Biuletyn 2007

BIULETYN WROCŁAWSKIEGO KLUBU SZARADZISTÓW
NR 18.
23 kwietnia 2016 r.
Europejska Stolica Kultury wita uczestników XIV Szaradziarskich Mistrzostw Wrocławia!
I bez tego tytułu staramy się zawsze być gościnni i grzeczni. Nie oznacza to jednak, że
przygotowywane przez nas zestawy turniejowe składają się wyłacznie z zadań łatwych i
przyjemnych. Nie zniechęca to najwyraźniej naszych miłych gości…
1. Stolica kultury (JW)
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
ESK
Litery każdego z podanych słów należy wpisać
do diagramu w taki sposób, aby z ujawnioną
zbitką ESK utworzyły nowe słowa, np. rada + ESK
= ESKadra, toner + ESK
= eskonter. W kilku przypadkach nie jest konieczna zmiana kolejności
liter wyjściowego słowa
(grota
+
ESK
=
grotESKa, Plater + ESK
= platerESK). Wśród
wyrazów diagramu cztery
pisane są dużą literą. Trzy
słowa
występują
w
liczbie mnogiej.
baria, basio, blotka, kia,
krówka, Liza, lupa,
Malina, misio, mora,
piasta, poeta, ponik,
porady, rotowanie, rzepa,
tar, urial, zapikowanie
ESK
ESK
2
Podziękowania
Serdecznie dziękujemy Komendantowi 4 Regionalnej Bazy Logistycznej, panu
pułkownikowi Andrzejowi Szponarowi, za ufundowanie pucharu oraz możliwość zorganizowania
turnieju w Klubie 4RBLog. Za pomoc w przygotowaniu i przeprowadzeniu Mistrzostw składam
podziękowania kierującej Klubem pani Jowicie Michalak oraz naszemu opiekunowi – panu
Zbigniewowi Adamskiemu.
Ponownie – tak jak w ubiegłych latach – mam przyjemność podziękować głównemu
sponsorowi naszej imprezy – Agencji Wydawniczej "TECHNOPOL" Sp. z o. o., w szczególności panom: Jerzemu Roguli, Prezesowi Zarządu, i Andrzejowi Tałajowi, redaktorowi
naczelnemu miesięcznika „Szaradzista”.
Po raz czternasty zwycięzca turnieju odbierze puchar ufundowany przez prezydenta
Wrocławia, Rafała Dutkiewicza. Wśród nagród znalazły się także gadżety otrzymane z Biura
Promocji Miasta. Dziękujemy!
Kolegom z klubu „Kamer” dziękuję za pomoc w organizacji turnieju.
„Kamer” w roku 2015
Aktywność klubu „Kamer” utrzymuje się jednak na skromnym, lecz stałym poziomie.
Priorytetem jest coroczna organizacja ogólnopolskiego turnieju szaradziarskiego. Mistrzostwa
Wrocławia zorganizowaliśmy już po raz trzynasty. Nie obyło się bez pecha – musieliśmy zmienić
planowany pierwotnie termin imprezy. Jednak 18 kwietnia 2015 roku trzydziestu jeden
szaradzistów reprezentujących dziewiętnaście miast i miejscowości (w tym czworo wrocławian)
zjawiło się w Klubie 4 Regionalnej Bazy Logistycznej. Na podium kolejność była identyczna, jak
rok wcześniej: mistrzem został ponownie Rafał Tałaj z Częstochowy (152,8 pkt.), wicemistrzem Norbert Stawik z Poznania (131,2 pkt.), a trzecie miejsce zajął Leszek Rydz z Bytnika (128 pkt.).
W pierwszej dziesiątce znaleźli się ponadto: Rafał Rogowski (Pabianice), Kamil Wereszczyński
(Jastrzębie-Zdrój), Andrzej Tałaj (Częstochowa), Krzysztof Lofek (Jaworzno), Agnieszka
Warwas (Poznań), Bogdan Tropak (Zielona Góra) i Stanisław Osyda (Katowice). Najlepszym z
wrocławian okazał się Mieczysław Adamski (20 miejsce). Nowinką regulaminową było zadanie
dodatkowe dla ryzykantów – jolka, w której za każdy z dwudziestu wyrazów można było
uzyskać 0,1 punktu, a uzyskany wynik mnożony był przez liczbę punktów zdobytą w
zasadniczym zestawie z pierwszej rundy. Spośród sześciu zwodników, którzy podjęli ryzyko,
pięciu zwiększyło swój dorobek co najmniej półtorakrotnie.
Bilans startów członków „Kameru” w turniejach szaradziarskich w roku ubiegłym trudno
uznać za imponujący. Cóż, nie sposób liczyć na dobre wyniki, jeśli się nie bierze udziału w
rywalizacji…
Nie zdołaliśmy się – po raz pierwszy w historii – wybrać na turniej drużynowy do
Kuklówki Zarzecznej. Listopadowy termin nie sprzyja wyjazdom, mamy jednak nadzieję, że w
2016 roku zmobilizujemy się do startu w tych wyjątkowych zawodach.
Nazwiska trzech członków klubu „Kamer” odnajdziemy w klasyfikacji Pucharu Neptuna
obejmującej 27 turniejów indywidualnych przeprowadzonych w 2015 roku. Drugie miejsca w
XIII Mistrzostwach Głogowa i w V Mistrzostwach Sosnowca dały piszącemu te słowa 160
punktów i 28 pozycję w pucharowej tabeli. Mariusz Góralski – drugi w Mistrzostwach Kujaw i
Pomorza w Przyjezierzu i szósty w Głogowie – ze 120 punktami uplasował się na 37-38 miejscu.
Swój pierwszy pucharowy punkt zdobył podczas XIII Mistrzstw Wrocławia Mieczysław
Adamski (dało to miejsce 161-175 w klasyfikacji PN).
Żeby bilans nie wyglądał tak mizernie, pochwalę się osiągnięciem na pokrewnym polu:
udało mi się zająć drugie miejsce w kategorii dorosłych w IV Mistrzostwach Dolnego Śląska w
Sudoku.
3
Staramy się, aby tematyka zadań, jakie znajdują się w turniejowym zestawie, była w miarę
różnorodna. Bywa, że odzwierciedla ona zainteresowania autorów, częściej jednak dostrzegają w
niej atrakcyjne tworzywo. W efekcie czasem uda się usatysfakcjonować miłośników sztuki,
(zwłaszcza kina i literatury), innym razem zadowoleni będą językoznawcy, turyści, kibice
sportowi…
2. Metamorfoza (JW)
Zmieniając literę z pola zaznaczonego krokiewką na inną i układając nowe słowa (ich
określenia podano), należy dojść od nazwiska SZARAPOWA do nazwy specyfiku
MELDONIUM. W szarych polach występują samogłoski.
S
Z
A
R
A
P
O W A
W przypadkowej kolejności:
- giermka – na rycerza
- usuwanie szlamu z dna rzek
- miejsce wytwarzania arkuszy blachy
- dostarcza silnikowi dodatkowego ciągu
- żona urzędnika zwanego też skrybą
- organizm o niewłaściwej liczbie
chromosomów
- karmienie, np. krów lub zdjęcie z kogoś
skórzanej części garderoby
M
E
L
D
O
N
I
U
M
Antoni Mazurkiewicz
Kwadratura koła a rebusy
Wiele różnorodnych konstrukcji geometrycznych można wykonać, posługując się
wyłącznie cyrklem i liniałem. Za pomocą tych przyrządów łatwo jest np. poprowadzić prostą
równoległą lub prostopadłą do danej prostej i przechodzącą przez dany punkt; podzielić na
połowy odcinek lub kąt. Prosta jest też konstrukcja odcinka o długości
, gdy dany jest odcinek
a. Dla a = 2 wystarczy skonstruować trójkąt prostokątny o przyprostokątnych równych 1, bo
wówczas przeciwprostokątna ma długość równą . Korzystając z tego wyniku można z kolei
skonstruować odcinek , kreśląc trójkąt prostokątny o przyprostokątnych 1 i . Dla a = 5, czyli
odcinek długości
możemy otrzymać jako długość przeciwprostokątnej trójkąta prostokątnego
o przyprostokątnych 1 i 2. A jak postąpić w wypadku, gdy odcinek a jest dany geometrycznie?
Okazuje się, że wówczas też łatwo zbudować odcinek równy . Otóż na prostej
odmierzamy odcinek AB = a oraz odcinek BC = 1 (rys.1.). Następnie kreślimy okrąg (dla
naszych celów wystarczy półokrąg), którego średnicą jest odcinek AC. i przez punkt B
prostopadłą do AC., która przetnie półokrąg w punkcie D. Łącząc z kolei ten punkt z punktami A
i C, otrzymamy trzy trójkąty prostokątne ACD, ADB i BCD (kąt przy wierzchołku D jest prosty,
gdyż jest wpisany w okrąg (półokrąg) i oparty na średnicy). Stąd wynika, że kąt ADB jest równy
kątowi BCD, więc trójkąty prostokątne ADB i BCD są podobne. Ponieważ w trójkątach
podobnych odpowiednie boki są proporcjonalne, zatem
AB : BD = BD : BC, czyli dla x = BD
a : x = x : 1, co w rezultacie daje x = .
4
Przejdźmy teraz do konstrukcji n-kątów foremnych. Najłatwiej jest narysować wielokąty
foremne dla n = 3, 4 i 6. Szczególnie prosta jest konstrukcja sześciokąta foremnego. W tym
wypadku zaczynamy od wykreślenia okręgu o promieniu r (bez zmniejszania ogólności możemy
przyjąć r = 1). Ponieważ długość boku foremnego sześciokąta wpisanego w ten okrąg jest także
równa 1, więc sześciokąt foremny można skonstruować odmierzając od dowolnego punktu na
okręgu kolejne cięciwy o długości 1 aż do uzyskania wszystkich sześciu wierzchołków
sześciokąta. Inaczej postępujemy przy kreśleniu pięciokąta foremnego. W tym wypadku łatwiej
najpierw wyznaczyć na okręgu wierzchołki dziesięciokąta foremnego, gdyż długość jego boku
można obliczyć i jest równa ( – 1)/2, a taki odcinek można skonstruować geometrycznie:
(np. tak jak w pierwszym akapicie), odejmując od niego 1 i dzieląc na połowy. Łącząc ze sobą co
drugi wierzchołek dziesięciokąta, otrzymamy pięciokąt foremny.
Przedstawione wyżej metody konstruowania n-kątów foremnych dla n = 3, 4, 5 i 6 za
pomocą cyrkla i liniału były już znane w starożytności. Udowodniono natomiast, że dla
siedmiokąta foremnego (n = 7) taka konstrukcja jest niemożliwa. Istnieją jeszcze trzy inne
klasyczne pochodzące od starożytnych Greków problemy, których rozwiązania poszukiwano bez
sukcesu:
- podział dowolnego danego kąta na trzy równe części (trysekcja kąta),
- podwojenie danego sześcianu, tzn. znalezienie boku sześcianu, którego objętość
byłaby dwukrotnie większa od objętości sześcianu o danej długości boku (problem
delijski),
- kwadratura koła, tzn. zbudowanie kwadratu mającego takie samo pole jak dane koło.
Dopiero w XIX w. udowodniono, że żadnego z tych zagadnień nie da się rozwiązać tylko
za pomocą cyrkla i liniału. Oto krótkie szkice tych dowodów.
Na początek weźmy pod uwagę zadanie o trysekcji kąta. Są oczywiście kąty, jak np. 900 i
1800 , dla których można ją przeprowadzić. Aby wykazać, że nie można tego dokonać w sposób,
który dałby się zastosować do każdego kąta, wystarczy podać tylko jeden kąt, który nie da się
podzielić na trzy jednakowe części, gdyż ogólna metoda konstrukcji powinna stosować się do
każdego poszczególnego przypadku. Obierając kąt 600, zagadnienie trysekcji można sprowadzić
do rozwiązania równania stopnia trzeciego postaci
t3 – 3t = 1.
Francuski matematyk Pierre Laubert Wantzel (1814-48), udowodnił, że to równanie nie ma
pierwiastka wymiernego i tym samym wykazał niemożliwość trysekcji dowolnego kąta.
Rozpatrzmy teraz problem podwojenia sześcianu. Jeżeli dany sześcian ma bok o długości
1, co nie zmniejsza ogólności, to szukany bok z sześcianu o podwojonej objętości musi spełniać
równanie
z3 = 2.
(pierwiastek rzeczywisty tego równania) nie da się
Tymczasem odcinka o długości
zbudować wyłącznie za pomocą cyrkla i linijki.
Zagadnienie kwadratury koła jest znacznie trudniejsze od poprzednich zadań. Wobec
tego, że pole koła o promieniu równym 1 jest równe π, bok poszukiwanego kwadratu musi być
równy
, co sprowadza się do skonstruowania odcinka o takiej długości za pomocą jedynie
cyrkla i liniału. Jednak jest to niemożliwe, gdyż π jest liczbą przestępną, co wykazał niemiecki
matematyk Ferdinand Lindemann (1882) na podstawie prac francuskiego matematyka Charlesa
Hermite’a, który wcześniej dowiódł, że e (podstawa logarytmu naturalnego) jest liczbą
przestępną.
Pozostając tylko przy kwadraturze koła, okazuje się, że jeżeli oprócz cyrkla i liniału użyje
się np. spirali Archimedesa, wówczas zadanie staje się wykonalne. Ta metoda była już stosowana
w starożytności. Dodajmy jeszcze, że kwadratura koła potocznie oznacza zadanie nie do
rozwiązania, coś niewykonalnego.
5
Wśród polskich rebusów były tylko trzy, których hasła nawiązują do kwadratury koła (rys.
2, 3 i 4). Pierwsze dwa z nich zostały wydrukowane w „Szaradziście” 1965, nr 10 i w
„Szaradziście” 1982, nr 3 (ich ksero zawdzięczam red. Romanowi Nowoszewskiemu) oraz w
„Almanachu Rozrywki” 2008, a autorami byli Alina Piotrowska (Alina), Bolesław Mońka
(Mobo) i Czesław Tryba. Proponuję samodzielnie rozwiązać te rebusy.
Zauważmy, że jezeli zmienimy w rebusie Aliny tylko ramkę, to można go przekształcić w
rebus karuzelowo-kołowy (32/35) z rozwiązaniem o początkowych literach: K. K. C. N. R.? – N.!
W odróżnieniu od pierwowzoru, to rozwiązanie jest zgodne z faktycznym stanem wiedzy,
przedstawionym w felietonie.
PS. (JW) Czytelnicy na pewno zauważyli, że w każdym z rebusów występuje ten sam
„astronomiczny” człon, obniżający ich wartość konstrukcyjną ze względu na wspólny źródłosłów
ze słowem rozwiązania. Można tego uniknąć na przykład w neorebusie, w którym litery członów:
KADRA, TURAK przeplatałyby się ze literami słowa WOŁA.
6
Polityka to z jednej strony niewyczerpane tworzywo dla szaradzistów – nieustannie
poznajemy nowe nazwiska osób powoływanych na różne stanowiska. Z drugiej strony szybki
bieg wydarzeń sprawia, że zadanie łatwo może się zdezaktualizować, bo występujacy w nim
politycy czy wydarzenia szybko znikają z pierwszych stron gazet.
Patrząc na skład obecnego rządu trudno oprzec się wrażeniu, że o doborze poszczególnych
ministrów decydował pewien szczególny klucz. Dlaczego na przykład resortu spraw
zagranicznych nie objęła Anna Fotyga? Cóż, jeśli należało pokazać, że jesteśmy suwerenni,
trzeba było wybrać kandydata o nazwisku nie do wymówienia dla większości cudoziemców. Nie
będzie Niemiec pluł nam w twarz! Chociaż właśnie może się zapluć, próbując wymówić „Witold
Waszczykowski”. Gdy w karierę w Bundeslidze rozpoczynał Jakub Błaszczykowski, na koszulce
zamiast nazwiska miał napis „Kuba”, ale z ministrem tak się zrobić nie da…
A w rządzie są jeszcze Mariusz Błaszczak, Krzysztof Tchórzewski, Jan Szyszko. No i pani
premier, o nazwisku nie tak trudnym do wymówienia, ale warto dodać, że to była burmistrz
Brzeszcz. Idąc tym tropem, można podrzucić kilka kolejnych kandydatur: ministrem nauki
mógłby zostać Aleksander Wolszczan, sprawiedliwości – Adam Strzembosz, sportu - piłkarz
Wojciech Szczęsny, Łukasz Piszczek, Tomasz Kuszczak (ciekawe, ze nazwisko żadnemu z nich
nie skomplikowało nadmiernie kariery na Zachodzie), biegacz Adam Kszczot czy szczypiornista
Kamil Mokrzki. Ministrem kultury - Krzysztof Majchrzak, Grażyna Wolszczak, Jacek
Laszczkowski (urodzony w Szczuczynie), Sylwia Grzeszczak, Muniek Staszczyk, Mieczysław
Szcześniak,… Moim cichym faworytem jest aktor Teatru Polskiego we Wrocławiu Adam
Szczyszczaj. Nieopowiednim kandydatem wydaje się natomiast dyrygent Jacek Kaspszyk, który
specjalnie zmienił pisownie swojego nazwiska, żeby ułatwić jego wymawianie.
Oczywiście daleko im do Grzegorza Brzęczyszczykiewicza z Chrząszczyżewoszyc
(powiat Łękołody), ale może znajdzie się i taki kandydat.
Bohaterowie poniższych rebusów z cyklu „Twarze Dobrej Zmiany” noszą jednak prostsze
nazwiska. Ich inicjały (w kolejności przypadkowej) to: M. A.; P. J.; B. K. i M. P.
3-4. Rebusy wykreślane
Znaczenia rysunków należy wpisać do kratek, wykreślić litery z szarych pól i odczytać
rozwiązania.
5. Rebus metagramowy
6. Wizytówka anagramowa
allegro
presto
lento
7
Nietrudno odgadnąć, jakie nazwisko było inspiracją dla kolejnego zadania.
7. Krzyżówczydło
Od
odgadniętych
czasowników
należy utworzyć odpowiedni rzeczownik
i wpisać go do diagramu. Ostatnie 3
litery wszystkich słów są takie same, np.
wędzić – wędzidło, skrzyć – skrzydło,
sadzić – sadło. Ujawniono wszystkie
litery C. Jeszcze jedno takie słowo
utworzone z liter, które znajdą się w
szarych polach, stanowi dodatkowe
rozwiązanie zadania.
C
C
- napuszczać na kogoś psy
- opowiadać, prowadzić narrację („
słusznie …”)
- wydawać na świat potomstwo
- zaprowadzić gdzieś kogoś (… się – to
udać się)
- ścinać zboże kosą
- udzielać wskazówek
- wydać na świat potomstwo
- doprowadzać do pojednania
- pozostawać w pozycji poziomej
- pomiatać kimś, nie szanować
Oczywiście tworzywem lub rozwiązaniami zadań mogą być także rozmaite hasła, znane
na przykład z kampanii wyborczej albo z wystąpień polityków. Można sobie wyobrazić choćby
rebus metagramowy o członach: zięć - stół – Ka – (Brugie) – dziełko. Albo logogryf, w którym
hasło tworzyłyby odpowiednie czwórki liter słów: telemania, dentystka, Ganimedes, balneolog.
Należałoby raczej unikać zadań o jednostronnych politycznie rozwiązaniach. Być może dobrym
wyjściem jest układanie ich w dwóch wersjach, jak w przykładzie poniżej.
8. Rebusy anagramowe o wspólnym członie
Drezno
?

Środkowy człon jest wspólny dla dwóch rebusów. Początkowe litery rozwiązań:
Z. N. T. oraz T. P.
Kilka zadań inspirowanych polityką (nie tylko w polskim wydaniu) znalazło się też w
tegorocznym zestawie turniejowym.
8
Wiesław Sokołowski
Akronimy
Wśród dawnej arystokracji modne było używanie w korespondencji, a zwłaszcza w zaproszeniach, krótkich, zaszyfrowanych zwrotów – akronimów (niektórzy praktykują to do dziś).
Hrabia Wojciech Dzieduszycki (1848-1909), polityk, filozof i literat (nie mylić z hr.
Wojciechem Dzieduszyckim – „Tuniem”, dobrze znanym wrocławianom) otrzymał kiedyś
zaproszenie od Kazimierza Badeniego, premiera austriackiego rządu. Widniejący na liściku
dopisek U. s. o. p. p.* oznaczał: „Uprasza się o punktualne przybycie”.
W odpowiedzi dowcipny hr. Dzieduszycki umieścił wymyślony przez siebie skrót, a oburzonym jego brzmieniem odpowiadał, że oznacza on „Dziękuję uprzejmie, przyjdę akuratnie.”
W 2006 roku nastąpiła kolejna zmiana nazwy wrocławskiej uczelni rolniczej (od 1951 r. –
Wyższej Szkoły Rolniczej; od 1972 r. – Akademii Rolniczej). Jedna z propozycji nadzwyczaj
kompetentnych decydentów brzmiała: Dolnośląski Uniwersytet Przyrodniczo-Agroturystyczny.
Po pewnym czasie zauważono swój zabawny lapsus i od 2006 r. dumą wrocławskich uczelni jest
Uniwersytet Przyrodniczy.
Do kasyna w przedwojennej Warszawie wstąpił młody porucznik. Barman zaprosił go do
udziału w konkursie na ułożenie wyrazu z pierwszych liter odgadniętych nazw wypijanych
trunków. Porucznik odgadł nazwy 3 trunków, podał rozwiązanie „sos” (starka, okowita, soplica) i
wielce rad zapytał o swoje miejsce. Barman pogratulował oficerowi i jednocześnie nadmienił:
pierwsze miejsce zajął rewelacyjny płk Wieniawa-Długoszowski – ułożył słowo
NABUCHODONOZOR!
Quasi-palindrom
Pewnego razu słynny austriacki śpiewak operowy Leo Slezak (1873-1946) otrzymał taką
oto telegraficzną propozycję: „100 – stop – 1000 pozdrowień”
Jego odpowiedź była także zwięzła: „1000 – stop – 100 pozdrowień”
Quasi-anagram
Generał Bolesław Wieniawa-Długoszowski (1881-1942) w maju 1938 r. został
ambasadorem II RP w Rzymie, jak wówczas mówiono – przy Kwirynale (na tym wzgórzu
znajduje się pałac – dawniej siedziba króla Włoch, a obecnie – rezydencja prezydenta Republiki).
W związku z tą nominacją** powstała anegdota.
Podobno po jakimś kolejnym „wyczynie” niezwykle „rozrywkowego” generała prezydent
RP Ignacy Mościcki miał powiedzieć: „No i co ja mam począć z tym Wieniawą? Chyba go
poślę… do kryminału!” Szef protokołu dyplomatycznego nie dosłyszał ostatniego słowa
prezydenta i tak pan generał znalazł się… przy Kwirynale.
*Usopp to imię jednego z bohaterów anime i mangi „One Piece” Eiichiro Ody (przyp. JW).
**Faktyczne powody tej nominacji były zgoła inne.
Biuletyn przygotował Jacek Wojaczyński. Kontakt: e-mail [email protected]
Rozwiązania zadań: 1. Poziomo: eskortowanie, meskalina, kieska, kineskop, bleskotka, moreska, prezeska, eskapista,
Eskurial. Pionowo: treska, Sobieska, Eskimosi, arabeski, Peskadory, eskulap, pozeskakiwanie, eskopeta, kreskówka, lizeska.
2. Szarapowa – pisarzowa – prasownia – pasowanie – odpasanie – dopalanie – aneuploid – odmulanie – meldonium. 3. Patryk
Jaki (patry, kajaki). 4. Marzena Paczuska (marzenia, paczuszka). 5. Beata Kempa (brata tempa). 6. Marek Ast (smarkate). 7.
Stawidło. Poziomo: radło, szczudło, gardło, powidło, rodło. Pionowo: prawidło, powieścidło, stadło, żądło, godło. 8. Zamach
na Trybunał (zmachana, nurt Łaby)./Trybunał pokonany (nurt Łaby, oko Panny). Rebusy z felietonu: Kwadratura koła czeka
na rozwiązanie. /Kwadratura koła nie ma rozwiązania./Uwierz, bracie: rebus to nie kwadratura koła.