specyfika Ameryki Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miasto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
181
187
194
Makro- i bicefalia miast latynoamerykańskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Decentralizacja w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Problemy społeczne miast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wieś . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reformy rolne i ich konsekwencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Brazylijski Ruch Robotników Rolnych bez Ziemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obszary wiejskie w Ameryce Łacińskiej – nowe tendencje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rolnictwo ekologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Turystyka na obszarach wiejskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
195
197
199
200
201
201
201
203
203
206
207
207
Rozdział XVII
NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNE W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Agata Hummel, Anna Wa˛dołowska, Piotr Płachtański) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
209
Ameryka Łacińska jako region nierówności społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wymiary nierówności i ich źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
209
210
Spis treści
9
Rasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pochodzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Płeć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konsekwencje nierówności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
210
211
212
213
Szersze spojrzenie na badanie nierówności
..................................
Interpretacja zróżnicowania kulturowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kultura ubóstwa w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Subiektywne odczucie nierówności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ruchy społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
216
216
217
219
220
222
Rozdział XVIII
„ZŁOTY WIEK” CHRZEŚCIJAŃSTWA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Andrzej Pietrzak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
223
Kościół katolicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kościoły protestanckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Problem hermeneutyki historii chrześcijaństwa w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XIX
O CO CHODZI TEOLOGOM WYZWOLENIA? (Zofia Marzec) . . . . . . . . . . . . .
Twórcy i przedstawiciele teologii wyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zróżnicowanie wewne˛trzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Istota teologii wyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reakcja latynoamerykańskiego Kościoła katolickiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opcja na rzecz ubogich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowe poszukiwania teologii wyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Krytyka teologii wyzwolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czy teologia wyzwolenia ma przyszłość? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przeciw niesprawiedliwościom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowe wyzwania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XX
SYNKRETYZM RELIGIJNY (Teresa Walendziak)
223
228
231
233
234
234
234
235
236
237
240
242
243
243
244
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Religijna akulturacja w społecznościach indiańskich w okresie
kolonialnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Akulturacja po powstaniu państw narodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Synkretyzm religijny w Meksyku, Gwatemali i krajach andyjskich . . . . . . . . . . . .
Wielki Tydzień u Indian Rarámuri w Meksyku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wielki Tydzień i świe˛to Maximona u Indian Tzutujil w Gwatemali . . . . . . . . . . .
Świe˛to Zmarłych u Indian Aymara w Boliwii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kult wizerunków i bohaterów ludowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
247
249
251
252
253
254
255
256
10
DZIEJE KULTURY LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
Rozdział XXI
SYNKRETYCZNE RELIGIE AFRYKAŃSKIE W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Andrzej Pietrzak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Afrykańskie korzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Religie synkretyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Religie neoafrykańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vodou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Santerı́a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szango . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Candomblé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Umbanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kulty przodków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kumina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Convince . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Taniec kromanti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Taniec Wielkiego Be˛bna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kult przodków w Belize . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ruchy odnowy religijnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ruch Odnowy Syjonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Duchowi baptyści – szoutersi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Szakersi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Religijno-polityczny ruch rastafarianów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Religie synkretyczne w Surinamie
257
257
260
260
260
262
263
263
264
265
265
265
265
266
266
266
266
266
267
267
267
..........................................
Winti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marroni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
268
268
268
269
Rozdział XXII
KOBIECOŚĆ, ME
˛ SKOŚĆ, SEKSUALNOŚĆ. PŁEĆ KULTUROWA (GENDER)
W BADANIACH DOTYCZA˛CYCH AMERYKI ŁACIŃSKIEJ
(Renata E. Hryciuk) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
270
Co to jest gender? Charakterystyka współczesnych badań nad płcia˛ kulturowa˛ . .
(Re)konstrukcja kulturowych ideologii płci: marianismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
(Re)konstrukcja kulturowych ideologii płci: machismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
271
274
280
284
GOSPODARKA I POLITYKA
Rozdział XXIII
GOSPODARCZE ASPEKTY CYWILIZACJI LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
(Urszula Żuławska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Formowanie systemu gospodarczego niepodległych państw . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wzrost oparty na eksporcie surowcowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Industrializacja poprzez substytucje˛ importu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ograniczenia wzrostu oparte na substytucji importu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kryzys zadłużeniowy i liberalizacja gospodarek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
287
287
288
291
293
297
11
Spis treści
Rozdział XXIV
KONCEPCJA NARODU W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Marcin Florian Gawrycki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Metysaż – klucz do budowy jedności i tożsamości narodowej . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oligarchizm vs nacjonalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Ujarzmianie” własnej przestrzeni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Polityka symboliczna i edukacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Naród latynoamerykański? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXV
ELITY LATYNOAMERYKAŃSKIE (Piotr Łaciński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elitarny projekt polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konfrontacja i konsensus elit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kompleks Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Odmienności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elity w dobie globalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXVI
KULTURA POLITYCZNA AMERYKI ŁACIŃSKIEJ (Katarzyna Krzywicka)
301
304
306
308
310
311
313
313
316
320
321
322
324
. . . 325
Postrzeganie kultury politycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dziedzictwo iberoamerykańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Latynoamerykańska kultura obywatelska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXVII
OBLICZA SPOŁECZNEGO RADYKALIZMU W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ
(Urszula Ługowska) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Epoka walk partyzanckich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przejście do demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozczarowanie demokracja˛ parlamentarna˛ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Superbarrio – obrońca biednych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W poszukiwaniu pogłe˛bionej demokracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Argentinazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fora społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Porto Alegre . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Socjalizm XXI wieku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXVIII
ROLA WOJSKA W SYSTEMIE POLITYCZNYM AMERYKI ŁACIŃSKIEJ
(Jarosław Spyra) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wojsko i powstanie niepodległych państw w Ameryce Łacińskiej
301
325
327
331
335
337
337
338
338
339
340
341
342
342
344
347
348
. . . . . . . . . . . . . . 348
12
DZIEJE KULTURY LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
Era caudillos i kształtowanie sie˛ systemu politycznego w Ameryce Łacińskiej . . .
Wojsko i problemy modernizacji Ameryki Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wojsko i państwa stanu wyja˛tkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zmiany w systemie politycznym Ameryki Łacińskiej i zmierzch roli wojska . . . .
349
351
356
360
KULTURA
Rozdział XXIX
NOWA ROMANIA – SYTUACJA JE
˛ ZYKOWA W AMERYCE HISZPAŃSKOI PORTUGALSKOJE
˛ ZYCZNEJ (Ewa Stala) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Nowa Romania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elementy indiańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podział Ameryki na strefy dialektalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Je˛zyki kreolskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Element afrykański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Je˛zyki w kontakcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka portugalskoje˛zyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ameryka hiszpańskoje˛zyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Status hiszpańskiego i portugalskiego w Ameryce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
371
Rozdział XXX
LITERATURA LATYNOAMERYKAŃSKA (Agnieszka Flisek) . . . . . . . . . . . . . . . .
373
Co należy rozumieć przez literature˛ latynoamerykańska˛? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mie˛dzy Scylla˛ epigonizmu i Charybda˛ egzotyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poszukiwanie „naszego wyrazu” w dobie Romantyzmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dwa oblicza regionalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imperatywy pisarza latynoamerykańskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modernistyczne i awangardowe przełamywanie tradycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Antyrealistyczny zwrot latynoamerykańskiej literatury nowoczesnej . . . . . . . . . . .
Borgesowska rewolucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intelektualizm „nowej prozy” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Różnorodność antyprzedstawieniowych form . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fantazja i krytyka rzeczywistości społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Realizm magiczny – oryginalna forma ekspresji czy kulturowy stereotyp? . . . . . .
Współczesna literatura (nie)latynoamerykańska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXXI
SZTUKA W AMERYCE ŁACIŃSKIEJ (Maria Eleonora Hebisz)
361
362
362
363
364
365
366
368
373
373
375
376
377
378
380
380
382
384
385
386
388
. . . . . . . . . . . . . . . 390
Przykłady sztuki prekolumbijskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sztuka okresu kolonialnego na przykładzie Peru, Boliwii i Meksyku . . . . . . . . . . .
Współczesna sztuka re˛kodzielnicza w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sztuka artystów meksykańskich w pierwszej połowie XX w. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Odbiór współczesnej sztuki artystów latynoamerykańskich w świecie . . . . . . . . . .
390
395
397
399
400
Spis treści
Rozdział XXXII
MUZYKA LATYNOAMERYKAŃSKA
(Alicja Fijałkowska, Marcin Florian Gawrycki)
13
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
Vallenato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cumbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Samba i baião . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bossa nova . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tropicalismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Son . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mambo, cza-cza i rumba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jazz latino . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Salsa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nueva trova i Nueva canción . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tango . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Serenada i ranchera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Merengue i bachata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reggae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Reggaeton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rock latynoamerykański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXXIII
FILM I TELENOWELA LATYNOAMERYKAŃSKA (Radosław Flisiuk)
404
405
406
406
406
407
408
408
409
410
411
411
412
412
414
415
. . . . . . 417
Kino w Ameryce Łacińskiej
................................................
Pocza˛tki filmu latynoamerykańskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dźwie˛k . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nowe kino latynoamerykańskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Argentyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Brazylia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Boliwia i Peru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Meksyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Inne kraje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współczesność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telenowela – latynoski produkt masowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Historia telenoweli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telenowela w krajach Ameryki Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Twórcy telenoweli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telenowela a rzeczywistość Ameryki Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXXIV
KUCHNIA LATYNOAMERYKAŃSKA (Jacek Stec)
403
417
417
419
421
422
423
424
425
426
426
427
427
428
429
429
431
432
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 434
Rola jedzenia w życiu człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uwarunkowania rozwoju sztuki kulinarnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proces tworzenia sie˛ kuchni latynoamerykańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
434
435
436
14
DZIEJE KULTURY LATYNOAMERYKAŃSKIEJ
Najważniejsze składniki i dania kuchni latynoamerykańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Napoje w kuchni latynoamerykańskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rozdział XXXV
FENOMEN FUTBOLU LATYNOAMERYKAŃSKIEGO (Iwona Gawrycka)
439
443
446
. . . 448
Troche˛ historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Piłka nożna i polityka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„Jezus broni Brazylii” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kibic – dodatkowy zawodnik w grze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
449
450
454
455
456
Z A M I A S T Z A K O Ń C Z E N I A
HYBRYDYZACJA TOŻSAMOŚCI I KULTURY
(Agata Hummel, Anna Wa˛dołowska, Katarzyna Wołoszczak)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 459
Hybrydyzacja kulturowa w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Współczesne przemiany tożsamościowe w Ameryce Łacińskiej . . . . . . . . . . . . . . . .
Ilustracje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
460
461
463
Artesanı́a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 463
Fiesta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465
Gospodarka, inicjatywy lokalne, turystyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Medycyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bibliografia
467
468
470
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 472
Indeks nazwisk
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494
Spis tabel i diagramów
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 504