SŁOWNIK POJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (J. Szpet. Dydaktyka

SŁOWNIK POJĘĆ DYDAKTYCZNYCH (J. Szpet. Dydaktyka katechezy. Poznań 1999)
AKTYWIZOWANIE UCZNIÓW - pobudzanie do działania, ożywianie, czynienie aktywnym
w realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych.
AKTYWNOŚĆ - stan pobudzenia, działanie, zdolność do podejmowania działań, czynne
uczestnictwo. Wyróżnia się aktywność sensomotoryczna (związaną z poznaniem
zmysłowym), intelektualną (myślenie), motoryczną (związaną z czynnościami ruchowymi),
werbalną (wypowiadanie myśli).
CEL - podstawowy składnik systemu dydaktyczno-wychowawczego; warunek skuteczności
działania; świadomie założony skutek, który zamierza się osiągnąć; przyszły stan rzeczy,
procesu, osobowości człowieka, do którego prowadzą określone działania
CELE KSZTAŁCENIA - zamierzone właściwości uczniów wyrażające się opanowaniem
określonych czynności; rozwój osobowości; wszechstronny rozwój intelektualny,
wielostronnie powiązany z rozwojem emocjonalnym i wolicjonalnym. Triada celów
uczniowskich: wiadomości-kompetencje. umiejętności-postawa, wartości.
ĆWICZENIE -zajęcia, podczas których studenci analizują i rozwiązują problemy pod
kierunkiem prowadzącego; wielokrotne wykonywanie jakiejś czynności dla nabycia wprawy
i uzyskania sprawności
DEDUKCJA - rodzaj rozumowania; na podstawie twierdzenia ogólnego wyprowadza się
twierdzenia szczegółowe
DYDAKTYKA - z jęz. greckiego: didaktikos - pouczający; didasco - uczę; jest jednym
z podstawowych działów pedagogiki. Jako dyscyplina naukowa jest teorią nauczania =
uczenia się. Należy do nauk teoretycznych i praktycznych, gdyż równolegle z ujęciami
teoretycznymi przedstawia skuteczne normy postępowania w praktyce dydaktycznej
nauczycieli. Jest nauką o kształceniu i samokształceniu. Początkowo oznaczała sztukę
uczenia, a więc działalność praktyczną. Obecnie do zakresu zainteresowania, należy wszystko
to, co związane jest z nauczaniem, uczeniem się, kształceniem, niezależnie od tego, czy
odbywa się ono w szkole, poza szkołą, czy w codziennych sytuacjach życiowych. Zajmuje się
celami, treścią, procesem, metodami, środkami i organizacją nauczania na wszystkich
szczeblach szkoły
DYDAKTYKA KATECHEZY - teoria nauczania = uczenia się związana z przekazem
religijnym, treścią i postawą wiary. Do zakresu zainteresowań należy szczegółowa analiza
podmiotów i zjawisk związanych z katechezą. Jako nauka o kształceniu, jego celach,
treściach, metodach, środkach i organizacji zajmuje się takimi problemami, jak:
formułowaniem celów i zadań katechezy, nauki religii; ustalaniem właściwych kryteriów
doboru treści nauczania, określaniem form i metod nauczania oraz warunków właściwego
realizowania procesu nauczania i uczenia, precyzowania sposobów wychowania
i wtajemniczenia uczniów, opracowaniem środków dydaktycznych służących podnoszeniu
efektywności procesu katechetycznego, opracowaniem systemu zajęć pozalekcyjnych oraz
metod kształcenia i samokształcenia nauczycieli religii, tworzeniem modelu nauczyciela
religii
DYDAKTYKA SZCZEGÓŁOWA - dziedzina nauki wyodrębniona z dydaktyki ogólnej
z uwagi na dostrzeganą specyfikę treści, celów, zadań, procesu, metod, środków i form
organizacyjnych. Dotyczy określonego przedmiotu. Zwana jest też metodyką. Dydaktyka
ogólna rozpatruje problemy występujące w nauczaniu wszystkich przedmiotów, a dydaktyki
szczegółowe czyli metodyki zajmują się zagadnieniami specyficznymi związanymi
z nauczaniem poszczególnych przedmiotów. Metodyka nauczania jako dyscyplina praktyczna
koncentruje się wokół metod przekazu wybranych treści. Sprowadza się
do poszukiwania właściwych sposobów nauczania przez analizo treści przedmiotowych oraz
rozpoznanie metod i środków umożliwiających opanowanie tych treści.
DYREKTORIUM KATECHETYCZNE - narzędzie ukierunkowujące, oficjalna pomoc
w przekazywaniu orędzia ewangelicznego i działalności katechetycznej Kościoła;
przedstawia fundamentalne zasady teologiczno-duszpasterskie, zaczerpnięte z nauczania
Urzędu Nauczycielskiego Kościoła
EDUKACJA - ogół przedsięwzięć, których celem jest kształtowanie osobowości. Obejmuje
kształcenie, wychowanic; system oświatowy
EWANGELIZACJA - z jaz. greckiego: euangelidzein - głosić Ewangelie, Dobrą Nowino
o zbawieniu; działalność, poprzez którą głosi sil Ewangelie zarówno wierzącym jak
i niewierzącym celem wzbudzenia wiary, jej pogłębienia, umocnienia, rozwoju, nawrócenia
FORMACJA KATECHETY - obejmuje różne wymiary, powinna przede wszystkim pomagać
jemu w dojrzewaniu - jako osobie, jako wierzącemu i jako apostołowi, aby dobrze wypełniał
zadanie. Wymienia się trzy wymiary chrystologicznej i eklezjalnej formacji katechety: być odnosi się do bytu katechety, jego duchowości, dojrzałość ludzką, chrześcijańską
i świadomość apostolską; wiedzieć - odnosi się do znajomości i wierności orędziu i osobie
ludzkiej oraz działać - odnosi się do umiejętności działania: wierności pedagogii wiary
i dojrzałości zdolności wychowawczej, zmierza do uczynienia z katechety wychowawcy
człowieka i życia ludzkiego w wierze, osiąga swój szczyt i centrum, gdy zdobywa się
odpowiedzialność i zdolność do przekazywania ewangelicznego orędzia
GRA DYDAKTYCZNA - gra będąca narzędziem kształcenia, podporządkowana jakiemuś
celowi dydaktycznemu
GRA SYMULACYJNA - rodzaj gry dydaktycznej, w której działanie skierowane jest na
rozwiązanie problemu wziętego z życia, lecz przedstawione w jej modelu
HIERARCHIZACJA - proces ustopniowienia rzeczy, celów, treści, pojęć
HOSPITACJA - z jęz. greckiego: hospitari - przychodzenie w gościnę; rodzaj kontroli i oceny
władz szkolnych, nadzoru pedagogicznego lub wizyta koleżeńska czy kandydatów do zawodu
nauczycielskiego w celu zdobycia orientacji i doświadczenia. Winna służyć inspirowaniu
nauczyciela do poszukiwań innowacyjnych.
IDENTYFIKACJA - utożsamienie się osoby z prawdą, opiniami, przekonaniami, poglądami
innych osób oparte na motywacji. Podstawę identyfikacji stanowią silne więzi uczuciowe,
emocjonalne
INDUKCJA - tutaj: rodzaj wnioskowania, które polega na formułowaniu wniosków ogólnych
z poszczególnych przypadków, prawd
INDUKCYJNE NAUCZANIE - proces polegający na przechodzeniu od szczegółów do
ogółu, czyli wyciąganie wniosków ze szczegółowych przesłanek
INTERAKCJA - z jęz. łacińskiego: inter - między, actio - czyn, działanie, wzajemne
oddziaływanie na siebie osób, z których każda ma świadomość podmiotowości własnej
i podmiotowości innych osób
INTEGRALNOŚĆ - nienaruszalność w ramach całości, niepodzielność; integralność prawdy,
treści, nauczania
INTERDYSCYPLINARNOŚĆ-związanie z wieloma dyscyplinami naukowymi (nauczania);
wykorzystywanie dorobku tych dyscyplin
INTERNALIZACJA - z jęz. łacińskiego: internus - wewnętrzny, proces uznawania
pochodzących z zewnątrz norm, wartości, poglądów za własne
KATECHIZM - z jęz. łacińskiego: catechismus - początkowo oznaczało katechezę, później
podręcznik zawierający podstawowe prawdy wiary i moralności chrześcijańskiej. Katechizm
Kościoła Katolickiego - wykłada wiarę Kościoła i naukę katolicką, poświadczone przez
Pismo święte, Tradycję apostolską i Urząd Nauczycielski Kościoła
KATECHEZA - z jęz. greckiego: katecheo. Pierwotnie oznaczało: wołać z góry (ex alto),
również: wywołać echo (kata - z góry, echeo - brzmieć, wypowiadać). Późniejsze znaczenie:
pouczać (gdy głos nauczyciela jest świadomym niejako echem pytania ucznia, a odpowiedź
ucznia - echem nauczyciela) - wskazuje na to, że pouczenie, jakim jest katecheza, dokonuje
się nie tylko w sposób jednostronny jako wykład, ale w drodze rozmowy poprzez pytania
i odpowiedzi; winna dokonywać się w procesie wzajemnej komunikacji. "Bardzo wcześnie
nazwano katechezą całość wysiłków podejmowanych w Kościele, by formować uczniów
i pomagać ludziom wierzyć, że Jezus jest Synem Bożym, ażeby przez wiarę mieli życie w
Jego imię, by wychowywać ich i kształtować w tym życiu i w ten sposób budować Ciało
Chrystusa" (KKK4). Od początku była rozumiana jako działanie w ramach ewangelizacyjnej
misji Kościoła mające na celu niesienie pomocy i pobudzanie do nawrócenia oraz wiary
w Jezusa Chrystusa Syna Bożego. formowanie, wychowanic i kształtowanie człowieka celem
budowania wspólnoty Kościoła. Jest aktem eklezjalnym. Podejmuje równocześnie zadania
wtajemniczenia, kształcenia i wychowania. (DCG 31). "Katecheza jest wychowywaniem
w wierze dzieci, młodzieży i dorosłych; obejmuje przede wszystkim wyjaśnianie nauki
chrześcijańskiej, podawane na ogół w sposób systematyczny i całościowy w celu
wprowadzenia wierzących w pełnię życia chrześcijańskiego" (KKK 5)
KATECHETYKA – refleksja naukowa nad katechezą; nauka o aktualizowaniu zbawczego
spotkania człowieka z Bugiem
KERYGMAT - z jęz. greckiego: kerygma - proklamacja, przepowiadanie, zwiastowanie,
ogłoszenie; uroczysta i publiczna proklamacja zbawienia dokonanego w Jezusie
ukrzyżowanym i zmartwychwstałym, połączona z wezwaniem do nawrócenia, wiary i chrztu
KOMPETENCJE - odpowiedni zakres opanowanej wiedzy i umiejętności, ukształtowanych
postaw, w które winien wyposażyć ucznia określony cykl kształcenia; fachowość, zdolność,
sprawność i umiejętność wykonania tego, co jest potrzebne; cel operacyjny
KONSPEKT - z jęz. łacińskiego: conspectus - rzut oka, szkic, przegląd; jest szczegółowym
rozwinięciem planu lekcji
KONTROLA - rozpoznanie polegające na gromadzeniu i scalaniu informacji przez
nauczyciela o uczniu. Można je zdobyć sposobami nieformalnymi, dzięki obserwacji lub
rozmowom i formalnymi przez odpytywanie, prace domowe lub testy.
KONTROLA WYNIKÓW NAUCZANIA - ogół zabiegów nauczyciela mający na celu:
obserwację, analizę i ocenę postępów w nauce i zachowaniu zarówno pojedynczych uczniów,
jak klas i szkół oraz wykorzystanie danych do dalszej optymalizacji pracy dydaktycznowychowawczej; obserwacja i ocena czynności samokontrolnych uczniów i całych klas;
informacje uczniów, rodziców lub innych osób odpowiedzialnych za wychowanie
o postępach uczniów poprzez rzeczowe oceny, stopnie i świadectwa szkolne; porównanie
wykonania z odpowiednim wzorem, założonym stanem rzeczy i wyciągnięcie z tego
porównania wniosków na przyszłość.
KORELACJA W NAUCZANIU - łączenie treści należących do różnych przedmiotów
nauczania; merytoryczne wiązanie treści i tworzenie układów integrujących w sobie treści
tych przedmiotów
KRYTYCZNA REFLEKSJA KATECHETYCZNA - czynnik warunkujący postęp
katechetyczny. Jej celem jest diagnoza stanu oraz programowanie przyszłościowe
KSZTAŁCENIE - proces obejmujący nauczanie i uczenie się oraz zabiegi wychowawcze
podejmowane przez nauczyciela. W wyniku kształcenia uczeń zdobywa wiadomości,
umiejętności, kompetencje, osiąga zamierzone zachowania, pożyteczne postawy
i zainteresowania.
LEKCJA - z jęz. łacińskiego: lectio - czytanie, wykład; organizacyjna forma nauczania oparta
na realizacji określonego zadania dydaktycznego w ciągu określonego czasu; stanowi proces
nauczania - uczenia się jako ograniczona w czasie i uporządkowana całość kolejnych
czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowanych na osiągnięcie celów
LITURGIA - z jęz. greckiego: leitourgia - praca społeczna, służba publiczna; wspólne
spotkania ochrzczonych z Bogiem; wspólne działanie Chrystusa i zgromadzonego ludu:
czynne, świadome i pełne uczestnictwo; obecny w nich jest Chrystus, który przez Ducha
Świętego i poprzez widzialne znaki uświęca człowieka i daje jemu możliwość wyrażenia
wdzięczności Bogu; centralnym wydarzeniem liturgicznym są Eucharystia i sakramenty
MATERIAŁY DYDAKTYCZNE - materiały przygotowane do wykorzystania dzięki
urządzeniom technicznym. Pojęcie stosowane zamiennie z terminem środki dydaktyczne
METODA - z jęz. greckiego: methodos - droga oraz sposób dochodzenia do prawdy,
osiągnięcie zamierzonego celu; systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela
z uczniami, umożliwiający osiągnięcie celów kształcenia; wypróbowany układ czynności
nauczycieli i uczniów realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian
w osobowościach uczniów
METODYKA NAUCZANIA - por. dydaktyka szczegółowa
MOTYWACJA - zachęta do działania wywołana pragnieniami lub oddziaływaniem
zewnętrznym
MOTYWOWANIE - wpływanie na zachowanie się podmiotu działającego za pośrednictwem
bodźców, które mają szansę przekształcenia się w motywy; zaszczepienie ziaren wielkich
pragnień
NAUCZANIE - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, mająca na celu
wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości
- pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i działań
praktycznych; proces dydaktyczny kierowany, inspirowany, prowadzony, kontrolowany przez
nauczyciela, przy czym proces ten wpływa też na postępowanie nauczyciela poprzez tzw.
sprzężenie zwrotne.
NAUCZANIE EGZEMPLARYCZNE - nauczanie oparte na odpowiednio wybranych
przykładach, problemach
NAUKA RELIGII - oryginalna forma posługi słowa w szkole uobecniająca Ewangelię
w systematycznym i krytycznym osobistym procesie przyswajania kultury; szczególną cechą
jest fakt, że jest ono wezwane do przeniknięcia na obszar kultury oraz wejścia w relacje
z innymi dziedzinami wiedzy
OCENA - porównanie wykonania zadania z odpowiednim wzorem, założonym stanem rzeczy
i wyciągnięcie z tego porównania wniosków na przyszłość
OCENA OPISOWA - przedstawia uczniowi jego osiągnięcia, a jednocześnie wskazuje na
niedociągnięcia i podpowiada sposoby ich uzupełniania, wyrównywania. Konstrukcja tej
oceny opiera się na opisie. Forma wypowiedzi może być dowolna
OCENA SZKOLNA - ustosunkowanie się nauczyciela do osiągnięć ucznia wyrażone
stopniem lub w formie opisowej.
OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ - wartościowanie osiągnięć według kryterium wymagań
OGNIWO DYDAKTYCZNE - etap procesu dydaktycznego występujący w określonym
porządku
ORGANIZACJA PROCESU KATECHETYCZNEGO - instytucjonalne ramy jego przebiegu
OSIĄGNIĘCIA SZKOLNE-wynik procesu dydaktyczne-wychowawczego, który uczniowie
zawdzięczają szkole, a więc stopień opanowania przez nich wiedzy i sprawności, rozwinięcie
zdolności, zainteresowań i motywacji, ukształtowania przekonań i postaw Zwykle zamiast
mówić o sprawdzaniu osiągnięć szkolnych mówi się o kontroli wiadomości uczniów.
Osiągnięte wyniki - zarówno wiadomości zdobyte przez uczniów, jak i wypracowane w nich
umiejętności i nawyki, zdolności twórcze oraz opartą na nich umiejętność rozwiązywania
problemów i wykonywania zadań praktycznych; rozwój zainteresowań i motywacji do
uczenia się bądź kształtowanie określonych cech charakteru.
OSOBOWOŚĆ-zespół stałych właściwości i procesów psychofizycznych odróżniających
daną jednostkę od innych i wpływający na organizację jej zachowania
PEDAGOGIKA - z jęz. greckiego: paidagogike, gdzie: pais - dziecko, ago - prowadzę; nauka
o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu
wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młode pokolenie - w wiedz,
sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania
oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój
PLANOWANIE DYDAKTYCZNE - jeden z głównych warunków skuteczności wszelkiego
świadomego i celowego kierowania procesem, a zwłaszcza długotrwałego i złożonego.
Polega na gruntownie przemyślanym przewidywaniu przebiegu i rezultatów określonych
procesów zgodnie z przygotowanym zarysem czynności (projektem). Jest warunkiem
koniecznym podyktowanym potrzebą jasnej, klarownej koncepcji nauczania, ułatwiającym
codzienną pracę nauczyciela oraz kontrolę nadzoru pedagogicznego. Chroni katechetę przed
chaotycznością i przypadkowością jego pracy oraz pozwala właściwie ją oceniać. Efektem
finalnym jest dobro ucznia. Dla uczniów jest czynnikiem mobilizującym wpływającym na
końcowe efekty pozwalając dostrzec sens procesu dydaktycznego oraz zrozumieć celowość
poszczególnych zadań i strategii nauczania. Wymienia się planowanie: kierunkowe,
wynikowe i metodyczne.
PLANOWANIE PRACY - gruntowne przemyślenie oraz przewidywanie przebiegu
i rezultatów określonych procesów zgodnie z przygotowanym zarysem czynności (projektem,
konspektem).
PODRĘCZNIK DO NAUKI RELIGII - ukierunkowany układ materiałów dydaktycznowychowawczo-inicjacyjnych odpowiadający zasadniczym założeniom tematycznym rocznego
programu kształcenia, prezentujący najnowsze jasno sformułowane i uporządkowane treści
przedstawione za pomocą słów i sposobów graficznych (fotografii, rycin, map, diagramów,
wykresów), problemy do rozwiązania, inspiracje motywacji i postaw, ćwiczenia i zadania
praktyczne zgodnie z wyznaczonymi celami kształcenia i z zasadami dydaktycznymi,
formami i metodami nauczania, przy zapewnieniu kontroli i oceny wyników
PODSTAWA PROGRAMOWA - część konkretnego programu oraz baza wyjściowa do
skomponowania programu nauczania; źródło określenia wymagań oraz ustalenia kryteriów
ocen szkolnych; zawiera cele edukacyjne i kanon podstawowych treści nauczania; precyzuje,
jakie sprawności i umiejętności powinien opanować uczeń w toku kształcenia; wskazuje
jakim postawom powinno sprzyjać nauczanie i wychowanie
POSTAWA gotowość człowieka (intelektualna, emocjonalna, motywacyjna) do zachowania
się wobec określonych przedmiotów, pojęć, sytuacji w z góry określony sposób. Może być
pozytywna lub negatywna.
PRACA DOMOWA-bardzo często przedłużenie pracy lekcyjnej, co umożliwia pogłębienie
i utrwalenie oraz przysposabia do operowania nabytymi wiadomościami i umiejętnościami.
Poprzez zebranie materiału lub refleksję może być przygotowaniem do lekcji następnej.
Celem jest: opanowanie nowo poznanego materiału, utrwalenie materiału przyswojonego,
kształtowanie umiejętności i nawyków, przygotowanie materiałów do kolejnej lekcji,
rozwijani samodzielności i twórczości. Pełni rolę wychowawczą kształtując wolę i charakter
ucznia, uczy systematyczności i dokładności.
PROBLEM - trudność praktyczna lub teoretyczna; przed którą staje uczeń; nowa, zawierająca
niepewność
PROCES DYDAKTYCZNY - spójny układ czynności podejmowanych podczas lekcji lub
w innej formie kształcenia. Wymaga on uświadomienia sobie przez nauczyciela celów
i etapów działań oraz wyznaczenie zadań
PROCES KSZTAŁCENIA - świadome, planowe, systematyczne oddziaływanie dydaktycznowychowawcze zapewniające wykształcenie i wdrożenie do samokształcenia
PROGRAM NAUCZANIA - przedstawienie celów, treści oraz metod nauczania i uczenia się
danego przedmiotu, niekiedy również wyników, które powinny być osiągnięte przez uczniów;
nowoczesny program: program czynności uczniów i założonych wyników tych czynności;
pełna ilustracja drogi wypełniania przez szkołę jej zadań i osiągania wskazanych celów.
PRZYGOTOWANIE LEKCJI RELIGII - najbardziej twórcze czynności katechety. Jest to
proces polegający na jasnym określeniu celu lekcji, analizie jej treści, planowaniu organizacji
i zastosowanych metod, gromadzeniu materiałów i pomocy oraz zaplanowaniu zadań
domowych.
REKOLEKCJE SZKOLNE - nadzwyczajna forma głoszenia Słowa Bożego, akcja
ewangelizacyjna Kościoła, podejmowana względem dzieci i młodzieży katechizowanej
w ramach jednej szkoły przez grono osób do tego upoważnionych i przygotowanych, w celu
pogłębienia jakiegoś aspektu życia chrześcijańskiego
ROZKŁAD MATERIAŁU - podział materiału. Może być długoterminowy (podział materiału
na działy i przeznaczenie odpowiedniej ilości godzin), bieżący - szczegółowy (szczegółowe
rozplanowanie materiału na kolejne jednostki z podaniem tematu zaplanowanych pojęć,
umiejętności i środków dydaktycznych)
SPRAWNOŚĆ - zazwyczaj dobrze opanowana umiejętność lub nawyk wykonywania jakiejś
czynności i zadań teoretycznych lub praktycznych. Osiąga człowiek pod wpływem ćwiczenia,
w którym wdraża się do praktycznego stosowania określonych norm np. umysłowych lub
ruchowych
SPRAWDZANIE OSIĄGNIĘĆ - upewnienie się czy zostały opanowane określone treści
kształcenia
STANDARD OSIĄGNIĘĆ I WYMAGAŃ - typowy, przeciętny model, wzorzec, norma,
stopień jakości uważany za właściwy do przyjęcia
STRATEGIA - sposób prowadzenia działań edukacyjnych; perspektywiczny plan działań
SYSTEM MULTIMEDIALNY - swoisty układ audiowizualnych środków dydaktycznych
umożliwiający - w połączeniu z układem tradycyjnych środków - optymalizację procesu
uczenia się określonych treści oraz uzyskiwanie wyższych efektów. System ten obejmuje m.
in. film, przezrocza, telewizję, radio, nauczanie programowane (podręczniki i ew. maszyny
dydaktyczne), przedmioty demonstrowane, mapy i obrazy. Media przekazując odbiorcom
informacje (komunikaty) umożliwiają wykonywanie określonych czynności intelektualnych
i manualnych
SYTUACJA PROBLEMOWA - sytuacja, która wywołuje uczucie trudności połączone
z ciekawością oraz budzi chęć poszukiwania rozwiązania
ŚRODKI DYDAKTYCZNE - przedmioty materialne umożliwiające usprawnienie procesu
nauczania - uczenia się i uzyskanie optymalnych osiągnięć szkolnych; przedmioty, które
dostarczają uczniom określonych bodźców sensorycznych oddziałujących na ich wzrok,
słuch, dotyk itp., ułatwiają bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości. Pełnią
funkcję poznawczą, kształcącą, motywacyjną. W nauczaniu religii pełnią dodatkowo funkcje:
reprezentatywno-przedstawiającą oraz pośrednicząco-wychowawczą.
TAKSONOMIA CELÓW - hierarchiczna klasyfikacja celów
TEST OSLĄGNIĘĆ SZKOLNYCH - narzędzie pomiaru stopnia opanowania wiadomości,
sprawności, umiejętności rozwiązywania zagadnień, dokonywania ocen i stosowania zdobytej
wiedzy w nowych sytuacjach
TREŚĆ KSZTAŁCENIA - uporządkowany zasób wiadomości, czynności, który ma
umożliwić lub ukształtować postawę
TYPOLOGIA - uporządkowanie zbioru według kategorii klasyfikacyjnych
UCZENIE SIĘ - zalicza się obok pracy, działalności społecznej do podstawowych działań
ludzkich. Jest procesem, w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia
powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej
nabyte; zamierzone nabywanie wiadomości i umiejętności w toku bezpośredniego
i pośredniego poznawania; prowadzi do powstania nowych form zachowania i działania
UMIEJĘTNOŚĆ - sprawność posługiwania się zdobytymi doświadczeniami (wiedzą
i operacjami) przy wykonywaniu określonych zadań; gotowość wykonania określonych
czynności
WYCHOWANIE - świadomie organizowana działalność, której celem jest wywołanie
zamierzonych cech w osobowości wychowanka; obejmuje sferę poznawczo-instrumentalną
i emocjonalno-motywacyjną
WYMAGANIA PROGRAMOWE - ustalone w programie wiadomości, umiejętności,
wytwory, postawy i nawyki, jakie powinni prezentować uczniowie po realizowaniu
programu; stanowią oczekiwane osiągnięcia uczniów
ZADANIA KATECHEZY - cele szczegółowe katechezy; odpowiadają wychowaniu różnych
wymiarów wiary, ponieważ katecheza jest integralną formacją chrześcijańską. Należą:
rozwijanie poznania wiary, wychowanie liturgiczne, formacja moralna, nauczanie modlitwy,
wychowanie do życia wspólnotowego, wprowadzenie do misji
ZADANIE KATECHETY - spowodowanie osiągnięcia przez ucznia zamierzonych stanów
osobowości, które zostały sformułowane w podstawie programowej jako zadania szkoły lub
nauczyciela religii. Zadanie to dla nauczyciela religii staje się celem. Wykonanie zadań
zmierza do uzyskania przez uczniów kompetencji przedmiotowych partycypujących
w kompetencjach ogólnych, zwanych kluczowymi.
ZASADA DYDAKTYCZNA - wyeksponowana reguła zachowań nauczyciela i uczniów,
które w procesie kształcenia spełniają funkcję instruktażową i decyzyjną ułatwiając
osiągnięcie celu kształcenia. Tworzone są na podstawie doświadczenia i pedagogicznej
refleksji.
ZESZYT PRZEDMIOTOWY - pewnego rodzaju dokument obrazujący aktywność i pracę
ucznia. Pełni wiele istotnych funkcji. Sprzyja kształtowaniu w uczniach systematyczności,
samodzielności i obowiązkowości. Dla rodziców jest źródłem informacji o realizacji
programu nauczania.