docPrognoza Oddziaływania na Środowisko do zmiany
download 
Reklamacja Transkrypt
Prognoza Oddziaływania na Środowisko do zmiany
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY DRZEWICA Opracował: mgr Wojciech Zaczkiewicz Warszawa, grudzień 2009 r SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE 5 1. Uwagi wstępne 5 2. Podstawowe załoŜenia i metodyka pracy 6 3. Ogólna charakterystyka terenu opracowania 7 II. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO DO ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 14 1. Uwarunkowania wynikające z opracowania ekofizjograficznego 14 2. Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych powiatu opoczyńskiego 15 3. Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych województwa łódzkiego 19 4. Uwarunkowania wynikające z przepisów szczegółowych, w tym z ochrony obszarów i obiektów objętych odrębnym statusem prawnym 21 32 III. CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ ZMIANY STUDIUM I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO UWARUNKOWAŃ 24 1. Zakres bieŜącej zmiany studium 24 2. Przeznaczenie - funkcje terenów 24 3. Ustalenia z zakresu kierunków ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego 27 4. Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej 31 5. Ustalenia z zakresu rozwoju systemów komunikacji. 32 IV. POTENCJALNE ZMIANY AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 2 34 V. ZAGROśENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WYNIKAJĄCE Z PROJEKTU ZMIANY STUDIUM 35 1. Emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego 35 2. Hałas 39 3. Odpady 41 4. Gospodarka wodno-ściekowa 43 5. Promieniowanie elektromagnetyczne 45 6. Osuwanie się mas ziemi 45 7. ZagroŜenie powodzą 47 8. Nadzwyczajne zagroŜenia środowiska 47 VI. WPŁYW REALIZACJI ZAPISÓW STUDIUM NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 48 1. Eksploatacja surowców mineralnych, powierzchnia terenu, grunty i gleby 48 2. Warunki wodne 51 3. Szata roślinna i fauna 61 4. Warunki klimatyczne 65 5. Obszary dziedzictwa kulturowego, zabytki, dobra kultury współczesnej oraz dobra materialne 6. Obszary i obiekty 67 chronione, systemy przyrodnicze, róŜnorodność biologiczna 68 7. Krajobraz 69 8. Transgraniczne oddziaływania na środowisko 69 VII. POWSTANIE ZAGROśEŃ DLA ŚRODOWISKA I ZDROWIA LUDZI NA TERENIE OBJĘTYM STUDIUM I W STREFIE JEGO POTENCJALNEGO ODDZIAŁYWANIA 70 VIII. ANALIZA STUDIUM POD KĄTEM REALIZACJI UWARUNKOWAŃ ZAWARTYCH W OPRACOWANIU EKOFIZJOGRAFICZNYM 3 73 IX. ZGODNOŚĆ STUDIUM Z PRZEPISAMI PRAWA DOTYCZĄCYMI OCHRONY 74 ŚRODOWISKA X. ZGODNOŚĆ ZAPISÓW STUDIUM Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI DOTYCZĄCYMI OBSZARU OPRACOWANIA 75 XI. OPIS PRZEWIDYWANYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCYCH Z REALIZACJI USTALEŃ ZAPISÓW STUDIUM 75 1. Oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, chwilowe, krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe, stałe 75 2. Oddziaływanie skumulowane i znaczące 78 3. Zasięg przestrzenny oddziaływań, odwracalność zjawisk 78 XII. ROZWIĄZANIA ELIMINUJĄCE, OGRANICZAJĄCE LUB KOMPENSUJĄCE NEGATYWNE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 1. Rozwiązania eliminujące negatywne oddziaływania 84 84 2. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań przedstawionych w projekcie Studium 85 XIII. METODY ANALIZAY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ ICH PRZEPROWADZANIA XIV. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM 4 85 86 I. WPROWADZENIE 1. Uwagi wstępne Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne we wszystkich sferach rozwojowych: społecznej, gospodarczej, ekologicznej - zapewnia sprzęŜenie długookresowego planowania i programowania z procesem realizacji inwestycji oraz przyjmuje za podstawę tych działań zrównowaŜony rozwój i ład przestrzenny. ZrównowaŜony rozwój rozumiany jest tutaj jako rozwój społeczno - gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania moŜliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń. Przez ład przestrzenny naleŜy natomiast rozumieć takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne: społeczno - gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno - estetyczne. Jednym z instrumentów dla tworzenia warunków zrównowaŜonego rozwoju i ładu przestrzennego, a takŜe uwzględniającego wymagania ochrony środowiska jest Studium Uwarunkowani i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego. Opracowanie „Prognozy oddziaływania na środowisko dla zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Drzewica” ma na celu ocenę ustaleń zmiany Studium w aspekcie ochrony walorów środowiska przyrodniczego, jak równieŜ określenie przewidywanych jego przekształceń i związanych z tym warunków Ŝycia ludzi wynikających z realizacji przyjętych ustaleń studium. „Prognoza” jest realizacją obowiązku określonego w art. 51. Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199 poz. 1227). Opracowanie to w formie opisowej przedstawia przewidywane skutki wpływu ustaleń Studium na poszczególne komponenty środowiska przyrodniczego, przy czym integralną jego częścią jest plansza w skali 1:25 000 (tj. w skali rysunku zmiany Studium). Podstawowymi materiałami wykorzystanymi przy opracowaniu niniejszej prognozy były: 1. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego (2002 r.). 2. Prognoza oddziaływania do Planu Województwa Łódzkiego (2002 r.). 5 Zagospodarowania Przestrzennego 3. Opracowanie ekofizjograficzne do Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego (2001-2002 r.). 4. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007-2020 (2006 r.). 5. Program ochrony środowiska powiatu opoczyńskiego (2004 r.), 6. Plan gospodarki odpadami dla powiatu opoczyńskiego (2004 r.), 7. Plan rozwoju lokalnego powiatu opoczyńskiego na lata 2007-2013 (2008 r.), 8. Projekt Zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Drzewica (2009 r). 9. Opracowanie ekofizjograficzne gminy Drzewica (2009 r). 2. Podstawowe załoŜenia i metodyka pracy Przedmiotem opracowania jest prognoza oddziaływania na środowisko skutków realizacji „Zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Drzewica”. Prognoza odnosi się do obszaru gminy w je granicach administracyjnych. Prognoza jest opracowaniem kameralnym sporządzonym w oparciu o dostępne materiały. Przy opracowaniu Prognozy przeanalizowano zapisy podstawowych dokumentów pozostających w ścisłym związku ze zmianą Studium. Uwzględniono takŜe informacje zawarte w prognozach oddziaływań na środowisko sporządzonych dla przyjętych dokumentów powiązanych ze zmianą Studium. Celem przeprowadzonej analizy jest ocena czy i w jaki sposób ustalenia zmiany Studium mogą oddziaływać na środowisko. W pierwszej części przeprowadzona została analiza czy i w jakim zakresie zapisy ujęte w zmianie Studium są zgodne z wytycznymi umieszczonych w dokumentach strategicznych odnoszących się do problematyki środowiska i zrównowaŜonego rozwoju na szczebla wojewódzkiego oraz powiatowego. Nie przeprowadzano takiej analizy w stosunku do dokumentów międzynarodowych i krajowych, zakładając zgodność istniejących juŜ dokumentów niŜszej rangi z istniejącymi dokumentami wyŜszej rangi. Następnie na podstawie dokonanej oceny stanu środowiska w mieście zdefiniowano główne problemy w zakresie ochrony środowiska W drugiej części dokonano identyfikacji potencjalnych oddziaływań projektu zmiany środowiskowe dla następujących elementów: 1 - powietrze i klimat, 2 - woda, 6 Studium. Przeanalizowano skutki 3 - bioróŜnorodność, fauna i flora, 4 - powierzchnia ziemi i gleba, 5 - krajobraz, 6 - zasoby naturalne, 7 - dobra materialne, 8 - dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki, 9 - populacja oraz zdrowie ludzi. Ustalono czy występuje lub będzie występować jakiekolwiek oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, krótkoterminowe, długoterminowe, stałe czy chwilowe pomiędzy zadaniem, a danym elementem środowiska. Określono czy oddziaływanie to moŜe być negatywne, pozytywne czy obojętne. Określono wnioski w kontekście braku realizacji zmiany Studium. Analizy przeprowadzone w ramach prognozy oparto na załoŜeniach, Ŝe stanem odniesienia dla prognozy są: − istniejący stan środowiska przyrodniczego i zagospodarowania terenu, określony w opracowaniu ekofizjograficznym wykonanym dla obszaru gminy Drzewica, − uwarunkowania wynikające z ustaleń podstawowych dokumentów strategicznych powiązanych ze zmianą Studium. ZałoŜono, Ŝe działania związane z realizacją systemów technicznych na omawianym obszarze realizowane będą zgodnie z zasadami przyjętymi w projekcje zmiany Studium. Ocenę moŜliwych przemian komponentów środowiska przeprowadzono w oparciu o analizę ich funkcjonowania w istniejącej strukturze przestrzennej. Etapem końcowym jest ocena skutku, czyli wynikowego stanu komponentów środowiska, powstałego na skutek przemian w jego funkcjonowaniu, spowodowanych realizacja ustaleń zmiany Studium oraz sformułowanie propozycji zmian lub alternatywnej wersji ustaleń, wynikających z troski o osiągnięcie moŜliwie korzystnego stanu środowiska w warunkach projektowanego zagospodarowania przestrzennego obszaru. 3. Ogólna charakterystyka terenu opracowania Gmina Drzewica połoŜona jest w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego, w powiecie opoczyńskim. Zajmuje powierzchnię 11 819 ha, w skład gminy wchodzi 17 sołectw oraz miasto Drzewca. Gminę zamieszkuje (wg stanu na 30.06.2007 r.) 11 270 osób, 5 530 męŜczyzn i 5 740 kobiet. Pod względem morfologicznym (według fizyczno - geograficznej regionalizacji Polski) 7 teren gminy i miasta Drzewicy połoŜony jest w południowej części Równiny Radomskiej, stanowiącej mezoregion Wzniesień Południowo - Mazowieckich. W kształtowaniu morfologii gminy zasadniczą rolę odegrała rzeźbotwórcza działalność lodowca i towarzyszących mu wód oraz erozja i akumulacja fluwialna, a takŜe procesy eoliczne. Formy powstałe w wyniku bezpooeredniej działalności lodowca to gliniaste równiny płaskie i faliste oraz wzgórza spiętrzeń morenowych i moren martwego lodu. Na odsłaniających się na powierzchni glinach i piaskach występują niewielkie misy wytopiskowe. Zasięg lądolodu zlodowacenia Odry wyznaczają wyraźnie formy czołowomorenowe w postaci kulminacji moren czołowych oraz moren martwego lodu, a takŜe formy akumulacji wodnolodowcowej reprezentowane przez pagórki kemowe i inne formy akumulacji szczelinowej. Na obszarze gminy występują tarasy kemowe związane ze strefą marginalną lądolodu zlodowacenia Odry. Formy akumulacji szczelinowej tworzą na północ od Drzewicy wydłuŜone wały zbudowane z piasków i Ŝwirów—ozy. W północnej części obszaru arkusza, zbudowanej w większości z osadów wodnolodowcowych, słabo zaznaczają się sandrowe stoŜki napływowe, zmienione nieco przez procesy fluwialne, eoliczne i peryglacjalne. Omawiany teren rozcinają doliny: Drzewiczki i Brzuśni. Ponadto istnieje tu sieć drobnych dolin bocznych oraz suchych lub okresowo czynnych dolinek denudacyjnych. Rzeki i doliny mają zróŜnicowany charakter. Drzewiczka płynie miejscami po wychodniach jury środkowej i górnej, tworząc odcinek przełomowy (koło Drzewicy w piaskowcach). Brzuśnia, płynąc po wychodniach dolnej jury, tworzy ostro wciętą dolinę. Cechą charakterystyczną obszaru jest stosunkowo niewielka ilość form i osadów typu eolicznego, często silnie przemodelowanych, przechodzących w pola piasków przewianych. Miejscami rzeźba glacjalna urozmaicona jest wychodniami skał podłoŜa tworzącymi charakterystyczne góry i pagórki — formy typu świadków, pozbawione płaszcza osadów czwartorzędowych. NajwyŜej połoŜony punk gminy znajduje się na północ od miasta Drzewica – Góra śurawia ,ponad 208,00 m n..p.m. NajniŜszy punkt omawianego terenu połoŜony jest na rzędnej około 151,00 m n.p.m. i znajduje się w dolinie rzeki Drzwiczki. Omawiany obszar połoŜony jest w północno-zachodniej części mezozoicznej osłony Gór Świętokrzyskich. Według regionalizacji fizycznogeograficznej Polski obszar gminy Drzewica obejmuje 8 Wzgórza Opoczyńskie i Garb Gielniowski. Wymienione mezoregiony naleŜą do makroregionu WyŜyny Środkowomałopolskiej. Najstarsze osady odsłaniające się na powierzchni to piaskowce, iłowce, mułowce z wkładkami syderytów i zlepieńce - seria ostrowiecka, ich wiek datowany jest na synekur górny (jura dolna). Mułowce i piaskowce z wkładkami syderytów - seria gielniowska na omawianym obszarze pojawiają się w południowej części obszaru, w okolicach Krzczonowa, osady te naleŜą do pliensbachu. . Utwory torsu to iłowce, piaskowce i mułowce z syderytami - serii ciechocińskiej rozpoczynają one cykl sedymentacyjny górnego liasu. Aalen i bajos reprezentowany jest przez piaskowce, iły, iłowce, łupki ilasto - piaszczyste, mułowce i syderyty. Wychodnie tych utworów znajdują się w okolicach Idzikowic. Osady czwartorzędowe na omawianym terenie nie mają duŜej miąŜszości — przeciętnie osiąga ona kilka lub kilkanaście metrów i wzrasta w kierunku północnym i północno-zachodnim. W kopalnych obniŜeniach dolinnych osady czwartorzędowe mogą osiągać miąŜszość do około 50 m, a na kulminacjach moren czołowych — do 80 metrów. Zaznacza się wyraźna tendencja do wyrównywania powierzchni, gdyŜ w miejscach, gdzie pojawiają się wyniosłości podłoŜa jurajskiego, obserwuje się nieznaczną miąŜszość utworów czwartorzędowych bądź ich zupełny brak, natomiast w obniŜeniach podłoŜa grubość tych utworów zwiększa się. Gliny zwałowe tworzą zwarte powierzchnie, miejscami porozcinane wychodniami skał jury środkowej i górnej lub przykryte utworami młodszymi. Maksymalna miąŜszość tych glin wynosi około7 metrów, w części wschodniej zaś wzrasta do ponad 20 m. Piaski, miejscami piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe występują na znacznym obszarze gminy, zajmując rozległe powierzchnie, zwłaszcza w północnej części. Najczęściej leŜą one na glinach zwałowych zlodowacenia Odry lub na utworach jurajskich. MiąŜszość tych osadów waha się od 5 metrów maksymalnie do 14 metrów. Piaski i piaski ze Ŝwirami ozów na obszarze arkusza stwierdzono w północno-wschodniej części, w okolicach Domaszna. Tworzą one formy palczaste z wyraźną osią dłuŜszą. Zbudowane są z piasków i Ŝwirów warstwowanych skośnie i krzyŜowo, przewarstwionych piaskami, a niekiedy mułkami zapadającymi ku centralnej części formy. Piaski, mułki i Ŝwiry tarasów kemowych występują na północnym skraju obszaru gminy. Wykształcone są one w postaci piasków 9 średnio- i gruboziarnistych z domieszką Ŝwirów oraz mułków. Piaski i piaski z mułkami, miejscami Ŝwiry rzeczne tarasów nadzalewowych powstały w okresie zlodowacenia północnopolskiego ( 2,0 – 8,0 m.n.p. rzeki). MiąŜszość tych utworów jest zmienna: od 2 do 6 m, maksymalna do 10 m. Osady te występują na glinach zwałowych (okolice Idzikowic i Gielzowa) oraz na piaskach i Ŝwirach wodnolodowcowych (okolice Drzewicy) Piaski, piaski pylaste, pyły z wkładkami osadów organicznych to osady wypelniające dna suchych dolin i leŜą głównie na piaskach i Ŝwirach wodnolodowcowych. MiąŜszość tych osadów nie przekracza 2,5 metra. Piaski eoliczne na obszarze gminy Drzewica tworzą rozległe pokrywy głównie na piaskach i Ŝwirach wodnolodowcowych i lodowcowych. W części na piaskach eolicznych wykształciły się wydmy paraboliczne, którym towarzyszą drobne zagłębienia deflacyjne, często wypełnione namułami torfiastymi o małej miąŜszości. W dnach dolin występują piaski, miejscami piaski humusowe i Ŝwiry rzeczne tarasów zalewowych 0,5 – 2,0 m.n.p. rzeki oraz piaski rzeczne. Boczne doliny są wycięte w glinach zwałowych i wypełniają je piaski humusowe. W głównych dolinach występują starorzecza oraz stałe podmokłości z namułami torfiastymi. W spągu tych osadów występują piaski rzeczne z domieszką drobnego Ŝwiru. Namuły torfiaste wypełniają równieŜ zagłębienia bezodpływowe i występują na obszarach wysoczyznowych i pośród form wydmowych. Obszar gminy Drzewica mieści się w całości w obrębie zlewni trzeciego rzędu rzeki Drzewiczki. Drzewiczka jest prawobrzeŜnym dopływem Pilicy o długości 91,17 km i powierzchni zlewni 1084,54 m2. Źródła jej znajdują się na Garbie Gielniowskim koło Ruskiego Brodu na wysokości 248 m n.p.m. Rzeka na prawie całej długości płynie naturalnym korytem, które meandruje, rozwidla się i odcina starorzecza. WzdłuŜ jej biegu znajdują się łąki, stawy i kępy zarośli, a w dolnym biegu - lasy. Najbardziej atrakcyjnym odcinkiem Drzewiczki, ze względu na obfitość ryb i ich wielką róŜnorodność gatunkową, jest odcinek ujściowy za Odrzywołem aŜ do Nowego Miasta (poza granicami woj. łódzkiego). Drzewiczka uchodzi do Pilicy na terenie woj. mazowieckiego w km 79,41. Głównymi dopływami Drzewiczki są: Młynkowska, Wąglanka i Brzuśnia Jakość wód Drzewiczki jest zadowalająca – odpowiadała klasie III Rejony połoŜone w doliny rzeki Drzewicy znajdują się w strefie zagroŜenia powodziowego (wielka woda o prawdopodobieństwie 1%). Obszar gminy Drzewica obejmuje fragment północnej części środkowomałopolskiego 10 rejonu hydrogeologicznego. Poziomy wodonośne o znaczeniu uŜytkowym występują w utworach czwartorzędowych i mezozoicznych: jury górnej, jury środkowej i jury dolnej. Czwartorzędowe piętro wodonośne posiada stosunkowo niewielkie rozprzestrzenienie. Wody występują w osadach piaszczysto Ŝwirowych w dolinie rzeki Drzewiczki Osady czwartorzędowe, leŜące na wodonośnych utworach jurajskich, lokalnie stanowią podrzędny poziom uŜytkowy. Wodonośność piasków i Ŝwirów uzaleŜniona jest od ich miąŜszości, która wynosi średnio od 5 m. do 25 m. Jurajskie piętro wodonośne zajmuje cały obszar gminy. UŜytkowe poziomy wodonośne stanowią wapienie margliste jury górnej oraz piaskowcowo – iłowcowo – mułowcowe serie jury środkowej i dolnej. Ze względu na korzystne parametry hydrogeologiczne posiadają one rangę głównych uŜytkowych poziomów wodonośnych. Poziom górnojurajski ma charakter szczelinowy, a poziomy: środkowo - i dolnojurajski są porowo – szczelinowe. Głębokość strefy aktywnej wymiany wód podziemnych oszacowano na 150 metrów. Wydajności potencjalne studni głównie mieszczą się w przedziale 10 – 30 m 3/h, tylko lokalnie w okolicach Drzewicy osiągają 30- 50 m3/h, a nawet powyŜej 120 m3/h. Zasilanie warstw wodonośnych odbywa się przez infiltrację opadów atmosferycznych. Jest ono bezpośrednie na wychodniach lub pośrednie przez nadkład osadów czwartorzędowych. Odpływ wód podziemnych odbywa się generalnie do rzeki Drzewiczki. NajniŜsze rzędne zwierciadła wód podziemnych zanotowano we wschodniej części gminy (150 m.n.p.m.), zaś najwyŜsze w części południowej (200 m.n.p.m.). Jakość wód podziemnych poziomu środkowojurajskiego jest dobra, a wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyŜszone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, a nie w wyniku działalności człowieka lub wpływ ten jest bardzo słaby (klasa II). Poziom dolnojurajski posiada głównie wodę zadowalającej jakości, gdzie wartości elementów fizykochemicznych są podwyŜszone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych (podwyŜszona zawartość Ŝelaza w wyniku obecności wkładek syderytu) lub w wyniku działalności człowieka (klasa III). Wyjątek stanowi rejon w południowo – wschodniej części gminy z dobrą jakością wody (klasa II). Na terenie gminy Drzewica moŜna wyróŜnić kilka rejonów o zróŜnicowanych warunkach występowania wód w strefie przypowierzchniowej. WzdłuŜ dolin rzecznych Drzewicy i Brzuśni, w przepuszczalnych utworach aluwialnych i wodnolodowcowych, występuje jeden ciągły poziom wód gruntowych. W rejonach dolin, zagłębień i obniŜeń wody gruntowe zalegają na głębokości 11 0-1 m p.p.t. Występują tu podmokłości i zatorfienia, w okresach wiosennych roztopów jak równieŜ wzmoŜonych opadów często zdarza się, Ŝe zwierciadło utrzymuje się na powierzchni terenu. Obszar zalegania wód gruntowych na głębokości 1 -2 m p.p.t. obejmuje tereny przyległe do dolin cieków powierzchniowych. Na terenach połoŜonych w większej odległości od dolin i obniŜeń, swobodne zwierciadło wód gruntowych zalega na głębokości przekraczającej 2,0 m.p.p.t. i nie stanowi istotnego utrudnienia przy lokalizacji nowej zabudowy (przy prowadzeniu robót fundamentowych czy wykopów pod infrastrukturę techniczną). Wody gruntowe tego rejonu są zasilane głównie poprzez drenaŜ wód rzecznych i infiltrację opadów atmosferycznych, charakteryzują się duŜą amplitudą wahań, miejscami dochodzącą do 1,0 m. Wody te z uwagi na płytkie połoŜenie i bark izolacji są bardzo naraŜone na degradację. Największe zagroŜenie dla tego poziomu stanowią tereny przemysłowe, tereny zurbanizowane oraz te o nieuregulowanej gospodarce ściekowej, na których stosuje się szamba. Na znacznej powierzchni omawianego terenu panują zdecydowanie inne warunki hydrogeologiczne – brak jest tu jednego ciągłego poziomu wód przypowierzchniowych. Uwarunkowane jest to oczywiście budową geologiczną tego rejonu. Występują tu zwarte powierzchnie glin zwałowych. Są to praktycznie tereny bezwodne w strefie przypowierzchniowej. Wody gruntowe mogą pojawiać się płytko tylko w rejonach występowania soczew osadów przepuszczalnych i w spiaszczonych, stropowych partiach glin, przy czym są to poziomy bardzo mało zasobne bez znaczenia gospodarczego. W obrębie zwartych wychodni glin zwałowych, znajdują się stosunkowo duŜe obszary, na których od powierzchni zalegają osady przepuszczalne o małej miąŜszości. Występują w nich lokalne poziomy wodonośne o małym rozprzestrzenieniu i niewielkiej zasobności. Głębokość ich zalegania uwarunkowana jest przede wszystkim połoŜeniem spągu słaboprzepuszczalnych utworów podścielających jak równieŜ intensywnością zasilania przez opady atmosferyczne. Poziomy te w okresach suchych mogą zanikać. Według podziału Polski na regiony klimatyczne obszar opracowania leŜy w strefie Regionu Mazowiecko – Podlaskiego z zaznaczającymi się wpływami klimatu zarówno kontynentalnego, jak i oceanicznego. Ogólna charakterystyka warunków meteorologicznych tego regionu przedstawia się następująco: - średnie temperatury stycznia wynoszą 2,8 ºC, lipca 18,0 ºC; - zima trwa średnio 92 dni, a lato 97; 12 - suma opadów w ciągu roku nieznacznie przekracza 600 mm; - dni pogodnych w ciągu roku jest średnio 55, a pochmurnych 112; - pokrywa śnieŜna występuje przez około 70 dni w roku. Cały powiat opoczyński z uwagi na emisję pyłu zawieszonego zaliczony został do strefy „C”, w której notuje się zanieczyszczenia powyŜej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji i z tego względu konieczne jest opracowanie programu ochrony powietrza. Pod względem emisji pozostałych zanieczyszczeń powiat został zaliczony do strefy „A” – emisje zanieczyszczeń nie przekraczają wartości dopuszczalnych. Gmina Drzewica charakteryzuje się małym udziałem gleb o wysokiej przydatności dla celów rolniczych. Gleby zaliczane do III klasy bonitacyjnej, stanowią zaledwie niecałe 5,8% uŜytków rolnych. Obok nich występują gleby IV klasy bonitacyjnej, charakteryzujące się takim samym składem mechanicznym, lecz nieco gorszymi warunkami wodno- powietrznymi, zajmują one prawie 38,2 % powierzchni uŜytków rolnych. Gleby I i II klasy bonitacyjnej na omawianym obszarze nie występują. Lasy ogółem w gminie Drzewica zajmują 32,50% ogólnej powierzchni, co przy średniej wojewódzkiej 20,70% kwalifikuje ją do gmin o wysokiej lesistości. Na terenie gminy w rejonach występowania w strefie przypowierzchniowej glin i piasków gliniastych dominują siedliska lasu mieszanego. Natomiast siedliska świeŜe związane są z glebami uboŜszymi – bielicowymi i rdzawymi wytworzonymi z piasków. Siedliska wilgotne występują w rozproszeniu i związane są z terenami dolin i obniŜeń, gdzie często spotykane są podmokłości. Opisywany rejon jest ubogi pod względem zróŜnicowania gatunkowego lasów Poza zbiorowiskami leśnymi bardzo duŜe znaczenie dla funkcjonowania systemu przyrodniczego gminy mają zbiorowiska roślinności występujące w dolinach i obniŜeniach terenu: szuwary, zarośla wierzbowe, łąki i pastwiska Na terenie gminy największe powierzchnie zajmuje roślinność pól uprawnych. Zabudowie zagrodowej towarzyszą drzewa i krzewy ozdobne, pojedyncze drzewa owocowe. Najczęściej występujące gatunki drzew i krzewów ozdobnych to: Lipa drobnolistna, Brzoza brodawkowata, Dąb szypułkowy, Klon pospolity, Wiąz, Jesion wyniosły, Lilak, Dereń biały, RóŜa pospolita i Leszczyna. Sady najczęściej tworzą jabłonie, grusze, śliwy, wiśnie często spotykane są równieŜ Orzech włoski. Roślinność towarzysząca zabudowie mieszkaniowej na ogół jest w dobrym stanie zdrowotnym i mimo wielu zastrzeŜeń odnośnie kompozycji poszczególnych zespołów roślin stanowi wartościowy element szaty roślinnej. 13 Na terenie całej gminy wielkie znaczenie przyrodnicze i krajobrazowotwórcze mają zadrzewienia, zakrzewienia i pojedyncze drzewa śródpolne. Na terenie gminy Drzewica nie była przeprowadzana inwentaryzacja świata zwierząt. Z POŚ dla powiatu opoczyńskiego wynika, Ŝe w rejonie tym występują następujące gatunki zwierząt: 1. Ryby – szczupak, leszcz, płoć, karaś, węgorz, jaźwica, okoń, kiełb, ukleja. 2. Płazy – ropuchy, Ŝaba zielona, Ŝaba ścierniskowa, kumak rzeczny. 3. Gady – jaszczurka zielona, jaszczurka zwinka, traszka zwyczajna, zaskroniec, Ŝmija zygzakowata. 4. Ptaki – myszołów, jastrząb, krogulec, sokół pustułka, brodziec, rybitwy, wróblowate, szpak, kuropatwa, baŜant zwyczajny, biegusy. 5. Ssaki – jeleń szlachetny, dzik, lis, zając, borsuk, gryzonie, wydra, bóbr, norka europejska i amerykańska, sarny. Charakteryzując świat zwierząt naleŜy pamiętać, Ŝe obok “pospolitych” gatunków na terenie powiatu Ŝyją zwierzęta podlegające ochronie, w tym np. minóg ukraiński i koza złotawa, które są wpisane na listę Czerwonej Księgi. II. UWARUNKOWANIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO DO ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 1. Uwarunkowania wynikające z opracowania ekofizjograficznego Opracowanie ekofizjograficzne wykonane dla gminy Drzewica określa główne walory środowiska przyrodniczego miasta, zagroŜenia dla jego funkcjonowania oraz preferowane sposoby zagospodarowani i uŜytkowania poszczególnych rejonów z uwagi na uwarunkowania przyrodnicze: Biorąc pod uwagę warunki naturalne gminy Drzewica podstawowe funkcje, które powinny decydować o jej rozwoju to mieszkalnictwo usługi sportu i turystyki oraz rolnictwo oraz działalność związana z obsługą rolnictwa oraz przetwórstwem rolno-spoŜywczym. Największe powierzchniowo obszary, które z uwagi na uwarunkowania przyrodnicze, gruntowo-wodne i glebowe mogą zostać przeznaczone pod inwestycje znajdują się w centralnej i południowej części gminy. Podstawowym składnikiem biosystemu gminy są doliny rzeczne i towarzyszące im zwarte powierzchnie leśne. 14 Doliny cieków powierzchniowych i ekosystemy leśne tworzące system przyrodniczy gminy powinny być wyłączone z lokalizacji zabudowy kubaturowej podlegać wzmoŜonej ochronie przed degradacją.. Ochronie przed degradacją powinny podlegać równieŜ zespoły zieleni półnaturalnej oraz zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne. Na obszarach o płytkim występowaniu wód gruntowych (do 2,0 m p.p.t), nie wskazane jest tu lokalizowanie podziemnych zbiorników na nieczystości, nowa zabudowa powinna być bez podpiwniczeń. W obrębie gminy nie występują obszary i obiekty chronione w myśł Ustawy o ochronie przyrody. Na terenie gminy najbardziej uciąŜliwym obiektem dla środowiska przyrodniczego i mieszkańców są ciągi komunikacyjne. Wskazane jest przeprowadzenie szczegółowych badań określających rzeczywisty zasięg uciąŜliwego oddziaływania tych ciągów. Zlokalizowane na terenie gminy obiekty usługowe i magazynowo-składowe nie wywołują uciąŜliwości dla środowiska przyrodniczego. 2. Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych powiatu opoczyńskiego Plan rozwoju lokalnego powiatu opoczyńskiego na lata 2007-2013 Cel strategiczny – poprawa warunków Ŝycia mieszkańców powiatu poprzez poprawę jakości środowiska. Cel ten ma być realizowany poprzez: wdroŜenia systemowej gospodarki wodno-ściekowej, wykorzystania odnawialnych źródeł energii, selektywnej zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania odpadów przede wszystkim komunalnych i niebezpiecznych, ochronę przed powodziami, ochronę przed hałasem, ograniczenie emisji zanieczyszczeń do atmosfery, poprawę czystości wód powierzchniowych i podziemnych, ochronę gleb, rekultywację terenów poeksploatacyjnych i zdegradowanych, 15 zwiększenie lesistości powiatu i doprowadzenie do regeneracji obszarów leśnych uszkodzonych przez przemysł, zwiększenie zasobów wodnych powiatu, promocję edukacji ekologiczne Program ochrony środowiska dla powiatu opoczyńskiego Jakość wód i stosunki wodne Cel długoterminowy do roku 2015: Przywrócenie jakości wód powierzchniowych do wymaganych standardów oraz ochrona jakości i ilości wód podziemnych wraz z racjonalizacją ich wykorzystania. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1.Osiągnięcie właściwych standardów wód powierzchniowych pod względem jakościowym. 2. Zapewnienie mieszkańcom dostępu do wody o odpowiedniej jakości i niezbędnej ilości. 3. Ochrona ilościowa i jakościowa wód podziemnych. 4. Rozwój i modernizacja infrastruktury ochrony środowiska (wodociągi i kanalizacja). Jakość powietrza Cel długoterminowy do roku 2015: Poprawa dotychczasowej jakości powietrza atmosferycznego na terenie powiatu poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych, komunalnych i komunikacyjnych . Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z procesów technologicznych w zakładach przemysłowych. 2. Ograniczanie wielkości emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych. 3. Ograniczenie emisji ze źródeł komunalnych, szczególnie niskiej emisji. Hałas i wibracje Cel długoterminowy do roku 2015: ObniŜenie natęŜenia hałasu do obowiązujących prawnych standardów i ograniczanie uciąŜliwości akustycznych związanych z komunikacją i przemysłem na obszarach powiatu zagroŜonych hałasem. Cele średnioterminowe i kierunki działań do roku 2011: 1. Utrzymanie aktualnego poziomu hałasu w obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest korzystna. 2. Ograniczenie poziomu hałasu emitowanego przez środki transportu w obszarach miejskich i wzdłuŜ głównych dróg. 3. Ograniczanie hałasu pochodzenia przemysłowego i robót budowlanych. 16 Promieniowanie elektromagnetyczne Cel długoterminowy do roku 2015: Ograniczanie oddziaływania na środowisko i monitoring promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Cel średnioterminowy do roku 2011: 1. Utrzymanie dotychczasowego stanu braku zagroŜeń dla środowiska i mieszkańców ze strony promieniowania elektromagnetycznego. 2. Utrzymywanie natęŜenia promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego poniŜej poziomów dopuszczalnych lub co najwyŜej na tym poziomie. PowaŜne awarie Cel długoterminowy do roku 2015: Zapobieganie powaŜnym awariom przemysłowym i zagroŜeniom naturalnym oraz eliminacja i minimalizacja skutków w razie ich wystąpienia. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Minimalizacja ryzyka wystąpienia powaŜnej awarii. 2. Ochrona ludności powiatu przed skutkami powaŜnej awarii lub klęsk Ŝywiołowych. Lasy Cel długoterminowy do roku 2015: Wzbogacenie i racjonalna eksploatacja zasobów leśnych. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Wzrost lesistości powiatu poprzez zalesianie nieuŜytków. 2. Ochrona zasobów leśnych i poprawa kondycji przyrodniczej obszarów leśnych oraz ich otulin. 3. Wspieranie działań zmierzających do poprawy zdrowotności i odporności drzewostanów. Obszary chronione i tereny zieleni urządzonej Cel długoterminowy do roku 2015: Ukształtowanie i ochrona powiatowego systemu obszarów ochronnych. Ochrona zasobów kopalin Cel długoterminowy do roku 2015: Efektywne wykorzystywanie eksploatowanych złóŜ, ochrona zasobów złóŜ nieeksploatowanych poeksploatacyjnych. Cele średnioterminowe do roku 2011: 1. Poszukiwanie substytutów kopalin naturalnych 17 oraz rekultywacja terenów 2. Minimalizacja negatywnego wpływu na środowisko przy eksploatacji kopalin 3. Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych Gleby Cel długoterminowy do roku 2015: Racjonalne wykorzystanie gleb i gruntów wraz z ich ochroną i rekultywacją. Cele średnioterminowe do roku 2011 1. Uaktualnianie informacji o zanieczyszczeniu gleb i gruntów. 2. Zahamowanie procesów degradacji gleb i gruntów. 3. Ograniczenie przeznaczania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne – ochrona ilościowa. 4. Wzrost świadomości społeczeństwa, głównie osób uprawiających ziemię, w zakresie zasad jej ochrony. Racjonalizacja uŜytkowania wody do celów produkcyjnych i konsumpcyjnych Cel długoterminowy: Zmniejszenie w perspektywie do roku 2010 wodochłonności produkcji przemysłowej o 50% w porównaniu z rokiem 1990. Zmniejszenie zuŜycia energii Cel długoterminowy: Zmniejszenie zuŜycia energii w przeliczeniu na jednostkę krajowego produktu o 25% w roku 2010 w porównaniu z rokiem 2000 i o 50% w porównaniu z rokiem 1990. Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Cele długoterminowe: Zwiększenie do roku 2010 udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 3,1% w roku 2005, 3,65 w roku 2006 i systematyczny wzrost do 7,5% w roku 2010 Zwiększenie do roku 2010 wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych o 100% w stosunku do roku 2000. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji Cele długoterminowe: Ograniczenie do roku 2010 materiałochłonności produkcji 50% w stosunku do roku 1990 Wycofanie z produkcji i uŜytkowania, bądź ograniczenie uŜytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych (reglamentowanych przez dyrektywy UE i przepisy prawa międzynarodowego) (dotyczy substancji zawierających metale cięŜkie, trwałe zanieczyszczenia organiczne oraz substancje niszczące warstwę ozonową) Plan gospodarki odpadami dla powiatu opoczyńskiego Podstawowe działania zmierzające do zapobiegania powstawaniu odpadów, do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko mają polegać na: 18 intensyfikacji działań organizacyjnych umoŜliwiających rozwój systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych z uwzględnieniem selektywnej zbiórki surowców wtórnych, zakup pojemników do selektywnej zbiórki w szkołach podległych staroście, organizacja zbiórki odpadów ulegających biodegradacji, lub organizacji systemu dwupojemnikowego, oraz odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych, remontowo-budowlanych, elektrycznych i elektronicznych, organizacja systemu zbiórki, gromadzenia i transportu dla odpadów powstających w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw, organizacja zbiórki wyeksploatowanych pojazdów od mieszkańców, organizacja zbiórki zuŜytych opon od mieszkańców, opracowanie planu zamykania i rekultywacji składowisk odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętnych, monitoring posiadaczy niebezpiecznych odpadów medycznych i weterynaryjnych w zakresie przestrzeganiem przepisów dotyczących gospodarki tymi odpadami, stosowanie nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów w sektorze gospodarczym, opracowanie planu inwentaryzacji odpadów zawierających azbest w budownictwie jednorodzinnym na terenie powiatu, opracowanie harmonogramu usuwania azbestu wraz z monitoringiem, edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie wprowadzanego systemu gospodarki odpadami, edukacji ekologicznej wytwórców odpadów w zakresie prawidłowych sposobów postępowania z odpadami oraz ich obowiązków wynikających z obowiązujących uregulowań prawnych. 3. Uwarunkowania wynikające z dokumentów strategicznych województwa łódzkiego Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Łódzkiego I. Za priorytety średniookresowe (lata 2003-2010) uznaje się: 1. Intensyfikację realizacji opracowanych planów gospodarowania odpadami. 2. WdroŜenie systemów selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. 3. Dwukrotny wzrost udziału odzyskiwanych i powtórnie wykorzystywanych odpadów przemysłowych w stosunku do stanu z 1990 r. 19 4. Tworzenie kompleksowych systemów odzysku surowców wtórnych m.in. przemysłowych, makulatury, szkła, tworzyw sztucznych, gumy, aluminium (odzysk co najmniej 50% papieru i szkła). 5. Stworzenie kompleksowego systemu odzysku i recyklingu materiałów z opakowań. 6. Budowa zintegrowanej infrastruktury do bezpiecznego zbierania, segregacji. 7. Transportu, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. 8. Wprowadzenie ewidencji zakładów posiadających rocznie ponad 500 l olejów odpadowych oraz PCB. 9. Tworzenie rynków zbytu dla materiałów z odzysku. 10. Rozpoczęcie budowy systemu sieci zakładów przeróbki odpadów, zintegrowanego z wytycznymi UE, szczególnie odpadów niebezpiecznych. 11. Kontynuacja likwidacji mogielników. 12. Opracowanie i wdroŜenie krajowej strategii redukcji odpadów ulegających biodegradacji. 13. Składowanie jedynie unieszkodliwionych odpadów niebezpiecznych. 14. Zakończenie wdraŜania programu spalania odpadów szpitalnych. 15. Wycofanie z produkcji i uŜytkowania, bądź ograniczenie uŜytkowania substancji i materiałów niebezpiecznych m.in. zawierających metale cięŜkie. 16. Trwałe zanieczyszczenia organiczne, niszczące warstwę ozonową. 17. Wprowadzenie systemu pozwoleń (zintegrowanych) na emisje do wszystkich komponentów środowiska. 18. WdroŜenie skutecznego systemu kontroli i nadzoru (monitoringu) w gospodarce odpadami. 19. Rozwój prac naukowo-badawczych nad nowymi technologiami recyklingu odpadów. II. W okresie perspektywicznym (lata 2010-2015) priorytetowe kierunki działań w zakresie ochrony środowiska przed odpadami to: 1. Pełna przebudowa modelu konsumpcji i produkcji dla poprawy efektywności energetycznej i surowcowej. 2. Realizacja zobowiązań w zakresie redukcji ilości odpadów ulegających biodegradacji. 3. Ostateczne rozwiązanie problemu opakowań i odpadów z opakowań. 4. Organizacja sprawnego systemu odzysku surowców wtórnych (wszystkich) 20 z zastosowaniem najlepszych technologii. 5. Całkowite unieszkodliwienie nagromadzonych odpadów niebezpiecznych. 6. Sukcesywna likwidacja/rekultywacja starych składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych. 7. WdroŜenie technologii mało odpadowych oraz technologii odzysku i uŜycia ponownego odpadów. Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego Strategiczne cele realizacji Programu Ochrony Środowiska: 1. Przestrzenne równowaŜenie obciąŜeń. 2. Rozwój i unowocześnienie gospodarki regionu. 3. Rozwój i unowocześnienie infrastruktury technicznej. 4. Rozwój wieloprzestrzennych systemów ochrony środowiska. 5. Rozwój bełchatowskiego kompleksu górniczo-energetycznego. 6. Przekształcenie Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego w ośrodek o znaczeniu krajowym i europejskim. 7. Intensyfikacja i wzrost zasięgu przestrzennego działań na rzecz przeciwdziałania degradacji oraz szczególnie zagroŜonych obszarów lub zasobów. Strategiczne kierunki działań: 1. Określenie stref rozwoju przestrzennego oraz restrukturyzacja systemu osadniczego. 2. Restrukturyzacja przemysłu oraz restrukturyzacja obszarów wiejskich. 3. Rozwój sieci komunikacyjnych oraz rozszerzenie zasięgów systemów technicznych gospodarki komunalnej. 4. Rozwój sieci ECONET i NATURA. 5. Szczegółowe programy sektorowe małej retencji, zwiększenia lesistości, ochrony gleb 6. Rozbudowy systemów ochronnych przed zanieczyszczeniem wód i powietrza. 4. Uwarunkowania wynikające z przepisów szczegółowych, w tym z ochrony obszarów i obiektów objętych odrębnym statusem prawnym Północna i centralna część gminy Drzewica połozona jest w obrębie SpalskoSulejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zgodnie z projektem Rozporządzenia Wojewody Łódzkiego w sprawie wyznaczenia Spalsko-Sulejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu na jego terenie zakazuje się 21 między innymi: • zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złoŜonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; • realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska ( Dz.U. Nr 62, z późn. zm.); • likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydroŜnych i nadwodnych, jeŜeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; • wydobywania dla celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a takŜe minerałów i bursztynu; • wykonywania z prac wyjątkiem ziemnych prac trwale związanych przeciwpowodziowym lub z zniekształcających zabezpieczeniem przeciwosuwiskowym lub rzeźbę terenu, przeciwsztormowym, utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontemurządzeń wodnych; • dokonywania zmian stosunków wodnych, jeŜeli słuŜą innym celom niŜ ochrona przyrody lub zrównowaŜone wykorzystanie uŜytków rolnych i leśnych; • likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno – błotnych; • lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów słuŜących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej. Projektowany obszar ma zostać utworzony w celu ochrony wysoki walorów przyrodniczych i krajobrazowych, które charakteryzują się duŜym bogactwem i róŜnorodnością siedlisk oraz zbiorowisk roślinnych. Ponadto do prawnie chronionych obszarów na terenie miasta i gminy Drzewica naleŜą następujące uŜytki ekologiczne: • bagno śródleśne (Nadleśnictwo Opoczno, Leśnictwo Babichy oddział 235b) – o powierzchni 1,5 ha; 22 • bagno śródleśne (Nadleśnictwo Opoczno, Leśnictwo Grabica oddział 185t) – o powierzchni 1,0 ha; • bagno śródleśne (Nadleśnictwo Opoczno, Leśnictwo Grabica oddział 154h) – o powierzchni 0,49 ha. Utworzone Rozporządzeniem Nr 57/2001 Wojewody Łódzkiego z dnia 17 grudnia 2001r. w sprawie uznania za uŜytki ekologiczne (Dz. U. Woj. Łódzkiego Nr 272 poz. 4779 z dnia 29 grudnia 2001r.). • pastwisko porośnięte pojedynczymi brzozami i osikami (Nadleśnictwo Przysucha, Leśnictwo Przysucha oddział 28h) – o powierzchni 0,45ha; • w mieście Drzewica dawno nieuŜytkowane pastwisko silnie wilgotne porośnięte grupami olch, brzóz i osik (Nadleśnictwo Przysucha, Leśnictwo Przysucha oddział 30w) – pow. 0,87ha. Utworzone Rozporządzeniem Nr 13 Woj. Radomskiego z dnia 4 maja 1998 r. w sprawie uznania za uŜytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Radomskiego Nr 70 poz. 71 z 1998r.). Środowisko kulturowe Na terenie miasta i gminy Drzewica następujące obiekty są wpisane do rejestru zabytków: • kościół par. p.w. św. Łukasza, nr rej.: 297/A/56 z 26.10.1956, 338/A/67 z 21/06.1967 oraz 48/A z 07.05.1980; • cmentarz par. rzym.-kat., ul. Cmentarna, poł. XIX, nr rej.: 473/A z 05.11.1991; • cmentarz Ŝydowski, ul. Kolejowa, XIX-1942, nr rej.: 472/A z 05.11.1991; • zespół zamkowy: o - zamek (trwała ruina), nr rej.: 47/A z 28.04.1980, o - dwór (na podzamczu), nr rej.: 46/A z 28.04.1980, o - park (pozostałości), nr rej.: 46/A z 28.04.1980. 23 III. CHARAKTERYSTYKA USTALEŃ ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 1. Podstawa prawna zmiany studium Do zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Drzewica przystąpiono na podstawie Uchwały nr XX/135/2008 Rady Gminy i Miasta Drzewica drzewca z dnia 6 października 2008 roku, w sprawie zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Drzewicy. Zmiana ta dotyczy Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Drzewica zatwierdzonego Uchwałą nr VII/44/2001 Rady Gminy i Miasta Drzewica z dnia 28.12. 2001 roku dla obszaru w granicach administracyjnych gminy. 2. Przeznaczenie - funkcje terenów W zmianie Studium wyznacza się dla gminy Drzewica podstawowe strefy określające kierunki rozwoju: I – Strefa zabudowy mieszkaniowo - usługowej i zagrodowej. II – Strefa zabudowy przemysłowej i produkcyjno - usługowej w obrębie strefy przemysłowej „P1”, ekonomicznej „P2" i ofertowej „O1": III – Strefa zabudowy letniskowej i rekreacyjnej w obrębie zabudowy mieszkaniowo – usługowej. IV – Strefa zabudowy usługowej w obrębie zabudowy mieszkaniowo –usługowej. V – Strefa terenów rolnych. VI – Strefa terenów leśnych. VII – Strefa dolesień. Strefę I - IV stanowią tereny przeznaczone pod zabudowę, natomiast strefę V - VII tereny wyłączone z zabudowy. Ustalenia zmiany studium dla poszczególnych stref są następujące; I – Strefa zabudowy mieszkaniowo - usługowej i zagrodowej -maksymalna wysokość zabudowy mieszkaniowej trzy kondygnacje naziemne, przy czym trzecia kondygnacja powinna stanowić poddasze uŜytkowe, - maksymalna wysokość zabudowy gospodarczej jedna kondygnacja naziemna, z moŜliwością wykorzystania poddasza na cele gospodarcze, - połacie dachowe budynków o spadku od 20o do 45o, 24 - dla zabudowy jednorodzinnej: minimalna powierzchnia działki -1500 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 40% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 50% terenu powierzchni biologicznie czynnej, - dla zabudowy zagrodowej: minimalna powierzchnia działki - 3000 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 50% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 40% terenu powierzchni biologicznie czynnej. II – Strefa zabudowy przemysłowej i produkcyjno - usługowej w obrębie strefy przemysłowej „P1”, ekonomicznej „P2" i ofertowej „O1" - maksymalna wysokość zabudowy przemysłowej dwie kondygnacje naziemne, przy czym druga kondygnacja powinna stanowić poddasze uŜytkowe, - maksymalna wysokość zabudowy usługowej dwie kondygnacje naziemne, przy czym druga kondygnacja powinna stanowić poddasze uŜytkowe, - maksymalna wysokość zabudowy gospodarczej jedna kondygnacja naziemna, z moŜliwością wykorzystania poddasza na cele gospodarcze, - połacie dachowe budynków o spadku od 20o do 45o, - dla zabudowy produkcyjnej: minimalna powierzchnia działki - 5000 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 70% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 30% terenu powierzchni biologicznie czynnej, - dla zabudowy usługowej: minimalna powierzchnia działki - 2500 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 60% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 40% terenu powierzchni biologicznie czynnej. III – Strefa zabudowy letniskowej i rekreacyjnej w obrębie zabudowy mieszkaniowo – usługowej. - maksymalna wysokość zabudowy letniskowej dwie kondygnacje naziemne, przy czym druga kondygnacja powinna stanowić poddasze uŜytkowe, - połacie dachowe budynków o spadku od 20o do 45o, - dla zabudowy letniskowej: minimalna powierzchnia działki - 2000 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 20% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 70% terenu powierzchni biologicznie czynnej. IV – Strefa zabudowy usługowej w obrębie zabudowy mieszkaniowo –usługowej. 25 - maksymalna wysokość zabudowy usługowej dwie kondygnacje naziemne, przy czym druga kondygnacja powinna stanowić poddasze uŜytkowe, - maksymalna wysokość zabudowy gospodarczej jedna kondygnacja naziemna, z moŜliwością wykorzystania poddasza na cele gospodarcze, - połacie dachowe budynków o spadku od 20o do 45o, - dla zabudowy usługowej: minimalna powierzchnia działki - 2000 m2, powierzchnia zabudowy wraz z utwardzeniem terenu maksymalnie 50% powierzchni nieruchomości z zachowaniem 40% terenu powierzchni biologicznie czynnej. V – Strefa terenów rolnych. - wykorzystanie terenu na cele produkcji rolniczej, ze znacznym udziałem gospodarki polowej, - poprawianie wartości uŜytkowej terenów rolniczych oraz zapobieganie obniŜania ich produkcyjności, - zakaz realizacji nowej zabudowy mieszkaniowej, - zapewnienie właściwych standardów wyposaŜenia w infrastrukturę techniczną, z dopuszczeniem lokalnych rozwiązań w zakresie zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz uzupełniania braków w tym zakresie, - utrzymanie tras komunikacyjnych i ciągów infrastruktury technicznej, z dopuszczeniem ich uzupełnień w niezbędnym zakresie, - ochrona powierzchni zmeliorowanych; przy zmianie ich przeznaczenia konieczna jest kompleksowa przebudowa sieci drenarskich pod nadzorem WZMiUWw Łodzi, - w wypadku występowania bądź odkrycia nowych stanowisk archeologicznych naleŜy je oznaczyć, zabezpieczyć i powiadomić WKZ, a jeśli nie jest to moŜliwe wówczas Burmistrza Gminy i Miasta Drzewica, - modernizacja systemu melioracji w nawiązaniu do systemu nawadniania uŜytków rolnych, - zakaz wypalania ściernisk, - w wypadku udokumentowania złóŜ kopalin pospolitych na terenach upraw rolnych dopuszcza się prowadzenie eksploatacji pod warunkiem czasowego wyłączenia gruntu z produkcji rolniczej oraz przywrócenia tych terenów po zakończeniu eksploatacji do ich rolniczego wykorzystania. VI – Strefa terenów leśnych. 26 - ochrona zasobów istniejących, w tym występujących w ich obrębie uŜytków ekologicznych, - prowadzenie gospodarki leśnej z uwzględnieniem ostoi gniazdowania i bytowania ptactwa (łącznie z zachowaniem drzew dziuplastych), - dopuszcza się tworzenie polan śródleśnych i niewielkich zbiorników wodnych, cieków melioracyjnych, lokalizację obiektów i budynków oraz urządzeń związanych z gospodarką leśną, - realizacja obiektów kubaturowych, zgodnie z przepisami o lasach, - wstrzymanie lokalizacji obiektów powodujących zanieczyszczenie powietrza, wody i gleb lub teŜ uciąŜliwych dla otoczenia, - wykorzystanie terenów dla potrzeb turystyki i wypoczynku, - urządzanie tras rowerowych, - w przypadku występowania lub odkrycia stanowisk archeologicznych naleŜy je oznaczyć, zabezpieczyć i powiadomić WKZ, a jeśli nie jest to moŜliwe wówczas Burmistrza Gminy i Miasta Drzewica, - dopuszcza się prowadzenie, w razie braku innych moŜliwości, liniowych elementów infrastruktury technicznej (najlepiej z wykorzystaniem istniejących dróg, duktów i przecinek), - utrzymanie istniejących kompleksów leśnych i zadrzewień śródpolnych wraz z moŜliwością powiększenia w oparciu o obowiązujące przepisy. VII – Strefa dolesień. - opracowanie projektowe i prowadzenie działalności związanej z zalesieniami terenów wymaga opinii właściwego nadleśnictwa i WZMiUW w Łodzi, - w przypadku występowania lub odkrycia stanowisk archeologicznych naleŜy je oznaczyć, zabezpieczyć i powiadomić WKZ, a jeśli nie jest to moŜliwe wówczas Burmistrza Gminy i Miasta Drzewica. 3. Ustalenia z zakresu kierunków ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego W zakresie ochrony środowiska. Ochrona środowiska na terenie gminy dotyczy przede wszystkim obszarów: - dolin rzecznych, - systemu terenów zieleni, uŜytków ekologicznych i pomników przyrody, - terenów gleb chronionych na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i 27 leśnych, - elementów krajobrazu oraz dziedzictwa kulturowego, podlegającego ochronie konserwatorskiej. Ochrona istniejących zasobów przyrodniczych gminy a) ochrona prawna Ochronie prawnej w głównej mierze podlegają pomniki przyrody, uŜytki ekologiczne oraz obszary chronionego krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. Ich ochrona (na zasadach zrównowaŜonego rozwoju) polega głównie na ograniczeniu ich zagospodarowania do form nieuciąŜliwych i wykluczeniu działań, które mogłyby naruszyć równowagę przyrodniczą. b) ochrona istniejących elementów przyrodniczych, budujących system przyrodniczy gminy Ochronie podlegają przede wszystkim tereny leśne, parki, cmentarze oraz zieleń w terenach zabudowanych. W stosunku do tych obiektów sprowadza się ona do zachowania dotychczasowych funkcji, pielęgnacji istniejącej roślinności oraz zakazu lokalizacji obiektów i urządzeń nie związanych z funkcją terenu. Istotnym elementem ochronnym jest takŜe zachowanie nie kolidujących z funkcją przyrodniczą form zagospodarowania terenów otwartych, uzupełniających system przyrodniczy gminy. Ochrona wód. Osiągnięcie poprawy stanu czystości wód realizowane będzie przez: maksymalne ograniczenie zrzutów zanieczyszczeń do gruntu i do wód powierzchniowych, objęcie wszystkich moŜliwych obszarów zbiorczą kanalizacją sanitarną z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni, a do czasu jej wybudowania - do szczelnych szamb tylko jako rozwiązania tymczasowego (na obszarach rozproszonej zabudowy stosowanie indywidualnych oczyszczalni ścieków), kompleksowe rozwiązanie odprowadzania ścieków opadowych, szczególnie z ciągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz czyszczenie ich z preferowaniem, gdzie jest to moŜliwe, do wykorzystania tych wód na miejscu lub wykorzystania ich w zamkniętych obiegach wody na małych obszarach, dostosowanie lokalizacji nowych obiektów, szczególnie tych uciąŜliwych dla środowiska, do struktur hydrogeologicznych. W zakresie ograniczania spływów powierzchniowych z terenów rolnych (w tym takŜe przez sieć drenarską) poŜądane byłoby wprowadzenie ekologicznych form gospodarki rolnej oraz tworzenie biologicznych osłon. Ochrona zasobów glebowych. Rejon występowania gleb o najwyŜszych w skali gminy bonitacjach, usytuowany w centralnej części jej terenu, powinien stanowić podstawę dla efektywnej rolniczej 28 przestrzeni produkcyjnej. Preferowane są ekologiczne formy produkcji rolnej. Centralna część gminy to równieŜ występowanie znacznych powierzchni zmeliorowanych. Przy zmianie przeznaczenia powierzchni objętych drenaŜem konieczna jest kompleksowa przebudowa sieci drenarskiej. Realizacja robót związanych z w/w przebudową winna odbywać się pod nadzorem WZMiUW. Jest to warunek konieczny ze względu na sprawność funkcjonowania całego systemu. Grunty marginalne, odłogowane i mało przydatne dla produkcji rolniczej naleŜy przeznaczyć na tworzenie nowych powierzchni leśnych, rozwój funkcji rekreacyjnej ewentualnie na potrzeby innych niekolizyjnych w stosunku do otoczenia funkcji. Wzmocnienie potencjału biologicznego. Za podstawowe kierunki działań na rzecz utrzymania i wzmocnienia potencjału biologicznego gminy naleŜy uznać: - ochronę terenów leśnych bez względu na rodzaj własności, - ochronę uŜytków ekologicznych, - ochronę zieleni w jednostkach osadniczych, zieleni śródpolnej i zadrzewień przydroŜnych, - ochronę terenów proponowanych jako obszary chronionego krajobrazu -w ich obrębie rozwój funkcji rekreacyjnej podlegać powinien kontrolowanemu zagospodarowaniu, by nie dopuścić do degradacji walorów przyrodniczych i krajobrazowych, - ochronę dolin rzecznych i trwałych uŜytków zielonych, - zagospodarowanie gruntów marginalnych, odłogowanych i nieprzydatnych rolnictwu poprzez ich zalesianie, - przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb, - porządkowanie i kontrola gospodarki odpadami na terenach jednostek osadniczych, - przeciwdziałanie zaśmiecaniu terenów leśnych, - porządkowanie gospodarki wodno - ściekowej poprzez budowę systemów kanalizacji sanitarnej, - preferowanie rozwoju rolnictwa ekologicznego. Ochrona powietrza Podstawowymi źródłami emisji zanieczyszczeń do atmosfery są indywidualne paleniska domowe, oparte o konwencjonalne nośniki energii cieplnej. Powinno się wziąć pod uwagę 29 potrzebę pozyskiwania mniej szkodliwych źródeł ciepła, jak np. oparcie gospodarki cieplnej gminy o gaz ziemny lub odnawialne źródła energii. Gmina powinna propagować ekologiczne źródła energii równieŜ na terenach usługowych, produkcyjnych oraz o funkcji mieszanej z dopuszczeniem usług. Ponadto ochrona powietrza będzie przeprowadzana poprzez zastosowanie technologii eliminujących szkodliwe emisje. Ochrona przed uciąŜliwościami Studium zakłada konieczność eliminacji obiektów uciąŜliwych i szkodliwych dla środowiska z terenów gminy. Inwestycje mogące wpłynąć negatywnie na stan środowiska ograniczone są do niezbędnego minimum, zapewniającego funkcjonowanie gminy, a ich realizacja obwarowana jest licznymi przepisami odrębnymi. Na obszarach naraŜonych na uciąŜliwości związane z ruchem drogowym i ewentualnym hałasem postuluje się umieszczanie zabezpieczeń akustycznych i pasów zieleni izolacyjnej. Planowane jest podjęcie działań związanych z poprawą organizacji ruchu drogowego, rozwoju sieci dróg i poprawy ich jakości. Nakazuje się przestrzeganie przepisów prawnych regulujących lokalizację i odległości dróg od terenów zabudowanych. Bardzo istotne jest takŜe zagospodarowanie odpadów, tworzenie warunków do selektywnej zbiórki odpadów mogących być ponownie wykorzystanymi oraz wprowadzenie programów edukacyjnych dotyczących tego zagadnienia. Kształtowanie krajobrazu i terenów przyrodniczo czynnych Na terenie gminy powstaną nowe tereny zieleni, w większości są to tereny leśne. W celu poprawy funkcjonowania środowiska oraz podniesienia walorów przyrodniczo - krajobrazowych w studium zawarto następujące ustalenia: -zakaz wprowadzania obiektów agresywnych krajobrazowo, diametralnie odbiegających od istniejącej zabudowy kształtem, wielkością, barwą lub inną cechą wizualną, -stosowanie zieleni izolacyjnej lub innej formy osłony zielenią elementów nie pasujących do środowiska, -utrzymanie istniejących lokalizacji stanowisk archeologicznych. Zasady ochrony obszarów dziedzictwa kulturowego, zabytków i dóbr kultury współczesnej W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uwzględnia się w szczególności ochronę zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, innych zabytków nieruchomych znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków. 30 4. Ustalenia w zakresie infrastruktury technicznej 1. Zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków Stopień zwodociągowania w gminie wynosi około 100%. Nowe tereny, które przeznaczone będą pod zabudowę, wymagają opracowania koncepcji uzbrojenia w media, ze szczególnym uwzględnieniem zapotrzebowania w wodę, odprowadzania ścieków i wód opadowych. NaleŜy teŜ wymienić sieć wodociągową wykonaną z rur azbestowych. Istnieje takŜe potrzeba dalszej rozbudowy systemu kanalizacji ściekowej. Do czasu jej wybudowania dopuszcza się odprowadzanie ścieków sanitarnych do szczelnych zbiorników bezodpływowych. Na terenach, które z uzasadnionych względów nie zostaną objęte zbiorczą kanalizacją sanitarną postuluje się realizację przydomowych oczyszczalni ścieków dla zespołów zabudowy. W sąsiedztwie istniejących ujęć wody nie naleŜy wykorzystywać rolniczo ścieków. Ponadto zaleca się zapewnić ochronę sanitarną w strefie ujęcia wody w zakresie jego hermetyczności i osłony przed skaŜeniami chemicznymi oraz niezawodności funkcjonowania systemów ochrony technicznej i zapewnienia monitoringu. 2. Zaopatrzenie w gaz ziemny Mieszkańcy gminy dla potrzeb gospodarstw domowych korzystają z gazu bezprzewodowego. W zakresie zaopatrzenia gminy w gaz jako niezbędne uznaje się podjęcie działań prowadzących do wyjaśnienia moŜliwości oraz technicznych i finansowych warunków budowy gminnego systemu zaopatrzenia w gaz. 3. Zaopatrzenie w ciepło Zaopatrzenie w ciepło wszystkich uŜytkowników, zarówno indywidualnych gospodarstw domowych, jak i obiektów uŜyteczności publicznej odbywa się poprzez lokalne źródła ciepła. Proponuje się: -preferowanie ogrzewania z wykorzystaniem oleju opałowego, energii elektrycznej bądź innych niskoemisyjnych źródeł energii, -tworzenie zachęt do ocieplania istniejących budynków i propagowanie budowy energooszczędnych domów. 4. Elektroenergetyka Dla przyjętych w niniejszym studium kierunków i zagospodarowania przestrzennego gminy przewiduje się sukcesywny wzrost zapotrzebowania na moc i energię elektryczną. Uwzględniając powyŜsze oraz opierając się na wskaźnikach wynikających z prognoz 31 makroekonomicznych przyjęto, Ŝe w okresie do 2015 roku zapotrzebowanie na energię elektryczną w gminie będzie wzrastać o około 3 ^ 3,5% rocznie. Istniejący system zasilania gminy powinien być zmodernizowany głównie w zakresie linii niskiego napięcia oraz stacji transformatorowych 15/0,4 kV z zasilającymi je liniami odgałęźnymi 15 kV w celu zaspokojenia obecnych i perspektywicznych potrzeb elektroenergetycznych na poziomie lokalnym poszczególnych miejscowości. Przewiduje się budowę linii 110 kV z istniejącego GPZ „Drzewica" w kierunku wschodnim. Ponadto w dalszej perspektywie mogą powstawać lokalne źródła energii elektrycznej oparte na energii odnawialnej (energia wiatrowa lub słoneczna). Ich przydatność moŜe być szczególnie uzasadniona w obiektach produkcji rolno - spoŜywczej, jeŜeli tylko stworzone zostaną w polityce energetycznej kraju dogodne warunki ekonomiczne dla tego rodzaju przedsięwzięć. 5. Gospodarka odpadami Studium zakłada gromadzenie i przetwarzanie odpadów komunalnych na gminnym składowisku odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętne w Domasznie. Składowiska odpadów, będące nadal podstawowym elementem systemu gospodarowania odpadami, stanowią istotne zagroŜenie dla stanu środowiska. Oddziaływanie odpadów obejmuje emisję róŜnego rodzaju substancji do gleb, wód i powietrza. Konieczne jest więc prowadzenie kontroli w/w komponentów środowiska w otoczeniu składowiska. Przewiduje się do czasu zamknięcia składowiska w Domasznie rozbudować procesy przetwarzania odpadów, tak by ilość składowanych biodegradowalnych odpadów zmniejszyć oraz wykorzystać odpady do produkcji paliw alternatywnych. Po zamknięciu składowiska w Domasznie odpady z terenu gminy Drzewica będą dostarczane do będącego w trakcie realizacji Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Opocznie. Po zakończeniu eksploatacji obszar składowiska naleŜy zrekultywować oraz prowadzić monitoring. 5. Ustalenia z zakresu rozwoju systemów komunikacji. 1. Droga wojewódzka Nr 728 relacji Grójec - Nowe Miasto nad Pilicą -Końskie - Łopuszno - Jędrzejów zakwalifikowana do klasy G winna posiadać szerokość w liniach rozgraniczających minimum 25,0 m. Obiekty budowlane winny być sytuowane w odległości od zewnętrznej krawędzi jezdni co najmniej: - 8,0 m na terenie zabudowy miast i wsi - 20,0 m poza terenem zabudowy 32 - szerokość w liniach rozgraniczających >25,0 m. Na odcinku postulowanej docelowo realizacji obwodnicy miasta Drzewica szczególnie istotnym jest zapewnienie dojazdu do niej z dróg o niŜszych klasach (z dróg zbiorczych) istniejących lub postulowanych do budowy. 2. Drogi powiatowe klasy G tj. droga Nr 3108E relacji Krzczonów -Drzewica i Nr 3109E relacji Drzewica - Idzikowice winny posiadać szerokość w liniach rozgraniczających wynoszącą >25,0 m. Zalecana odległość zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni winna wynosić 8,0 m na terenach zabudowy i 20,0 m poza tymi terenami. 3. Drogi powiatowe klasy Z tj. droga Nr 3110E relacji Drzewica - śdzary -granica województwa, Nr 3111E relacji Radzice Małe - Radzice DuŜe -Świerczyna, Nr 3113E relacji Drzewica - granica województwa i Nr 3139E relacji Radzice DuŜe - StrzyŜów Drzewica winny posiadać szerokość w liniach rozgraniczających wynoszącą >20,0 m. Zalecana odległość zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni winna wynosić 8,0 m na terenach zabudowy i 20,0 m poza tymi terenami. 4. Droga powiatowa klasy L Nr 3141E relacji Radzice DuŜe - Giełzów -Trzebinia winna posiadać szerokość w liniach rozgraniczających wynoszącą 15,0 m. Odległość zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni winna wynosić 8,0 m na terenach zabudowy i 20,0 m. poza tymi terenami. 5. Drogi gminne (numeracja i relacja) wymienione w rozdziale 1.7.1. Studium winny posiadać szerokość w liniach rozgraniczających wynoszącą 15,0 m. Odległość zabudowy od zewnętrznej krawędzi jezdni winna wynosić 6,0 m na terenach zabudowy i 15,0 m poza tymi terenami. W studium adaptuje się istniejący układ komunikacji kolejowej obejmujący: -CMK - Centralna Magistrala Kolejowa (Warszawa - Zawiercie), -linia PKP (relacji Tomaszów Mazowiecki - Radom). Proponuje się lokalizację ścieŜek rowerowych, w miarę moŜliwości terenowych, wzdłuŜ dróg i duktów leśnych, w powiązaniu terenów mieszkaniowych z obszarami rekreacji i wypoczynku ze szczególnym uwzględnieniem terenów rekreacji i wypoczynku wokół Zbiornika Drzewieckiego. 33 IV. POTENCJALNE ZMIANY AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy określa politykę przestrzenną w odniesieniu do obszaru gminy. Problematyka studium odnosi się więc do najwaŜniejszych problemów rozwoju przestrzennego, których rozwiązywanie naleŜy do zadań samorządu lokalnego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Drzewica jest instrumentem zarządzania rozwojem przestrzennym Gminy dla zapewnienia optymalnych warunków Ŝycia mieszkańców, w myśl zasad zrównowaŜonego rozwoju oraz kształtowania ładu przestrzennego i wysokiej jakości funkcjonalno-estetycznej otoczenia. Tak rozumiana ranga studium skłania, więc do precyzyjnego określenia roli, jaką powinno spełniać nie tylko jako ustawowo wymagany dokument, ale uŜyteczne narzędzie w procesie zarządzania. Studium, to jeden kompleksowy dokument określający wizję Gminy oraz wskazania działań mających doprowadzić do jej realizacji. Takie ujęcie narzuca w trakcie konstruowania wizji potrzebę analizy wszystkich uwarunkowań, w tym uwarunkowań przyrodniczych. Studium zawiera ustalenia, które muszą być uwzględnione przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Z mocy ustawy Studium nie jest przepisem gminnym i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji administracyjnych. JednakŜe z uwagi na fakt, iŜ Studium uchwala Rada Gminy uzyskuje ono rangę tzw. „aktu kierownictwa wewnętrznego” obligując gminę do realizowania określonej w Studium polityki przestrzennej – równieŜ z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. W tym rozumieniu zawarte w nim ustalenia są na tyle precyzyjne, aby mogły stanowić merytoryczną podstawę podejmowanych przez władze decyzji w sprawie realizacji inwestycji publicznych, takich jak infrastruktura techniczna, komunikacyjna i społeczno-usługowa, a takŜe spójnego z polityką przestrzenną Gminy określania zasad kształtowania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Kolejną waŜną rolą Studium jest szeroko rozumiane kreowanie wizerunku i promocja Gminy, jako przyjaznego, atrakcyjnego dla mieszkańców, turystów i inwestorów. Obejmuje 34 to takŜe propagowanie koncepcji zrównowaŜonego rozwoju przestrzennego dla uzyskania jej społecznej akceptacji. Uchwalenie Studium początkuje proces intensyfikacji prac nad sporządzaniem planów miejscowych. Brak przepisów prawa miejscowego regulujących całościowo zasady zabudowy moŜe spowodować powstawanie kolizji w zagospodarowaniu, gdyŜ istnieją moŜliwości róŜnego przeznaczania terenów przy wykorzystywaniu zasady dobrego sąsiedztwa. Sytuacja taka moŜe prowadzić zagospodarowania do przemieszania terenów funkcji niezgodnie z terenów sąsiednich, uwarunkowaniami jak równieŜ przyrodniczymi. Brak docelowego układu komunikacyjnego stwarza zagroŜenia pozostawienia terenów, dla których będzie brak moŜliwości doprowadzenia pełnej infrastruktury inŜynieryjnej. W rezultacie moŜe powodować ograniczenia w właściwym wyposaŜeniu budynków w podstawowe media. Przy braku Studium zarówno w sferze dyspozycji przestrzennej jak i ustaleń w sferze zasad zagospodarowania i ochrony środowiska moŜna spodziewać się istotnych zmian w strukturze przestrzennej, niekorzystnymi zjawiskami, które mogą temu towarzyszyć, będą: wzrost presji motoryzacyjnej, niekontrolowane zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej, zachwianie równowagi pomiędzy terenami zainwestowanymi, a biologicznie czynnymi, moŜliwość lokalizacji obiektów uciąŜliwych dla środowiska na terenach o małej odporności na degradację lub istotnych z punktu widzenia funkcjonowania środowiska przyrodniczego w mieście, pogorszenie stanu zdrowotnego szaty roślinnej, naruszenie ciągłości sytemu powiązań przyrodniczych w mieście, Skutkami środowiskowymi takiej sytuacji byłyby istotne zmiany krajobrazowe i zagroŜenia mogące wynikać z niedostosowania infrastruktury. V. ZAGROśENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO WYNIKAJĄCE Z PROJEKTU ZMIANY STUDIUM 1. Emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego Na terenie gminy zwiększenie emisji zanieczyszczeń powietrza wiązać się będzie przede wszystkim z rozbudową strefy przemysłowo-składowej i strefy ofertowej w rejonie miasta 35 Drzewica. MoŜe to spowodować emisję szkodliwych substancji (dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenki węgla, pyły) do atmosfery pomimo stosowania nowoczesnych technologii i urządzeń redukujących zanieczyszczenia. Strefa ofertowa otacza miasto z trzech stron od zachodu, północy i wschodu, dlatego teŜ w przypadku lokalizacji obiektów emitujących zanieczyszczenia powietrza istnieje duŜe prawdopodobieństwo przemieszczania się ich na teren zwartej zabudowy mieszkaniowej. Dlatego teŜ obiekty tego typu powinny być lokalizowane we wschodniej części miasta – na kierunku rzadko wiejących wiatrów. Natomiast nie naleŜy spodziewać się pogorszenia stanu higieny atmosfery w wyniku ogrzewania budynków, gdyŜ zgodnie z ustalenia mi zmiany Studium, do celów grzewczych mają być preferowane ekologiczne nośniki energii. Studium zakład równieŜ stopniową termoizolację istniejących budynków oraz budowę energooszczędnych nowych obiektów budowlanych. Realizacja układu drogowego będzie związana z rozwojem przestrzennym i ekonomicznym gminy. Dlatego naleŜy spodziewać się zwiększenia natęŜenia ruchu pojazdów (głownie w obrębie projektowanej strefy ofertowej i produkcyjno-skladowej), a co za tym idzie ze zwiększeniem emisji komunikacyjnych w obrębie obszarów przyległych do ciągów komunikacyjnych. Drogi oddziaływają na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego substancjami, jedynie poprzez prowadzony po niej ruch drogowy. Ogólnie rzecz biorąc silniki napędzane benzynami i olejem napędowym emitują znaczne ilości substancji toksycznych takich, jak: CO, węglowodory, tlenki azotu, SO2, aldehydy, pyły i Pb. Zdecydowanie najmniej zanieczyszczeń emitują silniki napędzane gazem propan - butan. W sumie spaliny samochodowe zawierają szereg toksycznych substancji (minimalnie takŜe rakotwórczych jak WWA, benzopiren i sadza). Składniki te mają negatywny wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt, mniej wpływają na kondycję roślin, przyczyniają się do wzmagania procesów erozyjnych i korozyjnych, mają swój udział w zanieczyszczeniu gleby, wód powierzchniowych i gruntowych. Według publikacji G. ponadnormatywnych atmosferycznego wokół Wielgosińskiego stęŜeń pt. Ocena antropogenicznych szlaków komunikacyjnych zasięgu występowania zanieczyszczeń zamieszczonej w powietrza materiałach I Międzynarodowej Konferencji THEORY AND PRACTICE OF ATMOSPHERIC AIR PROTECTION, Ustroń 1996 r. wskaźniki emisji zanieczyszczeń przestawiają się, jak w poniŜszych zestawieniach: a) Wskaźniki emisji zanieczyszczeń z silników spalinowych o zapłonie iskrowym 36 (benzynowych) w g/kg paliwa Rodzaj zanieczyszczeń: CO CxHy SO2 NOx Pb Rodzaj pojazdu 3 Samochody osob., czterosuwowe, do 900 cm 3 Samochody osob., czterosuwowe, ponad 900 cm Samochody osobowe dwusuwowe Samochody dostawcze Samochody cięŜarowe i autobusy Motocykle Motorowery 0,289 2 30,4 58,5 314 0,289 0,452 0,452 0,452 0,452 0,452 2 2 2 2 2 2 32,4 13,9 41,1 41,1 5,7 3,6 46,1 280 40,4 40,4 331 390 282 319 303 303 663 580 b) Wskaźniki emisji zanieczyszczeń z silników spalinowych o zapłonie samoczynnym (diesla) w g/kg paliwa Rodzaj pojazdu Samochody osobowe i dos tawcze Samochody cięŜarowe średnie o mocy 80-120 kW Samochody cięŜarowe cięŜkie o mocy 120-160 kW Samochody cięŜ. bardzo cięŜkie o mocy ponad 160 kW Maszyny robocze Autobus y ś rednie o mocy 80-120 kW Autobudy cięŜkie o mocy 120-160 kW Ciągniki rolnicze Rodzaj zanieczyszczeń: CO SO2 NOx CxHy 9 28,4 29,8 8 9 48,1 57,6 12,5 9 38,7 31,2 9,2 9 57,1 31,9 6,7 9 39,1 47,6 9,57 9 52 81 10,1 9 45,8 17,4 6,75 9 82,4 50,2 12,2 Sadza 6 3,77 1,87 7,6 4,11 3,1 1,51 - PowyŜsze wartości oscylują w określonych przedziałach zaleŜnych od warunków jazdy. W związku ze wzrostem ilości samochodów z biegiem lat, ale jednocześnie w związku Z doskonaleniem konstrukcji silników, wprowadzaniem katalizatorów, paliw bezołowiowych, gazu ciekłego itp. przewiduje się wprawdzie powolny wzrost emitowanych zanieczyszczeń w latach, nie tak jednak szybki, jak by to wynikało z samego przyrostu ilości samochodów. Z uwagi na dyfuzję tych zanieczyszczeń w przyziemnej warstwie atmosfery, ich wpływ na zdrowie ludzi i poszczególne inne komponenty środowiska jest lokalnie bardziej szkodliwy niŜ emisje np. przemysłowe, wydalane emitorami o duŜej wysokości. NaleŜy takŜe podkreślić, Ŝe największym zasięgiem (w kierunku prostopadłym od drogi) i mniej więcej największą szkodliwością cechują się tlenki azotu (względny stopień zagroŜenia dla poszczególnych substancji zanieczyszczających przedstawia się następująco: NO2 > Pb > CxHy aromat. > CxHy alifat. > SO2 > pył zawieszony > CO). 37 W sumarycznym wpływie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych na otoczenie ma swój udział (niewielki wprawdzie) stęŜenie imisyjne zanieczyszczeń pochodzących z innych źródeł lokalnych i poza lokalnych czyli tzw. tło. Określenie ponadnormatywnego zasięgu emisji zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym, powodowanych ruchem drogowym polega na wyznaczeniu odległości występowania ponadnormatywnych emisji zanieczyszczeń po obu stronach drogi (odległości prostopadłej do osi drogi). Dokładny zasięg uciąŜliwego oddziaływania głównych ciągów komunikacyjnych przebiegających przez gminę powinien zostać określony na podstawie szczegółowych badań terenowych. NaleŜy równieŜ zwrócić uwagę na pozytywny efekt modernizacji układu drogowego miasta. Realizacja planowanej obwodnicy centrum miasta spowoduje poprawę stanu higieny atmosfery w rejonach zwartej zabudowy poprzez eliminację ruchu tranzytowego. Dla zmniejszenia ilości zanieczyszczeń pochodzących z wysokich emitorów konieczne jest wprowadzanie nowoczesnych urządzeń przechwytujących oraz nowoczesnych technologii produkcji. W pewnych rejonach, przede wszystkim miasta Drzewica, realizacja ustaleń Studium spowoduje znaczący wzrost intensywności zabudowy, przewiduje się takŜe realizację nowych ciągów komunikacyjnych. W fazie budowy tych obiektów mogą wystąpić okresowe uciąŜliwości związane z emisją zanieczyszczeń powietrza. Ilość emitowanych zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, zaleŜna od zastosowanych technologii robót, będzie stosunkowo niewielka, ograniczona do czasu budowy i z tendencją pochłaniania przez podłoŜe. MoŜna, więc stwierdzić, Ŝe powstałe w trakcie prowadzenia prac budowlanych zanieczyszczenia powietrza nie będą miały praktycznie Ŝadnego wpływu na otaczający teren w odległościach większych niŜ kilkadziesiąt metrów od granic terenu budowy i od osi głównych ciągów transportowych. Ponadto nastąpi emisja składników spalin związana z pracą maszyn budowlanych i środków transportu dostarczających materiały budowlane, emisja pyłów z manipulacji materiałami budowlanymi i ewentualnie składników związanych masami asfaltowymi. Zanieczyszczenia te będą niewielkie, odwracalne, czasowe (krótko lub średnioterminowe), niekumulujące się w środowisku i nieuniknione w przypadku realizacji obiektów budowlanych. 38 2. Hałas Tak jak w przypadku zanieczyszczeń powietrza, najbardziej zagroŜona pogorszeniem się klimatu akustycznego są projektowane strefy: przemysłowo-składowa i ofertowa. Trudno jest w tej chwili ocenić jak duŜe będą to uciąŜliwości i czy będzie dochodzić do przekroczeń dopuszczalnych norm. ZaleŜeć to będzie od profilu działalności produkcyjnej i usługowej, jak równieŜ stosowanych technologii i urządzeń. Dodatkowo w rejonach tych będzie zachodziło zjawisko nakładania się hałasu przemysłowego z hałasem komunikacyjnym. W zawiązku z rozbudową terenów przemysłowych, składowych, usługowych i technicznej obsługi gminy naleŜy spodziewać się w tym rejonie wzrostu natęŜenia ruchu pojazdów samochodowych (przy duŜym udziale samochodów cięŜkich). Tak, więc mieszańcy terenów bezpośrednio przyległych do tych stref mogą odczuwać dyskomfort akustyczny. Na terenach przylegających do istniejących dróg o duŜym natęŜeniu ruchu pojazdów oraz do linii kolejowych moŜna spodziewać się przekroczeń dopuszczalnych norm emisji hałasu.. Charakterystyczną cechą kaŜdej drogi, jako źródła liniowego jest jej silny wpływ na klimat akustyczny otoczenia. Ruch pojazdów mechanicznych jest na tyle potęŜnym źródłem emisji akustycznych, Ŝe udział tego hałasu np. w miejskim hałasie „ogółem” sięga 80%, a ponadnormatywny poziom hałasu obejmuje 21% obszaru Polski zamieszkałego przez 33% ludności. Przy ocenie uciąŜliwości hałasu naleŜy pamiętać, Ŝe zjawisko to odbierane jest i wartościowane w sposób subiektywny. Według PZH skala subiektywnych ocen uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego przedstawia się następująco: - mała uciąŜliwość L Aeq < 52 dB - średnia uciąŜliwość 52 < L Aeq < 62 dB - duŜa uciąŜliwość 62 < L Aeq < 70 dB - bardzo duŜa uciąŜliwość L Aeq > 70 dB. Do oceny klimatu akustycznego słuŜy równieŜ skala pomocnicza względem norm zawartych w przepisach prawnych, która przedstawia się następująco: Lp. Opis 1 2 3 4 całkowity komfort akustyczny przeciętny komfort akustyczny przeciętne zagroŜenie hałasem wysokie zagroŜenie hałasem LAeq [dB] pora dnia < 50 50 ÷ 60 60 ÷70 > 70 39 pora nocy < 40 40 ÷ 50 50 ÷60 > 60 Podobnie jak w przypadku emisji zanieczyszczeń, bez szczegółowych obliczeń trudno określić oddziaływanie na klimat akustyczny. Na podstawie załoŜeń metodycznych w programie dróg w Polsce przyjęto standardowe wartości zasięgów oddziaływania tras drogowych o duŜym natęŜeniu ruchu pojazdów tj; R1 – 20 m; strefa oddziaływań ekstremalnych, R2 – 50 m; strefa zagroŜenia, R3 – 150 m; strefa uciąŜliwości, Prognozowane wartości poziomu dźwięku emitowane z pasa drogowego do środowiska wynoszą; dla strefy R1 82 – 73 dB (pora dzienna) 80 – 70 dB (pora nocna) dla strefy R2 75 – 66 (pora dzienna) 73 – 64 (pora nocna) dla strefy R3 68 – 58 (pora dzienna) 66 – 55 (pora nocna) Natomiast dla linii kolejowych przyjmuje się, ze ich zasięg uciąŜliwego oddziaływania wynosi przeciętnie 100 m. Na etapie realizacji nowych obiektów budowlanych będą występowały dwa główne źródła emisji hałasu: maszyny budowlane o poziomie hałasu 80 - 100 dB(A); środki transportu samochodowego o poziomie hałasu około 90 dB(A). Roboty budowlane powinny być prowadzone w porze dziennej. Poziom dźwięku spowodowany pracą maszyn budowlanych i urządzeń technicznych moŜe spowodować krótkoterminowe przekroczenia poziomu dopuszczalnego równowaŜnego w porze dziennej w terenie przyległym do granic terenu budowy. Hałas ten będzie charakteryzować duŜa dynamika zmian. Rzecz jasna w czasie realizacji nowych obiektów budowlanych nastąpi pogorszenie klimatu akustycznego związane z pracą maszyn budowlanych i środków transportu dostarczających materiały budowlane. Zmiana ta będzie jednak miała charakter czasowy (na czas prowadzenia robót), odwracalny, nieakumulujący się w środowisku i lokalizujący 40 się raczej wokół skupionego frontu robót. Inwestor powinien zadbać, by maszyny budowlane były technicznie sprawne (przez co hałas mechanizmów jest zminimalizowany) oraz nie powinien prowadzić robót w godzinach nocnych. 3. Odpady Na terenie gminy źródłem odpadów są; gospodarstwa domowe. obiekty usługowe, obiekty handlowe, obiekty magazynowo-składowe, obiekty produkcyjne, obiekty infrastruktury technicznej, sektor budowlany (na etapie realizacji nowych obiektów), Na bilans odpadów w sektorze komunalnym składają się zarówno odpady wytworzone w gospodarstwach domowych, jak i odpady komunalno-podobne z obiektów infrastruktury. Według danych GUS, w 2007 roku na terenie gminy zebrano 12 80,26 t odpadów komunalnych, z czego 1 066,60 t to odpady pochodzące z gospodarstw domowych. Daje to na statystycznego mieszkańca gminy ok. 114 kg/rok (przy średniej w woj. łódzkim 371 kg/rok), co nie jest wielkością duŜą. Wraz z rozwojem przestrzennym gminy nie naleŜy spodziewać się istotnych zmian w składzie morfologicznym odpadów komunalnych, który zgodnie z prognozą zawartą w Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu opoczyńskiego dla gmin miejsko-wiejskich przedstawia się następującą: Rodzaj strumienia odpadów Prognozowany udział poszczególnych grup odpadów (w%) 2010 2015 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura nieopakowaniowe Opakowanie z papieru i tektury Opakowanie wielkomateriałowe Tworzywa sztuczne nieopakowaniowe Opakowania z tworzyw sztucznych Tekstylia Szkło nieopakowaniowe Opakowania ze szkła Metale 41 27,61 27,80 3,68 7,12 7,33 1,66 3,70 7,01 7,83 1,77 8,69 7,93 3,99 4,16 2,88 1,14 6,59 2,55 2,95 1,26 7,59 2,52 Opakowania z blachy stalowej Opakowania z aluminium Odpady mineralne Drobna frakcja popiołowa Odpady niebezpieczne 0,74 0,38 9,76 15,33 0,77 0,77 0,42 11,24 12,21 0,81 Natomiast w wyniku rozwoju przestrzennego gminy i wzrostu liczby jej mieszkańców nastąpi zwiększeni ilości wytwarzanych odpadów komunalnych. Według szacunków zawartych w Planie Gospodarki Odpadami dla powiatu opoczyńskiego w gminach miejskowiejskich wzrost ten w roku 2010 będzie wynosił 6,86% w stosunku do roku 2006, a w roku 2015 – 12,91%. Wśród odpadów komunalnych istotną grupę z punktu widzenia ochrony środowiska stanowią odpady niebezpieczne oraz odpady wielkogabarytowe. Wśród najwaŜniejszych grup odpadów niebezpiecznych obecnych w odpadach komunalnych naleŜy wymienić następujące grupy odpadów: Baterie i akumulatory Farby, tusze, kleje i szczeliwa Lampy fluorescencyjne i inne zawierające rtęć Leki cytostatyczne i cytotoksyczne Oleje mineralne i tłuszcze Środki ochrony roślin Urządzenia elektryczne i elektroniczne zawierające substancje niebezpieczne Drewno zawierające substancje niebezpieczne Urządzenia zawierające freony Rozpuszczalniki Zawartość poszczególnych rodzajów i grup odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych trudno jest obecnie oszacować, jednak naleŜy przypuszczać, Ŝe w perspektywie czasowej ich ilość będzie rosła. W oparciu o prowadzony w kraju monitoring odpadów komunalnych szacuje się, Ŝe średni krajowy wskaźnik odpadów niebezpiecznych powstających w gospodarstwach domowych i obiektach infrastruktury osiąga wartość 1,3-2,0 kg/mieszkańca/rok, co w przypadku gminy Drzewica oznacza wartość około 14,6 – 22,5 Mg/rok. Odpady wielkogabarytowe to odpady pochodzące z gospodarstw domowych i obiektów 42 infrastruktury takie jak: stare meble, zuŜyty sprzęt gospodarstwa domowego, tzw. sprzęt AGD, urządzenia elektroniczne. Odpady te ze względu na duŜe rozmiary wymagają systemu gromadzenia, odbioru i transportu. Przewiduje się według KPGO stopniowy rozwój systemu selektywnego gromadzenia, celem dalszego przekazu (demontaŜu) dla odzysku i unieszkodliwiania. Szacuje się, Ŝe ilość odpadów wielkogabarytowych wzrośnie na terenie gminy do roku 2015 o ponad 11,4% (w stosunku do roku 2006). Największym producentem odpadów przemysłowych na terenie gminy jest przedsiębiorstwo „Geralach” S.A., gdzie w poprzednich latach powstawało około 875 Mg/rocznie odpadów. Przewidywanie zmian ilościowych i jakościowych odpadów wytwarzanych na terenie gminy w perspektywie czasowej jest trudne. NaleŜy przypuszczać, Ŝe w związku z rozwojem strefy produkcyjno-składowej oraz ofertowej ich ilość wzrośnie, natomiast skład się zasadniczo nie zmieni, choć przede wszystkim będzie zaleŜał od profilu działalności nowych obiektów. Według uśrednionych danych dla terenu Polski wskaźniki nagromadzenia odpadów przemysłowych z obiektów produkcyjnych przedstawiają się następująco; Rodzaj obiektu SpoŜywczy Tekstylny, odzieŜowy Drzewny, meblowy Papierniczy, poligraficzny Kamieniarski, ceramiczny Chemiczny Metalurgiczny Inny Jednostka pracownik pracownik pracownik pracownik pracownik pracownik pracownik pracownik kg/jednostkę/rok 1400 750 1000 1800 4000 1150 750 600 Gospodarowaniem odpadami komunalnymi na terenie gminy Drzewica zajmuje się Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Drzewicy Sp. z o. o. Firma ta na podstawie umów odbiera odpady komunalne wytworzone na terenie gminy, przetwarza je i składuje na istniejącym składowisku odpadów innych niŜ niebezpieczne i obojętne w Domasznie. Odpady sortowane (szkło białe, szkło kolorowe, papier, tworzywa sztuczne) gromadzone są w pojemnikach typu dzwon rozstawionych na terenie gminy w 30 punktach i odbierane od indywidualnych podmiotów, po wstępnym oczyszczeniu w istniejącej sortowni przekazywane są uprawnionym podmiotom. 4. Gospodarka wodno-ściekowa Według danych GUS, łączna długość sieci wodociągowej w gminie wynosiła w roku 2007 43 - 165,7 km. Z wodociągów korzystało 9 276 osoby, co stanowi prawie 82,31% ogółu mieszkańców, do gospodarstw domowych dostarczono ogółem 228,0 dam3. W perspektywie czasowej, w związku z rozwojem urbanizacyjnym gminy zuŜycie wody będzie rosło. W chwili obecnej przeciętne zapotrzebowanie roczne jednego mieszkańca (korzystającego z sieci wodociągowej) gminy wynosi ok. 20 m3. Zaopatrzenie w wodę z odbywa lokalnych ujęć wody w Drzewicy i dwóch w sołectwie StrzyŜów. Aktualne moŜliwości zwodociągowania gminy zbliŜone są do 100% i w perspektywie czasowej nie naleŜy spodziewać się niedoborów wody związanych z przestrzennym rozwojem gminy. Oprócz ujęć komunalnych na terenie zakładu „Gerlach” S.A. znajduje się ujęcie przemysłowe wyposaŜone w 2 studnie głębinowe czerpiące wody podziemne w następujących ilościach (zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym wydanym przez Starostwo Powiatowe w Opocznie na okres do 31 grudnia 2009 roku): - dla celów socjalnych - Qmax.d = 1 040,0 m3/d; Qmax.h = 68,0 m3/h, - dla celów technologicznych - Qmax.d = 1 800 m3/d. Wokół ujęcia wód w StrzyŜowie ustanowiona jest strefa ochrony pośredniej. Dlatego teŜ w celu zapobieŜenia zmniejszeniu przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, w przypadku lokalizacji nowych inwestycji, zachodzi konieczność kompleksowego wyposaŜenia tych obszarów w infrastrukturę, w szczególności wodociągową i kanalizacyjną, oraz uzgadniania w/w lokalizacji z Wydziałem Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego. Trudno oszacować w perspektywie czasowej zapotrzebowanie na wodę na cele przemysłowe. W związku z rozbudową terenów produkcyjno-usługowych zapotrzebowanie na wodę na cele produkcyjne będzie rosło. W roku 2007 zuŜycie wody na potrzeby przemysłu na terenie gminy wyniosło 160 dam3. W Drzewicy funkcjonuje miejska oczyszczalnia ścieków o przepustowości 934 m3/d oraz oczyszczalnia na terenie zakładu „Gerlach” S.A W 2007 roku wg danych GUS długość kanalizacji sanitarnej w mieście wynosiła 113,6 km, z kanalizacji korzystało 9 235 osób, co stanowi prawie 82% mieszkańców. W roku 2007 odprowadzono 208,0 dam3, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca korzystającego z sieci kanalizacyjnej wynosi około 22,5m3, w ciągu roku. W Studium przyjmuje się dalszą rozbudowę sieci kanalizacyjnej tak aby w perspektywie czasowej wszystkie tereny zwartej zabudowy zostały objęte zorganizowanym systemem odprowadzenia ścieków.. 44 Nie ma natomiast moŜliwości oszacowania przyrostu ilości ścieków przemysłowych, w 2007 roku na trenie gminy odprowadzono 160 dam3 ścieków przemysłowych ogółem, w tym do sieci kanalizacyjnej 14 dam3 oraz 146 dam3 bezpośrednio do gruntu lub wód powierzchniowych. Ilość ścieków odprowadzonych do wód lub gruntu wymagających oczyszczenia wynosiła 5 dam3, i zostały one w 100% oczyszczone. Rozbudowa stref produkcyjno-składowej i ofertowej w rejonie miasta Drzewica, spowoduje zwiększenie ilości wytwarzanych ścieków przemysłowych, w tym ścieków niebezpiecznych. Na etapie projektu zmiany Studium nie ma moŜliwości oszacowania ilości ścieków opadowych odprowadzanych do kanalizacji deszczowej. Natomiast bardzo istotne z punktu widzenia ochrony środowiska są określone w Studium zasady gospodarowania tymi ściekami. Studium zakłada kompleksowe rozwiązanie odprowadzania ścieków opadowych, szczególnie z ciągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz czyszczenie ich z preferowaniem, gdzie jest to moŜliwe, do wykorzystania tych wód na miejscu lub wykorzystania ich w zamkniętych obiegach wody na małych obszarach, dostosowanie lokalizacji nowych obiektów, szczególnie tych uciąŜliwych dla środowiska, do struktur hydrogeologicznych. W zakresie ograniczania spływów powierzchniowych z terenów rolnych (w tym takŜe przez sieć drenarską) poŜądane byłoby wprowadzenie ekologicznych form gospodarki rolnej oraz tworzenie biologicznych osłon. 5. Promieniowanie elektromagnetyczne Przez teren opracowania przebiega sieć linii napowietrznych wysokiego napięcia 110kV wytwarzających pole elektromagnetyczne. Na północ od miasta planuje się realizacje nowej linii 110 kV. Linie te stanowią ograniczenie dla lokalizacji funkcji mieszkaniowej i obiektów związanych ze stałym pobytem ludzi. Konieczna jest ochrona przed polami elektroenergetycznymi, polegająca na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych norm lub co najmniej na tych poziomach wskazuje granice strefy potencjalnego szkodliwego oddziaływania linii i urządzeń elektroenergetycznych wysokiego napięcia po 19,0m. licząc od osi linii w kaŜda stronę. 6. Osuwanie się mas ziemi ZagroŜenie takie występuje przede wszystkim w strefach krawędziowych dolin rzecznych oraz w rejonach projektowanych zbiorników wód powierzchniowych. Osuwiska skarp mogą towarzyszyć wykonywaniu głębszych wykopów, przekopów i wysokich nasypów. Utrata stateczności skarp i zboczy, będąca przyczyną osuwania się 45 mas ziemnych, następuje w wyniku przekroczenia wytrzymałości gruntu na ścinanie wzdłuŜ dowolnej (ale ciągłej) powierzchni, zwanej powierzchnią poślizgu. Jedną z charakterystycznych cech osuwania się zboczy i skarp jest to, Ŝe zasadniczymi siłami, które je wywołują są: siły grawitacyjne pochodzące od cięŜaru gruntu i ewentualnej zabudowy, siły hydrodynamiczne wywołane przepływem wody przez grunt. Przyczyny powstawania osuwisk mogą być naturalne, niezaleŜne od człowieka, jak teŜ przez niego wywołane. Do najczęściej spotykanych naleŜą: podmycie lub podkopanie zbocza, obciąŜenie zbocza lub terenu nad nim przez budowle i składy materiałów, pór wody i ciśnienie spływowe w masie gruntowej zbocza powstające na skutek nagłego obniŜenia poziomu wody powierzchniowej (np. zapory i obwałowania ziemne), nasiąknięcie gruntu na skutek opadów deszczu lub tajania śniegu, co powoduje pęcznienie gruntu, a tym samym zmniejszenie wytrzymałości na ścinanie gruntu, sufozja, tzn. wymywanie z masy gruntu drobniejszych ziaren lub cząstek przez infiltrującą wodę powodujące powstawanie kawern, a następnie ruchy mas skalnych lub gruntowych, przemarzanie i odmarzanie gruntu powodujące zmianę jego struktury i wytrzymałości na ścinanie, wypieranie gruntu (np. po odsłonięciu w wykopie gruntów plastycznych moŜe nastąpić ich wciśnięcie przez nacisk nadkładu poza wykopem i spowodować osuwisko skarpy), niewłaściwe zaprojektowanie nadkładu, nachylenia skarp wykopu lub nasypu, Oczywiście, równocześnie moŜe występować więcej niŜ jedna przyczyna. Powszechnie uwaŜa się, Ŝe projektowane rozwiązanie powinno eliminować przyczyny wywołujące zagroŜenie powstania osuwiska. Trzeba przy tym zwrócić uwagę, Ŝe stabilizacja osuwiska jest zazwyczaj kosztowna. Przy osuwiskach rozległych i głębokich korzystniejszym rozwiązaniem moŜe okazać się rezygnacja z realizacji planowanej inwestycji w rejonie zagroŜonym. Często (ale nie zawsze) przyczyną powstania osuwiska jest działanie wody. Stąd teŜ we wszystkich rozwiązaniach odwodnienie zbocza, a ogólnie rzecz ujmując, uporządkowanie stosunków wodnych na terenie potencjalnego osuwiska oraz do niego 46 przyległym jest niezbędne. Na ogół zabieg ten nie jest samodzielnie wystarczający. Bezpośrednio po wystąpieniu osuwiska konieczne jest podjęcie niezwłocznych działań, których celem jest minimalizacja zniszczeń i zagroŜeń. W zakres tych działań wchodzą między innymi: oznakowanie osuwiska, ograniczenie ruchu i prędkości pojazdów, odprowadzenie wód poza obszar objęty osuwiskiem, wypełnienie szczelin materiałem nieprzepuszczalnym, wykonanie tymczasowych zabezpieczeń. Jako zabezpieczenie doraźne mogą być stosowane przypory, gabiony, gwoździowanie lub geosiatki i kołki kotwiące. 7. ZagroŜenie powodzą Tereny połoŜone wzdłuŜ rzeki Drzewiczki znajdują się w strefie bezpośredniego zagroŜenia powodziowego. Studium na te tereny nie wprowadza nowej zabudowy, nie występuje w tych rejonach równieŜ zabudowa istniejąca. 8. Nadzwyczajne zagroŜenia środowiska Obszarami, na których mogą w obrębie gminy wystąpić nadzwyczajne zagroŜenia środowiska są: 1. Tereny zabudowy produkcyjno-usługowe. 2. Tereny infrastruktury technicznej. 3. Tereny połoŜone w bezpośrednim sąsiedztwie urządzeń infrastruktury technicznej (projektowany gazociąg wysokopręŜny). 4. Tereny komunikacyjne (drogi główne, koleje). MoŜliwość powstawania nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska w tych rejonach wymaga; wytypowania obszarów szczególnej wraŜliwości ekologicznej oraz ewentualnego wdraŜania doraźnych środków łagodzących, opracowanie wytycznych dla potrzeb ratownictwa ekologicznego, opracowania wniosków dla potrzeb wprowadzenia zmian lub opracowania lokalnych planów operacyjno-ratowniczych dla potrzeb ograniczenia skutków awarii i katastrof, zabezpieczenie obiektów i obszarów prawnie chronionych, 47 Prowadzący obiekt o duŜym ryzyku powstania nadzwyczajnego zagroŜenia środowiska jest obowiązany do opracowania i wdroŜenie systemu bezpieczeństwa stanowiącego element ogólnego systemu zarządzania i organizacji obiektu. W systemie bezpieczeństwa naleŜy uwzględnić; określenie, na wszystkich poziomach organizacji, obowiązków pracowników odpowiedzialnych za działania na wypadek awarii przemysłowej, szkolenia pracowników, których obowiązki są związane z funkcjonowaniem instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, systematyczną analizę zagroŜeń awarią przemysłową oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia, instrukcje bezpiecznego funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, analizę przewidywanych sytuacji awaryjnych, słuŜących naleŜytemu opracowaniu planów operacyjno-ratowniczych, prowadzenia monitoringu funkcjonowania instalacji, w której znajduje się substancja niebezpieczna, systematyczną ocenę programu zapobiegania awariom oraz systemu bezpieczeństwa, prowadzoną z punktu widzenia ich aktualności i skuteczności, Prowadzący obiekt o duŜym ryzyku jest obowiązany, przed uruchomieniem obiektu, do przedłoŜenia raportu o bezpieczeństwie komendantowi wojewódzkiemu Państwowej StraŜy PoŜarnej i wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska. Raport o bezpieczeństwie podlega, co najmniej raz na 5 lat, analizie i ewentualny zmianą. VI. WPŁYW REALIZACJI ZAPISÓW STUDIUM NA POSZCZEGÓLNE ELEMENTY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 1. Eksploatacja surowców mineralnych, powierzchnia terenu, grunty i gleby Powierzchnia ziemi, grunty i gleby na skutek działalności człowieka podlegają przekształceniom oraz częściowej degradacji. ZagroŜenia wynikają z ciągle pogłębiającej się i czasami niekontrolowanej urbanizacji i związanym z tym przeznaczaniem gruntów na cele inwestycyjne, przemieszczanie mas ziemi. Zmian naturalnej rzeźby terenu moŜna spodziewać się przede wszystkim w strefie przeznaczonej pod realizację projektowanej obwodnicy miasta Drzewica. Planowany odcinek drogi przebiegać będzie częściowo przez fragment doliny rzeki Drzwiczki, w tym rejonie zmiany te będą największe. 48 Na pozostałych odcinkach projektowanej drogi przekształcenia rzeźby terenu będą zaleŜały od rozwiązań technicznych. Jeśli droga będzie prowadzona w wykopie lub na nasypie, naturalna konfiguracja terenu zostanie zmieniona w duŜym stopniu – powstanie dosyć duŜa, podłuŜna forma antropogeniczna. Prace budowlane naleŜy przeprowadzać w taki sposób, aby zapobiec ewentualnym zjawiskom geomechanicznym. Prace ziemne (niwelacje, wykopy) naleŜy wykonywać w okresach o niskich opadach, a odsłonięte powierzchnie naleŜy zabezpieczać przed moŜliwością niekontrolowanych przepływów wód opadowych lub spływowych. Wykopy (rowy odwodnieniowe) naleŜy zabezpieczyć technicznie lub biologicznie (zadarnienie) przed erozyjnym działaniem wody. Towarzyszące nasypom i przekopom odwodnienie będzie czynnikiem zmniejszającym natęŜenie erozji w tym rejonie. Realizacja obwodnicy spowoduje zmiany krajobrazowe, szczególnie we wspomnianej wyŜej dolinie rzeki Drzewiczki. Polegać będą one przede wszystkim na rozcięciu naturalnej formy morfologicznej i ukształtowanie terenu w wyniku prac makro i mikroniwelacyjnych. Prace te wykroczą poza pas drogowy projektowanego odcinka drogi. Zostanie wprowadzony w krajobraz dominująca, wydłuŜona forma antropogeniczna. Mogą równieŜ pojawić się dodatkowe przekształcenia na terenach sąsiednich będące wynikiem inwestycji towarzyszących np. eksploatacją kruszyw budowlanych. Przekształcenia powierzchni terenu w wyniku realizacji planowanej inwestycji będą trwałe. Na pozostałych terenach gminy przekształcenia naturalnej rzeźby będą miały charakter lokalny i mało istotny. Lokalnie, gdzie Studium dopuszcza lokalizację zabudowy na terenach dolinnych, moŜna spodziewać się wyrównania, a miejscami nadsypania terenu, co w konsekwencji doprowadzi do ograniczenia zasięgu tych form morfologicznych. Jednak na przewaŜającej części obszarów niezabudowanych, a przeznaczonych pod nowe zainwestowania, naleŜy jedynie się spodziewać powstawania nasypów z gruntu wybranego pod fundamenty i piwnice nowych obiektów budowlanych oraz z wykopów pod urządzenia podziemnej i naziemnej infrastruktury technicznej. Prace ziemne będą na ogół dotyczyć strefy przypowierzchniowej gruntu, a grunt z wykopów budowlanych będzie prawdopodobnie częściowo wywoŜony oraz w części będą z niego formowane nasypy na miejscu. W efekcie końcowym tych prac powierzchnia terenu zostanie miejscami nieznacznie podniesiona, bez zasadniczego wpływu na jego ogólną konfigurację. NaleŜy przypuszczać, Ŝe większość projektowanych obiektów będzie miała standardowe i płytkie posadowienie, czyli do głębokości około 2,0 m p.p.t. i w tych przypadkach przekształcenia 49 rzeźby terenu związane z nowym zainwestowaniem będą bardzo niewielkie. Na obszarach istniejącej zabudowy nie naleŜy w ogóle spodziewać się przekształceń konfiguracji terenu. Jedynie, okresowo podczas prac modernizacyjnych, remontowych lub wprowadzania zabudowy uzupełniającej mogą pojawić się niewielkie nasypy lub wykopy, które po zakończeniu w/w prac zostaną zlikwidowane. W wyniku realizacji ustaleń planu na terenach niezabudowanych nastąpi ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej. Natomiast w obrębie istniejącej zabudowy, powierzchnia biologicznie czynna zostanie zachowana, lub teŜ zmniejszona w niewielkim stopniu. W rejonach przeznaczonych pod nowe ciąg komunikacyjne powierzchnia biologicznie czynna zostanie całkowicie zlikwidowana. Nieodwracalnych przekształceń warunków gruntowych naleŜy spodziewać się w miejscach lokalizacji budynków oraz elementów obsługi technicznej, takich jak drogi, czy elementy infrastruktury. PrzeobraŜeniu ulegnie strefa, w której właściwości geologiczno-gruntowe mają wpływ na projektowanie, realizację i eksploatację inwestycji, bowiem naturalna gleba nie spełnia technicznych wymogów lokalizacji budynku, czy realizacji elementów infrastruktury komunikacyjnej. Skutkiem powstania nowych obiektów będą zatem zmiany warunków podłoŜa, usunięcie warstwy próchniczej oraz zagęszczanie i uszczelnianie gruntów. Miejscami w obrębie wyŜej wspominanych dolin i obniŜeń, gdzie istnieje prawdopodobieństwo występowania słabo nośnych osadów organicznych oraz w strefach zalegania plastycznych osadów pylsto-ilastych, dojdzie do wymiany gruntu i wprowadzenia nasypów. Na terenach zabudowanych występują w przewadze gleby zdegradowane o niewielkiej przydatności dla celów rolniczych lub w ogólne nieprzydatne dla rolnictwa. W tych rejonach nie nastąpią niekorzystne przekształcenia pokrywy glebowej. Na terenach niezabudowany występują zarówno gleby o wysokiej przydatności dla rolnictwa jak i niskich klas bonitacyjnych. Projektowana zabudowa jest przede wszystkim lokalizowana na terenach gleb o małej przydatności dla celów rolniczych. Jedynie na bardzo małych powierzchniach połoŜonych w rejonie wsi Krzyczonow i Brzustowiec, przewiduje się,w wyniku wprowadzenia nowej zabudowy, wyłączenie z produkcji rolnej gleb chronionych o wysokiej przydatności dla celów rolniczych. W rejonach przeznaczonych pod nową zabudowę, drogi i infrastrukturę techniczną zostaną one całkowicie zdegradowane. 50 2. Warunki wodne Realizacja zapisów Studium będzie prowadzić do ochrony zasobów ilościowych wód powierzchniowych jak równieŜ do poprawy ich jakości. ZałoŜenia te mają być zrealizowane poprzez: rozwój sieci wodociągowej, rozbudowę sieci kanalizacyjnej, eliminowanie zrzutów nie oczyszczonych ścieków do cieków wodnych i do ziemi, właściwe zagospodarowanie wód opadowych pochodzących przemysłowych powierzchni utwardzonych zlokalizowanych na trenach produkcyjnych, magazynowo-składowych oraz komunikacyjnych, ograniczenie chemizacji rolnictwa, ochronę dolin cieków powierzchniowych, Funkcjonowanie obiektów, które stanowią najwaŜniejsze narzędzia słuŜące ochronie wód powierzchniowych, czyli oczyszczalnie ścieków, powoduje równieŜ negatywne skutki dla środowiska. W fazie eksploatacji moŜe powoduje uciąŜliwości odorowe, szczególnie przy niewłaściwie prowadzonej eksploatacji, emisje hałasu i wzrost ilości wytwarzanych odpadów. W związku z tym przy rozbudowie lub modernizacji oczyszczalni naleŜy opracować system zagospodarowania powstających odpadów. Inwestycja taka powoduje takŜe nieodwracalne przekształcenia terenu i zmiany w krajobrazie. W przypadku duŜych oczyszczalni konieczne moŜe być takŜe wprowadzenie ograniczeń w uŜytkowaniu terenów przyległych. W miejscach zrzutu wód spodziewać moŜna się takŜe niekorzystnego oddziaływania na faunę i florę odbiornika. Inwestycje takie jak oczyszczalnie ścieków nie stwarzają podczas normalnej eksploatacji znaczących zagroŜeń dla środowiska. Z uwagi jednak na znaczące oddziaływania w przypadku awarii lub wypadku wskazana jest stała kontrola stanu technicznego tych instalacji, jak równieŜ opracowanie szczegółowych planów usuwania skutków awarii. Potencjalne zagroŜenia dla stanu czystości wód podziemnych mogą w przyszłości płynąć z niewłaściwej gospodarki wodno-ściekowej i zanieczyszczeń komunikacyjnych związanych z ruchem pojazdów i parkowaniem. Z uwagi na panujące warunki hydrogeologiczne w strefie dolin i obniŜeń oraz na obszarach bezpośrednio do nich przyległych, poziom wód przypowierzchniowych jest naraŜony na przekształcenia jakościowe. Ścieki bytowe związane bezpośrednio z Ŝyciem człowieka charakteryzują się podwyŜszoną mętnością, barwą, odczynem zasadowym, utlenialnością oraz wykazują 51 znaczną zawartość chlorków, siarczanów, azotu organicznego i amonowego, zawiesin. Organiczne składniki omawianych ścieków podlegają stopniowo procesowi mineralizacji. Zanieczyszczenia infiltrujące do podłoŜa i dalej do wód podziemnych podlegają procesom samooczyszczenia, którego produktami końcowymi są proste związki nieorganiczne, zazwyczaj dobrze rozpuszczalne w wodzie. Natomiast detergenty zawarte w ściekach bytowo-gospodarczych wykazują duŜą odporność na rozkład biologiczny. Na wody podziemne szczególnie niekorzystnie wpływają tzw. detergenty twarde, tj. trudnorozkładalne w procesach samooczyszczania. Zakładając, Ŝe procesy mineralizacji ścieków przebiegają w atmosferze niedostatku tlenu, naleŜy liczyć się, Ŝe do wód podziemnych (w przypadku nieszczelności zbiorników czy przewodów) mogą przenikać białka, tłuszcze, węglowodany, azotyny, kwasy organiczne, aldehydy, siarczany, fosforany, amoniak oraz szereg kationów. Nieszczelne szamba i przewody mogą być równieŜ ogniskiem zanieczyszczenia bakteriologicznego wód podziemnych. Przenikanie i rozprzestrzenianie się w wodach podziemnych zanieczyszczeń bakteriologicznych jest uzaleŜnione od właściwości utworów, przez które przesącza się woda. Bakterie przedostające się do wód z reguły mogą w tym środowisku przeŜyć jakiś czas i przemieszczać się wraz z wodami podziemnymi. Z uwagi na panujące w rejonie opracowania warunki hydrodynamiczne (niewielkie spadki hydrauliczne, a co za tym idzie niewielkie prędkości przepływu wód), ewentualne źródła skaŜeń bakteriologicznych nie będą tutaj miały duŜego zasięgu, lecz na małym obszarze mogą wystąpić z duŜą intensywnością stanowiąc istotne zagroŜenie dla ludzi. Na terenach rozproszonej zabudowy siedliskowej dopuszcza się lokalizację szamb. Przy załoŜeniu pełnej szczelności przewodów doprowadzających ścieki i zbiorników na nieczystości nie występuje zagroŜenie zanieczyszczenia wód podziemnych. Jednak w sytuacjach awaryjnych jak i przy opróŜnianiu zbiorników istnieje znaczne niebezpieczeństwo przedostania się zanieczyszczeń do warstwy wodonośnej (szczególnie w przypadku barku jej izolacji). Dlatego teŜ istotne jest, aby tereny na których występują płytkie, nieizolowane wody gruntowe były jak najszybciej i w pierwszej kolejności uzbrojone w kanalizację sanitarną. Pod wpływem działalności inwestycyjnej, wody gruntowe stosunkowo łatwo ulegają równieŜ przekształceniom ilościowym. ObniŜenie zwierciadła wód gruntowych lub nawet likwidacja warstwy wodonośnej moŜe nastąpić w wyniku następujących działań występujących łącznie lub pojedynczo; ograniczenie infiltracyjnego zasilania warstwy wodonośnej 52 drenaŜ powierzchniowy lub podziemny odcięcie podziemnego dopływu wód pobór wody podziemnej W przypadku omawianego obszaru moŜna spodziewać się poboru wód podziemnych, na bardzo niewielkich obszarach drenaŜu podziemnego oraz pewnego ograniczenia w infiltracyjnym zasilaniu warstwy wodonośnej w strefie przypowierzchniowej. Trudno na obecnym etapie określić wpływ rozwoju urbanizacyjnego gminy na stan ilościowy zasobów wód podziemnych. Jak wspominano wyŜej przewiduje się wzrost poboru wody podziemnej , który będzie wynikał ze: zwiększenia liczby mieszkańców gminy, zwiększenie ilości obiektów produkcyjnych i usługowych, Oszacowanie wzrostu zapotrzebowania na wodę jest tylko moŜliwe w przypadku potrzeb komunalnych, choć wartości szacunkowe są bardzo przybliŜone. Natomiast w przypadku potrzeb przemysłowych podanie nawet mocno przybliŜonych szacunków jest niemoŜliwe. ZuŜycie wody przez zakłady produkcyjne i usługowe będzie zaleŜało od profilu ich działalności, rozwiązań technicznych z zakresu gospodarki wodnej oraz stosownych technologii. W przypadku intensywnego rozwoju w gminie, szczególnie w rejonie miasta Drzewica sfery usługowo-produkcyjnej nie moŜna w perspektywie czasowej wykluczyć powstania, w obrębie uŜytkowych poziomów wód podziemnych, lejów depresji. Ograniczenie infiltracyjnego zasilania warstwy wodonośnej w wyniku realizacji nowej zabudowy nie wpłynie na zmiany bilansu wodnego omawianego terenu. Przyczyną drenaŜu podziemnego moŜe być projektowana zabudowa i nowobudowana infrastruktura podziemna. Na większości terenu zwierciadło wód gruntowych występuje na duŜej głębokości tak, więc, wykopy fundamentowe nie będą wymagały prowadzenia odwodnień lub odwodnienia będą miały minimalny zasięg. Przewody kanalizacyjne będą posadowione powyŜej zwierciadła wód gruntowych i nie nastąpi tu zjawisko drenaŜu podziemnego. Jednak w strefach dolin i obniŜeń oraz na terenach bezpośrednio przyległych do tych stref, zwierciadło wód gruntowych zalega na głębokości do 2,0 m moŜe zaistnieć potrzeba wykonania lokalnych odwodnień. Będą miały one jednak ograniczony zasięg i będą krótkotrwałe, czyli nie spowodują zmian reŜimu hydrogeologicznego w szerszym zakresie. Natomiast mogą spowodować przekształcenia warunków siedliskowych występującej tam szaty roślinnej. Na warunki wodne w strefie przypowierzchniowej będą miały wpływ nowe ciągi 53 komunikacyjne (obwodnica miasta) zarówno w fazie jej budowy jaki w fazie jej eksploatacji. W trakcie prac budowlanych wystąpią zaburzenia stosunków wodnych obszarów bezpośrednio przyległych do planowanej drogi. Będzie to konsekwencją prac ziemnych (wykopy, nasypy), podczas których moŜe nastąpić przecięcie lokalnych warstw wodonośnych i stworzenie w ewentualnych wykopach baz drenaŜu z terenów przyległych. W przypadku realizacji drogi w wykopie moŜe zaistnieć konieczność, sztucznego, okresowego obniŜenia poziomu zwierciadła wód gruntowych. Zmniejszenie nadkładu gruntów nad warstwami wodonośnymi (zmniejszenie strefy aeracji) lub teŜ ich całkowite odsłonięcie stworzy zagroŜenie zanieczyszczenia wód. Wody gruntowe będą bardziej naraŜone na przedostanie się produktów naftowych (paliwa, benzyny, smary) z pracujących maszyn, urządzeń budowlanych i pojazdów. Ewentualne odwodnienia wykopów budowlanych moŜe przyczynić się do zamulenia i zanieczyszczenia okolicznych rowów melioracyjnych, do których wody z pompowań depresyjnych będą odprowadzane. Przy nieumiejętnie prowadzonych pracach niwelacyjnych, rowy melioracyjne mogą zostać zasypane. Ponad to do wód powierzchniowych będą przedostawać się pyły z odsłoniętych i przesuszonych terenów budowy. Natomiast usytuowanie projektowanego pasa drogowego na nasypie moŜe spowodować lokalne zatamowanie odpływu wód gruntowych i w efekcie podniesienie się jego poziomu. Największe zagroŜenie dla wód gruntowych w fazie eksploatacji stanowią substancje ropopochodne, które mogą z powierzchni drogi przedostawać się do środowiska gruntowo-wodnego. Sytuacja ta jest szczególnie niebezpieczna w strefie przejścia planowanego odcinka drogi przez dolinę rzeki Drzewiczki. System odwodnienia przyszłych drogi powinien być wyposaŜony w urządzenia o zwiększonej retencji, tak aby były one w stanie przetrzymać wody opadowe w sytuacjach deszczy nawalnych oraz zanieczyszczeń powstałych w wyniku katastrof drogowych np. pojazdów przewoŜących substancje szkodliwe dla środowiska. Konieczne jest umoŜliwienie bezkolizyjnego dojazdu dla słuŜb technicznych, a przede wszystkim neutralizujących spływy niebezpiecznych substancji. Istotne przekształcenia warunków wodnych będą miały w rejonach projektowanych zbiorników wód powierzchniowych, szczególnie w południowej części gminy, gdzie planuję się realizację dosyć duŜego zbiornika na rzece Brzuśni. 54 Sztuczne zbiorniki wodne nie są elementem obojętnym dla środowiska. W kaŜdym przypadku budowa zbiornika pociąga za sobą zmianę lub modyfikację istniejącego stanu wód i środowisk wodnych oraz środowisk lądowych. Sposób i stopień oddziaływania kaŜdego zbiornika zaleŜy od lokalnych uwarunkowań środowiskowych, takich jak: typ krajobrazu, ukształtowanie powierzchni, budowa geologiczna, stosunki wodne, walory przyrodnicze, stan czystości wód w rzece oraz od parametrów technicznych zbiornika i jego lokalizacji względem koryta rzeki. Przekształcenia środowiska powstają zarówno w toku prac budowlanych na etapie realizacji inwestycji, jak równieŜ w efekcie długofalowego oddziaływania zbiornika na otoczenie i dotyczą wielu aspektów środowiskowych. Zajęcie części terenów pod zalew Zajęcie części terenów pod zalew wiąŜe się z degradacją istniejących elementów środowiska. W zaleŜności od lokalizacji zbiorników zniszczeniu ulegają istniejące siedliska: wodne (rzeczno-potokowe), wodno-błotne, łąkowe, zarośli nadrzecznych, leśne i inne oraz związane z nimi zgrupowania organizmów, w tym gatunki rzadkie i chronione. Siedliska hydrogeniczne, odgrywają istotną rolę w bilansie wodnym zlewni. Wywierają one wpływ na wielkość i dynamikę przepływu wody w cieku, połoŜenie wód gruntowych oraz ilość zasobów wodnych. Dewastacja i likwidacja terenów bagiennych, podobnie jak regulacje naturalnie meandrujących rzek, są szczególnie groźne dla lokalnej herpetofauny, awifauny oraz ssaków związanych z terenami wodno-błotnymi. Ich zagospodarowanie nie powinno naruszać istniejącego stanu przyrodniczego. Podczas budowy zbiorników kopanych w dolinach rzek przemieszczane są znaczne ilości mas gruntu, czego konsekwencją są zmiany ukształtowania powierzchni terenu w miejscu ich deponowania. Na tak zmienione tereny łatwo wkracza roślinność synantropijna, mogąca stanowić zagroŜenie dla gatunków rodzimych. Zmiana warunków wilgotnościowych na terenach przyległych Retencjonowanie wód powierzchniowych w zbiornikach prowadzi do podwyŜszenia zwierciadła wód gruntowych na terenach sąsiednich. W zaleŜności od istniejących uwarunkowań, ten rodzaj oddziaływania moŜe powodować skutki pozytywne lub negatywne w środowisku. W przypadku obszarów, na których obserwuje się trwałe obniŜenie poziomu wód gruntowych, zbiornik retencyjny będzie korzystnie wpływał na otoczenie zwiększając 55 uwilgotnienie gleb i tym samym poprawiając warunki wegetacji roślin. Zbiorniki zlokalizowane na obszarach nizinnych, wymagające zwykle przynajmniej częściowego obwałowania bocznego, mogą z kolei powodować nadmierny wzrost poziomu wód gruntowych na terenach przyległych, co prowadzi często do powstania lokalnych zabagnień utrudniających uŜytkowanie gruntów. Wymusza to konieczność zmiany dotychczasowego sposobu zagospodarowania, bądź dodatkowe inwestycje w postaci budowy rowów opaskowych, a w niektórych przypadkach – takŜe przepompowni. Na etapie budowy zbiornika mogą nastąpić czasowe zmiany stosunków wodnych związane z odwodnieniem wykopów bądź eksploatacją złóŜ materiałów na budowę obwałowań. ZagroŜenia terenów sąsiednich na skutek abrazji brzegowej W przypadku projektowanego zbiornika, z uwagi na stosunkowo jego małą powierzchnie, zagroŜenie abrazją brzegów zbiornika wywołana uderzeniami fal nie będzie występować. Oddziaływanie na wody podziemne Woda infiltrująca ze zbiornika w głąb przepuszczalnych warstw skalnych zasila poziomy wodonośne, zwiększając tym samym zasoby wód podziemnych. W przypadku zanieczyszczonych powierzchniowych wód śródlądowych jest moŜliwa jednoczesna migracja zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, prowadząca do praktycznie nieodwracalnego skaŜenia wód podziemnych, o zasięgu zaleŜnym od warunków śródwarstwowych przepływów wód oraz rodzaju i ilości substancji zanieczyszczających. W związku z powyŜszym, na terenach o podłoŜu przepuszczalnym, tworzenie zbiorników wód wykorzystujących powierzchniowe wody płynące powinno być dopuszczalne tylko przy wykorzystaniu do ich wypełnienia wód wysokiej klasy czystości. Istotne jest równieŜ dokonanie podczas wstępnych prac projektowych oceny moŜliwości utrzymania zbiornika powierzchniowego. Ocena ta powinna uwzględniać warunki hydrogeologiczne infiltracji wód w głąb górotworu. Bariery migracyjne Lokalizacja zbiorników bezpośrednio na ciekach wodnych pociąga za sobą konieczność budowy urządzeń piętrzących. Przegrodzenie koryta przez zapory i zastawki powoduje dezintegrację biologiczną cieków wskutek uniemoŜliwienia migracji większości organizmów wodnych. Dotyczy to w szczególności wszystkich typowo rzecznych gatunków ryb, które migrują w ciągu roku w obrębie dorzecza. Poprzez odcięcie dostępu 56 do tarlisk i miejsc rozwoju narybku, odpowiednich Ŝerowisk, czy teŜ miejsc zimowania, często uniemoŜliwiają zamknięcie pełnego cyklu Ŝyciowego, co w skrajnych wypadkach prowadzi do wymarcia populacji. Budowa zapór skutkuje rozczłonkowaniem jednolitych do tej pory populacji, a tym samym realną groźbą ich wyginięcia wskutek lokalnie działających czynników. Gatunki rzeczne (minóg ukraiński, minóg strumieniowy, brzana, świnka, boleń, jaź, piekielnica, koza, lipień, pstrąg potokowy, miętus, głowacz białopłetwy, głowach pręgopłetwy), które ściśle wiąŜe się z grupą gatunków wędrownych, naleŜą obecnie do najbardziej zagroŜonych. Funkcjonowanie tradycyjnych przepławek nie wystarcza dla zrekompensowania efektu przegrodzenia rzeki. Znacznie mniejsze szkody w środowisku rzeki powodują zbiorniki boczne, pozwalające na zachowanie ciągłości i integralności biologicznej cieku. Lokalizację nowych zbiorników wodnych wszędzie tam, gdzie to moŜliwe, naleŜy planować poza korytem rzecznym zapewniając zasilanie wodami rzeki poprzez kanały łączące zbiornik z rzeką. Przegrodzenie rzeki sprawia równieŜ, Ŝe materiał wleczony po dnie gromadzi się przed stopniem wodnym czy zaporą czołową zbiornika. Przy niskich przepływach, na skutek rozkładu zawartych w nim substancji organicznych, moŜe dojść do deficytów tlenowych, śnięć ryb i innych organizmów wodnych. Zmiana warunków ekologicznych i powstawanie nowych siedlisk Po napełnieniu zbiornika wodnego w ciągu bardzo krótkiego czasu zanika naturalna fauna i flora koryta spiętrzonej rzeki, a jednocześnie rusza proces sukcesji, który w ciągu kilku lat doprowadza do wykształcenia zupełnie innych zespołów organizmów opanowujących siedliska nowego zbiornika. W ten sposób do dorzecza na stałe wkraczają gatunki roślin i zwierząt wodnych, wcześniej tam nie występujące. W dolinie dochodzi do zastępowania gatunków i zespołów roślinnych przystosowanych do wysokiego poziomu wód gruntowych (zwykle rzadszych i cenniejszych), przez te, przystosowane do niŜszego poziomu wód. Gatunki znajdujące oparcie w zbiorniku często rozprzestrzeniają się na obszarach dorzecza sąsiadujących ze zbiornikiem, gdzie mogą trwale zmieniać skład naturalnych zespołów organizmów. Stawy lub oczka wodne, połoŜone na terenach intensywnie uŜytkowanych rolniczo, mogą sprzyjać ochronie i zwiększaniu lokalnej bioróŜnorodności. Mają one zasadnicze znaczenie dla utrzymania populacji płazów oraz stanowią ostoję dla rzadkich gatunków roślin związanych z eutroficznymi siedliskami wodnymi i wodno-błotnymi. Zbiorniki wodne o zmiennym poziomie wód, z dobrze rozwiniętą strefą roślinności przybrzeŜnej sprzyjają wzbogacaniu lokalnej ornitofauny jako potencjalne miejsca gniazdowania i Ŝerowania. 57 Stanowią takŜe waŜne miejsca odpoczynku ptaków na przelotach. MoŜliwości formowania się nowych siedlisk w bardzo duŜym stopniu zaleŜą od sposobu budowy zbiornika, a w szczególności od sposobu formowania brzegów oraz uŜywania materiałów zapewniających pełną czynność biologiczną stref: brzegowej i nadbrzeŜnej. Modyfikacja biotopu rzecznego Zbiornik modyfikuje warunki biotopu rzecznego, wpływa na zmianę dynamiki przepływu cieku poprzez spowolnienie tempa przepływu wody na odcinku bezpośrednio powyŜej i poniŜej zbiornika oraz wyrównanie przepływów w dolnym biegu cieku. Zmniejszenie przepływu powoduje zmianę warunków bytowania organizmów wodnych – wycofywanie się gatunków prądolubnych i dominację form charakterystycznych dla wód stojących. Na odcinku rzeki bezpośrednio powyŜej zbiornika (w tzw. cofce zbiornika) dodatkowym czynnikiem zmieniającym warunki środowiskowe jest sedymentacja unoszonego przez wodę materiału, prowadząca do zamulania koryta. Większość materiału osadza się jednak w obrębie samego zbiornika. Podpiętrznie wody, przy zmniejszonej zawartości unosin i zwykle braku wleczyn, zwiększa energię kinetyczną wody wprowadzanej do koryta rzeki poniŜej zbiornika i tym samym potęguje jego erozję. Wskutek nadmiernej erozji obniŜeniu ulega zwierciadło wody w korycie i gruncie oraz następuje przesuszenie terenów przyległych. Na obszarach występowania suszy atmosferycznej i suszy hydrologicznej woda zretencjonowana w zbiornikach wodnych moŜe łagodzić deficyty wody w cieku na odcinku poniŜej zbiornika, zwiększając przepływy w okresach niedoborów wód opadowych oraz zapewniając przepływ biologiczny w okresach ekstremalnie niskich przepływów. Dzięki temu zachowane są warunki ekologiczne bytowania organizmów wodnych. Budowa zbiorników prowadzi do wyrównania czasowego i przestrzennego rozkładu przepływów w rzece i tym samym ogranicza występujące w warunkach naturalnych wahania dobowe i roczne poziomu wody, które warunkują istnienie typowych dla rzek ekotopów brzegowych. Zmianie ulegają takŜe właściwości fizyko-chemiczne i biologiczne wód rzeki. Woda odpływająca ze zbiornika, w porównaniu do rzeki, niesie z reguły mniej zawiesin mineralnych a więcej sestonu organicznego. Inna jest takŜe jej temperatura. Taka modyfikacja biotopu prowadzi do zaburzenia funkcjonowania ekosystemu rzeki i wycofywania się gatunków o wąskiej skali ekologicznej. Eutrofizacja wód w rzece Zbiorniki zaporowe oraz stawy przyczyniają się do wzrostu poziomu eutrofizacji wód 58 w rzekach. Zwiększona sedymentacja, wyŜsza temperatura wody, wynikająca z duŜej powierzchni lustra wody, mniejsze natlenienie w następstwie zmniejszenia tempa przepływu i turbulencji sprzyjają rozwojowi fitoplanktonu i tzw. zakwitom wód. Odpływające ze zbiorników wody są Ŝyźniejsze, a nierzadko takŜe w znacznym stopniu odtlenione. Szczególnie duŜo zanieczyszczeń w postaci związków fosforu i azotu oraz substancji organicznych dostaje się do rzek ze stawów karpiowych oraz przepływowych stawów pstrągowych. Istotny wpływ na proces eutrofizacji mają rozwiązania i parametry techniczne zbiornika, a zwłaszcza głębokość, ograniczenie dopływu zanieczyszczeń z terenów sąsiednich, ograniczenie abrazji brzegowej czy teŜ budowa płytkiego zbiornika wstępnego pełniącego funkcję biofiltru. Zastosowanie odpowiednich rozwiązań moŜe w znacznym stopniu ograniczyć negatywne oddziaływanie zbiornika. Skutki uŜytkowania turystyczno-rekreacyjnego W przypadku zagospodarowania rekreacyjno-turystycznego zbiornika ujemnie moŜe oddziaływać na środowisko zwiększona liczba ludzi i pojazdów mechanicznych. W celu wyeliminowania bądź ograniczenia negatywnych oddziaływań, takich jak niekontrolowany dopływ ścieków z ośrodków wypoczynkowych, zanieczyszczenie paliwami płynnymi, hałas i zaśmiecanie obszaru samego zbiornika, jak równieŜ terenów przyległych, niezbędne jest opracowanie i egzekwowanie odpowiednich zasad zagospodarowania terenów nadbrzeŜnych. Wpływ na walory krajobrazowe Najczęściej budowa zbiornika wodnego przyczynia się do podniesienia walorów krajobrazowych miejsca (nie dotyczy to zbiorników wymagających wykonania grobli bocznych i cofkowych). Istotnym warunkiem jest dostosowanie lokalizacji i wielkości akwenu do warunków lokalnych oraz zachowanie lub wprowadzenie zbiorowisk roślinnych właściwych dla strefy brzegowej, a w szczególności zachowanie okazałych drzew. Niewłaściwa lokalizacja zbiornika, bądź niedostosowanie parametrów obiektu do lokalnych uwarunkowań przyrodniczych, mogą prowadzić do zniszczenie istniejących form geomorfologicznych i ich pokrywy roślinnej, a tym samym walorów krajobrazowych terenu. Warunki ekologiczne w przepływowych zbiornikach retencyjnych W wyniku przegrodzenia cieku wodnego w zbiorniku następuje zwiększenie masy wody, powierzchni jej zwierciadła i głębokości oraz zmniejszenie prędkości przepływu. W jego części wlotowej, gdzie warunki przepływu niewiele róŜnią się od występujących na ciekach swobodnie płynących, zmiany głębokości i prędkości są małe, duŜe natomiast na 59 końcu przy zaporze, gdzie moŜemy mieć do czynienia z warunkami charakterystycznymi dla akwenu zbliŜonego do jeziorowego. Masa, powierzchnia, głębokość i prędkość wody zmieniają się takŜe w czasie, w zaleŜności od przebiegu uŜytkowania (retencjonowania lub upuszczania) oraz od wieku zbiornika. Zwiększenie głębokości wody, zmniejszenie prędkości przepływu, a z nią turbulencji powodują, Ŝe maleje wymiana tlenowa zbiornika z atmosferą. Rezultatem tego jest pogorszenie stabilności bilansu tlenowego, zwiększenie przedziału wahań zawartości tlenu w dzień i w nocy oraz moŜliwość powstawania zarówno jego deficytu, jak i przesycenia – dwóch stanów, które mogą być groźne dla Ŝycia ryb. Zmniejszenie prędkości przepływu moŜe powodować zatrzymanie się w róŜnych miejscach zbiornika rumowiska wleczonego po dnie oraz sedymentację materiału unoszonego przez wodę. Zatrzymane i opadłe na dno zbiornika materiały podnoszą je, zajmując pojemność przewidzianą do magazynowania wody. MoŜna temu przeciwdziałać poprzez budowę zapór przeciwrumowiskowych na dopływach lub poprzez zaprojektowanie coraz częściej stosowanych zbiorników wstępnych. W samym zbiorniku sedymentacja powoduje skutki biologiczne. Osady zbiornikowe wraz ze związanymi z nimi cząstkami organicznymi powodują zamulenie biologiczne czynnej powierzchni dna, co pogarsza warunki Ŝyciowe osiadłych tam organizmów. Zasypanie duŜych powierzchni dna najbardziej jest szkodliwe dla ryb łososiowatych i ryb uzaleŜnionych od substratu (np. minogi). Dla wędrujących organizmów dennych odkłady osadów w zbiorniku mogą stanowić przeszkodę nie do przebycia. Zmniejszenie prędkości przepływu poprawia warunki rozwoju roślin na głębokościach do około 2,0 m i zwiększa liczbę ryb, zmienia natomiast ich skład gatunkowy. Zanikają łososiowate, a pojawiają się ryby wód stojących lub wolno płynących, w tym karpie i szczupaki. Zmiana zwierciadła wody, od około kilkudziesięciu cm do kilku metrów, powoduje okresowe odsłonięcia, głównie części cofkowej i przybrzeŜnej dna zbiornika. JeŜeli zatopienie ich trwa długo, a odsłanianie krótko – na odsłonięciach nie rozwijają się rośliny lądowe, lecz pozostaje bentos i dostosowujące się do szczególnych warunków wyŜsze rośliny wodne. Odsłonięcia stanowią duŜą uciąŜliwość, gdyŜ powodują odcięcie dostępu do wody oraz nie wykorzystanie duŜej części brzegów dla celów rekreacyjnych, a takŜe obniŜają walory krajobrazowe i pogarszają warunki sanitarne. JeŜeli odsłanianie jest długotrwałe, pojawić się moŜe roślinność łąkowa. Aby ograniczyć niekorzystne skutki odsłonięć dna, naleŜy dąŜyć do zmniejszenia ich powierzchni. Przekształcenia fauny i flory 60 Realizacja zbiornika wód powierzchniowych wiąŜe się z ingerencją w naturalne i półnaturalne zbiorowiska roślinne. Zaburzenie równowagi ekologicznej w zbiorowiskach roślinnych stwarza gatunkom o cechach inwazyjnych, w tym gatunkom obcego pochodzenia, moŜliwość łatwiejszego wnikania i opanowywania fitocenoz. Dynamika rozprzestrzeniania się, będzie zaleŜeć od stopnia przekształcenia juŜ istniejącej naturalnej i półnaturalnej roślinności oraz od stopnia ingerencji człowieka w zastane układy roślinne. Najbardziej naraŜone na wnikanie gatunków inwazyjnych są podlegające silnym przekształceniom cieki wodne. Niszczenie naturalnej szaty roślinnej wzdłuŜ cieków likwiduje konkurencję ze strony rodzimych gatunków roślin oraz przyczynia się do tworzenia dogodnych siedlisk dla gatunków obcego pochodzenia. W konsekwencji wpływa to na zmniejszenie się róŜnorodności gatunkowej, powstałe zbiorowiska są całkowicie zdominowane przez gatunek inwazyjny. Budowa zbiorników retencyjnych na ciekach, moŜe spowodować rozprzestrzenianie się takich gatunków inwazyjnych, jak: barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnowskyi, kolczurka klapowana Echinocystis lobata, nawłoć kanadyjska Solidago canadensis, nawłoć późna Solidago gigantea, niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera, rdestowiec ostokończysty Reynoutria japonica, rdestowiec sachaliński Reynoutria sachalinensis, rudbeckia naga Rudbeckia laciniata oraz uczep amerykański Bidens frondosa. W wyniku zaburzenia stałości biotopów moŜliwe jest wchodzenie na opuszczone nisze ekologiczne raka amerykańskego Ortonectes limosus i raka sygnałowego Pacifastacus leniunsculus zamiast raka rzecznego Astacus astacus. Do gatunków inwazyjnych zaliczane są równieŜ dwa gatunki mięczaków – racicznica zmienna Dreissena polymorpha oraz nowoŜytka nowozelandzka Potamopyrgus antipodarium. Budowa zbiorników wodnych bezpośrednio na ciekach wodnych doprowadzi do zmiany warunków bytowania organizmów wodnych – wycofywanie się gatunków prądolubnych i dominację form charakterystycznych dla wód stojących. Projektowany zbiornik wodny będzie potencjalnym miejscem rozrodu lokalnej populacji płazów, a takŜe gniazdowania i Ŝerowania dla ptaków. Rejony zbiorników wodnych są zasiedlane przez inwazyjne gatunki ssaków – piŜmaka Ondatra zibethica, jenota Nyctereutes procyonoides i szopa pracza Procyon lotor. 3. Szata roślinna i fauna Generalnie zapisy Studium dotyczące szaty roślinnej zmierzają do jej maksymalnej ochrony, wzmocnienia naturalnych siedlisk oraz jej wzbogacenia. Studium zapewnia pełną ochronę najcenniejszych elementów zieleni w gminie: 61 kompleksów leśnych, zespołów zieleni o charakterze półnaturalnym występujących w ciągach ekologicznych dolin cieków powierzchniowych. zieleni urządzonej; parków, skwerów, zieleni cmentarnej oraz pojedynczych drzew ich skupisk. Niekorzystne zmiany szaty roślinnej będą dotyczyły bardzo małych izolowanych, powierzchni leśnych, które przeznacza się pod zabudowę. Są to tereny połoŜone głownie poza systemem przyrodniczym gminy i posiadają niewielkie znaczenie przyrodnicze. W kilku miejscach, w wyniku planowanego zainwestowania, zostaną zdegradowane aktywne biologicznie ekosystemy łąkowe dolin rzecznych. Niekorzystnych przekształceń szaty roślinnej naleŜ spodziewać się w rejonie projektowanej obwodnicy miasta, która na znacznym odcinku przebieg przez dolinę Drzewiczki. W fazie budowy odcinak drogi na pewno wystąpi niekorzystne oddziaływanie na szatę roślinną. Do jednych najbardziej naraŜonych na degradację zespołów biocenotycznych naleŜą uŜytki zielone oraz zadrzewienie śródpolne. Główne zagroŜenie spowodowane jest fizycznym usuwaniem roślinności w pasie technicznym robót oraz moŜliwością zmiany warunków siedliskowych poprzez naruszenie stosunków wodnych i przekształcenie gleb. W fazie eksploatacji oddziaływanie na przyrodę oŜywioną obejmować będzie tereny bezpośrednio przyległe do projektowanej drogi. Związane one będzie przede wszystkim ze zwiększeniem zanieczyszczeń powietrza oraz ze wzrostem emisji hałasu. Spowoduje to odsunięcie się stref bytowania większości zwierząt od obszaru drogi oraz „wypadanie” mało odpornych na zanieczyszczenia gatunków flory i fauny. W Studium dosyć duŜe powierzchnie gminy przeznacza się pod zalesienia. Realizacja zalesień pociąga dla środowiska przyrodniczego zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki (choć oczywiście tych pozytywnych jest zdecydowanie więcej): ograniczenie procesów erozyjnych, zwiększenie retencji gruntowej, ograniczenie spływu powierzchniowego, przekształcenie warunków topoklimatycznych, miejscami ograniczenie przewietrzania terenu, zwiększenie powierzchni miejsc, bytowania lokalnej fauny, 62 częściowa zmiana warunków siedliskowych szaty roślinnej, poprawa walorów krajobrazowych terenu, wzmocnienie systemu przyrodniczego terenu, Przy prowadzeniu zalesień trzeba mieć jednak na uwadze, Ŝe nie jest to proces tworzenia lasów pierwotnych. Pewne zrównowaŜenie tworzącego się środowiska leśnego jest osiągalne dopiero po upływie przeszło 100 lat. Zalesienie nie musi wcale oznaczać większego zharmonizowania krajobrazu. Nie zawsze jest najlepszym ekologicznie rozwiązaniem. Tak, więc decyzja o zalesianiu gruntów będzie brzemienna w złe i dobre skutki jeszcze za Ŝycia przyszłych pokoleń. Dotychczasowa praktyka (szczególnie w lasach niepaństwowych) polegała na przeznaczaniu do zalesień sadzonek najsłabszych i tych gatunków, które zbywały w szkółkach. Doceniającej znaczenie prawidłowo przeprowadzonych zalesień, taka praktyka nie moŜe mieć miejsca. Lasy sosnowe (sosny są bardzo często wybierane do zalesień) rosnące na gruntach porolnych są wyjątkowo nieodporne na szkody ze strony owadów. Szczególnie atakowane są nasłonecznione obrzeŜa przez boreczniki, których larwy potrafią spowodować gołoŜery. W przypadkach rozproszonych wśród pól, małych kompleksów leśnych, zwalczanie chemiczne tych szkodników, prowadzone przy pomocy opryskiwaczy naziemnych napotyka na wielkie trudności Wprowadzenie bardziej „ekologicznych” sposobów zalesień (większy udział brzozy, luźniejsza więźba, układ szachownicowy) wymagać będzie przełamania pewnej bariery przyzwyczajenia do sadzenia samej sosny w gęstej więźbie. Poza tym wydaje się, Ŝe powinno się wyeliminować z zalesień dna cieków powierzchniowych. Sztuczne wprowadzenie w te tereny zielni wysokiej moŜe spowodować zmianę warunków retencji gruntowej, ograniczenie spływu powierzchniowego, co z kolei moŜe powodować zaburzenia reŜimu hydrologicznego cieku. Dodatkowo zwarte powierzchnie leśne ograniczają przewietrzanie terenu, czyli w omawianym przypadku wentylacyjna rola dolin rzecznych zostanie zlikwidowana. Omawiany teren charakteryzuje się zróŜnicowaniem siedlisk występują tu zwarte kompleksy leśne, zieleń półnaturalna dolin i obniŜeń, zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne. Ma to zasadniczy wpływ na róŜnorodność fauny. W granicach opracowania występują zasadnicze trzy strefy o odmiennych warunkach przyrodniczych, czego skutkiem są zróŜnicowane warunki bytowania fauny: 63 1. Tereny, w skład których wchodzą obszary lasów, parków, zadrzewień i zakrzewień i dolin rzecznych, które charakteryzują się znacznym zróŜnicowaniem fauny. Na obszarach tych stwierdzono występowanie kilkudziesięciu gatunków ssaków, płazów i gadów. Występują tu ptaki leśne, zaroślowe i łąkowe. Te wartościowe tereny w wyniku realizacji zapisów Studium w przewaŜającym stopniu zostaną zachowane w dotychczasowym uŜytkowaniu, co będzie sprzyjało zachowaniu dotychczasowej fauny. 2. Tereny niezainwestowane o niewielkich wartościach przyrodniczych, z małym udziałem drzew (przede wszystkim tereny rolne), na których występuje obecnie niewielki udział przedstawicieli fauny ich funkcje w przewadze zostaną zachowane, nie nastąpią zmiany ilościowe i jakościowe w świecie zwierząt.. 3. Tereny obecnie w znacznym stopniem zurbanizowania (teren miasta Drzewica) charakteryzujące się występowaniem stosunkowo ubogiej fauny w związku z tym, iŜ środowisko bytowania fauny jest bardzo ograniczone. Występują tu głównie gatunki miejskie ptaków, które przystosowały się do zmienionego środowiska. PowyŜsze tereny pozostaną w dotychczasowym uŜytkowaniu, co nie wpłynie na faunę tu występującą. Trzeba zauwaŜyć, Ŝe w strefach potencjalnego przemieszczania się fauny i flory, zlokalizowane są poprzeczne bariery ograniczające migrację organizmów. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim istniejących linii kolejowych (Studium generalnie nowych barier nie wprowadza). . Szlaki komunikacyjne zwiększają fragmentacje terenu, prowadzącą do zmniejszenia powierzchni bytowania zwierząt oraz do przerwania szlaków ich przemieszczania się jak i ograniczenia migracji gatunków roślinnych. Powoduje to zmniejszenie bioróŜnorpdności, a w skrajnych przypadkach moŜe nawet doprowadzić do takiego spadku wartości ekologicznej terenów, Ŝe nie będą one mogły zapewnić przeŜycia populacjom, które zostały rozdzielone. Oprócz wspomnianego efektu barierowego, bardzo powaŜną konsekwencją rozwoju infrastruktury transportowej jest nasilona śmiertelność zwierząt. ZaleŜy ona od natęŜenia ruchu pojazdów, ich prędkości szerokości ciągu komunikacyjnego. Skutecznym rozwiązaniem powyŜszego problemu są przejścia dla zwierząt. Małe przejścia dolne – przejścia zasadniczo przeznaczone dla płazów, składa się z kanału o przekroju kołowym lub prostokątnym połoŜonym w poprzek drogi. Wymiary takiego przejścia wynoszą najczęściej 2 m szerokości i 1,5 m wysokości. Poza płazami i gadami 64 mogą z niego korzystać małe ssaki takie jak: borsuki, lisy, kuny, łasice, wydry, tchórze, jeŜe oraz gryzonie. Średnie przejścia dolne –są to tunele o przekroju kołowym lub prostokątnym, szerokości około 6 m, wysokości około 2,5 m. Przeznaczone są głownie dla saren, dzików i lisów. Przy odpowiednim zagospodarowaniu mogą z nich korzystać takŜe rysie, wilki, a nawet jelenie. DuŜe przejścia dolne –są to tunele o przekroju łukowym lub prostokątnym, zbudowane z elementów betonowych lub metalowych, wkomponowane w otoczenie poprzez nasadzenie roślinności zbliŜonej do naturalnej, szerokości około 15 m, wysokości około 3,5 m. Przeznaczone są głownie dla łosi, niedźwiedzi, jeleni, wilków, rysiów, Ŝubrów. Projektowane zbiorniki wód powierzchniowych będą oddziaływały zarówno na zwierzęta jak i na rośliny – zagadnienia te zostały omówione w rozdziale „Warunki wodne”. 4. Warunki klimatyczne Nieuniknioną konsekwencją zakładanego procesu urbanizacji omawianego terenu będzie przekształcenie warunków topoklimatycznych (klimatu lokalnego) terenów dotychczas otwartych (niezainwestowanych). Na terenach wyłączonych z zainwestowanianie nie naleŜy spodziewać się jakichkolwiek przekształceń klimatu lokalnego. Podobnie sytuacja przedstawia się z obszarami istniejącej zabudowy. Natomiast, zmiana (na pozostałych obszarach) obecnego charakteru zagospodarowania terenów otwartych, niezabudowanych wpłynie niewątpliwie modyfikująco na warunki klimatu lokalnego. Wprowadzenie nowej zabudowy będzie sprzyjać rozwojowi lokalnej wymiany pionowej i poziomej powietrza, szczególnie w nocy. Zmniejszy się równieŜ niebezpieczeństwo występowania przymrozków radiacyjnych. W miarę stopniowego pojawienia się i wzrostu roślinności przydomowej i urządzonej zieleni ozdobnej zoptymalizują się warunki wilgotnościowe i zmniejszy moŜliwość występowania niekorzystnych stanów przegrzania w lecie w obrębie obszarów niezabudowanych. Kierunek spodziewanych przekształceń topoklimatycznych wpłynie więc niewątpliwie korzystnie na jakość klimatu odczuwalnego. Negatywnym zjawiskiem będzie ograniczenie przewietrzania terenów otwartych dotychczas, pozbawionych zabudowy co równocześnie z degradacją części zieleni wysokiej spowoduje pogorszenie warunków klimatu zdrowotnego. W odniesieniu do naturalnych warunków klimatycznych, na terenach zurbanizowanych obserwuje się: 65 mniejsze natęŜenie promieniowania całkowitego o ok.10 -20%, wzrost średniej temperatury powietrza o 0,5 - 3,00C oraz zmniejszenie amplitudy dobowej i rocznej, wzrost średniej temperatury minimalnej o 1,0 - 2,00C, wzrost częstości inwersji temperatury powietrza, niŜszą wilgotność względną powietrza, większą częstość występowania zamglenia (szczególnie w zimie), znacznie większe zapylenie i większa liczba jąder kondensacji oraz większe stęŜenie zanieczyszczeń gazowych (SO2 , CO2 , CO), mniejszą o 20 - 30% średnią prędkość wiatru i wzrost liczby dni z ciszą atmosferyczną o 5 - 20%, deformacje pola prędkości wiatru i jego kierunku. Część terenu przeznaczone są pod zalesienia. Z biegiem czasu rozwijające się ekosystemy leśne będą powodowały modyfikację warunków topoklimatycznych. Lasy charakteryzują się swoistymi warunkami klimatycznymi, w sposób szczególny oddziaływują równieŜ na warunki klimatyczne terenów do nich przyległych. Drzewostan przyczynia się do modyfikacji poszczególnych elementów meteorologicznych, a w szczególności warunków solarnych - osłabienie promieniowania słonecznego, zacienienie; warunków wietrznych – zaciszność; warunków termicznych – łagodzenie dobowych ekstremów temperatury w jego obrębie; warunków wilgotnościowych poprzez wzrost wilgotności względnej i łagodzenie amplitud dobowych. Swoistym działaniem charakteryzują się olejki eteryczne – fitoncydy działające regenerująco na organizm człowieka i bakteriostatycznie. Bardzo duŜy jest wpływ lasu na stan higieny atmosfery poprzez działanie filtrujące. Jak juŜ wspomniano wyŜej, stosunkowo największy wpływ lasu zaznacza się w osłabieniu promieniowania słonecznego , poprzez zacienienie. Straty z tym związane sięgają w zaleŜności od struktury i zwarcia koron do 90%, a więc są wysokie, wpływając w ten sposób na przebieg innych elementów meteorologicznych, np. temperatury. W ciepłej porze roku, w ciągu dnia notowane są niŜsze temperatury powietrza niŜ na terenach bezleśnych, gdyŜ całkowita powierzchnia leśna, z której odbywa się parowanie jest większa od powierzchni gruntu pod koronami drzew. Istnienie powierzchni czynnej termicznie na poziomie koron drzew powoduje, Ŝe ekstrema temperatur występują na tym właśnie poziomie, a nie przy powierzchni ziemi, jak to ma miejsce na terenach bezleśnych. W ciągu dnia latem w gęstym drzewostanie powstaje inwersja temperatury, co powoduje odczuwanie chłodu. Las wpływa w znacznym 66 stopniu na modyfikowanie warunków wietrznych w jego obrębie i sąsiedztwie, głównie poprzez ograniczenie prędkości i siły wiatru oraz wzrost częstości występowania cisz. Lasy powodują wzrost zaciszności terenów bezpośrednio do nich przyległych po stronie zawietrznej w odległości do ok. 20-25m i po stronie dowietrznej ok. 5x wysokość drzew. Warunki wilgotnościowe na terenach leśnych równieŜ są nieco odmienne niŜ na terenach bezleśnych wyraŜające się np. tym, Ŝe przebieg dobowy na terenach leśnych jest wyraźnie wyrównany w porównaniu z terenami odkrytymi. W lasach notuje się zdecydowanie wyŜsze wartości wilgotności powietrza niŜ poza nimi. WyŜsze wartości wilgotności notowane są na wysokości koron drzew niŜ przy powierzchni gruntu. Nawet powierzchniowo niewielkie obszary, ale o układzie linearnym działają jak pasy wiatrochronne. Pośredni wpływ lasów zaznacza się w postaci zmniejszonego parowania gruntu na obszarach odkrytych lecz połoŜonych w sąsiedztwie. Zmniejszenie parowania oznacza zwiększenie wilgotności gruntu oraz zdolność do dłuŜszego zachowania wilgotności. Zmian warunków klimatu lokalnego naleŜy się takŜe spodziewać w rejonie projektowanych zbiorników wód powierzchniowych – zagadnienia te zostały omówione w rozdziale „Warunki wodne”. 5. Obszary dziedzictwa kulturowego, zabytki, dobra kultury współczesnej oraz dobra materialne Realizacja zapisów Studium będzie prowadzić do zapewnienia pełnej ochrony obszarów dziedzictwa kulturowego i zabytków znajdujących się na terenie gminy. Podstawowa zasada sformułowana w Studium to wzmocnienie istniejących walorów oraz tworzenie nowych wartości kulturowych w gminie.. Studium w stosunku do obiektów i obszarów zabytkowych ustala, Ŝe zagospodarowanie, prowadzenie badań, prac i robót oraz podejmowanie innych działań związanych z nimi musi się odbywać zgodnie z obowiązującymi przepisami, dotyczącymi ochrony zabytków i opieki nad nimi Zapisy Studium nie spowodują negatywnych oddziaływań na dobra materialne. Jedynie na bardzo małym obszarze, tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej zostają przeznaczone pod funkcje przemysłowo-składowe. NaleŜy, więc liczyć się, Ŝe w perspektywie czasowej istniejąca zabudowa będzie likwidowana. Biorąc pod uwagę moŜliwość wystąpienia w tym rejonie uciąŜliwości oraz zagroŜeń dla ludzi, rozwiązanie takie jest właściwe. 67 6. Obszary i obiekty chronione, systemy przyrodnicze, róŜnorodność biologiczna Na terenie gminy występują następujące obiekty i obszary przyrodnicze prawnie chronione: obszar chronionego krajobrazu, uŜytki ekologiczne, Zapisy Studium zapewniają pełną ochronę w/w obiektów zgodnie z przepisami odrębnymi, w stosunku do obszarów prawnie chronionych w Studium stosuje się zakazy, nakazy i ograniczenia w sposobie zagospodarowania i uŜytkowania wynikające z przepisów powołujących te obszary. Główne elementy tworzące system przyrodniczy gminy to dolina rzeki Drzewiczki , dolin rzeki Brzuśni oraz kompleksy leśne znajdujące się w północnej części omawianego terenu. Elementy wspomagające i współdziałające w zakresie funkcjonowania systemu ekologicznego gminy stanowią doliny pozostałych cieków powierzchniowych, tereny otwarte o charakterze rolnym - głównie tereny łąk i pastwisk zespoły zadrzewień i zakrzewień śródpolnych, zieleń cmentarna, parki oraz pozostałe skupiska zieleni wysokiej. MoŜna stwierdzić, Ŝe ustalenia Studium nie naruszają ciągłości powiązań przyrodniczych w gminie, a przeciwnie zapewniają jego ochronę, a nawet wzmocnienie poprzez proponowane dolesienia. Tylko na bardzo małych fragmentach systemu przyrodniczego gminy wprowadza się zabudowę mieszkaniową i nieuciąŜliwe usługi. Jest to zabudowa o stosunkowo niewielkiej intensywności i jest lokalizowana w brzegowych fragmentach systemu, tak więc jego ciągłość nie zostanie przerwana, funkcje przyrodnicze będą zachowane, jedynie nieco zmniejszy się ich przestrzenny zasięg. .Studium zasadniczo zachowuje wszystkie najwartościowsze enklawy zieleni. Na pozostałe tereny wartościowe przyrodniczo Studium wprowadza stosunkowo niewielką intensywność zainwestowania o ograniczonych gabarytach oraz funkcjach stanowiących kolizji z obszarami przyrodniczymi. Dla najwartościowszych terenów lasów z roślinnością naturalna i zespołami zieleni półnaturalnej zachowuje się dotychczasowe uŜytkowanie i charakter. Zapisy Studium w sposób optymalny chronią lokalną róŜnorodność biologiczną. 68 nie 7. Krajobraz Teren objęty opracowaniem charakteryzuje się zróŜnicowaniem zainwestowania i zagospodarowania, czego konsekwencja jest róŜny charakter krajobrazu oraz stopień jego antropogenicznego przekształcenia: W granicach opracowania wyróŜnić moŜna następujące jednostki funkcjonalne: tereny przyrodniczo czynne, tereny zurbanizowane, Występuje tu krajobraz miejski oraz podmiejski, o walorach którego decydują: typowość krajobrazu (cechy regionalne), harmonijność i naturalność krajobrazu, róŜnorodność krajobrazu. Podstawowymi wartościami krajobrazu są: wartości przyrodnicze, wartości widokowe, wartości kulturowe. Tereny o bardzo wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych oraz kulturowych to: dolina Drzewicy (wraz z przeznaczonym do modernizacji zbiornikiem wód powierzchniowych), dolina Brzuśni wraz z przyległymi kompleksami leśnymi, tereny leśne połoŜone w północnej części gminy, W wyniku realizacji zapisów Studium na przewaŜającej powierzchni obszaru opracowania zostanie zachowany charakter terenów oraz dotychczasowe zagospodarowanie i zainwestowanie. Na terenach dotychczas wolnych od zabudowy, gdzie wprowadza się nowe zainwestowanie moŜe dojść do niewielkich zmian w krajobrazie wynikających oczywiście z wprowadzenie obiektów kubaturowych, likwidacji istniejącej zieleni oraz drobnych przekształceń rzeźby terenu. Jednak w odniesieniu do całej gminy będą to mało istotne przekształcenia w krajobrazie. Zapisy Studium w sposób optymalny chronią lokalną róŜnorodność biologiczną. 8. Transgraniczne oddziaływania na środowisko Realizacja zapisów Studium nie spowoduje transgranicznych oddziaływań na środowisko przyrodnicze. 69 VII. POWSTANIE ZAGROśEŃ DLA ŚRODOWISKA I ZDROWIA LUDZI NA TERENIE OBJĘTYM STUDIUM I W STREFIE JEGO POTENCJALNEGO ODDZIAŁYWANIA Na terenie opracowania moŜna wskazać tereny, których aktualne i projektowane zagospodarowanie stwarza konflikty z uwarunkowaniami przyrodniczymi o zróŜnicowanym stopniu natęŜenia: brak konfliktów – tereny lasów, tereny dolin i wód powierzchniowych, strefa ekologiczna i leśna w rejonie miasta Drzewica, tereny rolnicze, zieleni cmentarnej oraz większość terenów przeznaczonych do dolesień, niewielkie – tereny przeznaczone pod nowe zbiorniki wód powierzchniowych, dolesienia w obrębie istniejącej zieleni półnaturalnej, małe – tereny dolesień w dolinach rzecznych, tereny zabudowy mieszkaniowej i nieuciąŜliwych usług w strefach korzystnych warunków gruntowo-wodnych i poza systemem przyrodniczym gminy, średnie – tereny zabudowy mieszkaniowej i nieuciąŜliwych usług w obrębie gleb chronionych, tereny zabudowy mieszkaniowej i usług nieuciąŜliwych w obrębie stref o utrudnionych warunkach posadowienia obiektów budowlanych, tereny strefy produkcyjno-składowej i ofertowej,, duŜe – tereny zabudowy mieszkaniowej i nieuciąŜliwych usług na lasach wchodzących w skład systemu przyrodniczego gminy, strefa produkcyjno-składowa w obrębie doliny tworzącej system przyrodniczy gminy, bardzo duŜe – brak, skrajne – brak. NaleŜy stwierdzić, Ŝe na obszarze gminy zdecydowanie przewaŜają tereny zaliczone do grupy w obrębie, której konflikty z uwarunkowaniami przyrodniczymi nie występują lub są małe albo niewielkie. Większość niekorzystnych oddziaływań na środowisko przyrodnicze naleŜy zaliczyć do nieuniknionych, wynikających z potrzeb rozwoju gminy: niewielkie ograniczenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej, w tym na glebach wysokich klas bonitacyjnych, uszczelnienie powierzchni gruntów przez zabudowę, ciągi komunikacyjne, która spowoduje zmiany obiegu wody, zmniejszenie zasilania gruntowego, zwiększenie spływu powierzchniowego, 70 pogorszenie stanu higieny atmosfery i warunków akustycznych przede wszystkim w wyniku rozbudowy strefy produkcyjno-składowej i ofertowej, stworzenie barier technicznych dla migrujących zwierząt wzdłuŜ tras komunikacyjnych i ciągów zabudowy, zwiększenie ilości wytarzanych odpadów i ścieków, wzrost zapotrzebowania na wodę, Jakakolwiek działalność gospodarcza moŜe wiązać się z potencjalnym zagroŜeniem dla środowiska, jednak bezpośrednie uciąŜliwości mogą być ograniczone przez rozwiązania techniczno-organizacyjne. Natomiast uciąŜliwości pośrednie ograniczane są ustaleniami Studium, w związku z tym waŜna jest jego realizacja w zakresie budowy dróg, systemów zaopatrzenia w wodę, odprowadzenia ścieków sanitarny i deszczowych, systemów i sposobów ogrzewania, segregowania odpadów stałych w miejscach ich powstawania, zachowania wysokości zabudowy, wskaźników terenów biologicznie czynnych, rozwoju i rewitalizacji zieleni, w tym zieleni o funkcji izolacyjnej. ZagroŜenie dla środowiska moŜe więc wynikać przede wszystkim z braku kompleksowej realizacji zapisów Studium. Na terenie gminy negatywne oddziaływania na ludzi będą wiązać się przede wszystkim z pogorszeniem stanu higieny atmosfery, klimatu akustycznego i wibracjami, dotyczy to w szczególności rejonów miasta Drzewica.. Na szczególne negatywne oddziaływania mogą być naraŜone osoby znajdujące się w strefie oddziaływania głównej drogi i linii kolejowej, moŜe tu okresowo zachodzić zjawisko nakładania się uciąŜliwości.. W pozostałych rejonach omawianego obszaru nie przewiduje się niekorzystnych oddziaływań na ludzi o duŜej intensywności. Zakładany w Studium rozwój infrastruktury technicznej (szczególnie w zakresie gospodarki wodno-ściekowej), rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego, zwiększenie ilości i jakości zieleni, rewitalizacja zabudowy w mieście, stworzenie nowych miejsc rekreacji i wypoczynku zdecydowanie poprawią komfort Ŝycia i bezpieczeństwo mieszkańców gminy. W tabeli przestawiona została prognoza oddziaływania na sąsiednie tereny, w której określony został charakter oddziaływań: korzystny – w przypadku gdy ustalenia i mają jednostronny korzystny wpływ wynikający z pełnionych funkcji zgodnych z warunkami środowiska przyrodniczego, 71 obojętny – gdy projektowane funkcje zagospodarowania na terenie objętym Studium i poza jego granicami są takie same albo o zbliŜonym charakterze, stanowią ich uzupełnienie lub nie powodują oddziaływań mało korzystny – w przypadku gdy projektowane zagospodarowanie stwarza konflikty z cechami środowiska przyrodniczego lub obniŜa standard Ŝycia mieszkańców, bardzo niekorzystny – istnieje duŜy konflikt z cechami środowiska przyrodniczego, obniŜający standard Ŝycia mieszkańców, wymagający działań z zakresu jego ograniczenia, skrajnie niekorzystny – w przypadku gdy ustalenia Studium lub zagospodarowanie poza jego granicami mogą spowodować nieodwracalne skutki w środowisku, bądź jego degradację mimo podjęcia działań w zakresie ich ograniczenia. Projekt Studium Zabudowa mieszkaniowa Strefa produkcyjnoskładowa oraz ofertowa Zabudowa mieszkaniowa i nieuciąŜliwe usługi Lasy, wody, tereny rolnie i zieleni półnaturalnej w dolinach oraz dolesienia Zbiornik wód powierzchniowych Drogi, tereny kolejowe MK Zagospodarowanie terenów w otoczeniu Tereny zieleni Tereny rolne Tereny lasów półnaturalnej, doliny rzeczne MK MK MK O O - O K K K K K MK K MK MK MK MK MK Rodzaj oddziaływania: 72 K – korzystne O – obojętne MK – mało korzystne BN – bardzo niekorzystne – brak SN – skrajnie niekorzystne – brak — – brak związku między kategoriami terenów VIII. ANALIZA STUDIUM POD KATEM REALIZACJI UWARUNKOWAŃ ZAWARTYCH W OPRACOWANIU EKOFIZJOGRAFICZNYM Gmina Drzewicai połoŜona jest na terenach charakteryzujących się w przewadze niewielkim stopniem przekształceń środowiska przyrodniczego. Obecny stan środowiska przyrodniczego moŜna określić jako dobry. Tereny o szczególnych wartościach przyrodniczo-krajobrazowych to kompleksy leśne oraz dolina Drzwiczki i Brzuśni. MoŜna takŜe wskazać w gminie obszary przekształcone antropogenicznie – tereny zwartej zabudowy (głównie w obrębie miasta) oraz tereny komunikacyjne. W wyniku przeprowadzonych analiz stanu zachowania wartości przyrodniczych terenu oraz jego predyspozycji wskazano obszary, na których zagospodarowanie i uŜytkowanie (ze względu na cechy zasobów środowiska) powinno być podporządkowane funkcjom środowiska i zachowaniu róŜnorodności biologicznej. Dokonano oceny wartości środowiska w celu określenia moŜliwości rozwoju i ograniczeń dla róŜnych rodzajów uŜytkowania, przydatność poszczególnych terenów dla rozwoju funkcji i form zagospodarowania omawianego obszaru. Projekt Studium w znacznym stopniu uwzględnił proponowane w opracowaniu ekofizjograficznym funkcje zgodnie z predyspozycjami terenu. Przeznaczenie terenów w Studium wyklucza spod zabudowy tereny o najwyŜszych wartościach przyrodniczo-krajobrazowych. Na pozostałych wartościowych przyrodniczo terenach znacznie ogranicza wprowadzanie zabudowy i zapewnia zachowanie cennej zieleni. Studium wprowadza zmiany przeznaczenia i uŜytkowania terenów pozwalające na rozwój inwestycyjny obszaru jednocześnie zachowując jego podstawowy, dotychczasowy charakter. Studium dostosowuje zagospodarowanie przestrzenne do uwarunkowań przyrodniczych, zapewniające trwałość procesów przyrodniczych i odnawialność zasobów przyrodniczych w jego granicach i na terenach sąsiednich. 73 W rozwiązaniach planistycznych połoŜono nacisk na kształtowanie i zachowanie walorów krajobrazowych oraz ograniczenie niekorzystnego charakteru i intensywności zmian w środowisku. Ustalenia Studium porządkują zasady zagospodarowania wprowadzając szereg zapisów mających na celu ograniczenie przekształceń środowiska przyrodniczego. Studium odnosząc się do szczególnych wartości przyrodniczych terenu oraz znajdujących się w jego sąsiedztwie chroni zapisami tereny wartościowe przyrodniczo przed degradującym zainwestowaniem poprzez ograniczenie procesów inwestycyjnych. Studium kładzie szczególny nacisk na: − zachowanie wartości kulturowych, historycznych, − zachowanie wartości przyrodniczych, − kształtowanie walorów krajobrazowych w tym zachowanie wartościowych, unikalnych terenów, − ograniczenie niekorzystnego charakteru i intensywności zmian w środowisku. Studium zwiera w swoich ustaleniach zapisy skutecznie chroniące dotychczasowa bioróŜnorodność. Wartościowe przyrodniczo tereny wskazane w opracowaniu ekofizjograficznym zostały w bardzo duŜym zakresie zaadaptowane w niezmienionej formie. NaleŜy stwierdzić, Ŝe zasięgi tych stref są na ogół zgodne z uwarunkowaniami przyrodniczymi. Studium wykazuje wysoki stopień zgodności z analizami, wnioskami i wytycznymi opracowania ekofizjograficznego, a co jest tego wynikiem zaczną skuteczność ochrony bioróŜnorodności. IX. ZGODNOŚĆ STUDIUM Z PRZEPISAMI PRAWA DOTYCZĄCYMI OCHRONY ŚRODOWISKA W prognozie przeanalizowano i oceniono zgodność zapisów Studium z celami ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu Studium. W wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzono zgodność z wymogami stawianymi przez zapisy zawarte w dokumentach najwyŜszej rangi. 74 X. ZGODNOŚĆ ZAPISÓW STUDIUM Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI DOTYCZĄCYMI OBSZARU OPRACOWANIA Zapisy Studium z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego, priorytetów z zakresu rozbudowy i modernizacji infrastruktury technicznej i komunikacyjnej, wykazują pełną zgodność z celami strategicznymi i nakreślonymi kierunkami działań w w/w dziedzinach określonych w dokumentach strategicznych rangi wojewódzkiej, powiatowej oraz gminy Drzewica. XI. OPIS PRZEWIDYWANYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCYCH Z REALIZACJI USTALEŃ ZAPISÓW STUDIUM 1. Oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne, chwilowe, krótkoterminowe, średnioterminowe, długoterminowe, stałe Dla większości przedsięwzięć przewidywanych w Studium bezpośrednie oddziaływanie na środowisko będzie ograniczone do najbliŜszego sąsiedztwa, a zatem przed określeniem konkretnych lokalizacji moŜliwe jest jedynie wskazanie kluczowych czynników, które będą lub potencjalnie mogą wpływać na zmiany stanu środowiska. PoniŜej przedstawiono te skutki realizacji ustaleń projektu Studium, które przewiduje się, iŜ będą wywierać najbardziej znaczące oddziaływanie na środowisko wraz z identyfikacja oddziaływania. 75 Klimat Świat zwierząt Rośliny Krajobraz - - - b, c - - - b, c b, c, k - p, c, k - w, c, k - - b, c, k - b, c, k - - b, st - - - - w, k b, k, ś, d b, c, d b, st - - b, c, k, - b, k, ś, d - b, c, k b, k, ś, d - - b, c, d - - - - b, c - w, ś b, c, ś w, ś - - b, c b, k, w, c, - b, w, b, k, b, st - ETAPY BUDOWY NOWYCH Obszary i obiekty chronione Ludzie podziemneWody powierzchniowe i - System przyrodniczy, róŜnorodność biologiczna, Powierzchnia ziemi, gleby Skutki realizacji ustaleń Studium Powietrze atmosferyczne Komponent Wzrost emisji hałasu i wibracji Wzrost emisji zanieczyszczeń Zmiana wartości krajobrazowych Zakłócenie bytu fauny Wytwarzanie odpadów budowlanych Sztuczne obniŜenie zwierciadła wód gruntowych Prace ziemne - 76 b, st b, st - w w - p, st b, st - - - - b, c, st w b, c, st b, st b, st - - b, st - - - - b, st b, st p, d, st w, st w, d, st b, d, st b, st b, st b, st b, st ETAP Obszary i obiekty chronione Ludzie - System przyrodniczy, róŜnorodność biologiczna, Krajobraz - - Rośliny - p Świat zwierząt - - d ś, st - Klimat podziemneWody powierzchniowe i Skutki realizacji ustaleń Studium p, st Powierzchnia ziemi, gleby Komponent -- c, k, st - ś Powietrze atmosferyczne OBIEKTÓW Zmiana warunków gruntowych ś, d st b, st Wzrost emisji hałasu i wibracji Wzrost emisji zanieczyszczeń Zmiana wartości krajobrazowych Ograniczenie powierzchni biologicznie 77 EKSPLPATACJI czynnej Zwiększenie ilości odpadów Wzrost poboru wody Zakłócenie bytu fauny Realizacja zbiornika wód powierzchniowych Wprowadzenie nowej zieleni urządzonej w tym zalesień w, d - p, st p, d - - - - b, d w, d - - - - - p, c,ś b, w, c, d, st, p, d b, p, w, c, st b, d b, st b, d b, d - - - p, st - - - p, d p, d - - - b, p, c, d, st b, d b, p, w, st b, st b, st b, p, w, st b, d b, d - b, d Charakterystyka oddziaływań b – bezpośrednie, p – pośrednie, w – wtórne, c – chwilowe, k – krótkoterminowe, ś – średnioterminowe, d – długoterminowe, ST - stałe 2. Oddziaływanie skumulowane i znaczące Jak wspominano wyŜej do kumulacji oddziaływań w zakresie emisji zanieczyszczeń powietrza i hałasu, moŜe dochodzić w strefach nakładania się uciąŜliwości pochodzących od dróg, kolei, obiektów produkcyjnych i technicznej obsługi gminy. Na etapie projektu Studium brak jest podstaw do określenia znaczących oddziaływań na środowisko, choć takich oddziaływań nie moŜna wykluczyć. Oddziaływania takie mogą być w przyszłości związane z projektowanymi i istniejącymi obiektami przemysłowo-usługowymi, infrastruktury technicznej oraz drogami. 3. Zasięg przestrzenny oddziaływań, odwracalność zjawisk Realizacja ustaleń projektu Studium wpływa, w zróŜnicowany sposób, na poszczególne komponenty środowiska (powietrze, powierzchnię ziemi, glebę, kopaliny, wody powierzchniowe i podziemne, klimat, zwierzęta i rośliny) i na ich wzajemne powiązania oraz na ekosystemy i krajobraz. ZróŜnicowanie skutków moŜna usystematyzować jako, w zaleŜności od: ⇒ odwracalności zjawisk ⇒ zasięgu przestrzennego oddziaływania — odwracalne (O) — nieodwracalne (N) — regionalne (R) — ponadlokalne (P) — lokalne (L) Tereny zabudowy mieszkaniowej i nieuciąŜliwych usług 78 - powierzchnia ziemi i gleby: degradacja powierzchni glebowej - oddziaływanie negatywne ( N, L), intensyfikacja procesów erozyjnych na powierzchniach odkrytych - oddziaływanie negatywne (O, L), przekształcenia właściwości wilgotnościowych gleb - oddziaływanie negatywne (N, L), lokalnie przekształcenie naturalnej rzeźby terenu - oddziaływanie negatywne ( N, L), ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej - oddziaływanie negatywne (O, L), miejscami moŜliwość wprowadzenie nasypów – oddziaływanie negatywne (N, L), - wody podziemne: lokalnie moŜliwość sztucznego obniŜenia poziomu wód gruntowych – oddziaływanie negatywne (O, L), lokalnie moŜliwość zanieczyszczenia wód gruntowych – oddziaływanie negatywne (O, P), - wody powierzchniowe: brak oddziaływań, - klimat i jakość powietrza: niewielkie przekształcenie warunków topoklimatycznych - oddziaływanie negatywne ( N, L), niewielkie pogorszenie stanu higieny atmosfery i klimatu akustycznego oddziaływanie negatywne ( O, L) - szata roślinna i zwierzęta: ograniczenie miejsc bytowania lokalnej fauny - oddziaływanie negatywne (N, L), ograniczenie moŜliwości migracji zwierząt i roślin – oddziaływanie negatywne (N, P), częściowa degradacja istniejącej szaty roślinnej (najczęściej o przeciętnych walorach) - oddziaływanie obojętne (N, L), 79 zmiana warunków siedliskowych szaty roślinnej - oddziaływanie negatywne ( N, L), wprowadzenie nowej zieleni urządzonej – oddziaływanie pozytywne (O, L) - krajobraz, system powiązań przyrodniczych, róŜnorodność biologiczna i obszary prawnie chronione: wprowadzenie zabudowy kubaturowej na tereny otwarte - oddziaływanie negatywne ( N, L), lokalnie ograniczenie zasięgu przestrzennego systemu powiązań przyrodniczych – oddziaływanie negatywne (N, L), Strefa produkcyjno-składowa i ofertowa - powierzchnia ziemi i gleby: degradacja powierzchni glebowej - oddziaływanie negatywne ( N, L), intensyfikacja procesów erozyjnych na powierzchniach odkrytych - oddziaływanie negatywne (O, L), przekształcenia właściwości wilgotnościowych gleb - oddziaływanie negatywne (N, L), lokalnie przekształcenie naturalnej rzeźby terenu - oddziaływanie negatywne ( N, L), ograniczenie powierzchni biologicznie czynnej - oddziaływanie negatywne (O, L), miejscami moŜliwość wprowadzenie nasypów – oddziaływanie negatywne (N, L), - wody podziemne: lokalnie moŜliwość sztucznego obniŜenia poziomu wód gruntowych – oddziaływanie negatywne (O/N, L), moŜliwość zanieczyszczenia wód gruntowych – oddziaływanie negatywne (O, P) - wody powierzchniowe: moŜliwość zanieczyszczenia (w sytuacja nadzwyczajnych) wód powierzchniowych – oddziaływanie negatywne (O, P) - klimat i jakość powietrza: przekształcenie warunków topoklimatycznych - oddziaływanie negatywne ( N, L), 80 pogorszenie stanu higieny atmosfery i klimatu akustycznego - oddziaływanie negatywne ( O, L) - szata roślinna i zwierzęta: ograniczenie miejsc bytowania lokalnej fauny - oddziaływanie negatywne (N, L), ograniczenie moŜliwości migracji zwierząt i roślin – oddziaływanie negatywne (N, P), degradacja istniejącej szaty roślinnej (o przeciętnych walorach) - oddziaływanie obojętne (N, L), zmiana warunków siedliskowych szaty roślinnej - oddziaływanie negatywne ( N, L), - krajobraz, system powiązań przyrodniczych, róŜnorodność biologiczna i obszary prawnie chronione: wprowadzenie zabudowy kubaturowej na tereny otwarte - oddziaływanie negatywne ( N, L), lokalnie ograniczenie zasięgu przestrzennego systemu powiązań przyrodniczych – oddziaływanie negatywne (N, L), Tereny przeznaczone pod zbiorniki wód powierzchniowych - powierzchnia ziemi i gleby: intensyfikacja procesów erozyjnych na zboczach zbiornika – oddziaływanie negatywne (O, L), przekształcenie naturalnej rzeźby terenu – oddziaływanie negatywne (N, L) - wody podziemne; zmiany połoŜenie zwierciadła wód gruntowych - oddziaływanie pozytywne lub negatywne ( N, P), - wody powierzchniowe: zmiana reŜimu hydrologicznego w cieku powierzchniowym - oddziaływanie negatywne (N, P), zmniejszenie zagroŜenia powodziowego – oddziaływanie pozytywne (O, P) - klimat i jakość powietrza; 81 przekształcenie warunków topoklimatycznych - oddziaływanie pozytywne (O, L), - szata roślinna i zwierzęta; zmiana warunków bytowania lokalnej fauny - oddziaływanie negatywne (N, L), częściowa zmiana warunków siedliskowych szaty roślinnej - oddziaływanie negatywne (O, L), - krajobraz, system powiązań przyrodniczych, obszary chronione, róŜnorodność biologiczna: poprawa walorów krajobrazowych terenu - oddziaływanie pozytywne ( O, L), wzmocnienie systemu przyrodniczego terenu - oddziaływanie pozytywne (O, P), zwiększenie róŜnorodności biologicznej – oddziaływanie pozytywne (O, P) Tereny przeznaczone do dolesień - powierzchnia ziemi i gleby: ograniczenie procesów erozyjnych – oddziaływanie pozytywne (O, L) - wody podziemne; zwiększenie retencji gruntowej - oddziaływanie pozytywne ( O, L), - wody powierzchniowe: ograniczenie spływu powierzchniowego - oddziaływanie obojętne (O, P), ochrona przed spływem zanieczyszczeń powierzchniowych – oddziaływanie pozytywne (O, P) - klimat i jakość powietrza; przekształcenie warunków topoklimatycznych - oddziaływanie pozytywne (O, L), poprawa stanu higieny atmosfery i klimatu akustycznego - oddziaływanie pozytywne (O, L) miejscami ograniczenie przewietrzania terenu - oddziaływanie negatywne (O, P) - szata roślinna i zwierzęta; zwiększenie powierzchni miejsc, bytowania lokalnej fauny - oddziaływanie pozytywne (O, L), 82 uporządkowanie terenu, likwidacja zieleni spontanicznej - oddziaływanie pozytywne (O, L), częściowa zmiana warunków siedliskowych szaty roślinnej - oddziaływanie negatywne (O, L), - krajobraz, system powiązań przyrodniczych, obszary chronione, róŜnorodność biologiczna: poprawa walorów krajobrazowych terenu - oddziaływanie pozytywne ( O, L), wzmocnienie systemu przyrodniczego terenu - oddziaływanie pozytywne (O, P), zwiększenie róŜnorodności biologicznej – oddziaływanie pozytywne (O, P) Tereny komunikacje - powierzchnię ziemi i gleby; całkowita degradacja gleb - oddziaływanie negatywne ( N, L), częściowe przekształcenie naturalnej rzeźby terenu - oddziaływanie negatywne (N, L), całkowita likwidacja powierzchni biologicznie czynnej - oddziaływanie negatywne ( N, L), sztuczne zagęszczenie gruntów – oddziaływanie negatywne (N, L), wprowadzenie gruntów nasypowych – oddziaływanie negatywne (N, L) - wody podziemne; częściowe ograniczenie infiltracyjnego zasilania strefy przypowierzchniowej oddziaływanie negatywne (N, L), moŜliwość zanieczyszczenia substancjami ropopochodnymi - oddziaływanie negatywne (O, L), - wody powierzchniowe: moŜliwość zanieczyszczenia substancjami ropopochodnymi - oddziaływanie negatywne ( O, P), - klimat i jakość powietrza; 83 pogorszenie stanu higieny atmosfery i klimatu akustycznego - oddziaływanie negatywne ( N, L), - szata roślinna i zwierzęta; ograniczenie miejsc bytowania lokalnej fauny - oddziaływanie negatywne ( N, L), całkowita degradacja istniejącej szaty roślinnej- oddziaływanie negatywne ( N, L), - krajobraz, system powiązań przyrodniczych, obszary chronione, róŜnorodność biologiczna: częściowe zaburzenie ciągłości systemu przyrodniczego gminy - oddziaływanie negatywne (N, P), miejscami ograniczenie róŜnorodności biologicznej – oddziaływanie negatywne (N, P) Na terenach przeznaczonych pod zieleń leśną, zieleń półnaturalną w dolinach rzecznych oraz uprawy rolnicze nie naleŜy spodziewać się innych oddziaływań w porównaniu z występującymi obecnie. XII. ROZWIĄZANIA ELIMINUJĄCE, OGRANICZAJĄCE LUB KOMPENSUJĄCE NEGATYWNE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 1. Rozwiązania eliminujące negatywne oddziaływania Ograniczanie negatywnych oddziaływań powinno być stosowane zarówno na etapie budowy jak i eksploatacji poszczególnych inwestycji. Ze względu na zasady wyboru projektów, a w szczególności na skalę moŜliwych do zaistnienia konfliktów społecznych, największą uwagę naleŜy zwrócić na kwestie ochrony środowiska przyrodniczego i warunków Ŝycia ludzi. Do podstawowych działań ograniczających naleŜą: ograniczenie zajęcia terenu, prawidłowe zabezpieczenie techniczne sprzętu i placu budowy, w tym zwłaszcza w miejscach styku z ekosystemami szczególnie wraŜliwymi na zmiany warunków siedliskowych; stosowania odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań konstrukcyjnych, dostosowanie terminów prac do terminów rozrodu zwierząt, dostosowanie terminów prac do cyklu wegetacyjnego roślin, maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu, 84 W przypadku zaistnienia niebezpieczeństwa nieodwracalnego zniszczenia szczególnie cennych elementów przyrody, konieczne jest podjęcie zawczasu działań kompensacyjnych. Do najczęściej stosowanych rozwiązań naleŜeć będą: odtwarzanie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilanie osłabionych populacji, tworzenie alternatywnych połączeń przyrodniczych i róŜnorodnych tras migracji zwierząt, W kwestii zapobieganie i ograniczanie skutków zagroŜeń naturalnych oraz przeciwdziałanie powaŜnym awariom naleŜy wskazać, iŜ w wielu przypadkach odpowiednie zagospodarowanie terenów (zgodne z uwarunkowaniami ekofizjograficznymi), przy uwzględnieniu moŜliwości wystąpienia na nich zagroŜeń naturalnych i antropogenicznych (np. powodzie, ruchy masowe, tąpnięcia) pełni kluczową rolę w ograniczaniu ryzyka naraŜenia Ŝycia i zdrowia ludzi na potencjalne zjawiska katastroficzne. 2. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań przedstawionych w projekcie Studium Przyjęty w projekcie Studium rozwiązania oraz zasięgi zasadniczych stref funkcjonalnoprzestrzennych w pełni uwzględniają uwarunkowania przyrodnicze gminy. Nie stwierdza się istotnych kolizji pomiędzy planowanym zagospodarowaniem terenu, a walorami ekologicznymi, kulturowymi i krajobrazowymi gminy – dlatego teŜ nie proponuje się rozwiązań alternatywnych do rozwiązań przyjętych w Studium. XIII. METODY ANALIZAY SKUTKÓW REALIZACJI POSANOWIEŃ STUDIUM ORAZ CZĘSTOTLIWOŚĆ ICH PRZEPROWADZANIA Za najistotniejsze, z punktu widzenia ochrony środowiska, naleŜy uznać monitorowanie następujących dziedzin i zagadnień: 1. Obserwacje zmian w strukturze uŜytkowania gruntów (m.in. poziom lesistości, wielkość powierzchni zainwestowanych, kubatury nowych obiektów budowlanych). Zagadnienia te powinny być monitorowane na bieŜąco w ramach prognoz wykonywanych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego poprzez analizę zgodności tych planów z ustaleniami Studium. W przypadku braku planu, przez samorząd lokalny w ramach wydawanych decyzji w. z. i z. t. 85 2. Obserwacje procesu tworzenia spójnego systemu obszarów chronionych (m.in. zwiększanie powierzchni obszarów ochrony prawnej i podnoszenie stopnia ochrony, opracowania planów i programów dotyczących obszarów ochrony przyrodniczej i kulturowej, ochrona zasobów wodnych, tereny zielone w gminie. Zadania monitorowane przez ROŚ, WKZ, zarządzających obszarami chronionymi, samorząd lokalny – częstotliwość trudna do określenia, w miarę potrzeb proporcjonalnie do powstawania obszarów i obiektów prawnie chronionych. 3. Obserwacje sposobów zagospodarowania na obszarach o wysokich walorach przyrodniczych (m.in. zainwestowanie rekreacyjne, liczba turystów odwiedzających region Monitoring prowadzony na bieŜąco przez samorząd lokalny. 4. Obserwacje zmian jakości poszczególnych komponentów środowiska (m.in. powietrze, woda, gleby, klimat akustyczny . WIOŚ według własnego harmonogramu. 5. Obserwacje zmian w gospodarce zasobami wodnymi (m.in. ochrona przeciwpowodziowa, długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, gospodarka odpadami.). Samorząd lokalny na bieŜąco, WIOŚ według własnego harmonogramu. XIV. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Potrzeba sporządzenia opracowania pt. „Prognoza oddziaływania na środowisko dla zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego gminy Drzewica” wynika z art. 51. Ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199 poz. 1227). Opracowana prognoza ma na celu wykazanie, czy przyjętym w projekcie zmiany Studium rozwiązania niezbędne dla zapobiegania powstawania zagroŜeń środowiska, spełniają swoją rolę oraz w jakim stopniu warunki realizacji ustaleń Studium mogą oddziaływać na środowisko. Zgodnie z zapisami ustawowymi rolą prognozy nie jest ocena przyjętych w Studium rozwiązań planistycznych, a sprawdzenie czy w przyjętych rozwiązaniach zabezpieczony został we właściwy sposób interes środowiska i kulturowego. Generalnie zakres dokumentacji prognozy obejmuje następujące problemy: - analizę środowiska, - identyfikację zagroŜeń i potencjalnych konfliktów, - ocenę projektu w kontekście przewidywanych zagroŜeń, 86 przyrodniczego - ewentualne formułowanie alternatywnych propozycji. Zasięgi głównych stref funkcjonalno-przestrzennych wykazują duŜą zgodność z uwarunkowaniami przyrodniczymi gminy. Strefa przyrodnicza (lasy, doliny rzeczne, tereny rolne) obejmuje najcenniejsze elementy przyrodnicze gminy tworzące system ekologiczny tzn. dolinę rzeki Drzewiczki dolinę rzeki Brzuśni oraz duŜe kompleksy leśne. Do strefy tej zaliczono równieŜ tereny otwarte pól, łąk i pastwisk. Poza funkcjami przyrodniczymi dopuszcza się uŜytkowanie turystycznowypoczynkowe oraz rolnicze wraz z moŜliwością lokalizacji rozproszonej zabudowy siedliskowej i letniskowej. Tereny zwartej zabudowy mieszkaniowej z towarzyszącymi usługami, usytuowane są przede wszystkim w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych, bardzo często stanowią uzupełnienie istniejącej zabudowy. Studium tylko w niewielkim stopniu rozszerza jej zasięg, Stan środowiska w mieści moŜna określić jako zróŜnicowany. Jego pozytywne elementy to: 1. DuŜy udział terenów otwartych, niezabudowanych – aktywnych biologicznie. 2. Dosyć duŜy stopień zwarcia zabudowy, brak zjawiska jej rozpraszania. 3. Dobrze ukształtowany i droŜny system powiązań przyrodniczych. 4. Istnienie obszarów prawnie chronionych na terenie gminy. 5. Niewielki udział gleb chronionych. 6. Mały stopień przekształceń antropogenicznych poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego.. Natomiast najistotniejsze problemy z zakresu środowiska na terenie gminy to: 1. Niezbyt dobry stan czystości wód powierzchniowych. 2. Niezadowalający stan wód gruntowych (strefa przypowierzchniowa).. 3. Istnienie zabudowy mieszkaniowej w strefie potencjalnego, uciąŜliwego oddziaływania ciągów komunikacyjnych. Zapisy zmiany Studium zapewniają właściwe uŜytkowanie i zagospodarowanie terenów cennych pod względem przyrodniczym i kulturowym. Jednocześnie ustalenia zmiany Studium z zakresu rozwoju infrastruktury technicznej, rozwiązań komunikacyjnych, intensywności i wysokości nowej zabudowy oraz zasad ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego, powinny prowadzić do poprawy stanu środowiska i stopniowej likwidacji największych problemów i zagroŜeń z tym związanych. Zapisy Studium są zgodne z przepisami prawa dotyczącymi ochrony środowiska oraz dokumentami strategicznymi odnoszącymi się do gminy Drzewica. 87 Realizacja ustaleń zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Drzewica zapewni gminie zrównowaŜony rozwój, a jego mieszkańcom zapewni lepszy komfort Ŝycia. 88
