T-KIT 4 DOC polski poprawki

Uczenie si´
mi´dzykulturowe
Pakiet szkoleniowy
Witajcie w serii
Pakietów Szkoleniowych „T-Kit”
Niektórzy z Was zastanawiajà si´ zapewne, co oznacza angielski termin
„T-kit”. Na to pytanie mo˝emy udzieliç co najmniej dwóch odpowiedzi.
Pierwsza z nich jest prosta – „T-kit” to skrót angielskiego wyra˝enia „Training Kit” (pakiet szkoleniowy). Druga odpowiedê wià˝e si´ z brzmieniem wyra˝enia „t-kit”. Wymawianie po angielsku s∏owo „ticket” (bilet),
którego potrzebujemy, gdy wybieramy si´ w podró˝. I w∏aÊnie dlatego
postaç przedstawiona na ok∏adce zwana „Sniffy” trzyma w r´ku bilet na
pociàg. Wybieraja si´ bowiem w podró˝, by odkryç nowe idee. Wyobra˝amy sobie, ˝e niniejszy pakiet jest narz´dziem, którego ka˝dy z nas mo˝e
u˝ywaç w swojej pracy. A dok∏adnie – pakiet ten adresujemy do pracowników m∏odzie˝owych i szkoleniowców, oferujàc im teoretyczne i praktyczne narz´dzia do pracy z m∏odzie˝à i szkolenia jej.
Seria pakietów szkoleniowych „T-Kit” jest efektem trwajàcej rok wspólnej
pracy osób z ró˝nych Êrodowisk kulturowych, zawodowych i organizacyjnych. Szkoleniowcy m∏odzie˝owi, liderzy m∏odzie˝owi z organizacji pozarzàdowych oraz autorzy zawodowo zajmujàcy si´ pisaniem tekstów wspó∏pracowali ze sobà, aby stworzyç publikacje na wysokim poziomie, które
odpowiada∏yby potrzebom odbiorców, a równoczeÊnie uwzgl´dnia∏yby
ró˝ne uj´cia do ka˝dego tematu w ca∏ej Europie.
Niniejszy pakiet jest cz´Êcià serii czterech tytu∏ów opublikowanych po raz
pierwszy w roku 2000. Po nich w kolejnych latach uka˝à si´ nast´pne
pozycje. Pakiet jest jednà z publikacji Programu Partnerstwa na rzecz
Szkolenia Pracowników M∏odzie˝owych (Partnership Programme on
Youth Worker Training), prowadzonego przez Komisj´ Europejskà i Rad´
Europy. Oprócz pakietów szkoleniowych efektem partnerskiej wspó∏pracy
tych dwóch instytucji sà kursy szkoleniowe, czasopismo „Kojot” („Coyote”) i dynamiczna witryna internetowa.
Wi´cej informacji o efektach partnerskiej wspó∏pracy (nowe publikacje,
og∏oszenia o kursach szkoleniowych itp.) oraz pakiety szkoleniowe w wersji elektronicznej mo˝na znaleêç w witrynie Programu Partnerstwa pod
nast´pujàcym adresem: www.training-youth.net.
Publikacje Rady Europy
F-67075 Strasburg Cedex
© Rada Europy i Komisja Europejska, listopad 2000
Przedruk materia∏u z niniejszej publikacji jest dozwolony wy∏àcznie
na zasadach niekomercyjnych i w celach edukacyjnych pod warunkiem podania êród∏a.
Niniejszy dokument nie w pe∏ni wyra˝a oficjalne stanowisko Komisji Europejskiej lub Rady Europy,
ich paƒstw cz∏onkowskich czy organizacji wspó∏pracujàcych z tymi instytucjami.
The Polish translation of the original T-Kit was founded and made by the Polish National Agency in 2002 with the permission of the Partnership Programme. The Polish National Agency assumes responsibility for the accuracy of the translation.
Publikacja zasta∏a sfinansowana w roku 2002 ze Êrodków Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu Komisji Europejskiej w ramach Programu M¸ODZIE˚. Przek∏ad za zgodà Programu Partnerstwo. Narodowa Agencja Programu
M¸ODZIE˚ ponosi pe∏nà odpowiedzialnoÊç polskiej wersji j´zykowej z tekstem oryginalnym.
Uczenie si´
Mi´dzykulturowe
Sekretariat
Sabine Van Migem (pomoc administracyjna)
Genevieve Woods (Bibliotekarz)
Koordynacja serii “T-kit”:
Silvio Martinelli
Redaktorzy niniejszego pakietu:
Silvio Martinelli, Mark Taylor
Ok∏adka i postaç Sniffy’ego
The Big Family
Autorzy niniejszego pakietu:
(zob. równie˝ ostatnià stron´)
Arne Gillert
Mohamed Haji-Kella
Maria de Jesus Cascão Guedes
Alexandra Raykova
Claudia Schachinger
Mark Taylor
Specjalne podzi´kowania nale˝à si´
równie˝:
Patrickowi Penninckx – za koordynacj´
prac zwiàzanych z wydaniem serii “T-kit”,
sta∏e wsparcie oraz zapewnienie powiàzaƒ z innymi projektami Umowy Partnerskiej; Anne Cosgrove i Lenie Kalibataite –
za wk∏ad w pierwszà faz´ projektu;
Komitet redakcyjny
Bernard Abrignani
Institut National de la Jeunesse
et de l’Education Populaire
Elisabeth Hardt
European Federation
for Intercultural Learning
Esther Hookway
Lingua Franca
Carol-Ann Morris
European Youth Forum
Heather Roy
World Association of Girl Guides
and Girl Scouts
wszystkim wydawcom i autorom, którzy wyrazili
zgod´ na przedruk swych materia∏ów obj´tych
prawami autorskimi;
wszystkim tym osobom – choç wymienionym
na koƒcu, ale równie wa˝nym – które w ró˝nym charakterze, w ró˝nych momentach
i w ró˝ny sposób przyczyni∏y si´ do tego, ˝e
ca∏e to przedsi´wzi´cie okaza∏o si´ mo˝liwe!
Rada Europy
DG IV
Dyrektoriat „M∏odzie˝y i Sportu”
Europejskie Centrum M∏odzie˝y w Strasburgu
30 Rue Pierre de Coubertin
F-67000 Strasburg, Francja
Tel: +33-3-8841 2300 – Faks: +33-3-8841 2777
Europejskie Centrum M∏odzie˝y w Budapeszcie
Zivatar ucta 1-3
H-1024 Budapeszt, W´gry
Tel: +36-1-2124078 – Faks: +36-1-2124076
Komisja Europejska
DG Edukacja i Kultura
Wydzia∏ D5: Polityka m∏odzie˝owa i Program M∏odzie˝
Rue de la Loi, 200
B-1049 Bruksela, Belgia
Tel: +32-2-295 1100 – Faks: +32-2-299 4158
Uczenie si´
Mi´dzykulturowe
SPIS TREÂCI
Wprowadzenie ...................................................................................................................... 7
1. Uczenie si´ mi´dzykulturowe a wartoÊci wyst´pujàce w Europie .............. 9
1.1 Czym jest Europa i dokàd zmierza ...................................................................................... 9
1.1.1 Europa: koncepcja ró˝norodnoÊci .............................................................................. 9
1.1.2 Kilka s∏ów o historii i wartoÊciach instytucji europejskich .......................................... 10
1.1.3 Wyzwania dla Europy .............................................................................................. 11
1.2 Nowe punkty wyjÊcia ........................................................................................................ 12
1.3 M∏odzie˝ i uczenie si´ mi´dzykulturowe – wyzwania ......................................................... 15
2. Koncepcje uczenia si´ mi´dzykulturowego ........................................................ 17
2.1 Wprowadzenie ................................................................................................................. 17
2.2 Uczenie si´ ....................................................................................................................... 17
2.3 Czym jest kultura? I co w zwiàzku z tym oznacza termin „mi´dzykulturowy”? .................... 18
2.4 Poglàdy na kultur´ ........................................................................................................... 20
2.4.1 Model kultury jako góry lodowej .............................................................................. 20
2.4.2 Model wymiarów kultury Geerta Hofstede’a ............................................................. 20
2.4.3 Behawioralne komponenty kultury Edwarda T. i Mildred Reed Hallów ..................... 23
2.4.4 Jacques Demorgon i Markus Molz o kulturze ........................................................... 25
2.5 Uczenie si´ mi´dzykulturowe ........................................................................................... 30
2.6 Podsumowanie ................................................................................................................. 32
2.7 Edukacja mi´dzykulturowa ............................................................................................... 33
3. Ramy edukacyjne uczenia si´ mi´dzykulturowego ......................................... 35
3.1 Rozwa˝ania ogólne .......................................................................................................... 35
3.2 Wybór, opracowywanie i adaptacja metod ........................................................................ 37
4. Metody .............................................................................................................................. 39
4.1 Rozgrzewki ....................................................................................................................... 39
4.1.1 Wprowadzenie ........................................................................................................ 39
4.1.2 „Czy widzisz to, co ja? Czy ja widz´ to, co Ty?” .......................................................... 40
4.1.3 „GRRR – PHUT – BUM” ............................................................................................ 41
4.1.4 „60 sekund = 1 minuta czy te˝ nie?” ......................................................................... 42
4.1.5 „Cebula ró˝norodnoÊci” ........................................................................................... 43
4.2 åwiczenia indywidualne ................................................................................................... 44
4.2.1 Wprowadzenie ........................................................................................................ 44
4.2.2 „Moja droga do drugiego cz∏owieka” ........................................................................ 44
4.2.3 „Moje w∏asne lustro” ................................................................................................ 47
4.2.4 „Twarzà w twarz z to˝samoÊcià” ................................................................................ 49
4.3 Dyskusja, argumentacja, konfrontacja ............................................................................... 51
4.3.1 „Moje stanowisko” ................................................................................................... 51
Uczenie si´
Mi´dzykulturowe
4.3.2 „Czy mo˝na handlowaç wartoÊciami?” ..................................................................... 54
4.3.3 „Abigale” ................................................................................................................. 56
4.4 Gry symulacyjne ............................................................................................................... 58
4.4.1 Kilka uwag praktycznych .......................................................................................... 58
4.4.2 Limit 20 ................................................................................................................... 59
4.4.3 „Pytajmy, okazujàc zrozumienie i szacunek” ............................................................. 60
4.4.4 „Derdianie” .............................................................................................................. 62
4.5 Odgrywanie ról ................................................................................................................ 66
4.5.1 Odgrywanie ról jako metoda .................................................................................... 66
4.5.2 „Zgadnij, kto przyjdzie na kolacj´” ............................................................................ 66
4.5.3 „Stosunki mi´dzy organizacjami mniejszoÊciowymi” ................................................. 67
4.6 Rozwiàzywanie problemów .............................................................................................. 69
4.6.1 „Problem dziewi´ciu kropek” ................................................................................... 69
4.6.2 „åwiczenie z jajkiem” ............................................................................................... 71
4.6.3 „Kto ma baterie?” ..................................................................................................... 73
4.7 Badania i prezentacje ....................................................................................................... 75
4.7.1 „Laboratorium kulturowe” ....................................................................................... 75
4.8 Ocena .............................................................................................................................. 77
4.8.1 Uwagi ogólne .......................................................................................................... 77
4.8.2 „Drzewo komunikacji” ............................................................................................. 78
4.8.3 „Ekspresowy skok” ................................................................................................... 80
4.9 Inne rozmaite çwiczenia ................................................................................................... 83
4.9.1 Wprowadzenie ........................................................................................................ 83
4.9.2 „Âwiatowa sieç WWW” ........................................................................................... 83
4.9.3 „Zeznania mi´dzykulturowe” ................................................................................... 85
4.9.4 „Wielka gra o w∏adz´” .............................................................................................. 87
4.9.5 „Euro-Kolej a la carte” ............................................................................................. 88
5. Warsztaty .......................................................................................................................... 89
5.1 Przygotowania do wymiany ............................................................................................... 89
5.2 MniejszoÊç i wi´kszoÊç ....................................................................................................... 91
5.3 Rozwiàzywanie konfliktów mi´dzykulturowych .................................................................. 92
5.4 Jak zainteresowaç ludzi uczeniem si´ interkulturowym ...................................................... 95
Za∏àcznik 1: Proponowany glosariusz terminów .................................................. 97
Za∏àcznik 2: Ocena pakietu szkoleniowego „Uczenie si´ mi´dzykulturowe” . 99
Za∏àcznik 3: Bibliografia ................................................................................................ 101
Za∏àcznik 4: Dalsze kroki ............................................................................................... 103