(Microsoft PowerPoint - 12-05-29 Prezentacja - Konferencja

Konferencja prasowa
„Z gruntu zła ustawa – Państwo
zabiera ziemię towarowym
dzierŜawcom rolnym”
29 maja 2012 r.
Dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński – Kancelaria Prawnicza
Domański Zakrzewski Palinka
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz – Szkoła Główna
Handlowa
Poseł na Sejm RP Leszek Korzeniowski – wiceprzewodniczący Sejmowej
Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski – Federacja Związków
Pracodawców-DzierŜawców i Właścicieli Rolnych
Czesław Janicki – Prezes Bovinas Sp. z o.o. w Chodowie
Edyta Kwapich-Lenik
Posłowie o Ustawie
• Jest mi zwyczajnie, po ludzku wstyd za tę Ustawę (…)
Została „kolanem dopchnięta” na ostatnim posiedzeniu Sejmu VI
kadencji.
• Ustawa jest zła i skutki jej w przyszłości będą fatalne (...)
dzierŜawcy włoŜyli w ziemię ogromny kapitał.
Poseł na Sejm RP Zbigniew Babalski
• Ustawa mocno uderza w grupę gospodarstw towarowych,
niezmiernie waŜnych dla procesu przemian na polskiej wsi
(...) dotyczy ona takŜe duŜej grupy pracowników, którzy
stracą pracę. Rząd powinien natychmiast przystąpić do
nowelizacji tej ustawy.
Poseł na Sejm RP Krzysztof Ardanowski
Edyta Kwapich-Lenik
Oddziaływanie Ustawy
DzierŜawców – dotyczy 1198 umów obejmujących ok. 490 tys. hektarów
i 600 podmiotów.
Pracowników – 100 tys. zatrudnionych mieszkańców polskiej wsi, wzrost
bezrobocia.
Gminy – zmniejszenie wpływów z podatków do budŜetu.
BudŜet państwa – wypłaty z budŜetu na zaspokojenie roszczeń byłych
dzierŜawców gruntów.
Całe społeczeństwo:
- zagroŜone bezpieczeństwo Ŝywnościowe,
- wzrost cen Ŝywności.
Edyta Kwapich-Lenik
Wnioski z analizy prawnej nowelizacji ustawy
o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi
Skarbu Państwa.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński,
Kancelaria Prawnicza Domański Zakrzewski Palinka sp. k.
Przedmiot i zakres analizy prawnej
Przedmiotem analizy jest ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie
ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (dalej: Nowelizacja, Dz. U. Nr 233,
poz. 1382 z 2011 r.)
Przeprowadzona analiza prawna obejmowała zbadanie Nowelizacji pod
względem zgodności z Konstytucją RP, prawem Unii Europejskiej oraz
zasadami prawidłowej legislacji, a takŜe prawidłowej Oceny Skutków
Regulacji.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena konstytucyjności nowelizacji (1)
Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, Ŝe Nowelizacja
rodzi istotne wątpliwości z punktu widzenia zgodności
z Konstytucją RP, tj.:
1. Przepisy Nowelizacji naruszają zasadę państwa prawnego (art. 2
Konstytucji RP) oraz wynikające z niej zasady:
•
•
•
•
zaufania obywateli do państwa i tworzonego przez nie prawa,
ochrony interesów w toku i praw nabytych,
sprawiedliwości społecznej,
zasady prawidłowej legislacji (nakaz stosowania naleŜytych
przepisów przejściowych oraz odpowiedniej vacatio legis).
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena konstytucyjności nowelizacji (2)
2. Nowelizacja prowadzi do nadmiernej ingerencji w swobodę
działalności gospodarczej i narusza zasadę społecznej
gospodarki rynkowej, co rodzi wątpliwości dotyczące jego
zgodności z art. 20 i 22 Konstytucji RP.
3. Nowelizacja prowadzi do nadmiernej ingerencji w konstytucyjnie
chronione prawa i wolności dzierŜawców, co rodzi wątpliwości
dotyczące jej zgodności z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust.
3 Konstytucji RP).
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena konstytucyjności nowelizacji (3)
4. Przepisy Nowelizacji rodzą wątpliwości z punktu widzenia zgodności
z zasadą równości wobec prawa i zakazem dyskryminacji (art.
32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).
5. Przepisy Nowelizacji prowadzą do naruszenia praw podmiotowych
gwarantowanych art. 64 Konstytucji RP (prawo do równej
ochrony własności i innych praw majątkowych).
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena zgodności Nowelizacji z prawem
Unii Europejskiej (1)
Nowelizacja rodzi istotne wątpliwości z punktu widzenia jej
zgodności z prawem Unii Europejskiej, gdyŜ:
1. Efektywnie zmuszając dzierŜawców nieruchomości rolnych do
wyraŜenia zgody na zmniejszenie powierzchni dzierŜawy o 30%
stanowi środek krajowy wprowadzający ograniczenia
przepływu kapitału w taki sposób, Ŝe zniechęca inwestorów
z innych państw członkowskich do inwestowania w spółki handlowe
prowadzące produkcję rolną na terenie Polski.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena zgodności Nowelizacji z prawem
Unii Europejskiej (2)
2. Nowelizacja narusza swobodę przedsiębiorczości negatywnie
wpływając na działalność gospodarczą polegającą na produkcji rolnej
przy wykorzystaniu nieruchomości rolnych dzierŜawionych z zasobów
państwowych.
3. W naszej opinii zidentyfikowane ograniczenia swobód przepływu
kapitału oraz przedsiębiorczości, nie spełniają wymogów
określonych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości, dlatego teŜ stanowią naruszenie Traktatu.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena skutków ekonomicznych
i społecznych Nowelizacji (1)
Analiza skutków ekonomiczno – społecznych wejścia w Ŝycie Nowelizacji
prowadzi do wniosku, Ŝe OSR dołączony do Nowelizacji nie
przewidywał w sposób prawidłowy wszystkich skutków
interwencji regulacyjnej, w szczególności:
1. Zgodnie z OSR celem Nowelizacji jest jak najszybsze
rozdysponowanie gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu
Państwa. Nie wskazano jednak, jakie skutki w zakresie np.
rynku pracy, konkurencyjności gospodarki
i przedsiębiorczości pociągnie za sobą realizacja tego celu.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena skutków ekonomicznych
i społecznych Nowelizacji (2)
2. Ocena Skutków Regulacji Nowelizacji w zakresie oceny wpływu na finanse
publiczne jest niekompletna. Wejście w Ŝycie Nowelizacji oznaczać
będzie konieczność poniesienia znacznych wydatków ze środków
publicznych. Zmniejszą się takŜe wpływy z podatków ze względu
na to, Ŝe skutkiem Nowelizacji będzie ograniczenie działalności
rolnej, w szczególności procesów inwestycyjnych.
3. Ocena Skutków Regulacji Nowelizacji – w zakresie oszacowania
wpływu na zatrudnienie i rynek pracy – budzi bardzo powaŜne
zastrzeŜenia. Bynajmniej nie będzie tak, jak chce ustawodawca, Ŝe
Nowelizacja nie będzie miała Ŝadnego wpływu na rynek pracy. Przeciwnie,
Nowelizacja moŜe doprowadzić do wzrostu bezrobocia.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ocena skutków ekonomicznych
i społecznych Nowelizacji (3)
4. Ocena Skutków Regulacji Nowelizacji pomija skutki w postaci:
zmniejszenia konkurencyjności gospodarstw
wielkoobszarowych oraz ograniczenia inwestycji w rolnictwie.
5. Ocena Skutków Regulacji pomija całkowicie analizę skutków
pośrednich wejścia w Ŝycie Nowelizacji, np. wpływ ograniczenia
inwestycji i konkurencyjności w rolnictwie na poziom cen
Ŝywności oraz stopień jej importu z zagranicy.
dr hab. Marcin Matczak, dr Tomasz Zalasiński
Ekonomiczno-społeczne i organizacyjne
skutki zmian w Ustawie o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz,
Szkoła Główna Handlowa
Negatywne ekonomiczne
i organizacyjne skutki Ustawy
w wymiarze osobistym i społecznym
Dla rolników i ich rodzin.
Dla gospodarstw rolnych i ich przyszłej pozycji konkurencyjnej na
Jednolitym Rynku Rolnym.
Dla innych podatników i całego społeczeństwa (koszty społeczne
rekompensat i przestawień).
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Pogorszenie sytuacji wielu rodzin
rolniczych i wiejskich
Gospodarstwo rolne to teŜ firma.
Nowa organizacja oznacza:
•
•
•
•
utratę pracy przez wielu rolników,
pogorszenie połoŜenia ich rodzin,
rezygnację z kooperantów i pracowników sezonowych,
dodatkowe własne środki na przeorientowanie gospodarstwa.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Miejsce gospodarstw dzierŜawców na
mapie konkurencyjności
Powierzchnia a siła ekonomiczna gospodarstw.
Rentowność kapitału i inwestycje.
Wydajność pracy.
Największe gospodarstwa rolne (1%)
wytwarzają około 17% produkcji roślinnej.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Gospodarstwa rodzinne wg FADN i ich
siła ekonomiczna w 2006 r.
Wyszczególnienie
Gospodarstwa rolne w ESU
do
2
Powierzchnia ur ha
8,0
Pełno zatrudnieni w osobach
1,3
Dochód na 1 FWU PLN’ooo
8,0
Inwestycje netto PLN’ooo
-5,2
Kapitał ogółem PLN’ooo
139,1
Rentowność kapitału 2006 -10,1
Parytet dochodów%
92,4
Odsetek gospodarstw
ogółem=100%
69,4
2-4
4-8
11,5
1,6
13,6
-2,0
189,1
-6,1
97,3
19,8
1,9
22,4
4,1
318,9
0,1
103,2
11,8
9,2
8-16
16-40 40-100
35,1
2,3
40,7
24,5
514,7
6,1
106,4
6,0
70,4
3,3
80,3
71,8
974,9
11,4
109,8
2,9
ponad 100
259,2-726,0
9,4
18,9
215,2
.
135,0
.
2315
5418,0
14,9
15,2
124,9
108,9
0,5
0,1
1 kolumna - tylko gospodarstwa osób fizycznych
2 kolumna – gospodarstwa spółek i innych osób prawnych
Source: Prof. W. Józwiak’s calculation based on Polish FADN Data, IERiGś, Warsaw 2008
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Zmiana powierzchni i siły ekonomicznej
gospodarstwa w ha
ESU
2006
2009
2-4
4-8
8-16
16-40
40-100
8,0
11,5
19,8
35,1
70,4
8,0
12,5
20,7
37,0
82,0
Ponad 100
541,0
Źródło: FADN 2008
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Negatywne konsekwencje dla
gospodarstwa i sektora rolnego (1)
Konieczność nowej organizacji gospodarstwa rolnego:
• znalezienie nowej pozycji na rynku (konkurencyjnym),
• konieczność wywiązania się z dotychczasowych zobowiązań,
• koszty nowej adaptacji (prywatne + publiczne).
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Negatywne konsekwencje dla
gospodarstwa i sektora rolnego (2)
Utrata dotychczasowej pozycji konkurencyjnej – konieczność zejścia
z danego rynku.
Spadek liczby zwierząt gospodarskich (strata powierzchni paszowej).
Wzrost udziału majątku niepracującego lub nieefektywnie pracującego.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Negatywne konsekwencje dla
gospodarstwa i sektora rolnego (3)
Liczba zwolnionych pracowników stałych wyniesie w całej zbiorowości
dzierŜawców 13 591 osób.
Spadek liczby i wartości utrzymywanych zwierząt, średnio o 35%.
Wycofanie z uŜytkowania budynków inwentarskich i składowych w ogólnej
liczbie dzierŜawców na sumę 1354,06 mln zł.
Konieczność upłynnienia zbędnych maszyn ze stratą 1309,26 mln zł.
Straty w produkcji roślinnej i zwierzęcej wyniosą 2980,08 mln zł.
Koszty dostosowania organizacji gospodarstw do nowych warunków
wyniosą 1499,83 mln zł.
Źródło: Badanie prof. Wojciecha Ziętary
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Negatywne skutki społeczne Ustawy
Wizerunek państwa a Ustawa.
Wysokie koszty społeczne – nie prowadzi to do równoległej poprawy
struktury agrarnej.
ObciąŜenie dla rozwoju regionalnego – problem jest zróŜnicowany
regionalnie.
Konieczność przygotowania specjalnych programów dostosowujących do
zmian.
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Wnioski
Gospodarstwa o sile ekonomicznej poniŜej 8 ESU nie inwestują i mają
ujemną rentowność kapitału.
Najsilniejsze są przemiany obszarowe w gospodarstwach duŜych i
największych – relatywnie te gospodarstwa dają największą produkcję.
Parytet dochodów w gospodarstwach jest relatywnie wysoki w odniesieniu
do produkcji czystej i wydajności pracy.
Instrumenty CAP są źle zaadresowane i przynoszą relatywnie niewielkie
korzyści dla modernizacji – jest to model drogiej modernizacji (wysoka
pomoc publiczna w stosunku do efektów).
Prof. zw. dr hab. Katarzyna Duczkowska-Małysz
Poseł na Sejm RP Leszek Korzeniowski,
wiceprzewodniczący Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Okiem dzierŜawcy, czyli wpływ zmian
w ustawie o gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa
na funkcjonowanie dzierŜawców.
Czesław Janicki,
Prezes Bovinas Sp. z o.o. w Chodowie
Profil współczesnego dzierŜawcy
Jedyna grupa zawodowa działająca w rolnictwie, płacąca ZUS, podatek
dochodowy od dochodów osobistych i inne obciąŜenia.
DzierŜawcy to zarówno polscy przedsiębiorcy, jak i inwestorzy zagraniczni.
To byli pracownicy PGRów.
Czesław Janicki
Konsekwencje zmian dla dzierŜawców (1)
Brak stabilizacji: Istnieje wiele podmiotów, dla których w najbliŜszych
3-4 latach skończy się okres dzierŜawy. Wyłączenie 30% gruntów i brak
gwarancji przedłuŜenia dzierŜawy przyniesie tragiczne skutki dla
zaplanowanego biznesu.
Brak wyboru: Ustawowy brak wpływu na wybór terenu do wyłączenia ->
Agencja Nieruchomości Rolnych przejmie grunty o przynajmniej średniej
bonitacji, czyli nie będą to grunty najgorsze.
Brak kontroli: Nabywcami wyłączonych gruntów nie będą rolnicy, gdyŜ
w większości nie będą posiadać środków finansowych. Nie ma kredytów
preferencyjnych na zakup ziemi, utrudniony zakup na raty. Ziemia moŜe
trafić do ludzi niezwiązanych z rolnictwem.
Czesław Janicki
Konsekwencje zmian dla dzierŜawców (2)
Najwięksi producenci: Wyłączenia dotyczą przede wszystkim tych,
którzy dają największy produkt rolniczy w Polsce.
Utrata płynności finansowej: Pozbawienie 30% potencjału wpłynie na
to, Ŝe biznesplan przygotowany na potrzeby banku, udzielającego kredytu
na inwestycje, przestanie obowiązywać. Doprowadzi to do utraty
wiarygodności kredytowej dzierŜawców i tym samym spowoduje odcięcie
od środków niezbędnych dla rozwoju gospodarstw i utratę płynności
finansowej.
Utrata zainwestowanych środków: Zawierając umowy dzierŜawcy byli
zobowiązani do poniesienia nakładów inwestycyjnych. Tymczasem utrata
30% potencjału produkcyjnego przełoŜy się na straty związane
z nakładami inwestycyjnymi poniesionymi na gruntach podlegających
wyłączeniom.
Czesław Janicki
Konsekwencje zmian dla dzierŜawców (3)
Zatrudnienie: Konieczność zmian w zatrudnieniu pracowników.
Inwentarz: Zmniejszenie stanu i wartości inwentarza.
Produkcja: Straty z tytułu ograniczenia produkcji.
Budynki i sprzęt: Wycofanie z uŜytkowania budynków inwentarskich
i składowych w gospodarstwach. Konieczność sprzedaŜy części sprzętu.
Infrastruktura: Zaburzenie struktury infrastruktury gospodarstwa.
Koszty adaptacyjne: Dostosowanie organizacji i struktury
przedsiębiorstwa (gospodarstwa) do nowych warunków.
Destabilizacja zawodu rolnika.
Odcięcie części warsztatu pracy,
to tak jakby rzeźbiarzowi odcięto rękę.
Czesław Janicki
Dlaczego ustawa zagraŜa gospodarstwom
towarowym?
dr Ignacy Urbanowski, Leszek Dereziński,
Federacja Związków Pracodawców-DzierŜawców i Właścicieli
Rolnych
Skutki nowelizacji ustawy
Ekspertyzy prawne, ekonomiczne, a takŜe praktyka wykazują, Ŝe
omawiana ustawa jest znakomitym przykładem tego jakich ustaw nie
powinno być. Wprowadzone zmiany uniemoŜliwiły normalne
funkcjonowanie towarowych gospodarstw rolnych.
Główne bariery w gospodarowaniu:
1. Po uszczupleniu potencjału produkcyjnego dzierŜawcy nadal będą
ponosili koszty dzierŜawy budynków gospodarskich.
2. DzierŜawcy będą musieli spłacać kredyty zaciągnięte na modernizację
i rozwój produkcji i spełniać warunki umów kredytowych.
3. Nastąpi dezorganizacja rozłogu gospodarstwa.
4. Poczucie niepewności wśród dzierŜawców w zakresie:
- ekonomicznym,
- moŜliwości dalszego prowadzenia gospodarstwa.
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Skutki nowelizacji ustawy
Wprowadzone regulacjami prawnymi zmiany powinny przynosić korzyści
zarówno dla Państwa, jak i dzierŜawców.
Tymczasem:
• towarowe gospodarstwa rolne gospodarujące na gruntach
dzierŜawionych o ANR powstały w pierwszym okresie z inicjatywy
Agencji, przy zapewnieniu stworzenia racjonalnych warunków
gospodarowania,
• w rezultacie powstały dzierŜawy znakomicie funkcjonujące
i konkurujące z rolnictwem europejskim,
• w ciągu 10 lat spłacono zobowiązania przejęte po PGR-ach,
• gospodarstwa płaciły oprócz czynszu dzierŜawnego i podatku rolnego
takŜe ZUS i podatek dochodowy od wynagrodzeń,
• gospodarstwa te oferowały konkurencyjny produkt, jednocześnie
przynosząc Państwu profity finansowe.
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Skutki nowelizacji ustawy
WdroŜenie postanowień omawianej ustawy powoduje:
• Ograniczenie, a w wielu przypadkach uniemoŜliwienie funkcjonowania
tych gospodarstw. W zamian Państwo nie otrzyma Ŝadnych korzyści.
Nie nastąpi bowiem poprawa struktury agrarnej.
• Pogorszy się konkurencyjność Polskiego rolnictwa.
• Wzrośnie bezrobocie.
• Państwo straci wpływy z podatków, które płacą gospodarstwa
towarowe.
Zamiast zakładanych korzyści ustawa przyniesie
jedynie straty.
Jaki jest zatem cel jej wdroŜenia?
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Sugestie zmian w Ustawie
Agencja Nieruchomości Rolnych powinna przestrzegać zasady, aby
wyłączana z dzierŜaw ziemia była przeznaczana w sprzedaŜy:
• wyłącznie na powiększanie istniejących gospodarstw rolnych,
• byłym pracownikom PGR, którzy są udziałowcami spółek pracowniczych
zobowiązanych do wyłączenia 30% gruntów, pragnących utworzyć
indywidualne gospodarstwo rolne. NaleŜy umoŜliwić im zakup ziemi na
takich samych zasadach, jak rolnikom indywidualnym.
SprzedaŜ dzierŜawionej ziemi, na której trwa waŜna umowa dzierŜawna
(sprzedaŜ z dzierŜawcą), praktykowana przez Agencję Nieruchomości
Rolnych jest sprzeczna z zasadą praworządności. W państwie prawa nie
powinny mieć miejsca praktyki odpowiadające modelowi średniowiecza
(wasal- lennik).
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Sugestie zmian w Ustawie
Zaciągnięte przez dzierŜawcę przed wejściem w Ŝycie ustawy kredyty,
słuŜące modernizacji i rozwojowi gospodarstw rolnych powinny być
traktowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych tak, jak przepisy
wynikające rolniczych programów unijnych.
Agencja Nieruchomości Rolnych powinna precyzyjnie określić wnioski
i decyzje dotyczące problemu zbędnych budynków i budowli, które przy
ograniczonej powierzchni ziemi dzierŜawnej nie mogą obciąŜać
dzierŜawców.
Wyłączane z dzierŜawy, zgodnie z ustawą, działki powinny być przez
Agencję Nieruchomości Rolnych uzgadniane z dzierŜawcą, gdyŜ nie wolno
dopuszczać do dezintegracji dzierŜawionego gospodarstwa.
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Sugestie zmian w Ustawie
Agencja Nieruchomości Rolnych powinna określić precyzyjnie, Ŝe dla
dzierŜawcy, który dobrowolnie wyłącza 30% areału następuje
przedłuŜenie umowy dzierŜawnej o kolejne 10 lat.
Wyłączanie z gospodarstw 30% uŜytków rolnych spowoduje, Ŝe część
dzierŜawców zmuszona zostanie do zredukowania zatrudnienia
i zwolnienia przynajmniej części pracowników. Agencja Nieruchomości
Rolnych w takiej sytuacji powinna zrekompensować dzierŜawcom
dodatkowe poniesione przez nich koszty związane ze zwolnieniami,
szczególnie grupowymi.
Leszek Dereziński, dr Ignacy Urbanowski
Dziękujemy za uwagę
Zapraszamy do kontaktu
Edyta Kwapich-Lenik
tel. (22) 321 51 00
kom: 602 304 194
e-mail: [email protected]
Anna Wrzosk
tel. (22) 321 51 00
kom: 602 308 574
e-mail: [email protected]