inteligentne specjalizacje w rozwoju regionu

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 18, Nr 1/2014
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
50 lat kształcenia ekonomistów w Kielcach
Andrzej Pawlik1
INTELIGENTNE SPECJALIZACJE W ROZWOJU
REGIONU – DOŚWIADCZENIA WOJEWÓDZTWA
ŚWIĘTOKRZYSKIEGO
Wprowadzenie
Od kiedy zaczęto przypisywać istotną rolę procesowi uczenia się w rozwoju
społeczno-gospodarczym, coraz większego znaczenia nabierają inwestycje:
w innowacje, badania czy umiejętności pracowników. Ich wpływ na rozwój gospodarczy na poziomie regionów stał się kluczowym celem dla rozwoju mechanizmów wspierających powstawanie innowacji. Dlatego wraz z tą tendencją pojawiła się potrzeba opracowania dokumentów regulujących i wspierających władzę na
szczeblu regionalnym w zdefiniowaniu i wdrożeniu systemu wspierania innowacyjności. Tę odpowiedzialną funkcję mają pełnić regionalne strategie innowacji
jako instrument budowy Regionalnych Systemów Innowacji (RIS)2.
Sformułowano tezę, że w perspektywie 2014-2020 regionalne strategie badań
i innowacji na rzecz inteligentnych specjalizacji RIS 3 oraz ich realizacja odegrają
ogromne znaczenie dla pobudzenia rozwoju naszych województw i regionów Unii
Europejskiej. Istotą tworzenia RIS 3, a także ich wdrażania jest identyfikacja specjalizacji inteligentnych.
Koncepcje strategii – trochę historii
Regionalny System Innowacji nie jest jednoznacznie definiowany. W literaturze spotykamy wiele jego definicji. A. Kukliński uważa go za sieć funkcjonalną3.
T. Markowski stwierdza, że jest on zbiorem relacji, które zachodzą między insty1
2
3
Dr hab. prof. UJK Andrzej Pawlik, profesor, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Z. Olesiński, Zarządzanie w regionie. Polska – Europa – Świat, Difin, Warszawa 2005, s. 235.
A. Kukliński, Regionalne systemy innowacji w Polsce [w:] Regionalne i lokalne uwarunkowania
i czynniki restrukturyzacji gospodarki Polski, Fundacja Eberta, Łódź 1996, s. 4.
125
tucjami otoczenia biznesowego i firmami produkcyjnymi i usługowymi4. E. Okoń
– Horodyńska przedstawia RIS jako specyficzne forum współpracy różnego rodzaju organizacji i instytucji działających w regionie, których celem głównym lub
jednym z celów jest rozwój przedsiębiorczości i innowacyjności w regionie5. Generalnie RIS mają służyć regionowi we wprowadzaniu innowacji6.
Szersze spojrzenie na rozwój gospodarczy wiąże się z uwzględnieniem nie tylko endogenicznego potencjału określonej przestrzeni społeczno-gospodarczej, ale
także związków tego systemu z otoczeniem. W tym świetle RIS to zbiór podmiotów gospodarczych oraz instytucji (publicznych i prywatnych) funkcjonujących
w fizycznej oraz gospodarczo-społeczno-technologicznej strukturze przestrzennej
w ramach regionalnych struktur sieciowych. Struktury te opierają swoją działalność na publiczno-prywatnym partnerstwie, którego podstawowym celem jest
kreowanie, dyfuzja i absorpcja innowacji oraz transfer nowych technologii ze sfery nauki do praktyki gospodarczej i odwrotnie celem podniesienia poziomu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki regionalnej7. Regionalne Systemy Innowacji to także różnorodne interakcje i współzależności powiązanych również
z elementami innych, między innymi nadrzędnych krajowych i zagranicznych
systemów innowacyjnych8.
Regionalna strategia innowacji (RIS), stanowi podstawowy instrument realizacji polityki innowacyjnej na poziomie regionalnym9, i zgodnie z definicją Komisji
Europejskiej – obejmuje zestaw działań prowadzących do podniesienia ilości
i efektywności procesów innowacyjnych10. Władze regionalne, zgodnie z zapisami
ustawy o samorządzie województwa, są odpowiedzialne m.in. za rozwój społeczny i gospodarczy regionu11.
Dlatego strategia ma na celu wspomaganie władz regionalnych we wdrożeniu
efektywnego systemu wspomagania innowacyjności w regionie. Strategia tworzona jest na podstawie analizy potrzeb technologicznych, możliwości i potencjału
badawczego, jak i przedsiębiorstw w zakresie zarządzania, finansów, szkolenia,
organizacji, jak i samej technologii. Strategia powinna określać kierunki polityki
T. Markowski, Zarządzanie rozwojem miast, WNPWN, Warszawa 1999, s. 109.
E. Okoń–Horodyńska, Jak budować regionalne systemy innowacji, Instytut Badań nad Gospodarką
Rynkową, Warszawa 2000, s. 34.
6
A. Pawlik, Kreowanie otoczenia innowacyjnego w regionie świętokrzyskim [w:] Wybrane aspekty
konkurencyjności samorządu terytorialnego, (red.) P. Dziekański, „Nauka Edukacja Rozwój”,
Ostrowiec Świętokrzyski 2011, s. 204.
7
L. Białoń (red.), Zarządzanie działalnością innowacyjną, PLACET, Warszawa 2010, s. 139.
8
E. Wojnicka, P. Rot, P. Tamowicz, T. Brodzicki, Regionalny system innowacyjny w województwie
pomorskim, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2001, s. 15.
9
A. Nowakowska, M. Klepka, Regionalna strategia innowacji [w:] K. Matusiak (red.), Innowacje
i transfer technologii. Słownik pojęć, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008,
s. 298.
10
M. Klepka, Raport. Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do analizy
szczegółowej, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2005, s. 12.
11
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa, Dz.U. nr 91, poz. 576 z późn. zm.
4
5
126
innowacyjnej i sposoby optymalizacji regionalnej infrastruktury wspomagającej
innowacyjność12.
Wymagania związane z wykorzystaniem funduszy strukturalnych Unii Europejskiej powodują konieczność opracowywana RIS. Fundusze te coraz mocniej
ukierunkowane są na cele związane właśnie ze wzrostem innowacji. Dlatego na
poziomie krajowym, jak i regionalnym opracowywane są programy, które zawierają działania i propozycje projektów podnoszących innowacyjność oraz
potencjał innowacyjny Polski i poszczególnych regionów (Program Operacyjny
„Innowacyjna gospodarka” - obecnie Inteligentny Rozwój, Program Operacyjny
„Kapitał Ludzki”- obecnie Wiedza, Edukacja, Rozwój). Problematyka innowacyjności w regionach, do czasu podjęcia prac nad regionalnymi strategiami innowacji, była pozostawiona na marginesie analiz dokonywanych na potrzeby
różnorodnych dokumentów strategicznych, w tym strategii rozwoju województw.
Regionalne strategie innowacji pojawiły się w Europie niedawno. Pierwsze dokumenty powstały w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. A od
1994 roku już ponad 100 regionów Europy Zachodniej uczestniczyło w opracowywaniu strategii innowacji w ramach projektów finansowanych w zakresie programów REGIS – Regionalne Systemy Innowacji w Europie13. Koncepcja Regionalnej Strategii Innowacji pojawiła się w Zachodniej Europie w 1991 roku14. Od
1994 roku wiele regionów europejskich jest wspieranych przez Komisję Europejską, co jest związane z realizacją projektów strategii innowacyjnych.
Należy podkreślić, że wdrażanie na terenie Unii Europejskiej w latach 1994-1997 programu „Regionalne Strategie Innowacyjne” było częścią Europejskiego
Regionalnego Funduszu Rozwoju15. W latach 2001-2002 zapoczątkowane zostały
również projekty RIS w 16 regionach nowych krajów członkowskich. W projektach tych uczestniczyło również 5 województw z Polski, tj. zachodniopomorskie,
warmińsko–mazurskie, wielkopolskie, śląskie i opolskie.
W Polsce RIS zapoczątkowały sytuację, w której zjawisko innowacyjności
i procesy z nią związane stały się przedmiotem szerokiej dyskusji władz na poziomie regionalnym wszystkich województw. W większości przypadków powołano zespoły badawcze zobligowane do określenia stanu innowacyjności sfery nauki, przedsiębiorczości i otoczenia biznesu. Przeprowadzono analizy i badania empiryczne, które w założeniu miały prowadzić do określenia celów polityki innowacyjnej na poziomie regionów poparte systemem wdrażania i monitoringu16.
M. Klepka, Raport...., op.cit. s. 4.
B. Wawrzyniak, Regionalne Systemy Innowacyjne w Europie. Doświadczenia i problemy, Master of
Busines Administration, lipiec/sierpień 1998r., WSPiZ w Warszawie, Warszawa 1998, s. 60.
14
W. Janasz, Innowacje w rozwoju przedsiębiorczości, w procesie transformacji, Difin, Warszawa
2004, s. 131.
15
M. Dworczyk, R. Szalasa, Zarządzanie innowacjami, OW, PW, Warszawa 2001, s. 128.
16
G. Gorzelak, A. Bąkowski, M. Kozak, A. Olechowska, Polskie strategie innowacji: ocena i wnioski
dla dalszych rozwiązań, MRR, Warszawa 2006, s. 18.
12
13
127
W 2003 roku zainicjowano w Polsce tworzenie projektów RIS finansowanych
ze środków krajowych KBN oraz urzędów marszałkowskich w 10 województwach, które miały umożliwić regionom przygotowanie się i podjęcie inicjatyw
służących aktywnemu kształtowaniu systemu innowacji17. Najwcześniej Regionalna Strategia Innowacji została przygotowana w woj. śląskim – w 2003 roku,
w większości województw w 2004 roku, w dolnośląskim i lubelskim – w 2005
roku, a najpóźniej w woj. mazowieckim 2008 roku.
Harmonogram prac nad RIS wynikał ze źródeł dofinansowania:
− 5. Programu Ramowego UE (tzw. RIS NAC),
− Ministerstwa Nauki i Informatyzacji (wcześniej KBN),
− 6. Programu Ramowego (tzw. RIS NAC druga edycja).
W 2011 roku każde województwo realizowało Regionalną Strategię Innowacji.
W 11 województwach instytucją wdrażającą był Urząd Marszałkowski, w 4 –
Agencja Rozwoju Regionalnego, a w 1 – Fundacja UAM – Poznański Park Naukowo-Technologiczny.
RIS determinowały sprawność realizacji polityki innowacyjnej. Spośród województw w zakresie tworzenia i wdrażania RIS wyróżnia się województwo śląskie,
w którym jako pierwsza w kraju powstała RIS, a Urząd Marszałkowski zainicjował monitoring. Przesłanką tych procesów była m.in. specyficzna struktura gospodarki regionu, bliskość wielu przedsiębiorstw przemysłowych sprzyjająca przepływowi informacji i funkcjonowaniu klastrów. W wielu województwach powstawaniu RIS pomagało partnerstwo, które wyrażało się poprzez np. konsultacje
społeczne, doradztwo i wymianę doświadczeń z innymi regionami.
Kształtowanie Regionalnej Strategii Innowacji obejmuje dwa główne aspekty:
tworzenie infrastruktury innowacyjnej oraz wspieranie powiązań sieciowych integrujących podmioty innowacyjne. Na podkreślenie zasługują ogromne potrzeby
większości województw ze względu na wciąż mało liczne podmioty otoczenia
innowacyjnego, oraz powiązania sieciowe zapewniające kompleksowe wsparcie
procesów innowacyjnych przedsiębiorstw.
Regionalne Strategie Innowacji powstały w Polsce na podstawie metodologii
unijnej. Składają się z części diagnostycznej, strategicznej, etapów realizacji oraz
części wdrażającej (por. tabela 1). W części diagnostycznej eksperci (reprezentujący różne środowiska) sporządzili diagnozę gospodarki regionalnej, która kończy
się wskazaniem mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. W drugiej części
formułowane są: misje, wizje, cele strategiczne, cele operacyjne i programy innowacyjne. Trzecia część zawiera etapy realizacji z podziałem na szczegółowo wyróżnione lata. Czwarta część wyszczególnia instytucje i jednostki odpowiedzialne
za wdrożenie, monitorowanie i ewaluację strategii w regionie.
17
A. Pawlik, Procesy innowacyjne w gospodarce, [w:] Dylematy polskiej polityki społecznogospodarczej (red.) P. Bury, Akademia Świętokrzyska, Kielce 2004, s. 104.
128
Tabela 1. Struktura Regionalnej Strategii Innowacji.
Lp.
Elementy
Działania
Część diagnostyczna
1
Diagnoza gospodarki
regionalnej
2
Analiza SWOT
studia przypadków
badania ankietowe
badania wtórne
audyty technologiczne
mocne i słabe strony
szanse i zagrożenia
Część strategiczna
1
2
3
4
5
Misja
Wizja
Cele strategiczne
Cele operacyjne
Programy innowacyjne
dokąd zmierza projekt
obraz po wdrożeniu projektu
główne kierunki działania projektu
zadania wynikające z celu strategicznego
programy podnoszenia innowacyjności i konkurencyjności
tworzenie instytucji transferu technologii z nauki do biznesu
budowa społeczeństwa informacyjnego
tworzenie sieci powiązań między nauką a biznesem
Etapy realizacji
1
2
3
2005 – 2006
2007 – 2013
2014 – 2020 (aktualizacja i perspektywy)
Tworzenie mechanizmów działań
Rozwój instytucji otoczenia i stymulowania innowacji
Tworzenie przedsiębiorstw opartych na wiedzy
Część wdrażająca
1
2
3
Jednostka wdrażająca
Jednostka monitorująca
Jednostka ewaluacji
Wdrażanie projektów innowacyjnych
Kontrola stopnia realizacji celów
Ocena stanu wdrażania projektów innowacyjnych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie RIS.
Regionalne Strategie Innowacji wdrażane w poszczególnych województwach
posiadają misję, wizję, cele strategiczne, cele operacyjne oraz programy innowacyjne. Z analizy porównawczej tych elementów wynika, że:
1. wizje koncentrują się na innowacji, wiedzy i nauce,
2. misją w większości strategii jest innowacyjność i konkurencyjność gospodarki regionalnej,
3. cele strategiczne oraz cele operacyjne zakładają rozwój partnerstwa w regionie,
4. dla wdrażania RIS zostały powołane instytucje zarządzające,
5. adresatem większości strategii innowacji jest sektor małych i średnich
przedsiębiorstw,
6. horyzont czasowy realizacji strategii obejmuje okres od 8 do 10 lat,
7. jako metodę planowania strategicznego wykorzystano foresight regionalny,
129
8. w analizie stanu innowacyjności gospodarki regionalnej wykorzystano badania ankietowe, studia przypadków i wywiady bezpośrednie.
Biorąc pod uwagę literalne brzmienie zapisów poszczególnych strategii, trudno
jest dokonać porównań. Stosowana terminologia ma charakter zwyczajowy, a nie
powszechnie obowiązujący. Wśród używanych terminów można wyróżnić takie
jak: misja, wizja, obszary strategiczne, cel główny, cel generalny, cele strategiczne, priorytety, priorytety rozwoju, filary, osie, cele operacyjne, cele szczegółowe,
cele taktyczne, kierunki rozwoju, kierunki działania. Ich liczba mogłaby być ograniczona, gdyby różne słowa i ich składnie miały identyczne pole znaczeniowe.
Warunek ten spełniają tylko nieliczne określenia. Doszukując się wielu synonimów, powstają jednak poważne wątpliwości podczas analizy.
Metodyka opracowania strategii nie jest ustalona i powszechnie zaakceptowana. Autorzy i eksperci (zespoły odpowiedzialne za opracowanie strategii) w odmienny sposób zakreślają zakres strategii, formułując cele i organizując proces
tworzenia strategii. Dlatego ważnym odniesieniem w ocenianiu regionalnych Strategii Innowacji były zasady budowy strategii. Jedna z propozycji metodycznych
formułuje przy tworzeniu regionalnych strategii innowacji 10 zasad:18
1. Strategia powinna uwzględniać uwarunkowania zewnętrzne: globalne, europejskie i ogólnokrajowe, jak również odnosić się do zjawisk i procesów
zachodzących w bezpośrednim otoczeniu regionu – u jego sąsiadów.
2. Strategia powinna zakładać maksymalne wykorzystanie zasobów naturalnych, ekonomicznych i społecznych na rzecz osiągania celów w niej założonych.
3. Strategia jest dokumentem programującym rozwój, a nie dążącym do zaspokojenia bieżących potrzeb mieszkańców, ich grup, zbiorowości czy organizacji.
4. Wizja powinna poprzedzać strategię, ponieważ jest świadectwem preferencji, co pozwala na dokonanie ocen wartościujących obecne i przewidywane
cechy regionu, określane przez analizę diagnostyczną.
5. Diagnoza powinna być uczciwa i ograniczona do tej problematyki, która
jest istotna dla danej strategii – o jednocześnie problematykę tę w całości
pokrywać.
6. Strategia jest świadectwem dokonanych wyborów odnoszących się do najważniejszych kierunków rozwoju, a nie wykazem rutynowych działań.
Wynika stąd, że strategicznych celów powinno być niewiele.
7. Strategia nie może zawierać działań znajdujących się w kompetencji podmiotów niezależnych od opracowujących i wykonujących te strategię, może natomiast przedstawić postulaty pod adresem tych podmiotów, traktując
je jako „otoczenie” wpływające na realizację strategii.
8. Strategia jest zobowiązaniem podmiotów ją opracowujących, ma więc
istotny walor informacyjny dla podmiotów od niej niezależnych.
18
G. Gorzelak, B. Jałowiecki, Metodyczne podstawy strategii i rozwoju regionu na przykładzie
województwa lubuskiego, Studia Regionalne i Lokalne, z. 3, Zielona Góra 2000, s. 41-58.
130
9. Strategia, która ma również służyć pozyskaniu środków pomocowych, powinna być pisana w duchu i języku dokumentów Unii Europejskiej i zgodnie z przyjętą w UE metodologią.
10. Strategia powinna mieć jasno sformułowane założenia jej wdrażania oraz
określony system monitoringu procesu realizacji.
Inteligentne specjalizacje w dokumentach Unii Europejskiej
Koncepcja polityki rozwoju oparta na innowacyjności i przedsiębiorczości
skupiona na określonych obszarach specjalizacji staje się stymulatorem rozwoju
państw i regionów. Zostało to odzwierciedlone w najważniejszym dokumencie,
podkreślającym znaczenie nowoczesnych technologii i wyznaczającym kierunki
rozwoju Unii Europejskiej w zakresie innowacyjności, jakim jest Strategia na
rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu. Europa 202019. W Strategii „Europa 2020” wskazuje się na potrzebę
wspólnego działania państw członkowskich w zakresie wychodzenia z kryzysu
oraz wdrażania reform umożliwiających stawienia czoła wyzwaniom globalnym
i regionalnym, w tym starzeniem się społeczeństw czy rosnącą potrzebą oszczędnego wykorzystania nieodnawialnych zasobów. W celu sprostania tym wyzwaniom rozwoju zaproponowano w dokumencie trzy podstawowe, komplementarne
względem siebie priorytety: wzrost inteligentny (smart growth), opierający się na
tworzeniu i wykorzystaniu wiedzy oraz innowacjach; wzrost zrównoważony (sustainable growth), rozumiany jako dążenie do gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i zarazem konkurencyjnej oraz wzrost sprzyjający
włączeniu społecznemu (inclusive growth), oznaczający wsparcie gospodarki charakteryzującej się wysokim i trwałym poziomem zatrudnienia, zapewniającej
spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną.
W dokumencie Komisja Europejska podkreśla, że kluczowe dla realizacji priorytetu Smart growth, czyli rozwoju gospodarki opartej na wiedzy, w tym innowacjach, będzie określenie tzw. specjalizacji inteligentnych (smart specialisations).
W ramach tego priorytetu na poziomie podejmowania działań najistotniejsze znaczenie dla rozwoju opartego na specjalizacjach, należy przypisać inicjatywie
przewodniej pn. Unia innowacji. Zgodnie z przyjętymi zasadami, każdy region
powinien posiadać regionalną strategię innowacji na rzecz specjalizacji inteligentnych (research and innovation strategy for smart specialisation, RIS3). Celem
nowej strategii jest budowanie zrównoważonej przyszłości na podstawie długoterminowego planowania, dzięki której powstanie większa liczba miejsc pracy
oraz zapewniony zostanie wysoki standard życia. Jednocześnie regiony, dzięki
komercjalizacji innowacji poprawią swoją konkurencyjność. W założeniach Strategii „Europa 2020”, wskazano na wiele mechanizmów służących zwiększeniu
efektywności polityki rozwojowej po 2013 roku, które zostały uwzględnione
19
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2010, s. 3.
131
w projekcie pakietu legislacyjnego dla nowej Polityki Spójności na lata 20142020. Należą do nich m.in.:
− koncentracja tematyczna środków,
− oparcie na rezultatach,
− zintegrowane podejście do rozwoju.
W projektach rozporządzeń dla nowego okresu programowania stworzono mechanizmy zachęcające do zintegrowanego podejścia do rozwoju terytorialnego.
Należą do nich: rozwój kierowany przez lokalną społeczność oraz zintegrowane
inwestycje terytorialne (EFRR, EFS, FS). W ramach nowej perspektywy finansowej Komisja Europejska zaproponowała, aby inteligentna specjalizacja stała się
integralnym elementem warunkowości ex-ante. Identyfikowanie specjalizacji
w kraju i regionach powinno odbywać się według podejścia oddolnego (bottom-up),
z udziałem kluczowych partnerów w dziedzinie innowacji (we współpracy przedsiębiorców, uczelni wyższych oraz ośrodków naukowo-badawczych), którzy najlepiej
orientują się w potrzebach rozwojowych regionu. Określone specjalizacje na poziomie krajowym i regionalnym powinny podlegać systematycznej aktualizacji.
Specjalizowanie w województwie świętokrzyskim
W pracach nad Regionalną Strategią Innowacji Województwa Świętokrzyskiego do roku 2020 wykorzystano w sposób nowatorski rożne metody i narzędzia
badawcze. W wyniku przeprowadzonych prac uzyskano wiedzę o potencjale innowacyjnym województwa świętokrzyskiego, stanowiącym podstawę do budowania pozycji konkurencyjnej regionu z uwzględnieniem specjalizacji regionalnych,
w tym specjalizacji inteligentnych. Przy ich wyznaczaniu nie wystarczyło zidentyfikowanie przewag konkurencyjnych. Należało także określić zależności, zachodzące między obszarami rozwoju a kluczowymi dla rozwoju regionu technologiami. Szukano takich branż, które wsparte – dźwigną województwo. Analizowano
wiele możliwości, pojawiały się takie, jak design, które później odrzucono, gdyż
uznano, że w wielu innych regionach pojawiają się takie obszary, a potencjał województwa świętokrzyskiego do tego jest zbyt mały.
Specjalizacje regionalne, w tym specjalizacje inteligentne, bazują na potencjałach endogenicznych i służą podnoszeniu pozycji konkurencyjnej regionu
z uwzględnieniem trwałości rozwoju. Działania podjęte w zakresie identyfikacji
specjalizacji regionalnych, w tym specjalizacji inteligentnych zostały skoncentrowane na ustaleniu wyjątkowych cech i aktyw regionu, możliwości uzyskania
przewag konkurencyjnych oraz skupieniu regionalnych partnerów i zasobów wokół wizji i wyzwań regionu. Cel strategiczny Strategii Badań i Innowacyjności
RIS3 brzmi: do roku 2020 w województwie świętokrzyskim zapanuje kultura
sprzyjająca innowacjom, przedsiębiorczości i konkurencyjności, która pomoże
stworzyć nowe i trwałe miejsca pracy dla wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz wesprze wzrost gospodarczy, który będzie szybszy niż średnia krajowa.
132
24 lutego 2014 roku Sejmik Województwa Świętokrzyskiego jednomyślnie
przyjął „Strategię Badań i Innowacyjności (RIS3). Od absorpcji do rezultatów –
jak pobudzić potencjał województwa świętokrzyskiego 2014-2020+”.
RIS 2014-2020+ stanowi integralną część porządku strategicznego wyznaczonego przez Strategię Rozwoju Województwa Świętokrzyskiego (SRWŚ) do roku
2020. SRWŚ wyznacza główne kierunki rozwoju województwa i wskazuje na
istniejące ekonomiczne potencjały. Celem RIS3 jest dalsze rozwinięcie tych potencjałów poprzez wybranie „inteligentnych specjalizacji”, które pozwolą na
zwiększenie efektywności wsparcia publicznego udzielanego dla rozwoju innowacji, związanych z nowymi technologiami i przyspieszenie rozwoju gospodarczego
województwa. Obecnie wybrane są cztery obszary gospodarki stanowiące inteligentne specjalizacje województwa świętokrzyskiego: sektor metalowo-odlewniczy,
zasobooszczędne budownictwo, turystyki zdrowotnej i prozdrowotnej, nowoczesne rolnictwo i przetwórstwo spożywcze, które są wspierane przez trzy
obszary horyzontalne: technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT),
zrównoważony rozwój energetyczny oraz branżę targowo-kongresową20.
Wybór inteligentnych specjalizacji ma być sposobem na bardziej efektywne
wydanie środków publicznych tak, aby zwiększyć wpływ sektora B+R i innowacji
na istniejące przewagi konkurencyjne i przyczynić się do szybszego rozwoju.
Opracowanie strategii RIS3 zgodnie z koncepcją „inteligentnej specjalizacji” było
warunkiem wstępnym (warunek ex-ante) dla otrzymania finansowania z UE. Gdyby warunki te nie zostały spełnione, konieczne byłoby podjęcie działań naprawczych w okresie 2014/2015, lub prawdopodobne całkowite zablokowanie środków
unijnych. Województwo świętokrzyskie otrzyma ponad 1,3 miliarda euro w okresie 2014-2020, z całej puli zarezerwowanej dla Polski w wysokości 72,9 miliardy
euro, w tym około 10 miliardów euro na programy wspierania innowacji na szczeblu krajowym i regionalnym. Nowe środki unijne zostaną wprowadzone do gospodarki województwa głównie za pośrednictwem Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO), który jest jednym z najważniejszych instrumentów leżących
w gestii regionu do dysponowania środkami na innowacje w latach 2014-2020.
„Strategia Badań i Innowacyjności (RIS3)” ma charakter dokumentu wskazującego ogólne obszary wymagające szczególnej interwencji Samorządu Województwa Świętokrzyskiego i jednostek wdrażających bądź realizujących założenia Strategii w sferze innowacji na terenie całego regionu. Na powyższe, składają się zarówno aspekty gospodarcze jak i społeczne życia w regionie, dlatego też obejmuje
ona swym zasięgiem przedsiębiorstwa, jednostki naukowe, jednostki badawcze,
organizacje gospodarcze, izby przemysłowe, instytucje okołobiznesowe i finansowe, itp. W dokumencie tym określone zostały jedynie przykładowe kierunki działań, których realizacja przyczyniłaby się do realizacji wskazanych celów operacyjnych, a te z kolei przekładałyby się na cel strategiczny RIS3. Sama w sobie
Strategia nie zakłada również konkretnych inicjatyw i przedsięwzięć, które mo20
Strategia Badań i Innowacyjności RIS3. Od absorpcji do rezultatów – jak pobudzić potencjał
województwa świętokrzyskiego 2014-2020+, Urząd Marszałkowski, Kielce 2014.
133
głyby być realizowane w jej ramach, a tym samym nie wskazuje usytuowania,
rodzaju i skali tych przedsięwzięć, które w jakikolwiek sposób mogłyby negatywnie wpłynąć na zrównoważony rozwój województwa czy ochronę środowiska.
Podsumowanie
Państwa członkowskie zostały zobowiązane przez Komisję Europejską do
opracowania strategii (krajowych i regionalnych) na rzecz inteligentnej specjalizacji, które będą stanowić podstawę do opracowania nowej perspektywy finansowej
na lata 2014-2020. Identyfikacja smart specialisations w województwie świętokrzyskim zapewnia:
− ukierunkowanie wsparcia w ramach polityki i inwestycji na kluczowe, regionalne wyzwania i potrzeby w celu zapewnienia rozwoju opartego na
wiedzy,
− siłę gospodarczą zidentyfikowanych aktywów regionalnych,
− wykorzystanie mocnych stron, przewagi konkurencyjnej i potencjału doskonałości regionu,
− możliwość uzyskania trwałych przewag konkurencyjnych rozwoju regionu,
− identyfikację obszarów badawczych w regionie,
− monitoring według inteligentnych specjalizacji.
Prawdopodobnie, identyfikacja inteligentnych specjalizacji w województwie
świętokrzyskim będzie sprzyjała partnerskiemu systemowi współzarządzania rozwojem badań i innowacji na poziomie regionalnym przyczyniając się do rozwoju
regionu świętokrzyskiego.
Bibliografia:
Białoń L.(red.), Zarządzanie działalnością innowacyjną, PLACET, Warszawa 2010.
Dworczyk M., Szalasa R., Zarządzanie innowacjami, OW, PW, Warszawa 2001.
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2010.
4. Gorzelak G., Bąkowski A., Kozak M., Olechowska A. Polskie strategie innowacji: ocena
i wnioski dla dalszych rozwiązań, MRR, Warszawa 2006.
5. Gorzelak G., Jałowiecki B., Metodyczne podstawy strategii i rozwoju regionu na przykładzie województwa lubuskiego, Studia Regionalne i Lokalne, z. 3, Zielona Góra 2000.
6. Janasz W., Innowacje w rozwoju przedsiębiorczości, w procesie transformacji, Difin,
Warszawa 2004.
7. Klepka M., Raport. Efekty regionalnych strategii innowacji w Polsce. Rekomendacje do
analizy szczegółowej, Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE, Warszawa 2005.
8. Kukliński A., Regionalne systemy innowacji w Polsce [w:] Regionalne i lokalne uwarunkowania i czynniki restrukturyzacji gospodarki Polski, Fundacja Eberta, Łódź 1996.
9. Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, WNPWN, Warszawa 1999.
10. Nowakowska A., Klepka M., Regionalna strategia innowacji [w:] K. Matusiak (red.),
Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2008.
1.
2.
3.
134
11. Okoń–Horodyńska E., Jak budować regionalne systemy innowacji, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, Warszawa 2000.
12. Olesiński Z., Zarządzanie w regionie. Polska – Europa – Świat, Difin, Warszawa 2005.
13. Pawlik A., Kreowanie otoczenia innowacyjnego w regionie świętokrzyskim [w:] Wybrane
aspekty konkurencyjności samorządu terytorialnego, (red.) P. Dziekański, „Nauka Edukacja Rozwój”, Ostrowiec Świętokrzyski 2011.
14. Pawlik A., Procesy innowacyjne w gospodarce [w:] Dylematy polskiej polityki społecznogospodarczej, (red.) P. Bury, Akademia Świętokrzyska, Kielce 2004.
15. Strategia Badań i Innowacyjności RIS3. Od absorpcji do rezultatów – jak pobudzić potencjał województwa świętokrzyskiego 2014-2020+, Urząd Marszałkowski, Kielce 2014.
16. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie województwa, Dz.U. nr 91, poz. 576
z późn. zm.
17. Wawrzyniak B., Regionalne Systemy Innowacyjne w Europie. Doświadczenia i problemy,
„Master of Busines Administration, lipiec/sierpień 1998r., WSPiZ w Warszawie, Warszawa 1998.
18. Wojnicka E., Rot P., Tamowicz P., Brodzicki T., Regionalny system innowacyjny w województwie pomorskim, Instytut badań nad Gospodarka Rynkową, Gdańsk 2001.
Abstrakt:
W perspektywie 2014-2020 regionalne strategie badań i innowacji na rzecz inteligentnych specjalizacji RIS 3 oraz ich realizacja odegrają ogromne znaczenie
dla pobudzenia rozwoju regionów Unii Europejskiej. Istotą tworzenia IRS 3,
a także ich wdrażania jest identyfikacja specjalizacji inteligentnych. Specjalizacje
inteligentne, bazują na potencjałach endogenicznych i służą podnoszeniu pozycji
konkurencyjnej regionu z uwzględnieniem trwałości rozwoju.
Smart specializations in the development of region - experiences of Świętokrzyskie province
Over the years 2014-2020 regional research and innovation strategies for smart
specializations RIS 3 and their implementation will play a leading role to encourage the development of EU regions. The essence of creation the RIS 3 and their
implementation is the identification of smart specialization. Intelligent specializations are based on endogenous potentials and are improving the competitive position of the region, taking into account sustainability.
PhD professor UJK Andrzej Pawlik, professor, Jan Kochanowski University in
Kielce.
135