D.4.4 Potencjalne zewnetrzne źródła finansowania inwestycji w

WIELKOPOLSKA AGENCJA ZARZĄDZANIA ENERGIĄ SP. Z O.O.
Termomodernizacja budynków i potencjalne
źródła finansowania
Autorzy:
Jadwiga Twardowska, Justyna Turek-Plewa, Maciej Kołowski
2011-01-17
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
(w ramach Programu Inteligentna Energia –Europa)
1
Spis treści
1. Termomodernizacja i jej cele. .................................................................................................................. 3
2. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne. .................................................................................................... 3
2.1. Modyfikacje budowlane .................................................................................................................... 4
2.2. Usprawnienia systemu wentylacji ..................................................................................................... 5
2.3. Zwiększenie sprawności instalacji grzewczej .................................................................................... 6
2.4. Modernizacja instalacji c.w.u. ........................................................................................................... 7
3. Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii............................................................................................. 7
4. Procedury wykonawcze ............................................................................................................................. 8
5. Źródła finansowania termomodernizacji .................................................................................................. 9
6. Ocena efektów inwestycji ....................................................................................................................... 10
2
1. Termomodernizacja i jej cele.
Terminem tym określa się przedsięwzięcia mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania
i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym, a co za tym idzie, zmniejszenie
kosztów ogrzewania budynku. Przy obecnych cenach energii i dalszym przewidywanym ich
wzroście, koszty ogrzewania budynku i ciepłej wody stanowią duże obciążenie dla domowego
budżetu. Inwestycja termomodernizacyjna ma za zadanie doprowadzić do zmniejszenia
rocznego zapotrzebowania na energię zużywaną na centralne ogrzewanie i podgrzanie wody
użytkowej. Jej celem może być również zmniejszenie rocznych strat ciepła w lokalnym źródle
ciepła lub wykonanie przyłączy do scentralizowanego źródła celem obniżenia kosztów jego
zakupu.
2. Przedsięwzięcia termomodernizacyjne.
Nadmierne straty ciepła w budynku są podstawową przyczyną zwiększonego zużycia
energii i wynikają głównie z niewłaściwej izolacji zabezpieczającej przed ucieczką ciepła z
obiektu. Wysokie koszty użytkowania budynku są często również wynikiem zbyt niskiej
sprawności instalacji grzewczych. Termomodernizacja polega więc m.in. na poprawie izolacji
cieplnej budynku, a także na podniesieniu sprawności instalacji c.w.u i grzewczej oraz
ulepszeniu systemu wentylacji.
Przedsięwzięcia termomodernizacyjne umożliwiające obniżenie kosztów użytkowania
budynku poprzez zmniejszenie ilości energii dostarczanej do budynku:
poprawa izolacji termicznej poprzez docieplenie ścian, dachów, stropodachów oraz
podłóg na gruncie lub podpiwniczeniu
remont lub wymiana stolarki zewnętrznej
modernizacja lub wymiana źródła ciepła wraz z instalacją automatyki
usprawnienie lub wymiana instalacji grzewczej
modernizacja lub wymiana instalacji c.w.u.
podniesienie sprawności systemu wentylacji
instalacja pomp ciepła lub urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE)
Zgodnie z Ustawą z dnia 18 grudnia 1998 roku o wspieraniu przedsięwzięć
termomodernizacyjnych, poprawa cech technicznych i energetycznych budynku, której efektem
będzie zmniejszenie zapotrzebowania na energię, obejmuje:
a) ulepszenie w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na
energię zużywaną na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody użytkowej:
3
- w budynkach, w których modernizuje się jedynie system grzewczy - co najmniej o 10%,
- w budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizację systemu
grzewczego - co najmniej o 15%,
- w pozostałych budynkach - co najmniej o 25%.
b) ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznych strat energii pierwotnej
w lokalnych źródłach ciepła i w lokalnej sieci ciepłowniczej - co najmniej o 25%,
c) wykonywanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła, w związku
z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w celu zmniejszenia kosztów zakupu ciepła
dostarczanego do budynków - co najmniej 20% w stosunku rocznym,
d) zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne.
2.1. Modyfikacje budowlane
Jednym z najprostszych i skutecznych sposobów ograniczenia strat ciepła w budynku
jest poprawa jego izolacji („ocieplenie”) czyli dodanie nowej bądź zwiększenie istniejącej
warstwy ocieplenia przy zastosowaniu materiałów o możliwie najmniejszym współczynniku
przenikania ciepła (wełna mineralna, styropian) oraz ulepszenie stolarki okiennej i drzwiowej.
Uzyskany efekt zależy przede wszystkim od właściwości użytego materiału (jego jakości i
grubości warstwy) oraz prawidłowego montażu.
Wentylacja 30-40%
Dach 10-15%
Okna 15-25%
Ściany 20-30%
Piwnica 3-6%
Ryc.1. Drogi ucieczki ciepła z budynku przez poszczególne elementy konstrukcji.
Ocieplenie przegród zewnętrznych budynku pozwala na:
4
stworzenie równomiernej izolacji na całej powierzchni przegrody i eliminację mostków
cieplnych
zwiększenie skuteczności cieplnej ściany (ogrzana i dobrze izolowana ściana akumuluje
ciepło)
usunięcie nieszczelności i stworzenie nowej, estetycznej elewacji
Straty ciepła wynikające z jego przenikania przez stolarkę zewnętrzną, zwłaszcza w
starszych budynkach, mogą stanowić do 30% energii niezbędnej do utrzymania stałej
temperatury wewnątrz pomieszczeń. Uszczelnienie, zastosowanie żaluzji, osłon lub okiennic, a
także wymiana okien i drzwi oraz modyfikacje prowadzące do zmniejszenia powierzchni
okiennej to zabiegi pozwalające ograniczyć te straty. Dodatkowo powinno się „oddzielić”
pomieszczenia ogrzewane o wysokije temperaturze takich jak łazienka, salon od pomieszczeń
o niższej temperaturze takich jak np.: garaż, piwnica czy też spiżarnia.
2.2. Usprawnienia systemu wentylacji
Prawidłowe funkcjonowanie systemu wentylacji jest niezbędne zarówno dla komfortu
użytkowników, jak i dla zapewnienia jakości pomieszczeń, tj. niedoprowadzenia do ich
zawilgocenia. Najpowszechniejszą i zarazem najprostszą metodą wymiany powietrza jest
naturalna wentylacja grawitacyjna. W tym systemie dopływ świeżego powietrza jest zapewniony
poprzez nieszczelności w stolarce oraz okresowo przez jej otwieranie. Usuwanie zużytego
powietrza odbywa się za pośrednictwem systemu pionowych kanałów wentylacyjnych
usytuowanych zazwyczaj w kuchniach, łazienkach, pomieszczeniach gospodarczych. Wadą
systemu wentylacji grawitacyjnej jest jej uzależnienie od warunków pogodowych, a tym samym
niemożność dostosowania jej do aktualnych potrzeb użytkowników oraz brak kontroli nad
strumieniem powietrza wychodzącego. Skutkiem tego jest niewystarczająca lub nadmierna
wymiana powietrza powodujące nadmierne zużycie energii.
Dobrym
rozwiązaniem
zapewniającym
kontrolowany
przepływ
powietrza
jest
zastosowanie okien posiadających nawiewniki powietrza. Są to regulowane otwory w ramie
okiennej
automatycznie
zwiększające
dopływ
powietrza
w
momencie
wzrostu
jego
zapotrzebowania. Inną metodą może być zainstalowanie wentylacji mechanicznej nawiewnowywiewnej z odzyskiem ciepła (rekuperator).
Przed podjęciem decyzji dotyczącej sposobu ograniczenia zużycia energii w systemach
wentylacji i klimatyzacji należy wziąć pod uwagę następujące działania:
- ograniczenie emisji zanieczyszczeń gazowych i pyłowych, zysków ciepła, a także wilgoci
w pomieszczeniu,
5
- stosowanie urządzeń miejscowych w celu usuwania zanieczyszczeń i zysków ciepła
bezpośrednio w miejscu powstawania,
- stosowanie systemów ze zmiennym strumieniem powietrza pozwalających dostosowywać
intensywność wentylacji do potrzeb i zmiennego obciążenia cieplnego,
- poprawę efektywności wykorzystania powietrza świeżego poprzez doprowadzanie go
możliwie blisko strefy przebywania ludzi,
- stosowanie racjonalnych prędkości przepływu powietrza w przewodach,
- stosowanie urządzeń o wysokiej sprawności,
- stosowanie zaawansowanej automatyki zapewniającej elastyczną pracę instalacji wentylacji
i klimatyzacji oraz jej prawidłową współpracę z innymi instalacjami
2.3. Zwiększenie sprawności instalacji grzewczej
Największy ułamek (71,2%) całkowitego zużycia energii na potrzeby użytkowania
budynku, stanowią koszty ogrzewania pomieszczeń, na które wpływ ma rodzaj, stan oraz
wyposażenie instalacji grzewczej.
Ryc.2. Zużycie energii w gospodarstwach domowych wg kierunków użytkowania (dane GUS).
Modernizacja instalacji grzewczej budynku mająca na celu zwiększenie jej sprawności
powinna być przeprowadzona kompleksowo i obejmować zarówno węzeł ciepłowniczy,
kotłownię, jak i wszystkie elementy systemu grzewczego. Do prac modernizacyjnych zaliczyć
należy następujące działania:
uszczelnienie instalacji
usunięcie osadów dla przywrócenia pełnej drożności rurociągów
hermetyzację systemu poprzez zastosowanie naczyń zbiorczych zamkniętych
likwidację centralnej sieci odpowietrzającej i zbiorników odpowietrzających oraz
zastosowanie indywidualnych odpowietrzników na pionach
zainstalowanie obiegu pompowego
6
ograniczenie strat ciepła poprzez izolację rur w pomieszczeniach nieogrzewanych
instalację zaworów termostatycznych
dostosowanie instalacji do zmniejszonego zapotrzebowania na ciepło po ociepleniu
budynku
Modyfikacje w obrębie węzła ciepłowniczego również powinny mieć na względzie
usprawnienie jego funkcjonowania. Przede wszystkim pamiętać należy o zainstalowaniu
urządzeń do automatycznej regulacji systemu grzewczego. Modernizacja kotłowni zazwyczaj
polega na wymianie starego kotła na wysokosprawny kocioł nowszej generacji. Przy okazji
wprowadzanych zmian należy rozpatrzyć również zasadność wprowadzenia systemu
grzewczego innego typu np. ogrzewania podłogowego.
2.4. Modernizacja instalacji c.w.u.
Obniżenie kosztów zużycia wody i energii potrzebnej do jej ogrzania uzyskać możemy
m.in. poprzez uszczelnienie i izolację termiczną przewodów, a także zainstalowanie układu
pompowego i regulatorów ciśnienia na przyłączu wodociągowym. Wymiana armatury,
wprowadzenie urządzeń ułatwiających oszczędzanie wody (np. perlatory, termostaty, zawory
zamykające przepływ wody w niezakręconych kranach) powodują zmniejszenie zużycia wody a
co za ty idzie opłat.
3. Instalacje wykorzystujące energię ze źródeł odnawialnych
Inwestycja termomodernizacyjna może także obejmować zainstalowanie urządzeń
wykorzystującej odnawialne źródła energii:
Energia promieniowania słonecznego – może być wykorzystana do podgrzewania ciepłej
wody użytkowej przy zastosowaniu kolektorów słonecznych. Kolektor słoneczny montuje się na
dachu, ścianach lub na stelażu posadowionym na gruncie..W naszych warunkach przy
zastosowaniu tego rozwiązania można uzyskać do 60% pokrycia ciepłej wody w ciągu roku.
Nadmiar energii słonecznej w okresie zimowym może służyć do wspomagania ogrzewania
budynku. Takie wspomaganie jest efektywne jeśli w budynku jest system ogrzewania
niskotemperaturowego np.: podłogowego.
Energia ze spalania biomasy – biomasa to ulegające biodegradacji stałe lub ciekłe substancje
pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości
z produkcji rolnej oraz leśnej i przemysłu przetwarzającego ich produkty. Na cele energetyczne
wykorzystywane są także określone gatunki roślin wieloletnich. Spalanie biomasy odbywa się
7
w specjalnie do tego przeznaczonych kotłach. Dzieli się ja na sterowane ręcznie oraz
automatyczne.
Energia geotermalna (niskotemperaturowa) – jest jednym ze źródeł które wykorzystuje pompa
ciepła do produkcji ciepła na cele grzewcze budynku oraz przygotowania ciepłej wody
użytkowej. Pompy ciepła wykorzystuje również energię cieplną m.in. ze zbiorników wodnych, l
powietrza atmosferycznego. Trzeba pamiętać że p. ciepła uzyskuje najlepsze parametry pracy
przy zastosowaniu w budynku ogrzewania tzw. niskotempretaurowego np. ogrzewanie
podłogowe. Do pracy p. ciepła wykorzystuje również energie elektryczną. W stosunku do
konwencjonalnych źródeł ciepła, p. ciepła charakteryzuje się wysokim kosztem instalacji , ale
jest rekompensowane niskim kosztem użytkowania.
4. Procedury wykonawcze
Wszystkie podejmowane zabiegi termomodernizacyjne wymagają stosowania się do
następujących przepisów:
PRAWO BUDOWLANE - ustawa z dnia 7 lipca 1994r. Prawo Budowlane (Dz. U. z 2000 r.
nr 106 poz. 1126 z późniejszymi zmianami).
USTAWA TERMOMODERNIZACYJNA z dnia 18 grudnia 1998r o wspieraniu przedsięwzięć
termomodernizacyjnych (Dz. U. nr 162/99 poz. 1121) ze zmianami wg Ustawy z 21 czerwca
2001r (Dz. U. nr 76/01 poz. 808).
WARUNKI TECHNICZNE zawarte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia
2002r w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
(Dz. U. nr 75 poz. 690 z późniejszymi zmianami).
AUDYT ENERGETYCZNY - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002r
w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego (Dz. U. nr 12/02 poz. 114).
WERYFIKCJA AUDYTU - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 stycznia 2002r
(Dz. U. nr 12/02 poz. 115) określające tryb weryfikacji audytów energetycznych, stanowiących
podstawę do uzyskania premii termomodernizacyjnej.
PROJEKT BUDOWLANY - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003r.
w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (Dz. U. nr 120, poz. 1133).
Etapy prowadzenia inwestycji termomodernizacyjnej:
1. Audyt energetyczny
Jest to opracowanie zawierające techniczno-ekonomiczną ocenę budynku z punku widzenia
zużycia energii (cechy energetyczne budynku) oraz opis zmian i ulepszeń, które należałoby
wykonać w celu zmniejszenia zużycia energii i obniżenia kosztów eksploatacji.W audycie
przedstawia się kilka wariantów termomodernizacyjnych wraz z oceną ich efektywności pod
8
względem obniżenia zapotrzebowania na energię. Na końcu dokonuje się zestawienia
wszytkich wariatnów i wybiera się najbardziej korzystny efektywny energetycznie i
ekonomicznie. Dokument ten jest niezbędny właścicielowi budynku w celu określenia
zasadności
inwestycji
termomodernizacyjnej,
bankowi
udzielającemu
kredytu
dla
udokumentowania efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia oraz Bankowi Gospodarstwa
Krajowego, dla którego audyt stanowi podstawę przyznania premii modernizacyjnej (umorzenia
25%kredytu).
2. Projekt budowlany
Zabiegi termomodernizacyjne należy przeprowadzać na podstawie projektu budowlanego.
Dokument ten powinien zawierać szczegółowy opis wraz z rodzajem stosowanych materiałów z
powołaniem się na właściwą Polską Normę lub Aprobatę Techniczną. Prowadzone inwestycje
powinny także odpowiadać warunkom technicznym zawartym w Rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r.
3. Wykonanie robót
Przeprowadzać je powinny wykwalifikowane firmy mające odpowiednie uprawnienia, zgodnie z
projektem technicznym i pozwoleniem na budowę (lub zgłoszeniem). Wykonawca zobowiązany
jest przedłożyć inwestorowi odpowiednie certyfikaty lub deklaracje zgodności wyrobów z
aprobatą techniczną.
5. Źródła finansowania termomodernizacji
Istnieje wiele możliwości sfinansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Niestety
zapisane w programach operacyjnych środki, a więc dotacje z funduszy unijnych uległy
wyczerpaniu. Obecnie takich możliwości należy szukać w Narodowym Funduszu Ochrony
Środowiska, gdzie w programie priorytetowym na rok 2011 System zielonych inwestycji (GIS –
Green Investment Scheme) w cz.1) Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej
oraz części 5) Zarządzanie energią w budynkach wybranych podmiotów sektora finansów
publicznych takie środki zostały zapisane. Z formami dofinansowania (dotacje lub pożyczki),
rodzajami przedsięwzięć, warunkami dofinansowania oraz rodzajami beneficjentów można się
zapoznać
na
stronie
WFOSiGW
www.nfosigw.gov.pl/system-zielonych-inwestycji---
gis/programy-priorytetowe/. Ponadto w programie priorytetowym Efektywne wykorzystanie
energii wśród inwestycji mających sprzyjać racjonalizacji zużycia energii cieplnej i gazu ujeto
termomodernizację
budynków
www.nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/programy-
priorytetowe/efektywne-wykorzystanie-energii/.
9
Środkami na inwestycje temomodernizacyjne dysponuje również Wojewódzki Fundusz Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu, który na liście przedsięwzięć priorytetowych na
2001 rok umieścił Wdrażanie kompleksowych programów w zakresie oszczędności energii.
Pomiędzy Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu a
Bankiem Ochrony Środowiska S.A. Oddział w Poznaniu i Oddział w Ostrowie Wielkopolskim
została zawarta Umowa w sprawie dopłat ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu do oprocentowania kredytów preferencyjnych
udzielanych przez Bank Ochrony Środowiska S.A. na inwestycje w zakresie ochrony
środowiska i gospodarki wodnej realizowane na terenie województwa wielkopolskiego. Wśród
linii kredytowych jest również możliwość realizacji przedsięwzięć z zakresu termomodernizacji
www.wfosgw.poznan.pl/linie-bos-2009.html.
Bank Ochrony Środowiska udziela kredytów termomernizacyjnych i remontowych zgodnie z
Ustawą o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 r. (Dz. U. Nr 223,
poz. 1459 z dnia 18 grudnia 2008 r.)/
www.bosbank.pl/index.php?page=ekologia_kredyty_termomodernizacyjne
Bank Gospodarstwa Krajowego oferuje premię termo modernizacyjną, która jest formą
bezzwrotnej pomocy państwa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia z zakresu
termomodernizacji, w formie spłaty 20% kapitału kredytu zaciągniętego na ten cel w jednym z
banków komercyjnych www.twoja-energia.pl/bgk.html.
Środki finansowe w postaci dotacji będą również dostępne w ramach Norweskiego Mechanizmu
Finansowego w Programie Operacyjnym 2009-2014, w ramach którego nabór wniosków
przewidziany jest na II kwartał br. W poprzedniej edycji w ramach tego instrumentu udzielono
dotacji
m.in.
na
inwestycje
obejmujące
termomodernizację
budynków
www.eog.gov.pl/Aktualnosci/Strony/default.aspx
6. Ocena efektów inwestycji
Prawidłowo wykonane podczas inwestycji termomodernizacyjnej zmiany w budynku
i systemie jego ogrzewania umożliwią zmniejszenie zużycia energii cieplnej i obniżenie kosztów
użytkowania. Efekty zrealizowanych przedsięwzięć są różne dla poszczególnych przypadków.
Biorąc pod uwagę dane z wielu realizacji można określić przeciętne wartości uzyskiwanych
efektów poprzez określenie stopnia obniżenia zużycia ciepła w stosunku do stanu przed
modernizacją:
10
ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych
15-25%
wymiana stolarki zewnętrznej
10-15%
poprawa sprawności węzła cieplnego i zainstalowanie urządzeń sterujących
5-15%
modernizacja instalacji grzewczej
10-25%
Źródła:
http://bip.warszawa.pl/Menu_podmiotowe/Biura_Urzedu/OS/termomodernizacja.htm
http://skrzypczak.pl/broszura_termo.pdf
Maciej Kołowski - „Zarządzanie energią i środowiskiem w wybranych obiektach uczelni na przykładzie największych kubaturowo obiektów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu”
Ministerstwo Gospodarki – „inteligentna energia – poradnik użytkownika”
11